Benzetim 8. Ders. SERVİS ve LOJİSTİK SİSTEMLERİNDE BENZETİM

Transkript

1 Benzetim 8. Ders SERVİS ve LOJİSTİK SİSTEMLERİNDE BENZETİM

2 SERVİS SEKTÖRÜ Servis sektörü, tüm dünyada hızla gelişmekte ve yayılmaktadır. Özellikle de muhasebecilik, reklamcılık, bankacılık, yatırım yönetimi, emlakçılık, yönetim danışmanlığı, sigortacılık, toptan ve perakende satış ticareti, taşımacılık, araç kiralama, bilgisayar, eğitim ve sağlık alanında hizmet veren özel kesime ait şirketlerin sayıları, gelişmekte olan ülkeler de dahil olmak üzere gittikçe artmaktadır. Servis sektöründeki gelişme hızının en iyi kanıtı bu sahadaki istihdam edilen işgücü sayısının artmasıdır

3 Servis Sektörü Amerikan Pazarlama Birliği (AMA), servisleri satışa sunulan ya da malların satışıyla birlikte sağlanan eylemler, yararlar ya da doygunluklardır diye tanımlanmıştır. Bu tanıma göre, tüm servisler şöyle gruplandırılabilir: Mallardan ve başka servislerden bağımsız olarak satışa sunulan yararlar (sigortacılık ve avukatlık vb.). Malların kullanımını zorunlu kılan eylemler (eğlence, taşıma vb.). Mallar ya da başka eylemlerle birlikte satın alınan eylemler (kredili satış vb.).

4 MAL ve SERVİS Servisler, mallardan olan farklılıklarını ortaya çıkaracak şekilde de tanımlanırlar. Mal, üretilebilen ve satılabilen veya daha sonra kullanılabilen somut bir maddedir. Servis ise soyut ve geçicidir. Servisler toplu olarak meydana getirilir ve tüketilir.

5 MALLAR VE SERVİSLER MALLAR 0 SERVİSLER 100 % % SELF SERVİS İŞLETMELERİ OTOMOBİL HALI DÖŞEMECİLİĞİ FAST-FOOD RESTORANTLAR RESTORANTLAR (LOKANTALAR) OTO BAKIM SERVİSLERİ HASTANELER KUAFÖRLER MUAYENE SERVİSLERİ MOTEL SERVİSLERİ

6 SERVİSLERİN SINIFLANDIRILMASI Dağıtım Servisleri: Fiziksel ve Bilgisel Toptan ve Perakende Satış Ticareti Kar getirmeyen Servisler Üretici Servisler Finansman Sigortacılık Gayri Menkul İşyeri Servisleri Yasal Servisler Üyelik Teşkilatları Çeşitli Mesleki Servisler Müşteri Servisleri Sağlık ve Bakım Eğitim Personel Servisleri Otel / Motel Servisleri Lokanta / Yiyecek Servisleri Oto tamir, Garajlar Eğlence Servisleri

7 SERVİS SİSTEMLERİNİN KARAKTERİSTİKLERİ 1. Elle Tutulamaz Gözle Görülemez 2. Aynı Zamanda Üretim ve Tüketim 3. Servis Değişkenliği Müşteri Tatmin ve Etkileşim Derecesi Düşük Yüksek Emek Yoğunluğunun Derecesi Servis Fabrikası Havayolları Taşımacılık Oteller Eğlence ve Tatil Yerleri Servis İstasyonu Hastaneler Oto Tamiri Diğer Tamir Servisleri Düşük Kitlesel Servisler Perakendecilik Toptancılık Okullar Ticari Bankacılık Mesleki Servisler Doktorlar Hukukçular Muhasebeciler Sanatçılar Yüksek

8 SERVİS SİSTEMLERİNDE BENZETİM Servis sistemlerinde benzetim tekniği; servis sisteminin yeni tasarımında, farklı durumlar için davranışını incelemek veya mevcut sistemde yapılacak değişikliklerin etkisini görmek amaçlı kullanılır. Servis sistemlerinde, en önemli performans kriteri müşteri memnuniyetidir. Müşteri memnun edilirken; kullanılan servis kapasitesinin, ihtiyacı ve kullanım oranı da diğer göstergelerdir. Diğer taraftan servis kapasitesinin eksikliğinden kaynaklanan müşteri kayıpları ekonomik olarak değerlendirilmelidir.

