ESKİÇAĞ TARİHİ ve UYGARLIKLARI-II 6.Ders. Dr. İsmail BAYTAK. Eski Doğu: ANADOLU Phrygialılar

Transkript

1 ESKİÇAĞ TARİHİ ve UYGARLIKLARI-II 6.Ders Dr. İsmail BAYTAK Eski Doğu: ANADOLU Phrygialılar

2 MÖ MÖ. XII. yüzyıl başlarında Güneydoğu Avrupa dan gelen Ege Göçleri ile Anadolu ya giren Frigler Anadolu nun önemli kentlerinin hemen hepsini yakıp yıkmış ve Hitit İmparatorluğunu ortadan kaldırarak Anadolu yu yavaş yavaş egemenlikleri altına almaya başlamışlardır. Geride bıraktıkları yazıtlardan Hint-Avrupalı bir dil kullandıkları anlaşılmaktadır. Yunan kaynakları özellikle Heredotos onların büyük ve küçük Byriges ler olarak Makedonya dan geldikleri konusunda bilgi verirken Asur kaynaklarında Muşkili Mita dan söz edilmektedir. Muşkilerin de Frigler oldukları kabul edilir. Assur Kralı Tiglat Pileser (M.Ö ) Muşki ye karşı savaştı.friglerin diğer adı. DEMİR ÇAĞI: M.Ö /700 Frigler, Hitit uygarlığı etkisinde kalmışlardır. Anadolu: çeşitli toplulukların beylikleri G Anadolu-Suriye: Geç Hititler D Anadolu: Hurrilerin devamı olan Urartular Orta Anadolu: Frigler, sonra Lydialılar GB Anadolu: Lykialılar Ege: İonlar

3 Güçlü bir uygarlık kuran Friglerin tarihi ve sosyal yaşamı ile ilgili bilgilerimiz ne yazık ki yeterli değildir. Bu konudaki ilk bilgileri antik yazarlardan öğreniyoruz. Tarihçi Herodot ile coğrafyacı Strabon a göre Frigler, Avrupalı bir kavimdi ve Anadolu ya gelmelerinden önce Brigler olarak anılıyorlardı. Friglerle ilgili bu yazılı kaynakları ve bölgedeki kazı sonuçlarını değerlendiren bilim adamları Friglerin, büyük olasılıkla MÖ 1200 lerde Trakya ve Boğazlar üstünden Anadolu ya geldikleri, ilk yıllarda Trakya ve Güney Marmara Bölgesi nde geçici yerleşim merkezleri kurduktan sonra Batı Anadolu nun iç kesimlerine yayıldıklarını ileri sürmektedirler. Friglerin Anadolu topraklarında ilk siyasal birliği kurmaları MÖ 750 yıllarına rastlar. MÖ. VIII. yüzyılın ikinci yarısında Frig Devleti büyük güç kazanmış, ancak VII. yy başlarında Kimmer akınları ile zayıflamış; daha sonra Lidya egemenliğine girmiş ve 550 yıllarında da Pers istilası ile bağımsızlığını tamamen yitirmiştir. Kimmerler, MÖ 14 ve MÖ 10'uncu yüzyıllardan MÖ 8'inci yüzyılın ilk yarısına kadar İdil Nehri inden Karadeniz in kuzeyine doğru uzanan geniş bir alanda Kimmerya da yaşamış savaşçı bir ulustur. Korkusuz ve cesur savaşçılar olarak ün salmışlardır

4 Phrygia: Batı Anadolu ile Kızılırmak arasındaki bölgedir. Ancak siyasal bir topluluk olarak ilk defa M.Ö. 750 den sonra güçlü bir krallık. İlk nüfus azdı, göçebe bir yaşam ile Luvi bölgesine yerleştiler Bütün Orta Anadolu ya egemen oldular B: Burdur Yöresi D: Amasya K: Samsun G: Niğde

5 Tarım ve Hayvancılıkla uğraşmışlar. NOT: Tarımı korumak için sert kanunları vardır. Kerestecilik, kuyumculuk, kaya mimarisi, maden işlemeciliği, seramik sanatı ve tapates adı verilen kilimleri vardır. Su kanalları yapmışlardır.

