ANADOLU BEYLİKLERİNİN VE OSMANLI BEYLİĞİ'NİN İLHANLILAR ADINA KESTİRDİĞİ SİKKELER

Transkript

1

2 ANADOLU BEYLİKLERİNİN VE OSMANLI BEYLİĞİ'NİN İLHANLILAR ADINA KESTİRDİĞİ SİKKELER AYDIN AYHAN-TUNCER ŞENGÜN Moğolların 1243'de 1 Kösedağı'nda Selçuklu Sultanı Gıyas üd Din II. Key Husrev'i mağlup etmesi ile başlayan 1327'de Vali Timurtaş'ın Memluklara sığınması ile biten 84 sene Anadolu'nun en zor, en sıkıntılı ve buhranlı yıllarıydı. İşgal ettikleri yerlere bir afet gibi çöken Moğol askerleri her şeyi yakıp yıkıyor sonra da vergiye bağlıyorlardı 2. Valiler, vergi memurları ve Moğol yöneticiler akıl almaz zulüm ve işkencelerle halktan vergileri tahsil ediyorlardı. İlhanlı Devleti başlangıçta kendilerine bağlı devletlere sikke darbı hakkı vermişse de para vezinlerinin bozulması ve farklılıkları nedeniyle Sultan Gazan Mahmut ( ) zamanında bağlı sultanlıkların kendi adlarına sikke kesmeleri kaldırılarak yeni düzenlemelere gidildi 3. Moğollar döneminde tamamen Selçuklu Devleti sultanları İlhanlı Devleti'ne tabi olmuşlar onların istediği kadar tahtta kalmışlardı. Gazan Han zamanında Selçuk sultanları Moğolların her emrine uyan hükümdarlar oldular. Uçlarda bir takım beylikler meydana çıktılar 4. Bu beylikler Selçuklu Devleti'nin sonuna kadar Moğolların baskısı altında olmalarına rağmen hep Selçuklu sultanlarına meyilli oldular. Anadolu üzerinde yapılmakta olan Moğol-Memluk hakimiyet sürtüşmesinde de uç beyleri daha çok Memluklara yakın bulunmuşlardır 5. Uç Türkmenleri Sultan Baybars'tan beri Memluk sultanları ile hep dostça ilişkiler kurmuşlar, bazen birlikte bazen onların yardımlarıyla Moğollarla mücadele etmeye çalışmışlardı 6. 1 Prof.Dr.Osman Turan, Selçuklular Zamanında Türkiye, s Bertold Spuler, İran Moğolları s. 53 (Kösedağ Savaşı 1244 olarak gösterilmiştir.) 2 B. Spuler,İran Moğolları, s. 355 Anadolu (Rum) devleti her sene (1243/44) Dinar, 1254'te dinar, 50 sepet ipek, 50 deve, 5000 boğa ve Anadolu'dan geçen Moğol askerlerinin iaşesi. Prof.Dr.O.Turan, a.g.e., s. 401, Selçuklular döneminde toplam vergi varidatı Dinar, gümüş dirhem 500 top ipek kumaş, 3000 altın işlemeli dibâ, 500 at ve 500 katır. 3 B. Spuler, a.g.e., s Ahmet bin Mahmud, Selçukname, II, s Prof.Dr. O. Turan, a.g.e., s Prof.Dr. O. Turan, a.g.e., s. 638.

