YURTDIŞINDA YAŞAYAN VATANDAŞLARIMIZIN ÜLKEMİZİN EKONOMİSİNE KATKISININ ARTTIRILMASINA YÖNELİK BİLGİ NOTU

Transkript

1 YURTDIŞINDA YAŞAYAN VATANDAŞLARIMIZIN ÜLKEMİZİN EKONOMİSİNE KATKISININ ARTTIRILMASINA YÖNELİK BİLGİ NOTU Mevcut Durum Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı verilerine göre yurtdışında 6 milyonu aşkın vatandaşımız yaşamakta olup bunların yaklaşık 5,5 milyonu Batı Avrupa ülkelerinde, geri kalanı ise Kuzey Amerika, Asya, Orta Doğu ve Avustralya da yerleşiktir. Dışişleri Bakanlığından alınan aşağıdaki bilgiler vatandaşlarımızın yurt dışına gidiş sürecini özetlemektedir. Türk vatandaşlarının hızla gelişmekte olan Batı Avrupa ülkelerinin işgücü piyasalarında meydana gelen boşluğu doldurmak üzere bu ülkelere yönelik göçleri 1960 ların ilk yıllarında başlamıştır. İşçi akımının düzenli gerçekleştirilmesini kolaylaştırmak ve göçmen işçilerin ve işverenlerin ihtiyaçlarını karşılamak üzere Türkiye Almanya ile 1961 de, Avusturya, Belçika ve Hollanda ile 1964 te, Fransa ile 1965 te ve Avustralya ile 1967 de işgücü anlaşmaları imzalamıştır. Türk işçilerin Batı Avrupa ya göçü 1974 yılına kadar devam etmiştir. Bu tarihten itibaren, işgücü Kuzey Afrika, Orta Doğu ve Körfez ülkelerine, Sovyetler Birliği nin dağılmasının ardından ise Rusya Federasyonu ve Orta Asya ülkelerine yönelmiştir. Bugün yurtdışında yaşayan Türk toplumun önemli bir bölümü, bulundukları ülkelerde sürekli olarak ikamet etmekte olup, yaşadıkları ülkelerin vatandaşlığını da almıştır. Türk toplumu göç alan ülkelerin ekonomik kalkınmalarına da önemli katkıda bulunmuşlardır. Yurtdışında yaşayan Türk vatandaşlarının çoğu artık sadece işçi konumunda olmayıp akademisyen, bilim adamı, doktor, mühendis, avukat, gazeteci, iş adamı, sanatçı, politikacı, sporcu gibi çeşitli alanlarda meslek sahipleri olarak göç alan ülkelerin siyasal, sosyal, ekonomik ve kültürel hayatına katılmaktadır. Yurt dışında yaşayan vatandaşlarımız gelinen noktada belli bir sermaye ve bilgi birikimine ulaşmış durumdadır. Ülkemizin kalkınması açısından bu birikimin uygun stratejilerle

2 değerlendirilmesi önem arz etmektedir. Ülkemizle gönül bağları devam eden bu insanların ülkemize yatırım yapma veya ülkemizde sağlanan ürün ve hizmetlerden daha fazla yararlanma konusunda ikna edilmesi yabancılara göre çok daha kolay olacaktır. Zaman zaman siyasilerin bu konuda önemli çağrılar yaptıkları görülmektedir. Örneğin Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip ERDOĞAN ın turizm sektörü temsilcilerine yaptığı 2 Şubat 2017 tarihli konuşma bunlardan biridir. Söz konusu konuşmada Cumhurbaşkanımız yurtdışında yaşayan vatandaşlarımızı tatillerini ülkemizde geçirmeye ve yabancı komşularını da davet etmeye çağırmıştır. Yurt dışında yaşayan vatandaşlarımızın ülkemizin ekonomisine katkı yaptığı sektörlerin başında turizm gelmektedir. Türkiye nin 2015, 2016 ve 2017 yıllarına ilişkin bazı turizm verileri Tablo 1 de yer almaktadır. Tablo 1: Türkiye Son 3 Yıl Turizm Geliri ve Turist Sayısı İstatistikleri Toplam Turizm Geliri (bin $) Yurt Dışında İkamet Eden Vatandaş Ziyaretçilerden Elde Edilen Gelirin Toplam Turizm Gelirine Oranı Yabancı Ziyaretçilerden Elde Edilen Gelirin Toplam Turizm Gelirine Oranı Kişi Başına Ortalama Turizm Harcaması ($) Yurt Dışında İkamet Eden Vatandaş Ziyaretçilerin Ortalama Turizm Harcaması ($) Yabancıların Ortalama Turizm Harcaması ($) Ülkemizden Çıkış Yapan Ziyaretçi Sayısı Ülkemizden Çıkış Yapan Yabancı Ziyaretçilerin Çıkış Yapan Toplam Ziyaretçilere Oranı Ülkemizden Çıkış Yapan Yurt Dışında İkamet Eden Vatandaşların Çıkış Yapan Toplam Ziyaretçilere Oranı %18,7 %27,2 %22,6 %81,3 %72,8 %77, %85,5 %80,6 %83,1 %14,5 %19,4 %16,9 Kaynak: TÜİK