6 KRAL MİDAS Krallarına Midas adı verilir. =? bir Frig kralı Midas Muşkilerden Mita ile Midas ın aynı şahıs olarak bahsedilir. Hitit Devleti nin son yıllarında bir Hitit metninde GD Anadolu Mita adlı bir kral Hellen mitolojisi ve yazarlara göre babası Gordios = ilk kral Frig başkenti = Gordion Assurlar ile sürekli savaş halinde olan Frigler, Midas'ın tahta geçmesiyle beraber Assur la barış yaparak Güneydoğu sınırlarını güvence altına aldılar. Midas ardından Batı Anadolu kentlerinden Kyme kralının (Ege de Yunan bir kent) kızıyla evlenerek batı ülkeleriyle dostça ilişkiler kurmaya yönelir. Ayrıca Fildişi tahtını Yunanistan daki Delfoi Apollon Tapınağı na armağan ederek Kıta Yunanistanı ile ilişkileri güçlendirir. Eskiden bağlık, bahçelik Phrygia ya gitmiştim, Atları dörtnal giden bir sürü Phrygia lı görmüştüm... Orduları yayılmıştı Sakarya nın kıyılarına Amazonlar gelmişti hani erkek gibi, işte o gün, Aralarına savaş ortağı almışlardı beni... Kral Priamos Phrygia lılardan Helene ye söz eder. (Ilyada III,184vd.)

7 PHRYGİA KRALI MİDAS'IN KRALLIĞA GİDEN YOLU "Antik Telmesos'tan başlayıp, Ankara'da sona eren kader çizgisinin ünlü yolcusu Kral Midas'ın acı dolu yaşam öyküsü" Demir çemberli tekerlerin aşındırdığı Kral Yolu'nda bir gün eski bir araba yol almaktadır. Arabayı kullanan gence yaşlı annesi ve orman işçisi babası eşlik etmektedir. Annesinin doğduğu Telmesos'u bugünkü Fethiye'yi ve liman kenti Patara'yı arkalarında bırakalı günler olmuştu. Bey dağlarını ve Batı Torosları aşıp kuzeye Frig ülkesine doğru yönelmektedirler. Frig Kralı Gordios ölmüştür. Halk çok üzgündür. Kralın yerine geçecek kimse yoktur. Ülkenin ileri gelenleri toplanır ve kahinlerden yardım ister. Kahinler kehanette bulunurlar ve şu andan itibaren Gordion'a arabasıyla ilk giren kraldır. Kral Midas'tır artık O. Midas Frig ülkesinin bilinen iki kralından bir tanesidir. Frig kralları ya Gordios yada Midas olarak anılırdı. Ele geçirilen çok az belgeye dayanarak başkent Gordion'un Gordios ünvanlı bir kralın kurduğunu Midas'ın ise bundan sonra krallık yaptığı tahmin edilmektedir.

8 GORDİON DÜĞÜMÜ: Efsaneye göre öküz arabasını bir sütuna bağlayan karmakarışık bir sarmaşıklar yığınıdır. Araba, Midas'ın ya babası ya da atası olan Gordios'a aittir. Yeni bir lider arayışında olan Frigler'e bir kahin tarafından, şehre öküz arabası ile giren ilk adamı kral ilan etmeleri söylenir. İşte bu kişi Gordios'tur. Gordios kral olur ve öküz arabası tapınakta gösterime konulur. Asırlar sonra Büyük İskender zamanında, Gordios'un öküz arabası, düğümü çözecek kişinin Asya'nın hakimi olacağı söylentisi ile ünlenir. Büyük İskender Gordion'a geldiğinde (M.Ö 334) düğümü çözmeye çalışır ama başarısız olur. Sabırsız bir öfkeyle, kılıcını çeker ve düğümü ortadan ikiye ayırır. İskender gerçekten de Pers İmparatorluğu'nun fatihi ve Asya'nın hakimi olma yolundadır. Ancak 33 yaşında ateşli bir hastalıktan zamansızca ölümü, bilgelerce İskender'in Gordion düğümünü çözmek yerine sabırsızca davranmasının akıbeti olarak görülmüştür.