3 2 AYDIN AYHAN-TUNCER ŞENGÜN Anadolu Beyliklerinin genel eğilimi Moğollara karşı ve Selçuklu sultanlarından sonra da Moğolların düşmanı olan, sürekli onlarla savaşan Memluklulardan yana olmuştur. Moğolların korkunç zulümleri karşısında Anadolu Türkmenleri hiç durmadan isyan ediyorlar, Moğollar da bunları korkunç bir şekilde kan ile bastırıyorlardı. Olcaytu Hüdabende Muhammed ( ) Anadolu işlerini yoluna koysun diye Emir Çoban Bey'i 1314'te Anadolu'ya gönderdi 7. Emir Çoban Karanbükü denilen bugün Bolvadin yakınlarında Karamık köyü civarında Ordugâh kurarak bütün Türkmen Beylerini iteate davet etti 8. Uçlardaki bütün beyler gelerek Emir Çoban'a İlhanlı Devleti'ne itaatlerini bildirdiler. Karaman Oğulları çeşitli bahanelerle gelmeyince Emir Çoban Konya üzerine yürüdüler. Karamanlılar Konya'yı terk ettiler. Larende'ye kaçtılar. Emir Çoban Anadolu'da kalmayarak kısa süre sonra İran'a döndü. Emir Çoban ayrılırken Anadolu umum valiliğini 1305'ten beri ordu kumandanı olan İrincin'e bıraktı. Bu da halka büyük zulüm yaptı Nisanı'nda Ebu Said Bahadır Han ( ) tahta oturunca Emir Çoban "Emir-ül Ümera" oldu 9. Çoban'ın selâhiyeti ve nüfusu her şeyden önce askeri konularda idi 10. Oğullarından Timurtaş'ı Anadolu'ya vali yaptı 11. Emir Çoban oğlu Timurtaş Anadolu'yu tam bir hükümdar gibi yönetmeye başladı. Önce kendine karşı bir takım ayaklanmaları bastırarak Anadolu'ya geçici bir düzen, adalet ve asayiş getirdi. O zamana kadar zulüm altında ezilen Anadolu halkı onu "Mehdi" ilan edince Timurtaş 1322'de bağımsızlığını ilan etti. 12 Bunun üzerine Ebu Said'den izin alan Emir Çoban Anadolu'ya gelerek oğlunu alıp Sultan'ın yanına getirdi ve onu affettirdi. Halk onun mehtiliğini kabul ederken Uç Beylikleri istiklâllerini bırakmak istemiyor onunla mücadele ediyorlardı. Gazan Mahmut Han'ın getirdiği para sisteminde para kalıpları merkezde, Tebriz'de hazırlanıyor ve bölgelere, darp mahallerine, bağlı beylere gönderiyorlardı. Bu sikkelerde sadece darp edildiği yerin ismi farklı yazılıyordu. (Tebriz, Sultaniye, Vastan- vb.) Paranın darp edildiği yer gümüşü kendi temin ediyor, memurların ihtiyacına ve bölgenin büyüklüğüne, küçüklüğüne göre belli sayıda para darbına izin veriliyordu. Böylece kesilen paralar vergiden sayılıyordu. Bu nedenle İlhanlı sikkeleri hemen hemen her yerde aynı tipte oluyordu. 7 B. Spuler, a.g.e., s Prof.Dr. O. Turan, a.g.e., s B. Spuler, a.g.e., s B. Spuler, a.g.e., s B. Spuler, a.g.e., s Prof.Dr. O. Turan, a.g.e., s. 647.

