Hamam. Ruhsal ve bedensel ar nma. Başar. Söyleşi Olimpiyat Oyunlar nda yüzümüzü güldürenler. Leyla ile Mecnun un Erdal Bakkal : Cengiz Bozkurt

Transkript

1 GEÇMİŞTEN WIKILEAKS E KARŞI TARİHÎ TEDBİRLER SOSYAL HAYAT Hamam Ruhsal ve bedensel ar nma Başar 2012 Olimpiyat Oyunlar nda yüzümüzü güldürenler Söyleşi Leyla ile Mecnun un Erdal Bakkal : Cengiz Bozkurt SOSYAL MEDYA BİLGİSAYAR OYUNLARI KİTAP-SİNEMA MAGAZİN English Summary of Contents

2 Beş y lda çok yol kat ettik Araç muayeneniz için randevu al n! TÜVTURK Araç Muayene stasyonlar na gelmeden önce lütfen randevu al n, s ra beklemek zorunda kalmay n. Randevu ve bilgi için tuvturk.com.tr TÜVTURK ailesinin değerli üyeleri ve sayg değer TÜVTURK dostlar, 11 Ocak 2008 tarihinde Elaz ğ da aç lan ilk araç muayene istasyonunda yapt ğ m z birinci araç muayenesinin üzerinden tam beş y l geçti. Ülkemizin trafik güvenliği seviyesinin yükseltilmesi için bir milât olarak kabul edilebileceğini düşündüğümüz o günden beri durmadan çal şarak hep daha iyi hizmet vermeyi hedefledik. Bir milyar TL yat r mla; 189 tanesi, rekor bir süre olan 12 ay içinde olmak üzere 196 sabit araç muayene istasyonu, iki motosiklet muayene istasyonu açt k ve 73 gezici istasyonu hizmete ald k. On milyon arac istasyonlar m za kabul ettik. Bu on milyon araç sahibine, periyodik muayene, tadilat muayenesi, tespit, tekrar muayenesi ve egzoz gaz emisyon ölçümü olmak üzere tam 40 milyon muayene hizmeti verdik. Seyir için güvenli olmad ğ n tespit ettiğimiz dokuz milyon arac n kusurlar n gidermesini temin ederek, trafikte tekrar emniyetli bir şekilde seyretmesini sağlad k. 5 bine yak n kişiyi zaman içinde istihdam ettik, 4 bine yak n teknik çal şan m za mesleki eğitim verdik. Sosyal sorumluluğunun fark nda bir kurum olarak destekçisi olduğumuz Trafikte Sorumluluk Hareketi kapsam nda gerçekleştirdiğimiz saha ve eğitim etkinlikleriyle 500 bin, televizyon ve radyolar arac l ğ yla milyonlarca kişiye ulaşt k. Beşinci y l sonunda yüzde 90 lara varan müşteri memnuniyeti ve yüzde 80 ler seviyesinde marka bilinirliğine erişmiş olman n mutluluğunu yaş yoruz. TÜVTURK ün, ülke çap nda, bağ ms z, tarafs z, dürüst bir teknik denetim kuruluşu olarak başar l bir model oluşturma vizyonunda önemli bir yol kat ettiği inanc nday z. Elbette tüm bu süreç boyunca hiçbir zaman yaln z değildik. İmtiyaz sözleşmesini imzalad ğ m z günden beri bizi yönlendiren ve destekleyen Ulaşt rma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanl ğ ile örnek bir işbirliği sergilediğimizi düşünüyoruz. Ulaşt rma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanl ğ n n yan s ra, birçok farkl alanda ortak çal şmalar yürüttüğümüz; Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanl ğ na, Çevre ve Şehircilik Bakanl ğ na, Milli Eğitim Bakanl ğ na, Emniyet Genel Müdürlüğü ve Jandarma Genel Komutanl ğ na, sivil toplum kuruluşlar na ve araç muayenesinin öneminin fazlas yla fark nda olarak yap c eleştirileriyle daha iyiye ulaşmam za yard mc olan bas n mensuplar na teşekkürü bir borç biliyoruz. TÜVTURK Araç Muayene İstasyonlar projesine en baş ndan beri özveriyle katk sağlayan bütün çal şanlar m za ve tedarikçilerimize sonsuz şükranlar m z sunuyoruz. Tüm TÜVTURK hissedarlar, çal şanlar ve iş ortaklar için başar larla dolu geçen bu beş y ldan sonra, bizden beklentilerin art k daha da yükseldiğinin bilinciyle ç tay yukar lara taş mak için hep birlikte yorulmadan çal şacağ z. Önümüzdeki dönemde artan bir ivmeyle yeni başar lara imza atacağ m za olan inanc m z tam. Bu duygu ve düşüncelerle hepinizi sayg yla selaml yor, 2013 y l n n sağl kl ve bol kazançl günler getirmesini temenni ediyorum. BEŞİNCİ YIL SONUNDA YÜZDE 90 LARA VARAN MÜŞTERİ MEMNUNİYETİ VE YÜZDE 80 LER SEVİYESİNDE MARKA BİLİNİRLİĞİNE ERİŞMİŞ OLMANIN MUTLULUĞUNU YAŞIYORUZ. KEMAL ÖREN TÜVTURK Genel Müdürü TÜVTURK Araç Muayene stasyonlar TÜVTURK, bir TÜV SÜD - DO U - BRIDGEPOINT ortakl d r. İSTASYON 3

3 İÇİNDEKİLER Haberler Dünya ve Türkiye'de öne ç kan haberler Hayat Ruhsal ve bedensel ar nma: Hamam Başar Londra Olimpiyat Oyunlar nda madalya alarak yüzümüzü güldüren beş ismin öyküsü Kariyer Bilişim hukuku önümüzdeki on y llar n en geçerli kariyer alanlar ndan birisi olacak Söyleşi Cengiz Bozkurt ile söyleşi Tarihten sayfalar Wikileaks e karş tarihî tedbirler Yeme-İçme Doğu nun egzotik tatlar Sağl k Sağl kla ilgili ilginç ve faydal bilgiler, sevindirici gelişmeler Uzman Gözüyle Traktör muayenesi Sosyal Medya Sosyal medyadaki gelişmeler Popüler Kültür Seyahat, festival, kitap, sinema... Çocuk Bu bilgiler sizi şaş rtacak TÜVTURK TÜVTURK'ten haberler English Summary İmtiyaz Sahibi TÜVTURK Kuzey Taş t Muayene İstasyonlar Yap m ve İşletim A.Ş. Ad na Kemal Ören Yönetim Yeri Büyükdere Caddesi, No: 255 Kat: Maslak-Şişli-İSTANBUL Yay n Yönetmeni Figen Kayralc Yay n Koordinatörü M. Koray Özcan (Sorumlu Müdür) Görsel Yönetmen Kemal Toğanç Yap m Yeri Doğuş Grubu İletişim Yay nc l k ve Ticaret A.Ş. Doğuş Power Center Ahi Evran Polaris Caddesi No: 4 Maslak İstanbul Tel: (Santral) Bask yeri Ömür Matbaac l k A.Ş. Beysan Sanayi Sitesi Birlik Cad. No: 20 Haramidere-Beylikdüzü- İstanbul Tel: Yay n Türü Üç ayl k yayg n süreli yay n, TÜVTURK Araç Muayene İstasyonlar kurumsal yay n d r, parayla sat lmaz. info@tuvturk.com.tr 4 İSTASYON