9 Birgün Midas'ın adamları sarayın yakınlarındaki gül bahçelerinde yaşlı Silenos'u buldular. Dionysos'u ararken yolunu kaybetmişti Silenos. Her zamanki gibi zil zurna sarhoştu yine. Ağaçların arasında sızıp kalmıştı. Midas'ın adamları, tepeden tırnağa güllerle süslediler onu, sonrada krala götürdüler. Midas, güler yüzle karşıladı Silenos'u, tam on gün on gece ağırladı. Yedikçe yedi Silenos, içtikçe içti. Sarhoş oldu, şarkılar söyledi, sızdı, ayıldı... Onuncu günün sonunda da Frigya kralı elinden tutup tıpış tıpış Dionysos'un yanına götürdü onu. Dionisos, Silenos'a yeniden kavuştuğuna öyle sevindi öyle sevindi ki, "Midas, dile benden ne dilersen." dedi. Kral, hiç düşünmeden, "Aman Dionysos", diye cevap verdi, "Her dokunduğum altın olsun; başka birşey dilemem". Tanrı bu dileğini yerine getirdi onun; ama akşam olunca yemekte başına neler geleceğini düşündükçe kıs kıs güldü. Zavallı Midascık... Karnı acıkıp da sofraya oturunca ne kötü bir dilekte bulunmuş olduğunu anladı. Ağzına her götürdüğü şey altına dönüveriyordu. Ekmeği mi tuttu, al sana altın bir ekmek... Elmaya mı dokundu, işte sapsarı, kaskatı bir elma... Hemen Dionysos'a koştu Midas. Yalvardı yakardı. "Ne olursun bu büyüyü boz" diye göz yaşı döktü. Dionysos, "Git de Paktolos ırmağında yıkan. O zaman büyü bozulur" diye cevap verdi. Frig kralı, Paktolos ırmağına koştu hemen, bir güzel yıkandı. Ondan sonra da sarayına dönüp tıka basa yedi içti." Şimdi onun yıkandığı ırmağa bakanlar, altın kum tanecikleri görürler sularda.

10 Bir ikinci öyküsü daha vardır Midas'ın. O da Apollonla ilgilidir. Yüce tanrı, Frigya kralının kulaklarını eşek kulaklarına çevirmişti. Bir suç işlediği için değil de aptallığı yüzünden bu cezayı görmüştür Midas: «Apollon ile Pan arasında yapılacak bir çalgı çalma yarışmasında Midas, yargıçlardan biri olarak seçilmişti. Kır tanrısı, kavalıyla hoş sesler çıkarıyordu; ama Apollon'un gümüşten lira'sı her çalgıdan üstündü. Bir çalmaya başlamasın Apollon; Musalar bile durup kendini dinlerdi. Yargıçlardan ikincisi dağ tanrısı Tmolos, yengi çelengini Apollon'a verdi. Ama yüce musikiden ne anlasın Midas, tuttu oynak havalar çalan Pan'ı kazandırdı. Apollon da kızıp onun kulaklarını eşek kulakları yapıverdi. Midas bir süre, tanrının armağanlarını koca bir külah içinde sakladı. Sakladı ama onun saçlarını kesen berber sonunda kulaklarını gördü. Kulakları gördüğünü kimseye söylemeyeceğine yemin etti. Berber bu, konuşmadan durur mu, gitti bir çukur kazdı sazların arasında, usulca Kral Midas'ın kulakları eşek kulakları diye fısıldadı. Aradan zaman geçti. Çukurun çevresinde büyüyen sazlar yel estikçe, Kral Midas'ın kulakları eşek kulakları! diye bağırmaya başladılar. Böylece herkes gerçeği öğrendi.» Bu olaydan sonra, Midas şunu öğrenmiştir diyebiliriz: İKİ TANRI YARIŞIRKEN BEĞENDİĞİNİ TUTMA GÜÇLÜ OLANI TUT.