4 3 OSMANLILARIN İLHANLILAR ADINA KESTİRDİĞİ SİKKELER 3 Beylikler kendi adlarına para bastıramazlardı. Para bastıran üzerinde kendi isimlerini zikredenler isyan etmiş sayılıyor ve şiddetle cezalandırılıyorlardı. Mesela Hamid oğlu Felekeddin Dündar Bey ve Eşref oğlu Süleyman Şah sikke darbı yüzünden 1326'da öldürüldüler 13. Dündar Bey'in Felekabad'da darp ettirdiği 721 tarihli gümüş sikkesi bilinen en eski müstakil sikkelerden biridir 14. Eşref oğlu Süleyman Şah'ın kendi adına 726'da sikke kestirmesi üzerine Timurtaş ordusu ile gelip Süleyman Şah'ı ağır işkencelerden sonra suya atarak öldürttü 'de Timurtaş, babası Emir Çoban'ın idamı üzerine Memluklara sığındı. Memluk Sultanı Timurtaş'ı önce çok iyi karşıladı. Sonra birçok sebeplerin yanı sıra amcası Dündar Bey'in kanını takip eden Antalya emiri Hızır Bey'in şikayeti ayrıca Karaman oğullarının Mısır Sultanı'na Timurtaş'ın Anadolu'da çok İslâm kanı akıttığını duyurması üzerine Timurtaş idam edildi (1302) den itibaren Selçuklu sultanlarının saltanatları fiilen bitmiştir. Bu tarihten itibaren artık sultanlar birer gölge hükümdar haline gelmişlerdir. Son Sultan 2. Gıyaseddin Mesud'un Simre-Amasya'da 1310'da ölümü ile Selçuklu Devleti sona ermiştir. Bundan sonra 5. Kılıçarslan daha başa geçirilmişse de fiilen hiçbir hükmü kalmamıştır. 1318'de Timurtaş bütün Selçuklu Hanedanı'nı imha etmiştir. Kaçabilenler uçlara sığınmıştır 17. Anadolu Beylikleri son sultanlar adına Eğridir, Felekabad, Bergulu (Burgulu) gibi yerlerde para bastırdıkları gibi İlhanlı Gazan Mahmud adına da para bastırdılar. Gazan Mahmut ile Alâeddin Keykubad adına müşterek sikkeler 18 Konya 699 Konya 700 Samsun(?) Madenşehir 700 Erzincan Prof.Dr. O. Turan, a.g.e., s Celil Ender, "Anadolu Türk Beyliklerine Ait Bakır Sikke", Türk Nüm.Dergisi, Bülten 27, s Dündar Bey, Hüdabende Muhammed adına kestirdiği bir sikkeyi Emir Çoban'a takdim ettiyse de makbule geçmemiştir. Mehmet Arif, "Hamid Oğulları", Tarih-i Osmani Encümeni Mecmuası, İstanbul, 1328, 3 sene s Ahmet Eflâki, Ariflerin Menkıbeleri II., s Ali, (Müze-i Hümayun Hafız-ı Kütüp Muavini) Tarih-i Osmani Encümeni Mecmuası, 1 Teşrin evvel 1330, Numara 28 s Süleyman Şah'ın öldürülmesi korkunç olmuş Moğol ordusu Beyşehir'i birkaç gün yağma ettikten sonra Süleyman Şah'ın burnunu, kulaklarını, dudaklarını kesmişler, hayalarını koparıp boynuna asmışlar ve göle atarak boğmuşlardır. 16 Prof.Dr. O. Turan, a.g.e., s Celil Ender, Ladik (Denizli )Sikkeleri, s. 31, Prof.Dr. O. Turan, a.g.e., s İbrahim Cevriye Artuk, a.g.e., C. 1, s. 368.