9 FAST-FOOD RESTAURANT (HIZLI YEMEK LOKANTASI) MODELİ SERVİS ve KASA 1 2 MASALAR GİRİŞ ÇIKIŞ AYAKTA

10 FAST-FOOD RESTAURANT (HIZLI YEMEK LOKANTASI) MODELİ Müşteriler; gruplar halinde veya tek tek gelmektedirler. Grup olarak gelenlerden bir kişi kasaya gitmekte, diğerleri boş masa varsa (kasadaki arkadaşlarını da hesaba katarak) gidip otururlar. Aksi halde ayakta beklerler. (Ayakta bekleme kısmında yer kısıtı yoktur.) SERVİS ve KASA 1 2 MASALAR GİRİŞ ÇIKIŞ AYAKTA

11 FAST-FOOD RESTAURANT (HIZLI YEMEK LOKANTASI) MODELİ Gelişler Arası Süre (GAS) % Gruptaki Kişi Sayısı % Servis süresi bir kişi için 2-4 dakika arasında düzgün olarak dağılmıştır. Yemek yeme süresi ise ortalaması 12 dak. ve standart sapması 2 dak. olan normal dağılıma uymaktadır SERVİS ve KASA 1 2 MASALAR GİRİŞ ÇIKIŞ AYAKTA

12 FAST-FOOD RESTAURANT (HIZLI YEMEK LOKANTASI) MODELİ Başlangıçta 1 ve 2 nolu servisin kuyruğunda 1 er kişi vardır ve servis görmektedirler. (Bekleyen yok) Bu gruplardan biri (C grubu) 3 diğeri (B grubu) 2 kişiliktir. 3 kişi olan grup (C), 1 numaralı masada, 2 kişilik olan (B) ise 3 numaralı masada oturmaktadır. Ayrıca 4 kişilik bir diğer grupta (A grubu) 2 numaralı masada oturmaktadır. SERVİS ve KASA 1 2 MASALAR 1 2 C B C A B 3 4 GİRİŞ ÇIKIŞ AYAKTA

13 0-0,10 3 0,11-0,30 4 0,31-0,55 5 0,56-0,85 6 0,86-0,90 7 0, RS 0,07 0,63 0,42 0,30 0,01 0,09 GAS BZ

14 Servis süresi bir kişi için 2-4 dakika arasında düzgün olarak dağılmıştır X=a+(b-a)RS X=2+(4-2)*0,12=2.24 ~ 2 X=2+(4-2)*0,20=2,40 ~ 2 [C] 3 kişi olduğu için 2*3=6 dk. servis süresi [D] 2 kişi olduğu için 2*2=4 dk. servis süresi Yemek yeme süresi ise ortalaması 12 dak. ve standart sapması 2 dak. olan normal dağılıma uymaktadır. X= µ + (NRS) σ X=12+ (-1)*2=10

15 Ben Zam Gel Gru p Se r Bit en Yem Bite n Kasada Bekleyen Devam Eden [Bitiş Süresi] Yemekte Olan [Bitiş Süresi] Ayakta C-[6] B-[4] C[?] A[10] B[?] C-[6] B-[4] C[?] A[10] B[?] B C-[6] 1-[10] C[?] A[10] B[13] 1[18] C I[10] C[14] A[10] B[13] 1[18] [18] 1-[10] C[14] A[10] B[13] 1[18] 2[28] 10-1 A [18] - C[14] - B[13] 1[18] 2[28] B [18] - C[14] - - 1[18] 2[28] C [18] 3-[23] - 3[34] - 1[18] 2[28] [30] 3-[23] 4[40] 3[34] - - 2[28]