3 Tablo 1 e göre ülkemizi ziyaret eden turistlerin yaklaşık %15-20 sini gurbetçi diye tabir edilen, yurt dışında ikamet eden vatandaşlarımız oluşturmaktadır. Kişi başına ortalama harcama tutarlarına bakıldığında her üç yıl için de yurt dışında ikamet eden vatandaşlarımızın ortalama harcaması yabancıların ortalama harcamasına göre daha yüksek olmuştur. 3 yıllık ortalama alındığında yabancılar 714 dolar harcama yaparken yurt dışında ikamet eden vatandaşlarımız 950 dolar harcama yapmış olup bu tutar yabancıların harcamalarından %33 daha fazladır. Bunun sonucu olarak ülkemizin turizm gelirinin yaklaşık %20-25 i gurbetçi vatandaşlarımızdan elde edilmektedir. Burada dikkat çeken önemli bir husus da 2017 yılında ülkemizden çıkış yapan ziyaretçi sayısının %16,9 unu oluşturan 6 milyon 540 bin 819 rakamının yurt dışında yaşayan toplam Türk vatandaşı sayısı dikkate alındığında oldukça yüksek olduğudur. Her ne kadar bu rakamın yüksek olması mükerrer giriş ve çıkışlardan kaynaklansa da yurt dışında yaşayan Türklerin yılda ortalama bir kez ülkelerini ziyaret ettikleri sonucuna ulaşılmaktadır yılı özelinde ülkemizden çıkış yapan ziyaretçilerin geliş amacına göre dağılımı yerli ve yabancı ziyaretçiler için ayrı ayrı Tablo 2 de gösterilmektedir. Tablo 2: 2017 yılı Geliş Amacına Göre Çıkış Yapan Ziyaretçiler Geliş amacı Çıkış yapan yabancı (%) Çıkış yapan vatandaş (yurt dışı ikametli) Toplam , Gezi, eğlence, sportif ve kültürel faaliyetler , Akraba ve arkadaş ziyareti , Eğitim staj (1 yıldan az) , Sağlık ve tıbbi nedenler (1 yıldan az) , Dini/hac , Alışveriş , Transit ,1 - İş amaçlı (konferans, seminer, görev vb.) , Diğer , Beraberinde giden , Kaynak: TÜİK Tablo 2 ye göre yurt dışında ikamet eden vatandaşlarımızın ülkemize geliş amaçlarının başında %57 ile Akraba ve Arkadaş Ziyareti gelmektedir. Bunu %21,6 ile Gezi, Eğlence, Sportif ve Kültürel Faaliyetler takip etmektedir.