5 4 AYDIN AYHAN-TUNCER ŞENGÜN Gazan adına kesilen bazı sikkeler 19 Ladik 699 (sikkenin bir yüzü Moğolcadır) Larende 699 Lulua Konya Bunlardan başka 20'ye yakın Selçuklu darphanesinde bazen Selçuklu Sultanı bazen de Gazan Mahmud adına sikkeler bastırılmıştır. İlhanlılar adına basılan ilk mahalli örnekler 707 (1307) senesi ile başlar. Örnekler Konya Konya 709 Konya 710 Bu tarihlerde Konya henüz Karamanoğlu Devleti'nin elinde değildir. Konya'da Selçuklu Sultanı da yoktur. Ama bölgenin paraya olan ihtiyacını karşılamak için mahalli yönetim Hüdabende Muhammed adına para bastırmıştır. Diğer örnekler 21 Süleyman Şehir 699 (Gazan Mahmud ve ayrıca Keykubad adına) Süleyman Şehir (Hüdabende Muhammed Adına) Burada Eşrefoğulları hakimdir. Paralar Hüdabende Muhammed adına kesilmiştir 22. Bergulu 699 (Gazan adına) Bergulu 700 (Gazan adına) Bergulu 704 (Gazan adına) Bergulu 705 (Gazan adına) Bergulu 707 (Hüdabende Muhammed adına) Bergulu 717 (Ebu Said adına) 718 (Ebu Said adına) 720 (Ebu Said adına) 19 Celil Ender, Ladik (Denizli) Sikkeleri, s Lindner-Rudi Paul-A Silver, a.g.e., "in Seljuk Anatolia" Türk Nüm.Derneği 2. Kuruluş Yılı İbrahim Artuk'a Armağan, İstanbul, 1988 s Tuncer Aykut, Ak akçe, s. 139, 144, 145, 149. Ömer Diler, "Gazan Mahmud'a ait Larende Baskılı Bir Sikke", Türk Nüm.Dergisi Bült, 21, s İbrahim-Cevriye Artuk, a.g.e., s İbrahim Cevriye Artuk, İst.Ark. Müzeleri Teşhirdeki İslami Sikkeler Kataloğu, C.2, s Johann-Christoph Hinrichs, "Die Münzenstatte Sulâimanşahr", 19 Nisan 1997'de Tübingen Oriental Nümismatic Society (Şark Nümizmatik Derneği)nde verilen konferans. 22 Johann-Christoph Hinrichs, "Hamidoğullarının bir darb yeri", Burgulu Uluslararası Nümizmatik Sempozyumu Bildirisi 9-10 Kasım 1993, İstanbul, 1999, s Cüneyt Ölçer, "Hamidoğullarına Ait Dirhemler", Türk.Nüm.Dergisi Bülteni 19, s. 4-7.

6 5 OSMANLILARIN İLHANLILAR ADINA KESTİRDİĞİ SİKKELER 5 Ladik 721 (Ebu Said adına) Felekabad 707 (Ebu Said adına) Felekabad 715 (Ebu Said adına) 23 Hamidoğullarına ait başka darb yerleri de Beyşehir, Gölsarı ve Karaağaç'tır 24. Gölsarı 719 (Ebu Said adına) Gölsarı 71 (Ebu Said adına) Karaağaç 715 (Ebu Said adına) Karaağaç 723 (Ebu Said adına) Beyşehir(?) (Hüdabende Muhammed adına) Antalya 727 (Ebu Said adına) 25 Alâiye Şehri 710'a kadar Karamanoğullarına tabi iken 710'dan sonra müstakil bir Alâiye Beyliği olarak para basmaya devam etmiştir. Alâiye 699 (Gazan adına) 709'dan 716'ya kadar Alâiye'de bazen İlhanlı hükümdarları Hüdabende Muhammed ve Ebu Said bazen de Memluk Sultanı Nasır Nasıreddin Muhammed para basılmıştır 26. Ermenak 710 (Melik Nasır adına) Larende 710 (Melik Nasır adına) Ermenak 715 (Melik Nasır adına) Larende 716 (Melik Nasır adına) Alâiye 710 (Melik Nasır adına) Alâiye 716 (Hüdabende Muhammed adına) Beyşehir 730 (Melik Nasır adına) Antalya 707 (Hüdabende Muhammed adına) Alâiye (Melik Nasır adına) 27 Alâiye 714 (Hüdabende Muhammed adına) Dr.Said Kafaoğlu, "Hamidoğulları Beyliği Döneminde İlhanlı Hükümdarı Adına Kestirilmiş Orijinal Birkaç Sikke", Hakkı Dursun Yıldız'a Armağan, İstanbul,1995. Celil Ender, Ladik (Denizli) Sikkeleri, s Yılmaz İzmirliler, "Hamidoğulları Beyliğinin Darb Şehirleri", Uluslararası Nüm.Semp.Bildirileri. 25 Johann-Christop Hinrichs, Özel not. 26 Garo Kürkman ve Ömer Diler, Alâiye Paraları, İstanbul, 1981, s İbrahim-Cevriye Artuk, a.g.e., s Cüneyt Ölçer, Karamanoğulları Beyliği Madeni Paraları, s Yılmaz İzmirliler, "Karamanoğullarının Memluk Sultanı Nasır Nasıreddin Muhammed Adına Darb Ettikleri Paralar", Türk Nüm.Der.Bülteni, Sayı:35-36 s Tuncer Aykut, a.g.e., s. 155, İbrahim-Cevriye Artuk, a.g.e., s. 775.