11 KRAL MiDAS ÖLDÜRÜLDÜ MÜ? Kral Midas'ın kafatası 3 boyutlu temogrofisi çekilerek incelenmiştir. Bu incelemeler sonucunda kafatasının iç yapılarında büyük ölçüde değişiklikler tespit edilmiştir. Kafatasının göz çukurunun sağ köşesinden yukarı doğru giden bir kırık hattı görülmüştür. Alınan küçük bir parça patoloji uzmanları tarafından dikkatle incelenerek kemik dokusunda büyük bir değişiklik olmamakla beraber mikroskobik seviyede yer yer kahverengi lekeler olduğu saptandı. Kullanılan özel boya ile bu yer yer görülen kahverengi lekelerin demir içeren ve kan elemanlarının kalıntısından ortaya çıkan pigment olduğu patologlar tarafından ortaya çıkarılmıştır. Midas'ın ölüm sebebinin mitolojide söylendiği gibi boğa kanı içerek intihar etmesinden değil, başının sağ tarafına aldığı ağır bir darbe ile öldürüldüğü ispatlanmıştır.

12 MiDAS EŞEK KULAKLI DEĞiLDi Hacettepe Üniversitesi Hastanesinde yapılan bilimsel çalışmalarda, Midas'ın ana karnında bir hastalığa yakalandığı ve kulak kanalları asimetrik olarak doğduğu anlaşıldı. Asimetrik kulak yapısı nadir görülen bir hastalık şekli. Önden veya arkadan bakıldığı zaman bir kulağın diğerinden çok daha yukarıda veya aşağıda olduğu görülür. Çirkin bir görünüm oluşturan bu hastalık Midas'ın kafatasında belirgin izler de bırakmış. Halkından utanan Midas'ın sürekli olarak başına geçirdiği bir serpuşla (bir çeşit başlık) gezdiği, kulaklarını hiçbir zaman göremeyen halkının ise, Krallarının kulakları hakkında yorum yaparak, göremedikleri kulakları eşek kulağına benzeterek Kralları hakkında dedikodu yaptıkları düşüncesi kuvvet kazandı.

13 Başkent Gordion(Polatlı). Frigler in esas yerleşim bölgesi Gordion merkez olmak üzere Sakarya bölgesi olup Afyon, Kütahya, Eskişehir bu bölgeye bağlıdır. Gordion müstahkem bir şehir olup güçlü inşa edilmiş surlarla çevrilidir. Gordion daki resmi yapılarda en gelişmiş örneklerini gördüğümüz dikdörtgen planlı, taş kerpiç ve ağaçla inşa edilmiş Megaron denilen yapı tipi Batı Anadolu da İ. Ö. III. bin yılından beri kullanılan yapı tipidir. Frigler bu yapıların ön cephelerini Batı Anadolu gelenek ve göreneklerine göre pişmiş toprak bezekli levhalarla, bazılarının tabanlarını da yine geometrik motifli renkli mozaiklerle süslemişlerdir. Çeşitli motifler halinde karşımıza çıkan bu boyalı levhaların müzemizdeki en güzel örnekleri Gordion ve Pazarlı da bulunanlardır. Bunlar; savaşçılar, aslan-boğa boğuşmaları, insan başlı at gövdeli veya kuş başlı varlıklar, hayat ağacının iki yanındaki keçileri gösteren figürler gibi konuları içermektedir.