4 Yurt dışında yaşayan vatandaşlarımızın en yoğun olarak yaşadığı ülke Almanya dır. Anadolu Ajansının resmi olmayan kaynaklara istinaden verdiği bilgiye göre Almanya da çifte vatandaş olanlarla birlikte yaklaşık olarak 3 milyon Türk yaşamaktadır. Alman Federal İstatistik Dairesinin açıkladığı rakamlara göre bu ülkede 2017 yılı sonu itibarıyla 1 milyon 483 bin 515 Türk vatandaşı yaşamakta olup bu sayıya Alman vatandaşlığı bulunanlar dâhil edilmemiştir. Bu nedenle Almanya da yaşayan Türklerin yaklaşık olarak yarısının Alman vatandaşlığının bulunduğu tahmin edilmektedir. Almanya dan sonra Fransa, ABD ve Hollanda gibi ülkelerin yanı sıra toplamda yaklaşık 1 milyon Türk ün azınlık statüsünde yaşadığı tahmin edilen Bulgaristan ve Romanya, Türklerin en fazla yaşadığı ülkeler arasındadır. Yurt dışında yaşayan vatandaşlarımız ve Türkiye kökenli olup Türk vatandaşı olmayan gurbetçiler tarafından kurulan çok sayıda firma bulunmaktadır. Yurt dışında yaşayan Türklerin kurmuş olduğu firma sayılarına ilişkin kesin bir bilgiye ulaşılamamakla birlikte Prof. Dr. Faruk ŞEN tarafından yapılan bir çalışmada yalnız AB sınırları içinde 150 bine yakın Türk kökenli göçmenin kurduğu firmanın bulunduğu, bu firmaların 50 milyar Euro ya yakın düzeyde yıllık ciroya sahip olduğu, 18 milyar Euro düzeyinde yatırım yapmış oldukları ve 750 bine yakın işçi çalıştırdıkları belirtilmiştir. Yurtdışında yaşayan vatandaşlarımızın yatırım veya harcamalarını ülkemizde yapması için gerekli tanıtım çalışmaları bu kişilerin yaşadıkları ülkelerdeki Türk sivil toplum kuruluşları aracılığı ile yapılabilir. Ayrıca sosyal medya da bu amaçla kullanılabilecek önemli araçlardan biridir. Yurtdışında yaşayan vatandaşlarımızın ülkemize katkısının arttırılmasına yönelik yapılabilecek çalışmalardan bazıları farklı başlıklar altında aşağıda sıralanmaktadır. Gurbetçilere Emlak Satışında Kolaylıklar Tanınması Türkiye gerek yurtiçinde ve gerekse yurtdışında başarılı projeler yürütülen müteahhitlik firmalarıyla dünyada adından söz ettirmektedir. Emlak sektörünün çok hızlı bir gelişim gösterdiği ülkemizde, her gelir düzeyine hitap eden konut seçenekleri mevcuttur. Şehir merkezlerinde yer alan apartman dairelerinden, müstakil evlere ve geniş hizmetlerin sunulduğu lüks sitelere kadar çeşitli alternatifler bulunmaktadır. Yüksek standartta üretilen konutlara yabancı yatırımcıların da ilgisi yoğun olmaktadır. Türkiye deki konutlara talip olan ülkelerin başında İngiltere, Almanya, İrlanda, Danimarka, Hollanda, Norveç, Avusturya, Belçika, Fransa, ABD ve çeşitli Körfez ülkeleri gelmektedir. Mülkiyet kanunundaki mütekabiliyet esasının kaldırılmasıyla birlikte tüm dünyadan yabancı uyruklu emlak alıcıları ve yatırımcılar Türkiye de emlak alım-satımı yapabilmektedir.

5 Özellikle son dönemde döviz kurunda yaşanan artışlar yabancılar olduğu kadar gurbetçi vatandaşlarımız için de önemli bir fırsat teşkil etmektedir. Bu çerçevede gurbetçilerin ülkemizden yatırım veya tatil dönemlerinde konaklama amaçlı emlak satın alımları için kolaylıklar sağlanmalıdır. Bu çerçevede gurbetçilere yönelik satışlarda tapu harçlarında indirim veya KDV indirimi gibi ilave teşvikler sağlanması ülkemizin lokomotif sektörleri arasında yer alan inşaat sektörünün canlandırılmasına yol açabilecektir. Ayrıca ülkemizde konut edinen gurbetçilerin ülkemizi daha sık ziyaret ederek yapacakları harcamalar ile ülke ekonomisine katkıları artırılacaktır. Gurbetçilere Üniversiteye Girişte Kolaylıklar Tanınması Türkiye de eğitim sisteminde son yıllarda önemli atılımlar atılmış olup bu çerçevede her ilimizde yeni üniversiteler kurulmuştur. Öte yandan gerek devlet ve gerekse özel sektör vakıf üniversitelerimiz arasında dünyanın İlk 500 veya İlk 1000 sıralamasına giren üniversiteler mevcuttur. Gurbetçi vatandaşlarımızın ülkemizle bağlarını güçlendirme ve ülkemiz ekonomisine katkılarını artırabilmek için üniversiteye girişte bazı ek puanlarla pozitif ayrımcılık sağlanabilir. Diğer taraftan başta İstanbul da yapılan 3. Havaalanı olmak üzere ülkemiz son yıllarda ulaştırma alanında da önemli bir atılım yapmıştır. İstanbul ve Ankara dan Avrupa nın çok farklı kentlerine karşılıklı günübirlik doğrudan uçak seferleri bulunmaktadır. Avrupa da eğitimini tamamlayacak akademisyenlik veya doktorluk yapan gurbetçilerimizin yarı zamanlı veya tam zamanlı olarak ülkemiz üniversitelerinde ders verebilmelerinin veya hastanelerinde görev yapabilmelerinin teşvik edilmesi hem tersine beyin göçüne yol açacak hem de ülkemiz ekonomisi adına pozitif sonuçları olacaktır. Bu noktada gurbetçi akademisyen/doktor istihdam eden üniversitelerimize ve hastanelerimize akademisyen/doktor maaşının bir bölümünün ve/veya yol ve konaklama giderlerinin karşılanması gibi bazı teşvikler verilmesi faydalı olacaktır. Gurbetçilerin Düğün Alışverişlerinin Türkiye den Yapılması Türkiye mücevherat piyasasında işçilik becerisi, gelinlik/damatlık giysi tasarımları, yerli beyaz eşya ve mobilya markaları ile Avrupa nın başlıca ülkeleri arasında gelmektedir. Bu ürünlerin yurtdışındaki gurbetçi vatandaşlarımızca da kullanımlarının yaygınlaştırılması ülkemiz ekonomisi ve döviz girdisi açısından önem taşımaktadır.