16 Ben. Zam. Gel en Gr up Servi si Biten Yeme ği Biten Kasada Bekleyen DevamEden- Eleman [Bitiş Süresi] Yemekte Olan [Bitiş Süresi] Ayakta Serviste Bekleme Süresi A I[18] 3-II[23] - 3[34] - 1[18] 2[28] I[30] 3-II[23] 4[40] 3[34] - - 2[28] I[30] 3-II[23] 4[40] 3[34] - - 2[28] II[33] 4-I[30] 4[40] 3[34] - - 2[28],5[42] II[33] 4-I[30] 4[40] 3[34] - - 2[28],5[42] II[33] 4-I[30] 4[40] 3[34] - - 5[42] II[33] 4-I[30] 4[40] 3[34] - - 5[42] II[33] 6-I[33] 4[40] 3[34] 6[42] - 5[42] , I[40] 4[40] 3[34] 6[42] 7[49] 5[42] II[46] 7-I[40] 4[40] 8[55] 6[42] 7[49] 5[42] II[46] 7-I[40] 4[40] 8[55] 6[42] 7[49] 5[42] II[46] 9-I[48] 9[59] 8[55] 6[42] 7[49] 5[42] 1

17 FAST-FOOD RESTAURANT (HIZLI YEMEK LOKANTASI) MODELİ SONUÇLAR VE DEĞERLENDİRME Müşteri Bekleme Süreleri Boş masa Bulamayan Müşteri Sayısı veya oranı Kasa, Servis ve Masa Kullanım Oranları Kasa ve Servis Yeterliliği Masaların Yeterliliği Ayakta Yeme kapasitesinin Uygunluğu

18 Lojistik Sistemleri Yönetiminde Benzetim

19 Giriş Lojistik ürün hammaddesinin, mamul'ün, hizmetlerin ve bağlı bilgilerin tüketicinin ihtiyaçlarını karşılamak maksadıyla başlangıç noktasından (üretici) tüketim noktasına (tüketici) en verimli şekilde akışını planlayan ve kontrol eden bir sistemdir. Bu süreçte lojistik şirketlerin verdiği hizmet, ürünü üretildiği noktadan alıp depolarda tutmak, stoklamak, stokların durumunu üretici firmaya bildirmek ve gerektiğinde tamamlamak, ürünü istenilen yerlere ve istenilen şekilde teslim etmek ve bütün bu işleri planlı, en verimli ve en hızlı şekilde yapmaktır.

20 Giriş Lojistik sistemi pek çok iş alanında ve Kamu görevlerinde ortaya çıkar. İçeriği; üretim firmaları, perakende satış firmaları gıda üreticisi ve dağıtıcıları askeri kuruluşları nakliye firmaları servis firmalarını posta dağıtıcılarını kamu kurumlarını petrol ürünleri dağıtımı Petrol boru hatlarını toplu taşıma firmalarıdır.

21 Lojistik sisteminin tasarım ve operasyon aşamasında ortaya çıkan sorular Nerede üreteceğiz& monte edeceğiz? Ne kadar üreteceğiz? Ne zaman üreteceğiz? Üretici Bitmiş ürünleri nerede depolayacağız? Yedek parçaları nerede depolayacağız? Ne kadar depolayacağız? Depodan nasıl çekilecek? Depo Müşteri Müşteri Tedarikçi Malzemeleri&Bileşenleri nasıl temin ederiz? Hangi taleplere servis verilecek? Servisin derecesi ne olacak? Servisin derecesinin maliyeti ne olacak? Üretici Filo büyüklüğü nedir? Araç rotaları nedir? Mal gönderme rotaları nedir? Depo Filo büyüklüğü nedir? Araç rotaları nedir? Taşıma rotaları nedir? Müşteri Müşteri