7 6 AYDIN AYHAN-TUNCER ŞENGÜN Emir Çoban'ın geriye çağırılıp Timurtaş'ın otoritesini kurduğu ara zamana kadar birçok beylik para ihtiyaçlarını gidermek için aynı İlhanlı para standardında bazen okunması çok problemli, yazılar anlaşılmayacak şekilde karışık bazen de beyin ismi bir yere sıkıştırılmış paralar bastırmışlardır. Bugün mahiyeti çözülemeyen pek çok para bu korku dönemine ait olması gerekir. Aydın oğullarına ait korku devrini belirleyen Ayasuluk tarihli bir paralar da anonim olanlardandır 29. Çok nadir sayılabilecek sikkelerden biri de Ulcayto Hüdabende Muhammed adına Bergama'da darb edilmiş bir sikkedir 30. Bu tarihte Bergama hakimi Karasi Bey'dir. Sikkenin İlhanlılar adına Karasi Bey tarafından bastırılmış olması gerekir. Burada söz konusu edilen önemli iki sikke de Eşref oğlu Süleyman Bey'in kendi adına kestirdiği için ölümüne sebebiyet veren sikkedir. Bunlar bilim dünyasına ilk defa tanıtılmaktadır Para (Resim 1) Önyüz Kelime-i Tevhid ve arasında: Durube Beyşehir Arka yüz El Mülkilillah Süleyman Bin Mehmed Hülledallahü Mülkehu (etrafında) Sene Para (Resim 2) Bu parada ön ve arka yüz I. paranın aynıdır. Yalnız Ebu Said paralarının mihrap tipi kopye edilmiştir. Bu paralar üzerinde ayrıca konturmark olarak "Süleyman bin Mehmed" bulunmaktadır. Bu paralarda Ebu Said ismi zikredilmediği için Süleyman Bey mahkeme bile edilmeden Moğolların normal yargı usulleri dışında isyan ettiği kabul edilerek öldürülmüştür. 29 Cüneyt Ölçer, Aydın Oğulları Beyliği Paraları, s. 6-7, Ali Sakar, "Türk", Nüm.Der,. Sayı: 35, 36 s Tuncay Aykut, Ak Akça-Moğol ve İlhanlı Sikkeleri, s. 88. Karasi Beyliği üzerine ilk çalışmayı Ahmet Tevhid,Tarih-i Osmani Encümeni Mecmuası, 6. sene (1915) te s de yayımlamıştır. 31 Stephan Album, A Checklist of Popular Islamıc Coins-Februar 1993, s. 64'te Eşref oğlu Süleyman Bey'in 726 tarihli silik bir sikkesine (RRR) nadir işareti ile belirtmiştir. Ayrıca İbrahim-Cevriye Artuk, İstanbul Arkeoloji Müzeleri Teşhirdeki İslami Sikkeler Kataloğu, Cilt 2, s. 378'de Eşrefoğlu Süleyman oğlu Mehmet'e ait 729 tarihli Beyşehir darb bir sikkeden bahsetmişdir.