6 Yurtdışında yaşayan önemli sayıdaki gurbetçi gençlerimizin başta mücevherat (altın, pırlanta vs.) olmak üzere gelinlik, beyaz eşya ve mobilya gibi düğün alışverişlerini Türkiye den karşılamalarında bir takım kolaylıklar sağlanmalıdır. Örneğin söz konusu alışverişlerde KDV muafiyeti, nakliye maliyetlerinin karşılanması gibi destek unsurları ülke ekonomisinin canlandırılması adına yararlı olabilecek destek unsurları olabilecektir. Gurbetçilerin Yapı Malzemelerinin Türkiye den Karşılanması Ülkemiz başta doğaltaş (granit, mermer, andezit, bazalt vs.) olmak üzere seramik, vitrifiye, musluk, PVC vs. gibi yapı malzemeleri üretiminde Avrupa nın önde gelen ülkeleri arasında yer almaktadır. Diğer taraftan birçok başarılı müteahhidimiz yurtdışında önemli inşaat projelerine imza atmaktadır. Üretmiş olduğumuz inşaat malzemelerinin yurtdışında yerleşik vatandaşlarımızca da kullanımının yaygınlaştırılması gerekmektedir. Bu çerçevede söz konusu ürünlerin gurbetçiler tarafından satın alınması durumunda KDV indirimi/muafiyeti, nakliye desteği gibi teşvikler sağlanması yararlı olacaktır. Gurbetçi Vatandaşların Türkiye de Yatırım Yapmaya Özendirilmesi Ülkemiz ekonomisi açısından yabancı yatırımlar son derece önemlidir. Yabancı yatırımlar bir taraftan yüksek teknolojinin ülkemize girişine diğer taraftan ihracatlar vasıtasıyla cari açığın azaltılmasına önemli katkılar sunmaktadır. Ülkemiz, Avrupa ve Asya arasındaki stratejik konumu, dinamik nüfusu, nitelikli istihdam varlığı, başta işgücü olmak üzere üretim maliyetlerinin düşük olması gibi unsurlar dikkate alındığında yabancı yatırımcılar için cazip bir liman konumundadır yılı verilerine göre ülkemizde toplam adet yabancı yatırımcı olup yabancı yatırım tutarı 10,9 milyar ABD doları şeklindedir. Ülkemizde başta Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı teşvikleri olmak üzere, kalkınma ajansları, Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu, KOSGEB, İŞKUR gibi farklı kurum ve kuruluşlarca yatırımcılara cazip teşvik ve destekler sağlanmaktadır. Bu desteklerden önemli sayıda yerli ve yabancı yatırımcı istifade etmektedir.

7 Gurbetçi vatandaşlarımızın ülkemize yatırım yapmasının özendirilmesi de bu noktada hayati önem taşımaktadır. Avrupa da yaşadıkları ülkeleriyle sıkı ticari bağlantıları olan gurbetçilerimizin ülkemizdeki yapacakları yatırımlar kendi ülkeleriyle kolaylıkla ihracat yapabilmelerinin önünü açacak ve ülkemizin cari açığının kapatılmasına doğrudan katkı sunacaktır. Diğer taraftan gurbetçi vatandaşlarımız Avrupa da uygulanan yüksek teknoloji, ar-ge ve iyi uygulama örneklerini de ülkemizde yapacakları yatırımlarına taşımak suretiyle ülkemizin inovasyon kapasitesine katkı sunacaklardır. Gurbetçi vatandaşlarımızın yatırımları için bürokratik süreçlerin kolaylaştırılması ve teşvik ve destekler konusunda pozitif ayrımcılık yapılması ülkemiz ekonomisi adına son derece faydalı sonuçlar oluşturacaktır. Bu noktada örneğin Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı teşvikleri çerçevesinde gurbetçiler tarafından yapılacak yatırımlarda bölge ayrımı olmaksızın 6. Bölge teşviklerinin sağlanması veya hali hazırdaki teşvik uygulamasında gurbetçilere ilave vergi indirimi, SGK primi desteği verilmesi başarılı sonuçlar doğurabilecektir.