4 HABERLER Dünya 2040 ta yok olmayacak Bu haber Mayalar n 21 Aral k kehaneti gibi bir kehanet değil. ABD Ulusal Havac l k ve Uzay Dairesi NASA, yapt ğ gözlemler sonucu 2040 ta Dünya n n yak n ndan geçecek olan 2011 AG5 adl asteroidin çarpma olas l ğ n n 100 de 1 olduğunu aç klam ş, hatta bu olas l ğ n yüzde 1 in de alt nda olabileceğini belirtmişti. Bunun üzerine Gemini Gözlemevi de, 140 metre genişliğindeki 2011 AG5 in Dünya ya çarpmas halinde ortaya ç kacak olan 100 megatonluk enerjinin İkinci Dünya Savaş nda Japonya ya at lan atom bombalar ndan binlerce kat daha güçlü olacağ n ifade etmişti. Çok küçük bir ihtimal de olsa, çarp şma olas l ğ ve etkileri üzerine harekete geçen Birleşmiş Milletler (BM) taraf ndan kurulan Dünya ya Yak n Gök Cisimleri Eylem Ekibi (NEO) de, Şubat ay nda daha iyimser bir aç klamada bulunarak 2011 AG5 in Dünya ya çarpma ihtimalini 625 te 1 olarak aç klad. Buna rağmen olas çarp şma tarihin 5 Şubat 2040 olarak belirtildi. Her ne kadar asteroidin çarpma olas l ğ 625 e 1 olarak verilmiş olsa da tehlike yine de küçümsenecek gibi değildi. Çal şmalar na devam eden NASA, Hawaii deki Mauna Kea yanardağ ndaki Gemini-8 meteor teleskobuyla yap lan gözlemlerini art rd. Ve Gemini- 8 den gelen son gözlem sonuçlar herkese rahat bir nefes ald rd : Dünya, 2011 AG5 asteroidinin olas yörüngeleri aras nda yer alm yordu TÜRKİYE NİN İLK MİNYATÜR KIZILÖTESİ KAMERASI TÜBİTAK n desteğiyle ODTÜ lü akademisyenler taraf ndan üretilen k z lötesi görüntüleme sensörünün ard ndan Türkiye de ilk defa soğutmas z minyatür k z lötesi kamera üretildi. Savunma sanayiinde güvenlik amaçl kullan lan k z lötesi kameralar çok yüksek maliyetle üretiliyor. Oysa Türkiye, ilk defa kullan lan etkin küçültme tekniği sayesinde söz konusu kameralar diğerlerine oranla 10 kat daha ucuza üretti. Böylece bu konuda dünyad a önemli bir rekabet gücüne kavuşma, hatta lider olma f rsat elde etti. K z lötesi termal kameralar n gelecekte otomotiv, güvenlik, savunma, havac l k ve t p gibi ileri teknolojiyle iç içe olan alanlarda kullan lmas hedefleniyor. Araçlara yerleştirilecek k z lötesi kamerayla araçlar yayalara çarpmamak için otomatik olarak durabilecek. Yetkililer, bu sistemin Avrupa Birliği mevzuat nda da öngörüldüğünü ve ileride her arabada zorunlu hale geleceğini belirtiyor. İleride bu kameralar daha da küçültülüp cep telefonunun içine girebilecek. Böylece, cep telefonuna bakarak güvenli yürümekten, cep telefonuyla ateş ölçmeye ve duvar içindeki boru hatlar n n, s kaçak ve kay plar n n da rahatl kla tespit edilmesi mümkün olacak. En mutlu insanlar Latin Amerikal lar Gallup Araşt rma Şirketi en mutlu insanlar n yaşad ğ ülkeleri belirlemek için bir araşt rma yapt. Geçen y l iyi dinlendiniz mi, sayg gördünüz mü, çok fazla gülümsediniz ya da güldünüz mü, enteresan bir şey duyup yapt n z m, önceki gününüzden keyif ald n z m gibi sorular n sorulduğu araşt rman n sonuçlar oldukça ilginç. Sonuçlara göre en mutlu insanlar Latin Amerikal lar. Panama ve Paraguay, en mutlu insanlar n bulunduğu ülkeler s ralamas nda baş çekiyor. Bu iki ülkeyi El Salvador, Venezuela, Trinidad ve Tobago, Tayland, Guatemala, Filipinler, Ekvador ve Kosta Rika takip ediyor. Amerika Birleşik Devletleri 33. s rada yer al rken Almanya ve Fransa, Somali ile birlikte 47. s ray paylaş yor. Araşt rmaya göre en karamsarlar insanlar Singapur da yaş yor. Bu sonuçlar zenginlik ve gelişmişlik gibi kriterlerin mutlu olabilmek için yeterli olmad ğ n gösteriyor. Tam tersine, yoksul ama daha GÖKTÜRK-2 DEN İLK GÖRÜNTÜLER Türkiye nin yerli keşif uydusu Göktürk-2, 18 Aral k 2012 de Çin deki Jiuquan F rlatma Üssü nden Türkiye saatiyle de uzaya f rlat ld ve 12 dakika sonra, saat te 686 kilometre yüksekteki yörüngesine oturdu. Uydudan ilk sinyal TÜBİTAK UZAY taraf ndan yerli olarak geliştirilen ve sorunsuz bir şekilde çal şan haberleşme sistemleri, uçuş bilgisayar ve uydu üzerindeki diğer sistemler arac l ğ yla, saat da Norveç Trömso den al nd. Bunu takiben TÜBİTAK UZAY Doğuş Holding e ödül ekibinin yoğun gözlem çal şmalar başlad. İlk sinyalin ard ndan uydudan al nan s cakl k, ak m, gerilim ve kamerayla ilgili bilgiler anl k değerlendirdi ve uydu kameralar n n dünyan n dört bir yan ndan çektiği görüntüler gelmeye başlad. İlk görüntüler, ABD, Brezilya ve Hindistan dan gelirken, Türkiye den ilk net görüntü ise İzmir den al nd. Uydu üç yer istasyonu üzerinden günlük ortalama 30 kez geçiyor ve Dünya üzerinde günde 15 tur at yor. Türkiye Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derneği (TKSSD) taraf ndan 2009 y l ndan bu yana düzenlenen KSS Çözümleri Pazaryeri etkinlikleri, farkl sektörlerden şirketlerin kurumsal sosyal sorumluluk alan nda geliştirdikleri projelerini sergileyerek, şirketlerin bu alandaki bilgi ve deneyimlerini diğer şirketlerle paylaşmalar n sağlayacak etkili bir platform sunuyor. Platform, ayn zamanda, sosyal sorumluluk konusunda toplumsal bilinç yaratarak gelecek için hedefler oluşturulmas na katk sağl yor. Bu y l 9 Aral k ta İşletme 2023; Cumhuriyet in 100. Y l nda Kurumsal Sosyal Sorumluluk Pazaryeri ad alt nda gerçekleştirilen pazaryeri etkinliğinde Doğuş Holding, Kurumsal Sorumluluk Raporu ile 2012 Kurumsal Sosyal Sorumluluk İletişim ve Raporlama Ödülü ne lay k görüldü. KSS projeleri, Cumhuriyet in 100. y l 2023 y l nda şirketlerin ak lc, sürdürülebilir ve kapsay c uygulamalara sahip işletmelere dönüşmesi gibi kriterler göz önüne al narak değerlendirilerek ödüllendi. Doğuş Holding Kurumsal İletişim Bölüm Başkan Deniz Bayel Feyizoğlu, Doğuş Grubu olarak Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi nin imzaland ğ 2007 den bu yana her y l çok farkl sektörlerde faaliyet gösterdiklerini belirtti. Feyzioğlu, Farkl paydaş gruplar na sahip şirketlerden oluşan Grubumuzun KSS alan ndaki çal şmalar n kapsayan bir raporlama yap yoruz. Önümüzdeki dönemde de Küresel Raporlama Girişimi (GRI) Newsweek internete yenildi 80 y l önce, 17 Şubat 1933 te yay n hayat na başlayan dünyan n lider haber dergisi Newsweek, 2013 itibar yla sadece internette yay nlanacak. İnternetin gazete ve dergi gibi yaz l bas n için ciddi bir rakip platform haline geldiği uzun zamand r konuşuluyordu. Bu haber, internet ve bas l medya aras ndaki rekabette dijital dünyan n gittikçe daha güçlendiğinin ciddi bir kan t. Newsweek in bas lacak son say s n n siyah beyaz kapak fotoğraf nda, derginin New York un Manhattan semtindeki binas yer al yor. Fotoğraf n üzerindeyse, mikro paylaş m sitesi Twitter daki hashtag ler gibi #lastprintissue (son bas l say ) yaz yor. Bir twitter okuru söz konusu hashtag için, Bir mağdurun son nefesinde katilinin kimliğini yazmas gibi ifadesini kullan yor. Derginin bas l hayat na son verme karar n n al nmas nda okuyucular n internete kaymas ve bu nedenle reklam gelirlerinin azalmas n n rol oynad ğ belirtiliyor. Bundan böyle yaln zca internette ç kacak olan dergi bas l dergilerdeki ilanlara daha çok para ödeyen reklamverenleri kaybedecek, buna karş l k bask, posta ve dağ t m gibi kalemlerde tasarruf edecek.