14 Frigya Krallığı'nın başkenti, ünlü Gordion (Yassıhöyük) şehrinin kalıntıları; Ankara- Eskişehir karayolunun yakınında, Sakarya (Sangarios) ve Porsuk nehirlerinin birbirlerine yaklaştıkları yerde, Polatlı'nın 18 km. kuzeybatısındadır. (Ankara'dan 90km.) Yassıhöyük Ankara-Polatlı Frig başkenti verimli toprak Sakarya nehri ticaret yolları ilk yerleşme: M.Ö

15 Başkentleri olan Sakarya kenarındaki Gordion dan başka Kızılırmak yayı içinde ve güneyindeki Alacahöyük, Boğazköy, Pazarlı, Kültepe, Eskiyapar, Maşathöyük gibi şehirler Frigler ve onların sanatı hakkındaki bilgilerimiz için en iyi kaynaklardır. Frigya ülkesindeki kaya anıtları ile diğer yerleşmelerde yapılan kazılar sonucu elde edilen buluntular. Frig mimarlığının ne denli gelişmiş ve köklü bir geleneğe sahip olduğunu ortaya koymuştur. Kral şehrinde yaşamış olan Frig kral ailesi ve asil zenginler öldükten sonra üzeri büyük toprak tümseklerle örtülü, ardıç ve sedir ağacı gibi kütüklerle yapılmış mezar odalarını içeren tümülüslere gömülüyorlardı. Bu tarzda yapılmış odaların ağaç, konstrüksüyonu ileri bir teknik göstermektedir. Çok defa toprağa geniş uzun çukurlar kazılıyor, içine tahtadan odalar yapılıyor ve etrafı moloz taşlarla dolduruluyordu. Ölü tahta odaya yerleştirildikten ve ölü hediyeleri konulduktan sonra üstüne çatı örtülüyor ve çatının üzerine büyük taş yığını konuluyordu. Bunun üzerine de toprak veya kil yığılmak sureti ile tümülüs yapılıyordu. Sayıları yüze yaklaşan ve bugün yirmibeş kadarı kazılan tümülüslerin mezar odalarındaki ölü hediyelerinin zenginliği ve çeşitliliği gömülen kişinin önemini belirtmektedir.

16 Yassıhöyük Gordion yerli Luvi bir yerleşmesi M.Ö yy Hitit egemenliği altında M.Ö. 11. yy değişiklikler: basit evler, el yapımı çan çöm, = ilk Frigler M.Ö. 9. yy = büyük bir kent

17 M.Ö. 800: yıkılmış, yeniden yapılmış çok kalıntı korunagelmiş GD anıtsal bir kent kapısı, taş 9 m genişl., 23 m uzunl. üstü açık bir koridor iki yandaki kuleler 9-10 m yüksekl. kent duvarları

18 Yapı, iki sıra ahşap direkle bir orta ve iki yan nefe ayrılır Orta bölüm tek katlı ve yüksek bir salondur kralın kabul salonu Yan kısımlar ise iki katlı ahşap galeriler şeklinde kenarlarında divan vardır. çok lüks malzeme (oymalı ahşap mobilya, fildişi kakmalar, ) Saray alanı her avluda iki megaron özellikler: geometrik desenli bir mozaik ile döşenmiş; bilinen en eski çakıl taşı mozaik örneği ; duvarlar resimlerle bezeli (evler, kuşlar, hayvanlar, ) tapınak? Megaron 3 en önemli yapıdır en büyük binası

19

20

21 ÖLÜ GÖMME GELENEĞİ Frig kral ailesi üyeleri ile zenginler/soylular için yapılmış 100 kadar yığma mezar tepe = tümülüsler (D Avrupa) içinde erkek veya kadın, yaşlılar ve gençler en genç: 4-5 yaşındaki bir çocuk (Tümülüs P) en yaşlı 60 (Tümülüs MM) Soylular tümülüs veya kayaya oyulmuş mezarlar cephe kabartmalarla süslenmiştir yığma mezar tepeleri = tümülüsler ilk önce 1-2m derinl. bir çukur ahşaptan bir mezar odası üzerine toprak tek kullanım ölüler önceleri yakılmadan, MÖ 7. yüzyılın sonlarından itibaren de, büyük bir olasılıkla batıdan, Yunanistan üzerinden gelen etkilerle yakılmaya başlanmıştır