8 7 OSMANLILARIN İLHANLILAR ADINA KESTİRDİĞİ SİKKELER 7 Emir Çoban'ın 1314'te Anadolu'ya gelip bütün Uç Beylerinden İlhanlı Sultanı'na itaat istemesi ile başlayan devirde para ihtiyacının karşılanması ve de itaat ettiklerini ispatlayarak Moğol belasını bertaraf etmek için İlhanlılar adına her beylikte paralar darb edilmeye başlandı. Bu paraların darb yerlerinden ancak hangi beyliğe ait olduğu anlaşılabilmektedir. Timurtaş'ın ikinci isyanı ile Anadolu'yu terk etmesi ile başlayan dönemde de Beylikler gene İlhanlı adına bastıkları sikkelerde artık küçük bir yere sıkıştırılmış veya bir rümuzla da olsa kendi isimlerini de belirtmeye başladılar. Kesin olarak isimler ifade edilmeden sadece bazı anlaşılmayacak rümuzlarla darb edilen ama kesin olarak Orhan Bey'e ait olan sikkeler de mevcuttur 32. Osman Bey dönemi ile ilgili bir kayıt yoksa da Orhan Bey'in ilk zamanlarda İlhanlı Devleti'ne bir miktar vergi vermekte olduğu bilinmektedir 33. Osman Bey'in "Osman bin Ertuğrul" adıyla para bastırdığı bilinmektedir 34. Bu sikkeyi her halde Emir Çoban daha Anadolu'ya gelmeden önce kestirmiş olmalı. Burada söz konusu sikkenin tipi Ebu Said Bahadır Han'ın normal tipoloji olarak 8 tip parası dışında çok seyrek görülen bir tiptir. Önyüz (Resim 3) Kelime-i Tevhid Ebubekir-Ömer-Osman-Ali Arka yüz Durube Es Sultan ül Azam Ebu Said (Üç daire) Hülledallahu Mülkehu Osman Moğollarda dikdörtgen olan al damga geometrik şekillerin en hayırlısıdır diye Gazan zamanından itibaren daire olarak yapılmaya başlanmıştır 35. Orhan Gazi bazı paralarında babasının adını hürmeten bazen dikdörtgen içinde bazen de ayrıca yazdırmıştır. Burada görülen "Osman" yazısı ile Orhan Gazi'nin paralarında ayrı yazılı görülen "Osman" yazısı tamamen aynı kalıptadır Miralay Ali, "Osmanlı İmparatorluğunun İlk Sikkesi ve Akçaları", Tarih-i Osmani Encümeni Mecmuası, 01 Şubat 1334, Numara 48, s Prof.İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, C:1, s Yard.Doç.Dr.Necdet Öztürk Osman Gazi Sikke (Para) kestirmiştir, Türk Dünyası Tarih Dergisi, Ağustos 1991, Sayı: 56, s (İbrahim Artuk, Türkiye'nin Sosyal ve Ekonomik Tarihi , s. 27, 33) 35 B. Spuler, a.g.e., s Miralay Ali, s. 363, ayrıca resim 15.

9 8 AYDIN AYHAN-TUNCER ŞENGÜN Muhtemelen bu sikke Osman Gazi'nin Uçlarda İlhanlı baskısının oldukça azaldığı dönemde kestirdiği bir sikkedir. Burada henüz tam bağımsızlığını ilan edemediği için Ebu Said adına kestirdiği bu sikkede kendi adını unvansız olarak yazdırdığı anlaşılıyor. Orhan Gazi'nin kişilik bir ordusunun olduğunu ve bunlara günde bir akçe ücret ödendiği bulunmektedir 37. Demek oluyor ki sadece ordu için günde akçe gerekmektedir. Osman Gazi'nin de son derece faal olan devlet kurma çabalarında paraya ihtiyacı olması tabidir.bursa Osmanlı Devleti'nin ilk başşehri olmasının yanı sıra ilk darphanesidir de 38. Ebu Said adına kestirilmiş bir diğer İlhanlı mihrap tipi sikke de darb yeri Bursa'dır. Ön yüz (Resim 4) Kelime-i Tevhid Dört halife Arka yüz Es Sultan ül azam Gıyaseddünya veldin Ebu Said Hülledallah Mülkehu Bursa Tarih belli değildir. Bursa'nın fethinden sonra kestirilmiş olan bu sikke belki de Orhan Bey'in Bursa'nın fethini müjdelemek için bastırdığı bir sikkedir. Ebu Said'in mihrap tipli bu sikkelerinin sadece yılları arasında kullanıldığı göz önüne alınırsa bu sikkenin de Osman Gazi veya Orhan Gazi zamanında kestirildiğini düşünebiliriz. RESİM 5 A Allah Ve maen nasuru illa min ind Lâ ilâhe illallah Muhammed Resulallah Ersele bil hüda Sol kenar-ermenak Sağ kenar-aşer ve sebamaye (710) RESİM 5 B Allah Ve maen nasuru illa min ind Es sultan el melik eml nasır Nasırel dünya vel din Muhammed bil el Melik el Mansur Kılavun 37 E.Darley-Robert Doran, "Osmanlı Nümismatiğine Değişik Bir Yaklaşım",Türk.Nüm.Der., İbrahim Artuk'a Armağan, İstanbul, 1988, s Prof.Dr. İ.H., Uzunçarşılı, a.g.e., s Bulgaru-M.M.Alexandrescu-Dersca, "13-17.Yüzyıllarda Osmanlı Darphaneleri", I.Uluslararası Nüm.Semp.Bildirileri, 9-10 Kasım 1993, İstanbul,