5 HABERLER Nokia n n yeni amiral gemisi Uzun bir süredir telefon pazar nda ciddi bir hamlesi olmayan Nokia, yeni amiral gemisi Lumia 920 i piyasaya sürerek sessizliğini bozdu. Nokia Lumia 920 hem tasar m, hem de yenilikçi özellikleriyle markan n geçmiş günlerini hat rlat yor. Windows Phone 8 in yeni donan m özellikleri ve uygulama dükkan sayesinde kullan c lar, Apple n iphone ve Android sistemlerinin yan nda yeni bir alternatife kavuşmuş oldular. Lumia rakiplerine göre biraz ağ r olsa da gelişmiş özellikleriyle bu ağ rl ğ imaj ağ rl ğ na dönüştürmeyi başar yor. Ş k, minimal tasar m n yan s ra teknik özelliklerine k saca bakarsak, en dikkat çekici özelliği 4.5 inçlik IPS ekran. Ekran 768x1280 piksel çözünürlük sunarken 4 inçlik iphone 5 den daha büyük. Dahili 32 GB belleği olan Lumia 920 nin harici haf za kart desteği yok. Telefonda 1 GB RAM bellek ve çift çekirdekli 1.5 GHz işlemci kullan l yor. Lumia 920 nin kablosuz temass z şarj özelliği ve özel aksesuar serisi ç karmas kullan c lar n ilgisini ikiye katlad. Türkiye fiyat 1600 lira. MICROSOFT TAN KARESEL AÇILIM: WINDOWS 8 Teknolojik ürünler alan nda heyecanl günler yaşad ğ m za kuşku yok. Ak ll telefonlarla yükselen dalga, tabletlerle f rt naya dönüştü. Şirketler ard ard na yeni ürünlerini piyasaya ç kar yorlar. Bu ortamda en radikal ç k şlardan birini Microsoft Windows işletim sistemiyle yapt baş nda beta sürümleri ç kan Windows 8 işletim sistemi piyasaya resmen ç kt. Ard ndan bu sistemi kullanan bir çok yeni ürün de piyasada yerini ald. Windows 8 in kuşkusuz en büyük özelliği ak ll telefonlardan bilgisayarlara, tabletlerden oyun konsollar na kadar şirketin dokunmatik kullan c grafik arayüzüne geçmiş olmas. Kare kutular şeklinde tasarlanan arayüz y llar n masaüstü (desktop) mant ğ n tarihe gömüyor. İstenildiği gibi düzenlenebilen kare kutular anl k verileri içinde göstererek kullan c ya dinamik bir kullan m vaat ediyor. Bu yeni arayüz ve buna uygun tasarlanan yeni kuşak ve tablete dönüşebilen dizüstü bilgisayarlarsa işin en eğlenceli k sm. Katlanabilir klavyeler, ters dönüp tablet olan dizüstüler Windows 8 dokunmatik kullan m özelliğiyle tasar m aç s ndan üreticilerin önüne yeni ve ilginç olanaklar sunuyor. Windows 8 konusundaki ikinci kritik gelişmeyse şirketin RT ad yla bugün Android tabletlerin kulland ğ donan m üzerinde çal şabilecek yeni bir işletim sistemi de ç karm ş olmas. Android sistemiyle rekabet etmesi hedeflenen Windows RT, ilk defa şirketin kendi tableti olan Surface de kullan ld. Kendi özel uygulamalar ve dükkan olacak RT sistemi diğer üreticiler taraf ndan da kullan labilecek. Microsoft un grafik arayüzündeki üçüncü önemli noktaysa ak ll telefonlara yönelik Windows Phone 8 in Türkiye de kullan c larla buluşmas oldu. Yine kutulardan oluşan dokunmatik Windows 8 in grafik arayüz devrimi: Masaüstü öldü, yaşas n kare kutular! grafik arayüz Windows 8 e esin kaynağ olmuştu. Yaz aylar nda ABD de tan t m yap lan Nokia Lumia ve HTC ürünleri Türkiye de sat şa ç kt. Bir çok kullan c taraf ndan geçer not alan ve büyük oranda beğenilen ak ll telefon işletim sisteminin uygulama marketi de h zla büyüyor. Xbox Live, Office Mobile gibi eğlence ve ofis servislerinin yan s ra Nokia n n harita ve müzik servisleri de kullan c lar tatmin edecek özellikler sunuyor. Hem tablet hem dizüstü Microsoft, Surface ad n verdiği ürünle Windows aç s ndan PC ve tablet aras nda oluşan uçurumu kapatmay planl yor. Surface, tasar m hem tablet hem de gerektiğinde dizüstü bilgisayar olabilecek tek bir tasar m anlay ş n oturtmaya çal şacak. Surface üzerinde hem Windows un RT denilen tablet sistemi, hem de PC lerde çal şan Windows 8 Pro sistemiyle kullan labilecek inç ekrana sahip Surface in RT modelinin kal nl ğ 9.3 milimetre olurken özel dokunmatik klavye k l f da bir hayli ilgi çekmeyi başard. 676 gr ağ rl ğ ndaki Surface RT, 32 ve 64 GB l k iki farkl bellek modeliyle piyasaya sunulacak. ARTIK KAMERALAR DA AKILLANDI Ak ll telefonlar n en çok hangi sektörü etkilediğini sorsalar, kuşkusuz fotoğraf makineleri deriz. Kamera özelliğinin cep telefonlar na girmesi, kompakt dijital kamera sat şlar n bir hayli olumsuz etkilemişti. Özellikle Doğuş Dergileri art k ipad de Doğuş Yay n Grubu National Geographic Türkiye, Vogue, GQ ve National Geographic Kids dergileriyle ipad de. Dört dergi de interaktif içeriğiyle bas l derginin sadece dijital bir kopyas olman n çok ötesinde özelliklere sahip. Dergiler, ipad e özel olarak üretilen animasyonlar, videolar ve ses kay tlar yla, okuyucuyla sayfalar birleştiren interaktif özellikleriyle Türkiye de bir ilki gerçekleştiriyor. ipad lerde Newsstand üzerinden yay nlanan dergilere abone olma imkan da bulunuyor. ak ll telefonlarla birlikte iyice telefona kayan fotoğraf, yeniden eski günlerine dönebilir mi? Samsung un Galaxy Camera s bu soruya yan t veriyor. Şirket yenilikçi bir yaklaş mla klasik kompakt fotoğraf makinesini Android li mini bir tablete çeviriyor. Sadece o kadar olsa iyi, 3G, 4G ve Wi-Fi ile internete bağlanabiliyor. 4.8 inç büyüklüğünde Super Clear LCD ekran kullan rken 1.4 GHz h z nda 4 çekirdekli işlemciye sahip. 1 GB RAM ve Android 4.1 Jelly Bean işletim sistemi de cabas. 16 Megapiksel çözünürlük sunan Galaxy Camera her an internete bağlant s yla, çektiğiniz her fotoğraf ve videoyu an nda paylaşabilmezin ötesinde aplikasyonlar, müzik ve oyunlar yla fotoğraf makinesinin bir hayli ötesinde. Çözünürlükte en iyisi: HTC 8X Türkiye pazar na giren ikinci Windows Phone 8 sistemli markaysa HTC oldu. Şirket 8X ad n verdiği en gelişmiş Windows lu telefonu 4.3 inçlik Super LCD 2 ekran kullan rken 1280x720 piksel HD çözünürlüğe sahip. İnç baş na 341 pikselle ürün rakiplerin ilerisinde. Polikarbonat renkli kasa tasar m ve inceliğiyle dikkat çeken HTC 8X de çift çekirdekli 1.5 GHz Snapdragon işlemcisi kullan l rken 1 GB RAM bulunuyor. Türkiye de liraya sat şa ç kan ak ll telefon Avea ve Vodafone üzerinden kampanyayla al nabiliyor. Google Nexus seriye bağlad Google, ak ll cihazlar n tam bir seri haline getirdi. Önce Asus la 7 inçlik 199 dolara sat lan bir Nexus tablet duyuran Google h z kesmedi ve önce Samsung la 10 inçlik Nexus tableti ve ard ndan da LG ile birlikte üreteceği 4 inçlik ak ll telefonu tan tt. Böylece şirket, Nexus 4, Nexus 7 ve Nexus 10 ile ak ll seri yapm ş oldu. Geçtiğimiz ay Türkiye pazar na giren Nexus 7 fiyat ve özellikleriyle kullan c lardan tam puan almay başard. Nexus 10 un ilk incelemelerinden gelen verilerse oldukça heyecan verici. Android i üreticilerin kendi arayüz eklentileri olmadan saf haliyle kullanmak isteyenlere tavsiye edilir. ipad mini piyasaya ç kt ipad teknoloji alan nda resmen devrim yapm ş ve tablet devrini başlatm şt. Ancak 10 inç ekran boyunda srar eden Apple, kullan c lar n talebine dayanamad ve 7.8 inçlik ipad mini yi üretti. 1024x768 piksel ekran çözünürlüğü sunan tablet 1 Ghz h z nda A5 işlemci kullan yor. 4G desteği bulunan tabletin 5 megapiksel arka kameras bulunuyor. ipad mini nin ABD fiyat 329 dolardan başl yor. 8 İSTASYON İSTASYON 9

6 HAYAT 10 İSTASYON Takunya t k rt lar, ağ r ahşap kap n n g c rt s, kurnalardan dökülen suyun sesi ve s cakl k... İçeriye ad m atar atmaz bedeninizi kaplayan buğu gerçek dünyayla aran za bir perde çekiyor. Perdenin ard nda s cak su, buhar, kese, göbektaş, muhabbet ve huzur var. Galatasaray Hamam n n müşterileri keselendikten sonra, göbektaş na uzanarak l k ve loş sessizliğin tad n ç kar yor. Bugün kendimi ş martmaya karar verdim. En yak n arkadaş mla birlikte, gösterişli bir sultan hamam n n l kl ğ nday z. Üzerimizde peştamaller, ayaklar m zda takunyalar, elimizde sabunlar, keseler, taraklar... Birazdan kap aç lacak, su, buhar ve köpükten oluşan buğulu dünyan n içinde kaybolacağ z. Bedenimizle birlikte ruhumuzu da, bütün kirlerden ar nd rmay vaat eden hamam n halvetlerinde sultanlara yaraş r, şifa, keyif ve muhabbet dolu bir gün geçireceğiz. Ağ r ahşap kap n n aç lmas yla bedenimizi yoğun bir s cakl k kapl yor... Göbektaş na sere serpe uzanm ş kad nlar; kimi keseleniyor, kimi köpüklere bulanm ş masaj yapt r yor. Bir tas dolusu s cak suyu baş mdan aşağ döküyorum. Bir tas, bir tas daha... Bu loş kubbenin alt nda kendimi ana rahminde gibi hissediyorum. S cak, korunakl, bütün kayg lardan uzak... Bu hislerimde hamam sefas na düşkün annemin rolü olmal. Elimden tutup beni ilk kez hamama götürdüğünde, henüz ilkokula bile başlamam şt m. Soğuk bir k ş günüydü ve bütün mahalle toplaş p çoluk çocuk hamam yoluna düşmüştük. Çantalar m z temiz çamaş rlar, keseler, beyaz sabunlar ve havlularla doluydu. Soyunup hamama girdiğimizde yaşad ğ m şaşk nl ğ hâlâ hat rl yorum. Süslü kurnalar, mermer sütunlar, dev göbektaş yla, o güne kadar gördüğüm en ilginç yerdi. Herkes bir kurnan n baş na geçti, önce tas tas su dökündüler, sonra gülüş cümbüş bir muhabbete dald lar. Kimi göbektaş na uzand, kimi saçlar na k na yakt, kimi rast k çekti gözlerine. Bense göbektaş na uzand m, çevremdeki m r lt l konuşmalar ve musluklardan akan suyun sesini dinlemeye başlad m. Sonra gazozlar içildi, bir kad n şark lar söyledi, hamamc kad n kocaman bir tabak soyulmuş meyve ikram etti. Hamamdan ç kt ğ m zda hepimiz mis gibi sabun kokuyorduk. Büyüdükçe iki günlük iş gezilerinde bile, gittiğim kentin hamam n keşfetmek benim için tatl bir kaçamaktan öte, geleneğe dönüştü. Bu arada öğrendim ki, bir şehrin günlük hayat n gerçek boyutuyla öğrenmenin en kestirme İSTASYON 11