22 Lojistik Modelleme Prosesi Nakliye birleştirme JIT faaliyetleri Sürekli taşıma rotaları Depo birleştirme Lojistik Stratejileri Sınır içi/sınır dışı birleştirme Sabit/ana/değişken/dinamik rotalama Yol Seçimi Tek Kaynak Lojistik Nesneler Tedarik Zinciri Altyapı Sistemi Faaliyet İhtiyaçları Taşıma Altyapı Sistemi Nesne Yönelimli Data Modelleri Lojistik Model Karar Destek Yapıları Coğrafi Bilgi Sistemi Modelleme Dilleri Çalışma Sayfaları Client/Server Yapı Alternatif Geliştirme İnteraktif Optimizasyon Heuristics Network akışı/linear programlar Karma-tamsayılı programlar Değerlendirme Alternatifleri Benchmarking & Verimlilik Faaliyet Tabanlı Maliyetleme Bütünleşik/Hierarşik modeller Simülasyon

23 Lojistik Modellerin Uygulama Alanları Araç Rotalama &Çizelgeleme Sevkiyat Planlanması Tedarik Zinciri Planlama Taşıma Sistemleri Planlama Depolama

24 ÖRNEK: Tankerlerle LNG Taşıma

25 ÖRNEK: Tankerlerle LNG Taşıma Ortadoğu dan Amerika ya özel tankerlerle sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) taşınmaktadır. Yükleme, boşaltma ve seyahat süreleri dağılımları aşağıdaki şekildedir Yükleme Süresi (Gün) % Seyahat Süresi (Gün) % Boşaltma Süresi (Gün) %

26 ÖRNEK: Tankerlerle LNG Taşıma Her tanker m 3 LNG taşıyor. Liman tesisleri aynı anda sadece tek tankerin yükleme veya boşaltmasına uygundur. Toplam m 3 LNG taşınacaktır. Günlüğü $ dan 5 tanker kiralanmıştır. Bu tankerlerin ilk yükleme için Ortadoğu ya varış zamanları 2 şer gün arayla olacak şekilde çizelgelenmiştir. Kiralama ücreti tankerler Ortadoğu ya vardığı günden itibaren başlar. Her tanker 4 sefer yapacaktır.

27 ÖRNEK: Tankerlerle LNG Taşıma m 3 LNG nin taşınma işleminin benzetim modelini elle çalıştırarak: a. Bu modelin akış diyagramını çiziniz. b. Taşıma işleminin ne kadar süreceğini, c. Tanker kiralama maliyeti toplamını, Bulunuz.

28 BAŞLA Bektan(i)=0 Serbit(i)=9999 Bossay=0 Serdur(i)=0 Gelzam=0,2,4,6,8 Olay=Yükleme i=1 E H i=2 Benzam=Gelzam(i) E Gelzam(i)<Serbit(i) H Benzam=Serbit(i) Serdur(i)=0 E Serdur(i)=1 SS(i) Üret Serbit(i)=Benzam+SS(i) H Bektan(i)=Bektan(i)+1 Serdur(i)=0 H Bektan(i)>0 E Bektan(i)=Bektan(i)-1 SS(i) Üret Serbit(i)=Benzam+SS(i) SeySür Üret E i =1 H Gelzam(i-1)=Serbit(i)+SeySür Gelzam(i+1)=Serbit(i)+SeySür E i =1 H bossay=bossay+1 Gelzam(i-1)=Serbit(i)+SeySür E bossay<20 H DUR