10 9 OSMANLILARIN İLHANLILAR ADINA KESTİRDİĞİ SİKKELER 9 RESİM 6 A Kelime-i tevhid Dört halife (arada) Durube Konya RESİM 7 A Kelime-i tevhid Dört halife (arada) Durube Konya RESİM 8 A Kelime-i tevhid Dört halife (arada) Durube Süleymansehir RESİM 6 B Es sultan ül azam Gıyased dünya vel din Hüdabende Muhammed Halledalluhu Mülkehu (etraf) fi sene seba ve sebamaya (707) RESİM 7 B Es sultan ül azam Gıyased dünya vel din Hüdabende Muhammed Halledalluhu Mülkehu fi sehur sene aşer ve sebamaye (710) RESİM 8 B Es sultan ül azam Gıyased dünya vel din Hüdabende Muhammed Halledalluhu Mülkehu fi sene tıs'a ve sebamaye (709) RESİM 9 A Kelime-i tevhid Dört halife (arada) Durube Konya RESİM 10 A Kelime-i tevhid Dört halife Durube Medine Alaiye RESİM 11 A (Kare içinde) El Mülk Allah Durube Larende (etraf) dört halife RESİM 12 A (Kare içinde) Kelime-i tevhid Durube Ayasuluk (etraf) Dört halife RESİM 9 B Es sultan ül azam Gıyased dünya vel din Hüdabende Muhammed Halledalluhu Mülkehu fi sene tıs'a ve sebamaye (709) RESİM 10 B Es sultan ül azam Gıyased dünya vel din Hüdabende Muhammed Halledalluhu Mülkehu Sene sitte aşer ve sebamaye (716) RESİM 11 B Es sultan ül azam Gıyased dünya vel din El melik el nasır Halledallah devletü (pars resmi) RESİM 12 B Es sultan ül azam Gıyased dünya vel din Hüdabende Muhammed Sene seba sebamaye (707) RESİM 13 A Allah Ve maen nasuru illa min ind Lâ ilâhe illallah Muhammed Resulallah Ersele bil hüda Solda :bi Alâiye Sağda :aşer ve sebamaya (710) RESİM 13 B Allah Ve maen nasuru illa min ind Es Sultan el melik el nasır Nasır el dünya vel din Muhammed bil el Melik el Mansur Kılavun

11 10 AYDIN AYHAN-TUNCER ŞENGÜN RESİM 14 A Allah Ve maen nasuru illa min ind Lâ ilâhe illallah Muhammed Resulallah Ersele bil hüda Solda: bi Larende Sağda :aşer ve sebamaye (710) RESİM 14 B Allah Ve maen nasuru illa min ind Es Sultan el melik el nasır Nasır el dünya vel din Muhammed bil el Melik el Mansur Kılavun

12 11 OSMANLILARIN İLHANLILAR ADINA KESTİRDİĞİ SİKKELER 11

13 12 AYDIN AYHAN-TUNCER ŞENGÜN