7 HAYAT yolu hamamdan geçiyor. Nas l olsa orada bir kad nla tan ş yorsunuz ve o size şehirle ilgili efsaneleri, dedikodular, âdetleri, yemek tariflerini, kad nlar n s rlar n, erkeklerin haylazl klar n yalans z dolans z anlat yor. Şehirdeki en iyi antikac kimdir, en ucuz hal lar hangi dükkânda sat l r, en temiz ve ucuz pansiyon nerede, hepsini hamamda tan şt ğ n z kad nlardan öğrenebilirsiniz. Mardin de bayrama iki gün kala yap lan gece hamam na gitmeseydim, oradaki çokkültürlülüğün ne demek olduğunu, belki tam olarak anlayamayacakt m. Arap güzelleri, Kürt gelinleri, Süryani teyzeler, alt n bilezikli ağa eşleri, yoksul köylüler, süslü genç k zlar... Neşe içinde z lg t çekip dolma yiyor, birbirlerine baklava, çay ikram ediyorlard. Delikanl anneleri ise hamamda k z bak yordu. I. Murat n 14. yy da Bursa y ald ktan sonra onar lmas n sağlay p halk n kullan m na sunduğu Eski Kapl ca, modern kentin ortas nda Bizans tan bugüne devam eden bir kültürü temsil ediyor. ANADOLU DA KADINLARIN SOSYALLEŞME MEKANI Büyük kentlerde uzun süre küçümsenen hamam kültürü son y llarda yeniden hareketlenmeye başlad. Pek çok Anadolu şehrindeyse kafe ve barlara gidemeyen kad nlar n birarada eğlenip sosyalleştikleri özel yerler olmaya devam ediyor. T pk geçmişteki gibi... Osmanl da kad nlar n tek baş na sokağa ç kmalar hoş karş lanmad ğ için, yanlar nda erkek olmadan sadece hamama gidebilirlerdi. San r m her şey böyle başlam ş olmal : Madem başka bir seçenek yok, öyleyse kendi dünyan yarat! Kapal kap lar, kafesli pencereler, ipek peçeler ard nda yaşamaya mecbur b rak lan kad nlar kendilerine dantel gibi işledikleri, çok renkli, zengin ve eğlenceli bir dünya yaratt lar. Kendine özgü s rlar bar nd ran bu efsane yüzy llard r dilden dile anlat l yor, ressamlar, edebiyatç lar, sinemac lar onlardan ilham almaya devam ediyor. Geçmişten günümüze ulaşan an ve öyküler kad nlar n belirli aral klarla, birlikte hamam sefas yapmaya gittiklerini anlat yor. Üstelik bu öyle s radan bir ziyaret değil. Öncesinde ciddi bir haz rl k yap l yor ve bu haz rl kta halay klara (kad n n her şeyinden sorumlu köle k zlar) çok iş düşüyor; çiçek motifleriyle bezenmiş hamam bohças gözden geçiriliyor, işli havlular, peştamaller, gümüş pullu, sedef işli nal nlar, kildanlar, sabunluklar, keten keseler, lavanta kokulu sabunlar, şifa taslar, fildişi taraklar, gümüş sapl aynalar ve halis gül yağlar yla dolduruluyor. Kuşüzümlü yaprak sarmalar, şerbetler, börekler, köfteler ve meyveler al n yor. Hep ayn hamama gidildiği için, konağ n kâhyas hamama önceden haber verip, camekânda soyunma odas, s cakl kta da halvet ay rt yor. Hat rl müşterisinin gönlünü hoş etmek isteyen hamamc kad n da soyunma yerlerini ve halveti haz r tutuyor. Harem ve Türk hamam konular nda araşt rmalar bulunan Prof. Dr. Nurhan Atasoy, Osmanl dönemi kad nlar için hamam âdetlerini uygulama biçimlerinin sosyal statü sembolü olduğunu söylüyor: O dönemde hamamlar, ayn zamanda kad nlar n kendi konum ve itibar n gösterdiği yerlermiş. Bu nedenle herkes bütçesine göre cömert davran r ve hamamda para harcamaktan çekinmezmiş. Paşa k zlar n ve kocas varl kl kad nlar y kayan halay klar ya da hamamc kad nlar, karş l ğ nda bol bahşiş al rm ş. Günümüzdeyse düzenli olarak hamama giden kad n- Eskinin süslü sedef kakmal nal nlar n n yerine hamamlarda art k tek tip desenli ahşap takunyalar giyiliyor (solda). Çemberlitaş Hamam n n büyük bir avluya bakan soyunma odalar n n önündeki korkuluklara as l peştamaller kurumay bekliyor (sağda). Eskiden gelin hamam ndan önce evde yap lan k na gecesi eğlenceleri, günümüzde hamama da taş n yor. Baz hamamlar farkl bütçelere uygun olarak düzenledikleri gelin hamam yla k na gecesini birleştiriyor, hamam eğlencesinden sonra k na seremonisi başl yor (üstte). lar n amac, bir yandan temizlenirken, diğer yandan da günlük koşturmadan biraz uzaklaşmak, tabir yerindeyse mola vermek! Ama bu öyle öğle aras k sa molalardan değil! Çemberlitaş Hamam n n Kad nlar Bölümü Sorumlu Müdürü Elçin Çelik, Hamam keyfinin s ras, kurallar, âdetleri var diyor. Öyle hemen sabunlan p üç tas su döküp ç kmak yak ş k almaz. Hem zaten aceleniz bile olsa Türk hamam sizi iki saatten önce b rakmaz. Önce halveti ve kurna baş n seçmeli, oturacağ n z yeri, âdet üzerine sular dökerek temizlemeli ve s cak soğuk musluklar n ayarlamal s n z. Kurnan n dolmas na yak n, sular baş n zdan dökmeye başlayabilirsiniz. Aman, sak n hemen saç n z şampuanlamaya kalk şmay n. Vücudunuza sabun değerse, keselenmek zorlaş r! Bu yüzden hamamda hemen y kanmaya geçilmez. Önce slanmak, s nmak ve ard ndan göbektaş na uzan p, altta yanan külhan n s cakl ğ n vücudun her hücresinde hissetmek ve adamak ll ter atmak gerekiyor. Renkli törenlerle dolu Türk hamam kültürü doğumdan düğüne insan yaşam ndaki pek çok önemli olay n kutlan p, kutsand ğ bir sahne ayn zamanda. Gelin aday hamamda belirlenir de düğün haz rl klar hamamda yap lmaz m? Yüzy llar öncesinden günümüze kadar ulaşan gelin hamam geleneği, damad n kad n akrabalar, gelinin arkadaşlar, eş dost, konu komşunun davet edildiği şaşaal bir tören. Konuklardan önce hamama götürülen gelin, haz rl klar kontrol ediyor, yemeklerin sunumunu düzenliyor ve davetlileri karş lay p, buzlu şerbetler sunuyor. Yemek ve eğlence fasl ndan sonra gelin, türküler, dualar ve mutluluk dilekleri aras nda y kan yor, ard ndan da göbektaş n n etraf nda üç kez dolaşt r l yor. Hamamdan ç kmadan önce, annesi ve kay nvalidesi baş ndan aşağ sular döküyor. Suyla birlikte dökülen bozuk paralar bolluk ve bereketi, serpilen çörek otlar ysa kem gözlerden korunmay simgeliyor. Gelin hamam na gelenlere hediyeler vermek, çalg c lara ve hamamc kad na bahşiş dağ tmak da anneyle kay nvalideye düşüyor. Günümüzde ünlü tarihi hamamlarla birlikte, beş y ld zl otel hamamlar da farkl bütçelere uygun gelin hamamlar düzenliyor, k na seremonileri yap yor. Ama bu 12 İSTASYON İSTASYON 13