22 Gordion dan başka en önemli Frig tümülüsleri Orta Anadolu nun güney batısında Afyon Eskişehir yöresinde ve Ankara civarında bulunmuşlardır. Ankara dakiler Anıtkabir ve Orman Çiftliği alanı içindedir. Tümülüsler İ. Ö. VIII ve VII. yüzyıllara ait olup bugüne kadar rastlananların yükseklikleri 3 m. ile 50 m. arasında değişmektedir. Ölüler erken dönemlerde yakılmadan, sonraki dönemlerde yakılarak ve külleri urna (ölü külü konulan kap) lara konularak tümülüslere bırakılmışlardır. Frig yığma mezarlarının en büyüğü Gordion da 50 m. yüksekliğinde ve 300 m. çapındaki tümülüstür. Buradaki ağaç mezar odasının iç kısımda uzunluğu 6.20 m. ve genişliği 5,15 m. dir. Alınlığı üçgen biçiminde olan odanın kapısı yoktur. Odanın bir köşesindeki ağaçtan yapılmış büyük bir kerevet üzerinde yaşı altmıştan fazla ve boyu 1,59 m. olan bir iskelet bulunmuştur. Kral Midas a ait olduğu sanılan mezar anıtında oymalı ve kakmalı geometrik motiflerle süslü tahta panoların yanında duran, üç ayaklı masaların üzerinde, içlerini daha küçük kapların doldurduğu büyük tunç kazanlar sıralanmış durumda bulunmuştur. Tunç kazanlar içindeki kapların, omphaloslu taslar, makara kulplu çanaklar, helke, küçük kazancıklar, kepçeler ve çok sayıda tunçtan yapılmış fibulalar (çengelli iğne) olduğu saptanmıştır. Aynı çağlarda Doğu Anadolu da egemen olan ve maden işçiliğinde çok ileri bir düzeye varmış olan Urartular dan ithal ettikleri tunç kazanlara kendi anlayışlarını katarak yeni bir stil geliştirmişlerdir. Urartular da kazanların ağız kenarlarında aslan ve boğa başları kullanılmasına karşın Frigler Asur tipi insan başları kullanmışlardır. Ayrıca tahta eşya üstünde oyma ve kakma tekniği ile yapılan geometrik motifler tekniğin yüksekliğini, Friglerin maden işçiliğinde olduğu kadar ağaç işçiliğinde de çok ileri gittiklerini göstermektedir. Yapılan tümülüs kazıları, onların ağacı geometrik motiflerle bezeyerek eşsiz mobilyalar yaptıklarını, tahtadan küçük boğa - aslan boğuşması, at heykelcikleri, mitolojik sahnelerin yer aldığı ahşap kabartma levhaların yanı sıra kendi sanat üsluplarını yansıtan fildişinden figürler de yaptıklarını ortaya koymuştur.

23 Uzun yıllar Gordion' da kazı yapan Prof. Dr. Rodney S.YOUNG başkanlığındaki kazı ekibi, 300 m. çapındaki tümülüsün eteğinde açtığı tünel ile ardıç tomruklardan oluşan mezar odasına ulaşır. Mezar 5.25 x 6.75 ebatında 3.25m yüksekliğinde 4 tarafı kapalı ahşap yapıdadır. Çatı ise yine ahşap malzemeyle kapatılıp üzerine 25cm kalınlığında kil tabakasıyla yalıtılmıştır. Tomruk duvarları delen Young mezar odasına girdiğinde 169 adet tunç ve bakır kap 15 adet çeşitli mobilya elbiselerde kullanılan büyük boy 175 adet tunç çengelli iğne yani fibula ve karyola üzerinde yatan kral ile karşılaşır. Midas'ın ayağında işlemeli çizme veya potinleri 6 adet fibula ile tutturulmuş 2 kat giysisi vardır. İncelemelere göre 60 yaş civarında öldüğü sanılan 159 cm uzunluğunda kralın üstü 21 kat kumaşla örtülmüştür. Kral Midas'a ait olup olmadığı kesinleşmeyen bu mezarların ve diğer tümülüslere ulaşmamış olsaydık Friglerin kralları yada kral çocuklarının mezarlarına oyuncaklar, tunç kaplar içinde tereyağı, kuşbaşı et gibi yiyeceklere koyarak öteki dünyaya uğurladıklarını özetle ölülerine verdikleri değeri ve onlara gösterdikleri saygının boyutunu hiçbir zaman öğrenemeyecektik.