29 Çözüm: Tankerlerle LNG Taşıma Tankerlerin ilk gelişleri: Gün Gelen Tanker 0. Gün 1 2. Gün 2 4. Gün 3 6. Gün 4 8. Gün 5 1. Sefer 2. Sefer 3. Sefer 4. Sefer 1. Tanker 2. Tanker 3. Tanker 4. Tanker 5. Tanker RS = 0.24 Süre = 2 RS = 0.87 Süre = 4 RS = 0.29 Süre = 2 RS = 0.61 Yükleme Süreleri (Gün): RS = 0.56 RS = 0.44 RS = 0.56 RS = 0.17 Süre = 2 RS = 0.82 Süre = 4 RS = 0.22 Süre = 2 RS = 0.25 Süre = 2 RS = 0.57 RS = 0.49 RS = 0.97 Süre = 4 RS = 0.83 Süre = 4 RS = 0.78 Süre = 4 RS = 0.74 Süre = 4 RS = 0.32 RS = 0.27 Süre = 2 RS = 0.81 Süre = 4 1. Sefer RS = 0.29 Süre = 8 2. Sefer RS = 0.38 Süre = 9 3. Sefer RS = 0.84 Süre = Sefer RS = 0.08 Süre = 7 Seyahat Süreleri - Amerika ya Gidiş (Gün): 1. Tanker 2. Tanker 3. Tanker 4. Tanker 5. Tanker RS = 0.64 Süre = 10 RS = 0.73 Süre = 10 RS = 0.43 Süre = 9 RS = 0.20 Süre = 8 RS = 0.50 Süre = 9 RS = 0.13 Süre = 8 RS = 0.31 Süre = 9 RS = 0.92 Süre = 11 RS = 0.28 Süre = 8 RS = 0.46 Süre = 9 RS = 0.15 Süre = 8 RS = 0.79 Süre = 10 RS = 0.67 Süre = 10 RS = 0.92 Süre = 11 RS = 0.52 Süre = 9 RS = 0.27 Süre = 8

30 Çözüm: Tankerlerle LNG Taşıma 1. Sefer RS = Sefer RS = Sefer RS = 0.75 Süre = 4 4. Sefer RS = 0.40 Boşaltma Süreleri (Gün): 1. Tanker 2. Tanker 3. Tanker 4. Tanker 5. Tanker RS = 0.51 RS = 0.44 RS = 0.08 Süre = 2 RS = 0.39 RS = 0.93 Süre = 4 RS = 0.18 Süre = 2 RS = 0.37 RS = 0.46 RS = 0.27 RS = 0.72 Süre = 4 RS = 0.29 RS = 0.81 Süre = 4 RS = 0.83 Süre = 4 RS = 0.57 RS = 0.66 RS = 0.29 Seyahat Süreleri Ortadoğu ya dönüş (Gün): 1. Tanker 2. Tanker 3. Tanker 4. Tanker 5. Tanker 1. Sefer RS = 0.19 Süre = 8 2. Sefer RS = 0.71 Süre = Sefer RS = 0.25 Süre = 8 RS = 0.46 Süre = 9 RS = 0.19 Süre = 8 RS = 0.56 Süre = 9 RS = 0.28 Süre = 8 RS = 0.37 Süre = 9 RS = 0.68 Süre = 10 RS = 0.57 Süre = 9 RS = 0.23 Süre = 8 RS = 0.09 Süre = 7 4. Sefer 4. sefer den sonra Ortadoğu ya dönmelerine gerek yok... RS = 0.92 Süre = 11 RS = 0.53 Süre = 9 RS = 0.91 Süre = 11