8 HAYAT HAMAM KÜLTÜRÜNÜN EŞSİZ PARÇALARI Nal nlar, şifa taslar, ibrikler, peştamaller, sabunluklar, bohçalar... Osmanl hamam kültürünün bu nadide parçalar koleksiyonerlerin de ilgi alan na giriyor. Dr. Ercan Topçu nun 5 bin parçal k Ab Hayat koleksiyonunda 19. yy da Osmanl da kullan lan 24 cm yüksekliğinde Şam işi nal n (solda), 19. yy Osmanl, İstanbul işi hamam tas (üstte, sağda), 20. yy baş Osmanl, Mardin Siirt işi sabunluk (üstte, en sağda), 19. yy Osmanl, Kayseri işi hamam tas (yanda), 18. yy Osmanl, üzerinde Ermenice iyi günlerde kullan Prapion yaz l hamam kazan (yanda, en sağda). haz rl klar eskisi gibi gelin ve ailesi değil, hamam işletmecileri yap yor. Hamam n sunduğu paket program n içinde yemekler, k na tepsisi, ikramlar hatta geleneksel k yafetler bile var... Doğumdan 40 gün sonra anneyle bebeğinin hamamda temizlenmesiyse Lohusa Hamam olarak adland r l yor. Anadolu da yayg n bir inan şa göre, yeni doğanlar, diğer bebeklerle karş laşmas n diye, 40 gün d şar ya ç kart lm yor. Çünkü bu karş laşman n bebeği zay flatt ğ na inan l yor. Lohusa Hamam geleneğine göre, bebeği doğurtan ebe önce bebekle anneyi, içine alt n para konmuş tasla y k yor, ard ndan dualar okuyarak k rklad ğ bir tas suyu, lohusan n baş ndan aşağ döküyor. Ad ndan dolay erkek eğlencesi olarak alg lansa da Asker Hamam da kad nlar n başlatt ğ bir gelenek. Annelerin, çocuklar askere gittikten gün sonra düzenlediği bu özel güne akraba ve komşular davet ediliyor. Askere gitmek, yetişkin erkek olman n önemli bir ad m olarak görüldüğü için bu gelenek bir kutlama havas nda gerçekleşiyor. Asker için dualar ediliyor ve su gibi gidip gelsin temennilerinde bulunuluyor. Hamam, kad nlar kadar erkekler için de önemli. Erkeklerin kad nlar gibi ipekli peştamalleri, gümüş nal nlar olmasa da, esnaf hamam, damat hamam ve sünnet hamam gibi gelenekleri var. Onlar için özel hizmet veren esnaf ve gece hamamlar günümüzde de varl ğ n sürdürüyor. Sanat tarihçi Prof. Dr. Nurhan Atasoy, külhanbeylerin, hamamda külhanc n n yan na s ğ nan çocuklardan yetiştiğini anlat yor: Osmanl döneminde, yoksul ve kimsesiz çocuklar, külhanc n n yan na s ğ n rlarm ş. Ne de olsa ateş sürekli yan yor, hamam hem s cak hem de kalacak yeri çok. Zaten külhanc ya da odunlar taş yacak, külleri boşaltacak birileri laz m... Külhanda yaşamaya başlayan bu çocuklara, biraz da alay etmek için külhanbeyi diyorlar. Tabii bu çocuklar hamamdan para kazanam yor. Dolay s yla dilencilik, h rs zl k, tulumbac l k onlar n işi oluyor. Zaman zaman mahallenin belal s olsalar da, özde merhametli ve delikanl l k raconuna uygun olarak çocuklar koruyor, yaşl lara hürmet gösteriyor, hamamc larla, tulumbac lara yard m ediyorlar. Bu yüzden mahallenin sevgisini kazan yorlar. TELLAKSIZ HAMAM OLMAZ Erkekler hamam n n en güçlü karakteriyse tellaklar. Görevleri erkek müşterileri y kamak ve keselemek. Tellakl ğa başlama yaş oldukça erken; aras. Ama başlamak da san ld ğ kadar kolay değil. Tellak yamağ olarak işe başlayacak olan gencin, güzel yüzlü, güzel vücutlu, neşeli, hareketli ve hoş sohbet olmas gerekiyor. Hatta öyle ki, 1630 y l nda, tellaklar n yak ş kl, canl olmalar, iyi kese atmalar ve müşterilerini sabunla ve temiz keseyle y kamalar na dair bir nizamname bile yay nlanm ş. 18. yüzy l n ilk y llar na kadar, tellaklar n n hemen hepsi Arnavut kökenliymiş. Söylentiye göre, ç kard ğ isyanla III. Ahmet in tahttan inmesine ve Lale Devri nin kapanmas na neden olan Patrona Halil de Beyaz t Hamam nda çal şan bir tellakm ş. Ancak bu olay sonras nda tahta geçen I. Mahmut ilk iş olarak bir ferman yay nlam ş ve Arnavut tellaklar n hamamlara al nmamas n buyurmuş. Hamamlar n gözde mekânlar olmas n n en önemli nedenlerinden biri de özgün mimarileri. Anadolu daki tarihi hamamlar n büyük bir k sm, antik Roma hamamlar n n üstünde yer al yor. Her ne kadar Roma geleneğinin devam olsa da, kapl calardaki havuzun yerine hamamda göbektaş n n bulunmas İslam dininde, akar ve ayağ olmayan durgun suda y kanman n caiz olmamas yla ilişkilendiriliyor. Türk Hamam kitab nda Orhan Y lmazkaya, hamama aral ks z 700 y l boyunca ruh verenin Selçuklu ve Osmanl olduğunu söylüyor. İlk olarak Bursa ve Edirne de yap lan klasik Osmanl hamamlar, İstanbul sultan hamamlar yla birlikte hamam kültürünü hem mimari hem de sosyal anlamda zirveye taş m ş. 15. yy ile 16. yy n ilk y llar nda, Osmanl İmparatorluğu topraklar nda, Anadolu dan Balkan şehirlerine kadar yüzlerce hamam inşa edilmiş. Osmanl n n ilk başkenti olan Bursa, hamam ve özellikle kapl calar aç s ndan çok zengin. Şehirde Osmanl ve hatta Roma döneminden kalan hamam ve kapl calar, günümüzde de kullan l yor. Rivayete göre Bizans Kraliçesi Theodora, gençliğinin ve güzelliğinin s rr n Çekirge deki Eski Kapl ca n n sular na borçluymuş. Evliya Çelebi, Bursa n n diğer hamamlar n Seyahatnamesi nde şöyle anlat yor: Çekirge Sultan Kapl cas büyük bir evliyan n nazargâh d r. Suyu uyuz ve cüzzam hastalar için çok faydal d r. Suyundan 40 gün içen miskin, Allah n emri ile k rk y ll k cüzzam ndan kurtulur. Sesi davudi olur. Kükürtlü Kapl cas n n suyu son derece ac, kükürtlüdür. K z l uyuz olanlar y kan nca faydas n görürler. Yeni Kapl ca İmareti kurşun örtülü binalard r. Süleyman Han buraya gidip nikris hastal ğ n- dan kurtulunca veziri Sar Rüstem Paşa ya Buraya büyük bir hamam yap diye ferman buyurmuş. Seyyahlar böyle sanatl, büyük hamam görmedik, derler. Havuzun çerçevesinde ham mermerden; ejder, arslan kelleleri, resimleri vard r ki, ağ zlar ndan s cak su akar. Soğukluk denen yerde bir şad rvan vard r ki suyu kubbeye kadar ç kar, hele uzun gecelerde kapl calar Kafuri mumlar ile ayd nlat l r, herkes dostuyla havuza girer. Kimi tavus, kimi güvercin taklas at p yüzücülük ve çeşitli oyunlar oynarlar. Eskişehir deki hamam kültürü, Bursa da olduğu gibi Osmanl dan daha eskiye dayan yor. Antik Dorylaion kentinin kuruluş yeri olarak gösterilen Eskişehir merkezindeki s cak sular bölgesi günümüzde de şehir halk n bedensel ve ruhsal yorgunluklar ndan ar nd r yor. Yeralt sular aç s ndan bir hayli zengin olduğu için, şehrin hemen her mahallesinde büyük havuzlu hamamlar var. Halen kullan mda olan İstanbul un en gösterişli hamamlar ise genellikle 16. yüzy lda ve çoğu da Haseki Sultanlar n emriyle yap lm ş. III. Murat n annesi Nurbanu Sultan n yapt rd ğ Çemberlitaş Hamam, Osmanl ruhuyla, modern ihtiyaçlar uyum içinde bar nd r yor. Hamam n işletmecisi Ruşen Baltac, Ayd n Söke de hamam n üstündeki bir evde doğmuş ve çocukluğunun ilk y llar kubbeler aras nda oyun oynayarak geçmiş. Babas Ali Baltac ile day s Hüseyin Bayrak n, İstanbul a gelip, Çemberlitaş Hamam n kiralamas yla birlikte okul d ş ndaki tüm zamanlar n hamamda geçirmeye başlam ş. Hamam s tmak, odun taş mak, temizlik yapmak, Türk hamam ticarette, sanatta, kültürde Anadolu ve İstanbul hamamlar mimarisi, işlevi ve kültürüyle ulusald r. Termal kaynaklardan beslenen benzerlerine l ca ya da kapl ca (kapl l ca) denilmişken Arapça s cak yer anlam ndaki hamam sözcüğünün Türkçe ye nas l girdiği konusunda bir çal şma yoktur. Türk hamamlar n n ilk kurucular, yüzy llar boyu Anadolu nun en büyük endüstri kolunu oluşturan dericilerdir. Bu sektörün en zor ve her gün y kanmak durumundaki müşterileri debbağlar, yani sepicilerdi. Yerleşim yerlerinin ve çarş lar n kenar semtindeki tabakhanelerde, hayvan postlar n tiksindirici doğal maddeler kullanarak havuz ve yalaklarda dövüp tabaklayan debbağlar, akşamlar bu pislik ortam ndan ç k nca hamamda y kan r, tertemiz giyinir, Pir Ahi Evran n örgütlediği Ahibaba dergâh na giderek dinlenir, söyleşir, ibadet eder, yard mlaş r, eğlenirlerdi. Kapl calarla hamamlar n yap sal ve işleyiş fark, su kaynaklar ve s tma sistemlerinden kaynaklan r. Kapl calarda termal dolu havuzda, halvet küvetlerinde kür ve banyo yap l rken, kapl calardaki büyük havuzun yerini hamamlarda, orta boşluktaki göbektaş al yor. Göbektaş n n ve döşemetaşlar n n alt nda cehennemlik, duvar içlerinde de tüteklik denen buharla s tma kanallar bulunuyor. İstanbul da da Fetih ten (1453) sonra sukemerlerinden aş rma suyla çal şan Türk hamamlar çoğunlukla eski Roma hamamlar n n yerini alm şt r. Yüz y ll k bir gelişmeden sonra, Mimar Sinan n, Ayasofya (Haseki Hürrem) ve Atik Valide (Çemberlitaş) hamamlar ndaki mimari yorumlamalar yla klasik İstanbul çifte hamam kimliğini kazanm ş. İstanbul ve Anadolu kent hamamlar nda gelişen gelenek ve folklor, töresel âdetlerden müziğe, eğlenceye, yiyecek içeceklere, hamam tak m taklavat na, halk diline yerleşmiş örneğin hamama giren terler, hamamda kurna düğünde zurna, hamam suyuyla dost ağ rlamak, hamam kap s nda k l satmak, hamam nal n suratl vb. deyimlere değin çok zengin bir kültür oluşturmuştur. çay ve gazoz satmak, kap da broşür dağ tmak hep benim işimdi diyor. Konuk listesinde Florence Nightingale, Alman İmparatoru II. Wilhelm, Ömer Şerif, Harrison Ford, Rudolf Nurayev, Cameron Diaz, Kate Moss gibi ünlü isimlerin yer ald ğ Cağaloğlu Hamam ise bugüne kadar pek çok Hollywood filmine sahne olmuş. Buras babadan oğula geçen bir yönetimle işletiliyor. Çağ Çağdaş, genç kuşağ n yenilikçi yöneticilerinden. T pk Çemberlitaş gibi Cağaloğlu Hamam nda da, geleneksel doku korunuyor ve gelin hamam ndan çeşitli hamam eğlencelerine kadar pek çok hizmet veriliyor. Türk hamam n n sosyal yaşama, mimariye ve sanata katt ğ değer yeniden keşfedilirken, sağl kla ilişkisi de tekrar tan mlan yor: Plastik, Rekonstrüktif ve Estetik Cerrahi Uzman Prof.Dr. Ferit Demirkan, Türk hamam n n sağl ğa da pek çok yarar var diyor ve ekliyor: İnsan derisi üç haftada bir kendini yeniliyor ve kese yapt rmak ölü hücreleri temizliyor, yağlar n yak lmas na yard mc oluyor. Ancak terlemek en az kese kadar önemli. Vücuttaki zehirli toksinler, hamamda terle birlikte at ld ğ için temizlik gerçek anlam n buluyor. Vücuttan toksinlerin at lmas yla, kaslar gevşeyip rahatl yor, ağr lar çözülüyor. Buhar n ise cildin nemlenmesinden, üst solunum yollar n n aç lmas na ve hatta periferik damarlar n genişleyip dolaş m n düzelmesine kadar pek çok faydas var. Bu yüzden en az ayda bir hamama gitmek sağl k ve güzellik aç s ndan çok yararl. Koleksiyonerlerin ilgisini çeken parçalar aras nda Osmanl ca yaz l sabunlar da var. 14 İSTASYON Bu konu National Geographic Türkiye dergisinden özetlenerek al nm şt r, NG Türkiye abone hatt : veya İSTASYON 15