24

25

26

27

28 ahşap bir sanduka içinde bol kumaş (kahverengi ve mor)

29 mezar odasında 14 ahşap mobilya: masa, servis masaları 3 büyük tunç kazan (150 lt.) 166 tunç omphalos «göbek» cenaze töreni şarap, arpa birası ve bal baharatlı mercimek ızgara koyun/keçi

30

31 çengelli iğneler

32 Tümülüs MM Frig yazıtı: 4 isim NANA, MYKSOS, SI IDOS, ve KYRYNIS SI IDOS ismi tunç kapta da bulunuyor cenaze törenine katılıcılar Hint-Avrupalı bir dil fakat Hittitce ve Luvice den farklı Yunanca ya yakın Fenike den alınmış harf yazıları okunabiliyor, henüz anlaşılmıyor Roma dönemine kadar kullanılmıştı

33 Göynüş Vadisi Bakşeyiş

34 16m yüksekl.

35 Midas Kenti - Areyastis anıtı

36 Doğa tanrılarına inanmışlardır. Bereket tanrıçası Kibele dir. Çok tanrılı Güneş Tanrısı Sabazios ve Ay Tanrısı Men Tanrıça Matar Kubile (Büyük Ana), Kybele (Agdistis) - doğa tanrısı (erken Neolitik ten beri) - kutsal alanları çoğunlukla kayalıklar üzerine Göynüş Vadisi Afyon Bakşeyiş Eskişehir Yazılıkaya Midas Mezarı Eskişehir Pessinus - Sivrihisar: en büyük tapınma yeri

37 Ana tanrıça Kybele heykel ve kabartmalarında ve Kybele kült yerlerindeki betimlemelerde de küçük buluntulara paralel stil özellikleri görülür. Frigler in baş tanrıça olarak kutsadıkları Kybele. İ. Ö. II. binde Hitit panteonunda Kubaba olarak yer almıştır. Bereketi, çoğalmayı temsil eden, genellikle yanlarında aslanla betimlenen anatanrıça daha sonra Frigler aracılığıyla Sardes üzerinden batı dünyasına, Hellenistik ve Roma çağlarına geçmiştir. Müzedeki Kybele heykel ve kabartmaları Boğazköy de, Ankara ve Gordion da bulunmuştur. Müzemizde bulunan bir diğer eser grubu ise Ankara civarında bulunmuş olan, Ankara taşından (andezit) işlenmiş kabartmalardır. Geç Hitit ve Asur sanatının etkisinin görüldüğü bu kabartmalar ortostad biçiminde yapılmış aslan, at, boğa, griffon ve sfenks kabartmalarıdır. Ve bu eser grubu Friglerin bir yandan Batı Anadolu, öte yandan Geç Asur ve Geç Hitit sanatından etkilendiklerini gösteren canlı örneklerdir. Çarkta biçimlendirilmiş Frig seramiği tek renkli ve çok renkli boya bezekli olmak üzere iki gruba ayrılır. Siyah ya da gri astarlı ve tek renkli türde, madeni kapların etkisinde kalarak yapılmış örnekler çok yaygındır. Bezekli olanlarda motifler genellikle kırmızımsı kahverengi ve açık renk astar üzerine çeşitli biçimlerde uygulanmaktadır. Çok sevilen geometrik bezekler arasında dikdörtgenler, üçgenler, dalgalı yada zikzak hatlar, tek merkezli daireler, satranç tahtası motifleri fazla kullanılanlardır. Kabın tümünü kaplayan geometrik bezemeli olanların yanında panolara bölünmüş ve panoların içi hayvan figürleri ile doldurulmuş olanlar da vardır. Frigli ustanın hayal gücünü ve yaratıcılığını sergileyen küçük heykel görünümünde hayvan biçimli törensel içki kapları (riton), Anadolu da tarih öncesi çağlardan buyana kullanılagelmiştir.

38

39

40