31 Gelen Tanker İşlemi Biten Tanker Bekleyen Tanker Devam Eden (ve Bitiş Zamanı) Bekl. Süresi Ben. Zam. Yük. O.Dğ Boş. USA Yük. Boş. Sey. Yük. Boş. Yük. Boş. Seyahat Yük. Boş (2) (5) - 1 (10) (5) - 1 (10) (9) - 1 (10), 2 (15) (9) - 1 (10), 2 (15) , 5-3 (9) - 1 (10), 2 (15) , 5-4 (12) - 1 (10), 2 (15), 3 (18) (12) 1 (13) 2 (15), 3 (18) (16) 1 (13) 2 (15), 3 (18), 4 (20) (16) - 2 (15), 3 (18), 4 (20), 1 (21) (16) 2 (18) 3 (18), 4 (20), 1 (21) (18) 3 (18), 4 (20), 1 (21), 5 (26) (22) 4 (20), 1 (21), 5 (26), 2 (27) (22) 1 (21), 5 (26), 2 (27) (25) 3 (22) 5 (26), 2 (27) (25) 4 (25) 5 (26), 2 (27), 3 (30) (26), 2 (27), 3 (30), 4 (34), 1 (34) (30) 2 (27), 3 (30), 4 (34), 1 (34) (30) 5 (30) 3 (30), 4 (34), 1 (34) (32) - 4 (34), 1 (34), 2 (40), 5 (41) (34), 1 (34), 2 (40), 3 (40), 5 (41) , (38) 1 (37) 2 (40), 3 (40), 5 (41) (38) - 2 (40), 3 (40), 5 (41), 1 (47) (40), 3 (40), 5 (41), 1 (47), 4 (47) , , 3-2, 3-2 (43) 5 (41), 1 (47), 4 (47) (44) 2 (43) 1 (47), 4 (47) - -

32 Gelen Tanker İşlemi Biten Tanker Bekleyen Tanker Devam Eden (ve Bitiş Zamanı) Bekl. Süresi Ben. Zam. Yük. O.Dğ Boş. USA Yük. Boş. Sey. Yük. Boş. Yük. Boş. Sey. Yük. Boş (44) 3 (45) 1 (47), 4 (47), 2 (51) (45) 1 (47), 4 (47), 2 (51), 5 (55) (47), 4 (47), 2 (51), 3 (54), 5 (55) , (49) 4 (51) 2 (51), 3 (54), 5 (55) (51) 2 (51), 3 (54), 5 (55), 1 (59) (54) - 3 (54), 5 (55), 1 (59), 4 (59) (56) - 5 (55), 1 (59), 4 (59), 2 (63) (56) 5 (58) 1 (59), 4 (59), 2 (63) (58) 1 (59), 4 (59), 2 (63), 3 (65) (59), 4 (59), 2 (63), 3 (65), 5 (67) , (63) 1 (63) 2 (63), 3 (65), 5 (67) (65) 3 (65), 5 (67), 1 (71), 4 (71) (68) 5 (67), 1 (71), 4 (71), 2 (74) (69) 3 (68) 1 (71), 4 (71), 2 (74) (69) - 1 (71), 4 (71), 2 (74), 3 (78) (71), 4 (71), 2 (74), 3 (78), 5 (78) , (74) 4 (74) 2 (74), 3 (78), 5 (78) (76) - 3 (78), 5 (78), 1 (81), 4 (81) (78), 5 (78), 1 (81), 4 (81), 2 (84) , (81) 5 (81) 1 (81), 4 (81), 2 (84) , (85) 1 (84) 2 (84), 3 (92), 5 (92) (85) 2 (87) 3 (92), 5 (92) (87) 3 (92), 5 (92), 4 (95) (92), 5 (92), 4 (95) , (96) 3 (95) 4 (95) (96) 4 (99) - - -

33 Gelen Tanker İşlemi Biten Tanker Bekleyen Tanker Devam Eden (ve Bitiş Zamanı) Bekl. Süresi Ben. Zam. Yük. O.Dğ Boş. USA Yük. Boş. Sey. Yük. Boş. Yük. Boş. Sey. Yük. Boş (99) 5 (103) (103) (106) Taşıma işlemi toplam 106 gün sürmüştür. Tanker kiralama maliyetleri: Sonuçlar 1. Tanker günler arasında çalışmıştır (84 gün). 84 x = $ 2. Tanker günler arasında çalışmıştır (85 gün). 85 x = $ 3. Tanker günler arasında çalışmıştır (91 gün). 91 x = $ 4. Tanker günler arasında çalışmıştır (93 gün). 93 x = $ 5. Tanker günler arasında çalışmıştır (98 gün). 98 x = $ Toplam tanker kiralama maliyeti: = $