9 BAŞARI Harika geçen bir sezonu Olimpiyat alt n yla taçland rmak 2012 de YÜZÜMÜZÜ GÜLDÜRENLER Koca bir y l geride kal rken 2012 nin Türk sporu aç s ndan en sevindirici yanlar ndan biri, belki de en sevindiricisi Londra da düzenlenen Yaz Olimpiyat Oyunlar nda kürsüye ç kan ve boyunlar na madalya takan sporcular m zd. STU FORSTER/STAFF/GETTY IMAGES SPORT/GETTY IMAGES TURKEY Asl Çak r Alptekin in ald ğ alt n madalya Türkiye nin Olimpiyat Oyunlar nda atletizm dal ndaki ilk alt n madalyas oldu. Asl Çak r Alptekin harika bir sezon geçireceğinin sinyalini İstanbul da düzenlenen Dünya Salon Atletizm Şampiyonas nda vermişti. Kad nlar 1500 metre yar ş ndaki performans yla büyük alk ş al yordu Asl, özellikle de son 400 metredeki eforuyla bronz madalyay boynuna tak p Türkiye ye dünya salon atletizm şampiyonalar tarihindeki ilk madalyay getirirken. Ama Asl, bununla da yetinmeyecekti. Haziran ay n n sonunda Helsinki de düzenlenen Avrupa Atletizm Şampiyonas nda bir yeni başar hikâyesine daha imza at lacakt Asl Çak r Alptekin taraf ndan. Elemelerde kendisini zorlamayan 27 yaş ndaki atlet, finalde 4:05.31 lik derecesiyle bitiş çizgisini ilk s rada geçerken 2002 de Münih te düzenlenen Avrupa Atletizm Şampiyonas nda Süreyya Ayhan n yar ş tamamlad ğ nda yaşatt ğ sevincin bir benzerini yaşat yordu. Tam 10 y l sonra yine 1500 metrede Avrupa şampiyonluğunu bir Türk atlet kazan yordu. Asl n n durmaya niyeti yoktu. Beş gün sonra düzenlenen Diamond League in Paris ayağ nda en iyi derecesini 5.5 saniye geliştirirken beş hafta sonraki Yaz Olimpiyat Oyunlar için gözdağ veriyordu. Asl Çak r Alptekin için harika geçen sezonu bir Olimpiyat madalyas yla taçland rmamak için hiçbir sebep yoktu. O da bunu başard. Rahat bir tempoda geçen elemelerin ard ndan yar finalde en iyi dereceyi yaparak finale kal yordu Asl. Cuma günü koşulacak final öncesinde Asl n n Britanyal lar n madalya beklediği ismi Lisa Dobriskey, Ruslar n dünyaca ünlü atletleri Tatyana Tomashova, Afrika k tas n n formda isimleri, Abeba Aregawi, Hellen Obiri gibi zorlu rakipleri vard. 6 Ağustos Cuma akşam saatler 22:55 i gösterirken yaklaş k 4 dakika sonra Türkiye spor tarihinin en büyük başar lar ndan birinin elde edileceğinden kimsenin haberi yoktu. Kad nlar 1500 metre yar ş sona erdiğinde Asl Çak r Alptekin dünyan n elit atletlerini geride b rak rken Türk atletlerinin de ne kadar üst düzey birer sporcu olduğunu cümle aleme gösteriyor, koca bir sezon boyunca ak t lan al n terinin, harcan n emeğin ne kadar değerli olduğunu bize anlat yordu. Asl Çak r Alptekin in ald ğ alt n madalya Türkiye nin Olimpiyat Oyunlar nda atletizm dal ndaki ilk alt n madalyas oluyordu. 16 İSTASYON İSTASYON 17

10 BAŞARI Bir y lda iki podyum Tekvandonun Messi si R za Kayaalp Yozgat n bir köyünden... Henüz 10 yaş ndayken, güreşçi olmak istediğini ailesine söyleyip hem eğitimini sürdürüp hem de başar l olmak çoğu çocuktan beklenmeyecek bir davran ş. R za Kayaalp bunu başaran ender insanlardan üstelik de Yozgat n bir köyünde yaşarken. Kayaalp, sporcu olmak için ailesi taraf ndan yönlendirilen bir çocuk değil. O, kendisi için sporun ne denli önemli olduğunu ailesine de anlatarak, iyi bir gelecek sağlanmas na yard mc oldu. Güreşe başlamas n n ard ndan altyap larda elde edilen başar lar büyükler seviyesinde de devam etti ve 2010 Dünya Şampiyonlar nda elde edilen dünya üçüncülüğü R za için yeterli değildi de İstanbul da düzenlenen Dünya Şampiyonas nda kazan lan alt n madalya onun ailesine verebileceği en büyük hediyeydi. Kayaalp için dünya şampiyonluğunun ard ndan en büyük hedef, Londra 2012 de al nacak bir olimpiyat alt n yd. Hayalini kurduğu olimpiyat alt n için son 16 da Ukraynal rakibini devirirken çeyrek finalde de Birleşik Amerikal güreşçiyi yeniyordu. R za n n alt n madalyaya ulaşmas için iki rakibini daha geçmesi yeterliydi. Fakat yar finalde Kübal rakip karş s nda al nan mağlubiyet, R za Kayaalp in olimpiyat alt n hayallerini Rio ya ertelemesi anlam na geliyordu. Alt n olmam şt ama kariyerinin ilk Olimpiyat madalyas na ulaşmak için bir şans daha vard. Gürcü güreşçi karş s nda al nan galibiyet, hem R za Kayaalp in ilk olimpiyat madalyas hem de Türkiye nin Londra 2012 de ald ğ ilk madalya oluyordu. CAMERON SPENCER/STAFF/GETTY IMAGES SPORT/GETTY IMAGES TURKEY EZRA SHAW/STAFF/GETTY IMAGES SPORT/GETTY IMAGES TURKEY Gamze Bulut, Londra 2012 de kariyerinin de en iyi derecesini koşarak gümüş madalyay boynuna takt. Genç bir atletin bir y lda elde edebileceği en büyük başar lar ne olabilir: Eğer o y l düzenleniyorsa, bir Avrupa ya da dünya şampiyonas nda veyahut bir olimpiyatta madalya kazanarak podyuma ç kmak. Peki, bir Türk atlet hele hele kad n bir Türk atlet için bunu başarmak, üstelik de ayn y l iki kere büyük iki organizasyonda. Zor, hatta imkans z demek mümkün. Ama bunun olabileceğini gösterdi Gamze Bulut doğumlu bu genç atletin ismini 2012 nin baş nda bilen kişi say s çok da fazla değildi. Onu, ilk önce Helsinki deki Avrupa Atletizm Şampiyonas nda fark ettik. Asl Çak r Alptekin ile birlikte final koşan iki atletimizden biriydi. Asl n n madalya alabileceğini, podyuma ç kabileceğini düşünürken, Gamze nin ise derecesini geliştirmesinin yeterli olacağ n düşünüyorduk. Ama o, bizi yan ltt. Genç atlet, yar ş n baş ndan itibaren liderliği al rken, son 500 metrede Asl Çak r Alptekin ile birlikte rakiplerinden koparak bitiş çizgisini ilk s rada geçerek duble yapt klar nda yaşan lan mutluluğun tarifi imkans zd. Bu tablonun ayn s n bir ay içerisinde göreceğimizi söyleseler inanmazd k ama gerçekleşti. Helsinki de elde edilen başar y Londra ya da taş d Gamze Bulut metre finali başlad ğ nda ilk 400 metreyi lider geçen Gamze, son tura kadar bu liderliğini sürdürdü. Son turda gerilere düşmeye başlasa da Gamze, genç bir atletten beklenmeyeni başard yar ş n bitimine 20 metre kala rakiplerini geride b rakarak bitiş çizgisini ikinci s rada geçerken Londra 2012 nin bizim için en tarifsiz an n yaşat yordu. 4:10.40 l k derecesiyle kariyerinin en iyi derecesine imza atan Gamze Bulut, Olimpiyat gümüşüne de ulaş yordu. Türk atletizminde Süreyya Ayhan ile tam 10 y l önce Münih teki Avrupa Şampiyonas nda alt n madalyay al rken yüreğimiz h zl h zl atmaya başlam şt. Bir y l sonra Paris teki Dünya Şampiyonas nda gelen gümüş madalyayla birlikteyse, istenirse ve azmedilirse başar n n gelebileceğini anlad k. Pekin de Elvan bize bambaşka bir pencere açt hem 5 bin hem 10 bindeki gümüşlerle. Londra 2012 de ise Süreyya Ayhan ile başlayan ve Elvan Abeylegesse ile devam eden ivmenin nerelere ulaşabileceğini canl gözlerle izleme şans n yaşatt Asl Çak r Alptekin ile birlikte 20 yaş ndaki Gamze Bulut. Vanl k zlar n rol modeli Nur Tatar, Londra 2012 de mücadele eden tek kad n tekvandocuydu. Onun spora başlamas ağabeyi Kadir e özenmesine dayan yor. Nur Tatar, tekvando gibi çoğu kişinin tercih etmediği bir spora, üstelik de Van da başlad ğ nda henüz 7 yaş ndayd. Avrupa Küçükler Tekvando Şampiyonas nda iki defa Avrupa şampiyonluğunu kazan rken büyükler seviyesinde elde edeceği başar n n sinyallerini veriyordu. 18 yaş ndayken kat ld ğ Avrupa Şampiyonas nda gümüş madalya kazanan Nur Tatar, bu y l ise Manchester da düzenlenen turnuvada Avrupa şampiyonu oluyordu. D şar dan bak ld ğ nda kolay gibi görünse de Nur un ve bir sporcunun yaşad ğ s k nt lar babas Nizamettin Tatar şöyle anlat yordu; Ben k z m n ayaklar ndaki moralt lar, ayağ ndaki sanc lar, ayağ ndaki sakatl klar, sabahlara kadar inim inim inlerken baş-ucunda beklediğim günleri hat rlad m. Biz bu işe inand k. Van daki hocalar m z bu işe inand lar. Buraya kadar kolay gelinmedi. Londra 2012 de mücadele eden tek kad n tekvandocuydu Nur Tatar. Buna karş n rakiplerini tek tek yenerek finale kadar gelmeyi başard. Finalde Güney Koreli rakibine yenilse ve olimpiyat gümüşünde kalsa da elde ettiği başar n n daha büyük anlamlar vard. Nur un gösterdiği performanstan, elde ettiği başar dan etkilenen onlarca genç k z ve çocuk spora, tekvandoya başlamak istedi. Sadece Van da 1000 k z çocuğu Nur Tatar sayesinde tekvandoya başlad. Bir sporcu için bundan daha büyük bir başar olabilir mi CLIVE BRUNSKILL/STAFF/GETTY IMAGES SPORT/GETTY IMAGES TURKEY Sporda zirvede kalmak en zor işlerden biri, üstelik bunu y llarca sürdürmek. Servet Tazegül son üç y ld r yenilmeyen bir tekvandocu. Pekin 2008 de ald ğ bronz madalya ile Türk sporu için çok önemli bir başar elde etmişti 24 yaş ndaki sporcu. Pekin de elde ettiği başar n n ard ndan son üç y lda üst üste iki Avrupa şampiyonluğu kazanan Servet Tazegül, 2011 de Güney Kore de dünya şampiyonu olarak sikletinin en iyisi olduğunu göstermişti. Kat ld ğ bütün Avrupa, dünya şampiyonalar ile olimpiyatlarda madalya kazanan Servet e, Tekvanonun Messi si yak şt rmas yap l yor. Pekin 2008 de podyuma ç kan Servet, Londra 2012 de kendisinden beklentileri boşuna ç kartmad. Annesini yeni kaybetmesine karş n Servet Tazegül hem Pekin 2008 de hem de Londra 2012 de madalya kazanan tek sporcumuz. profesyonellik anlay ş ndan ödün vermedi ve Londra 2012 haz rl klar n sürdürdü Tazegül. Bir önceki olimpiyatta bronzla yetinmişti, Londra da ise daha iyisini yapmak istiyordu. İstediğini de elde etti Servet. Çeyrek finalde Ukraynal rakibini yar finalde de Britanyal rakibini geçerek alt n madalya için mindere ç k yordu. Finalde olimpiyat şampiyonluğu için tan d k bir rakibi, İranl Muhammed Bagheri yi yenmesi gerekiyordu 24 yaş ndaki sporcunun de dünya şampiyonluğunu kazan rken de Bagheri yi finalde yenen Servet, tarihin tekerrürden ibaret olduğunu gösterircesine müsabakadan galibiyet ayr l yordu. Londra 2012 deki ilk alt n madalyam z kazan rken Servet Tazegül de annesine verdiği sözü tutuyordu. SCOTT HEAVEY/STAFF/GETTY IMAGES SPORT/GETTY IMAGES TURKEY 18 İSTASYON İSTASYON 19

11 KARİYER BİLGİ KENDİ HUKUKUNU YARATIYOR İletişim ve bilişim alan ndaki teknolojilerin her geçen gün artmas, bilgi toplumu denilen yeni bir dünya düzeni yaratt. Bu yeni ve her gün değişen dünya düzeninin kurallar n ise bilişim hukuku belirlemeye çal ş yor. Bilişim, yani bilginin iletişimi. Yani bilginin s n rlar zorlayan bir h z ve yayg nl kla bütün dünya taraf ndan ayn anda paylaş lmas. Çok değil, 20 y l öncesine gidildiğinde hepimize yabanc olan bilişim kavram bugün art k ticaretin, siyasetin, sanat n, sporun, popüler kültürün etraf nda şekillendiği bir çat işlevi görüyor. Ve bilişim kavram bir iş kolu olarak ortaya ç kt ğ günden bu yana kendi ekonomik, sosyal ve kültürel dinamiklerini üretiyor. Kişilere ve kurumlara her alanda büyük faydalar, sonsuz olanaklar ve müthiş bir özgürlük alan sunan bu teknolojiler, ne yaz k ki beraberinde ciddi sorunlar da getirdi. İnternet, bir yandan doğrudan doğruya kullan c lara yönelik etik ve hukuki sorunlar n da alan olurken öte yandan zaman geçtikçe yaln zca bilgi paylaş m ve iletişim arac olarak kullan lmas n n ötesinde farkl amaçlar için de kullan labileceği anlaş ld. Teknolojinin yaramaz çocuklar hacker lar n ortaya ç kmas, terör örgütlerinin faaliyetlerini sanal dünyaya taş malar, fikri mülkiyet haklar yla kişilik haklar na yap lan tecavüzlerin ciddi boyutlara ulaşmas, kişisel bilgilerin izinsiz kullan m, interaktif altyap n n h rs zl k amac yla da kullan l r hale gelmesi, haks z rekabet, birtak m gruplar n amaçlar na yönelik olarak bilgilerin çarp t lmas, nefret suçlar n n ve çocuk pornografisinin yayg nlaşmas gibi nedenlerle yeni dünya düzeninin, yeni bir hukuk format na ihtiyaç duyduğu gün yüzüne ç kt. Böylece bilişim hukuku denilen yeni bir hukuk dal doğdu. Türkiye de 90 l y llar n sonlar nda internet kullan m yeni yeni yayg nlaş rken, interneti hayatlar na daha önce sokmay başaran ülkeler çoktan sanal dünya uygulamalar ndan kaynaklanan sorunlar için çare aramaya başlam şlard. Ülkemizde henüz internet cafe bulunmad ğ dönemlerde dünya çocuk pornosu sektörünün y ll k cirosu 5 milyar dolar n üzerindeydi. Sorunlar n giderilmesi ve yapt r m uygulanmas konusunda karş laş lan en büyük zor- 20 İSTASYON İSTASYON 21

12 KARİYER TÜRKİYE NİN 2010 YILININ KASIM AYINDA İMZA ATTIĞI AVRUPA KONSEYİ SİBER SUÇ SÖZLEŞMESİ DİJİTAL SUÇLARLA MÜCADELEDE YENİ BİR DÖNEM BAŞLATTI. luk ise, internetin ulus ötesi niteliği nedeniyle yerel kanunlar n tek baş na hukuk d ş uygulamalara yetecek güce sahip olmamas yd. ÇÖZÜM ULUSLARARASI SÖZLEŞMELER İnternetin yap s gereği suçun işlendiği yerle zarara uğran lan yer çoğu zaman ayn olmad ğ ndan, zarar görenin yaşad ğ ülkede var olan hukuksal koruman n, suçluya ve suça müdahale etmesi imkans z oluyordu. Bu nedenle gerek dünya ticaretinin küresel rekabet koşullar n n korunmas, gerekse sanal alem suçlar yla mücadele edilebilmesi için, uluslararas sözleşmeler düzenleme yoluna gidildi. İmzalanan sözleşmelerin yapt r m içermemesi, ancak sözleşmeye imza koyan devletlerin ulusal mevzuatlar n bu sözleşmeler ş ğ nda düzenlemeleri ve yapt r mlar belirlemeleri yolu benimsendi. Bu doğrultuda haz rlanan sözleşmelerden iki tanesi, yol haritas n belirleme noktas nda büyük önem taş yor: 23 Kas m 2001 de Avrupa Birliği ne üye ülkeler ile ABD, Kanada, Japonya ve Güney Afrika n n kat l m yla imzalanan ve Türkiye nin Kas m 2010 da kat ld ğ Avrupa Konseyi Siber Suç Sözleşmesi ve fikri mülkiyet haklar n n korunmas na yönelik olarak Dünya Ticaret Örgütü ne üye ülkeler için bağlay c l ğ bulunan TRIPS, yani Ticaretle Bağlant l Fikri ülkiyet Haklar Sözleşmesi. Bu süreçte, internetin getirdiği demokratik özgürlük ortam n kullanan kişiler; öncelikle düşünce, sonra düşünceyi aç klama, daha sonra iletişim özgürlüğünün ve bunun unsurlar olan haber ve bilgi alma ve verme özgürlüğünün s n rlanmas n, internette ticaret yapanlar da, çal şma ve sözleşme yapma özgürlüklerinin k s tlanmas n istemiyordu. İşin içine kitlelere ayn anda ulaşman n gücü ve etkisi büyüdüğü için buna paralel geliştirilmek istenilen s n rlamalar ve hukukla kesişme noktalar artt ve bir may n tarlas na girildi. SINIRLARI ÖZGÜRLÜĞE MÜDAHALE ETMEDEN ÇİZMEK Tart şma; internete özgü yeni yasalar yap p, bu anarşiye son verelim diyenlerle, eldeki yasalar yeter, internetin zaten sahibi yok, bunun yasal düzenlemesi filan olmaz, kendiliğinden gelişir ve o kendiliğinden gelişme süreciyle bunun hukuku da şöyle ya da böyle oluşur diyenler aras nda yaşand. Bir tarafta kişisel özgürlükler, öbür tarafta güvenlik sorunlar... Kitle iletişimi söz konusu olduğunda özgürlüğün özünü ortadan kald rmayacak biçimde s n rlar n n çizilmesi gerekiyor. Bu ilişkileri düzenleyen alan ise hukukun alan. Bilgi Üniversitesi rektör yard mc s ve Hukuk Fakültesi öğretim üyesi Prof. Yaman Akdeniz* kendisine iletilen internette suç ile özgürlükler aras ndaki s n r nerede başlay p, nerede bitiyor sorusuna şöyle cevap vermiş: Buna bir cevap vermek çok zor. İnternet çokuluslu bir ağ. Ülkeler aras ndaki kültürel ve yasal farkl l klardan dolay suç ile özgürlükler aras ndaki s n r belirlemek mümkün değil. Örneğin, Alman hükümeti, internetin Nazi propagandas için kullan lmas konusunda hassasiyet gösteriyor. ABD ve İngiltere rkç l ğ n tehlikeleri konusunda nispeten daha esnek bir tav r gösterirken, cinsellikle ilgili daha kat bir tutum sergiliyor. Türk hükümeti de terörist kuruluşlar n, online faaliyetleri konusunda, daha hassas olabilir. Otoriter ülkeler genellikle erişimi ellerinde tutarak interneti kontrol etmeye çal ş yorlar. Bu tip ülkelerde gizli dinleme de yap l yor. Demokratik ülkelerde ise erişim kontrolü diye bir şey yok. Avrupa Konseyi taraf ndan geliştirilen Cyber-Crime Convention uzun vadede kanunlar n çerçevesini oluşturacak. Korsan ve virüs sald r lar n n yan s ra çocuk pornografisi ve telif haklar n da kapsayan anlaşma suçlarla mücadele için gizli dinleme ve üye ülkeler aras nda bilgi paylaş m konular nda yapt r m getiriyor. Ancak internetin bu kadar çekici oluşunun özgürlüğünden kaynakland ğ unutulmamal. Bilginin internette serbestçe dolaşmas n engellemeye yönelik çabalar her zaman sonuçsuz kalacak ve yeni yollar bulunacakt r. Öte yandan diğer alanlarda olduğu gibi oluşturulduktan sonra 30 y l hiç dokunulmayacak kanunlar yap lam yor zira internet o kadar dinamik, sürekli değişen ve gelişen bir platform ki alt ay sonras n kestirmek mümkün değil. Dolay s yla b rak n Türkiye de, Dünya da bile hukukun interneti yakalamas çok da olas görünmüyor. Özen gösterilmesi gereken nokta ise geliştirilecek hukuk düzenlemelerinin bilişim sektöründe, özellikle internetteki gelişmelerin h z n kesecek, engelleyecek tarzda olmamas. Ayr ca, uluslararas sözleşmeler ve direktiflere uygun olmayan bir yasal düzenlemeyi getirilirse, b rak n internetle hukukun bir araya gelmesini, bu düzenleme demokrasiye de ayk r olacakt r. Internetin öyle bir yap s var ki, bu gerçekleştirilmediği takdirde uluslararas işbirliği koşullar nda hukuki normlar ve kişisel verileri korumak mümkün değil. Bugün geldiğimiz noktada art k Facebook, Twitter ve FriendFeed gibi paylaş m siteleri üzerinde gelişen kişisel bilgi güvenliğiyle ilgili hukuki sorunlardan tutun da sanal medyada sahip olunan değerlerin kişinin vefat n n ard ndan hangi vasiyet kanunlar na göre, kime ve nas l devredilebileceği gibi sorunlarla uğraş l yor. Bu tür sitelerin birer sosyal ağ uygulamas olarak dayand klar Web 2.0, uygulamalar, insanlar n katk s yani toplu zeka (collective intelligence) ile besleniyor, büyüyor. Hukuk sistemi de bu tür yeni ve tamamen farkl internet uygulamalar n n dinamikliğinin fark nda olan zihinlere sahip uygulay c lara ihtiyaç duymakta. Öyle gözüküyor ki, özellikle hukuk, teknoloji ve bilgi iletişimine merakl olanlar için bilişim hukuku önümüzdeki on y llar n en geçerli kariyer alanlar ndan birisi olacak. * 1994 y l ndan beri bilgisayar suçlar ve internet hukukuyla ilgilenen Prof. Yaman Akdeniz, 1997 y l nda İngiltere de Cyber- Rights & Cyber-Liberties UK (Siber Haklar ve Özgürlükler) örgütünü kurdu. adresinden ulaşabileceğiniz örgüt, düşünce özgürlüğü, sansür, gizlilik, internet kullan c lar n n görüşmelerinin izlenmesi, dinlenmesi, internette kişisel bilgilerin korunmas, bu bilgilerin kötü amaçla kullan lmas (SPAM) ve internet erişiminin herkese aç k olmas konular nda mücadele veriyor. Leeds Üniversitesi nde internet hukuku, siber suçlar ve ceza hukuku dersleri veren Akdeniz, Avrupa Birliği, OECD ve BM nin internetle ilgili politikalar üzerine araşt rmalar yapt. 22 İSTASYON İSTASYON 23

13 SÖYLEŞİ Daha şapkada çok tavşan var Son dönemin en popüler, en çok izlenen dizilerinden biri olan Leyla ile Mecnun un ünlü Erdal Bakkal, Cengiz Bozkurt oldukça öne ç kan bu karakterin üzerine yap şmas ndan korkmuyor. Siz izin vermezseniz karakterler üzerinize yap şmaz diyor ve ekliyor: Üstelik daha şapkamda çok tavşan var. RÖPORTAJ: YASEMİN BAY FOTOĞRAF: UĞUR UÇAN Açgözlü, ç karc, paragöz Ama tüm bu olumsuz s fatlar na rağmen bizler onu çok seviyoruz. Çünkü hem çok komik, hem içimizden biri adeta Leyla ile Mecnun dizisinin en komik tiplemelerinden biri olan Erdal Bakkal dan, bakkallar n şah ndan söz ediyoruz. Dizide her mühim karar onun bakkal n n önünde çay içerek al n yor, söylediği sözler, danslar, yorumlar sosyal medyada çokça konuşuluyor. Tüm bunlar n ard nda ise kuşkusuz Erdal Bakkal tiplemesine hayat veren isim Cengiz Bozkurt un muhteşem oyunculuğu yat yor. Uzun y llar Londra da yaşayan ve orada k sa filmler çeken, tiyatro sahnesinden izleyiciyle buluşan Cengiz Bozkurt u Türkiye de ilk olarak Parmakl klar Ard nda adl dizi sayesinde tan d k. O dizide pek sevilmeyen bir gardiyan olarak karş m zdayd. Sonra pek çok tiyatro oyununda izledik onu: Kent Oyuncular taraf ndan sahnelenen Inishmore lu Yüzbaş ile Anna Karenina da, Aksanat Yeni Kuşak Tiyatro da Aşk Delisi ile Küller Küllere Bir de Yolluk ta... Aralar nda Celal Tan ve Ailesinin Aş r Aç kl Hikayesi, Kaybedenler Kulübü, Berlin Kaplan n n da yer ald ğ pek çok sinema filminin de kahraman yd. Ama geniş kitlelere kendini Leyla ile Mecnun dizisiyle sevdirdi hiç şüphesiz. Biz de bu pek çok sevilen karakterin yarat c s Cengiz Bozkurt ile bir araya geldik. Hem şahane bir oyunculuk performans sergilediği Erdal Bakkal karakterini konuştuk, hem diziyi Üstelik önümüzdeki günlere dair projelerini de öğrendik Erdal Bakkal tiplemesini nas l yaratt n z? Erdal Bakkal karakterini oluştururken nas l bir yol izlediniz? Ben bu projeye dahil olduğumda Burak Aksak iki bölümü çoktan yazm ş, TRT ye göndermiş, TRT den Bilen Ata da bu diziyi çekse çekse Onur Ünlü çeker deyip senaryoyu Eflatun Film e göndermişti. O aşamada dahil oldum diziye. Her şey bir hafta içinde oldu bitti. Hatta diğer birçok karakterin kast yap lm ş, biraz küçük rol diye bana çekinilerek teklif edilmişti Erdal Bakkal. İyi bir şeyler ç karacağ m konusunda kendime güvenim tamd. Senaryo çok iyiydi. Onur Ünlü inan lmaz şeyler kat yordu sette, bize de ç k p oynamak kald. Bir iki tane stratejik say lacak kararlar ald m, sonraki bölümlerde. Dizideki hakim dil olan hac, haf z lara kat lmad m. Erdal Bakkal n kendi, ayr dilini yaratmam gerekir diye düşündüm, öyle yapt m ve 24 İSTASYON İSTASYON 25

14 SÖYLEŞİ Onur Ünlü bir hayal fabrikas Ayn zamanda dizinin yönetmeni Onur Ünlü nün yönettiği Celal Tan ve Ailesinin Aş r Ac kl Hikayesi adl filminde de rol ald n z. Onur Ünlü ile çal şmak nas l, sizin ve diğer oyuncular n üzerindeki etkisi hakk nda neler söylersiniz? Onur Ünlü tam zamanl bir hayal fabrikas. Onla çal şman n zevkini burada tarif edebilmem mümkün değil. Görmeniz laz m. Her memlekete laz m cinsinden egzantrik bir insan bu da işledi. Diğer oyuncu arkadaşlar m n paslar, destekleri, Burak n tükenmeyen enerjisi olmasa tabii ki buraya gelmezdi bu karakter. Sizce nas l bir karakter Erdal Bakkal? Paragöz, patavats zl k mertebesinde dobra, neşeli, ailesini seven, küçük dünyas n içindeki büyük hayalleriyle seven bir mahalle adam. Son bölümlerde daha m huysuzlaşt Erdal Bakkal? Neden böyle bir yola doğru gidiyor? Zengin olma hayalleri gerçekleşmedikçe huysuzlaş yor sanki. Valla 80 bölüm sürekli artan bir ilgiye, böylesine bir komedi dizisinde karş l k vermek kendi içinde bir meydan okuma. Yükselen ç taya yetişmek için şekilden şekle giriyoruz. Senaristimiz Burak n da işi zor. Patavats z, paragöz, kendi ç karlar n ve bakkal n her şeyin önüne koymas na rağmen Erdal Bakkal Leyla ile Mecnun un en sevilen tiplemelerinden biri. Siz bunu neye bağl yorsunuz? Ben bunu Erdal Bakkal n herkese çok tan d k gelmesine bağl yorum. Hemen herkesin hayat nda, etraf nda bir Erdal Bakkal vard r mutlaka. Onun için samimi ve gerçek geliyor seyirciye. Böyle bir karakterin yaşad ğ na ikna olmakta zorlanm yorsunuz. Uzun zamand r Erdal Bakkal n baba olmas n bekliyoruz. Nas l bir baba olacak sizce? Biz de bekliyoruz heyecanla. Müşfik, çocuğuna tapan bir baba olur gibi geliyor bana. Ama tilkilik de öğretir galiba zavall çocuğa. Dizide Leyla karakteri üç sezondur değişiyor. Bu durum dizide rol alan bir oyuncu olarak sizi etkiliyor mu? Bu beni etkilemiyor. Karakter tutarsa asl nda çal şma günlerim azal yor, tutmazsa hikaye tekrar bize yükleniyor gibi oluyor. Tek etkisi bu. Biz zaten Mecnun ve Leyla dizisi olduk. Mecnun sabit Leyla değişiyor. Ama şu anda Leyla karakterini canland ran Melis in (Birkan) performans n beğeniyorum. Tutmuş bir işe ortadan girmek zordur, onu başard bence. Dizinin ad Leyla ile Mecnun ama diziyi götüren as l karakterler Erdal Bakkal, Yavuz H rs z, İsmail Abi, İskender Baba ve Mecnun. Leyla dan rol mü çald n z? En büyük aşk ulaş lamayan aşkt r. Leyla bizim dizide ulaş lamayan, bizlerse hemen etraf n zdaki ulaş labileni temsil ediyoruz. Bize karş seyircinin kendini daha yak n hissetmesi çok doğal. Leyla dan değil ama hayat n içinden rol çald k. Dizide ne kadar doğaçlama yap yorsunuz? Çok yap yoruz. Doğaçlama eğlendiriyor bizi, diri tutuyor. Monotonlaşmaya karş bir panzehir Dizide çok güzel koşuyor ve dans ediyorsunuz. Nas l tepkiler geliyor size? Üniversitelere her gittiğim söyleşide mutlaka Erdal Bakkal dans yapt r yorlar. En son K rklareli, Uludağ ve Yak ndoğu üniversitelerindeydim. Pop y ld zlar gibiyiz okullarda. Erdal Bakkal karakterinin üzerinize yap şmas ndan, bundan sonra gelecek tekliflerin Erdal Bakkal gibi bir karakter ekseninde olmas ndan endişe duyuyor musunuz? Böyle bir endişe duymuyorum. Çünkü siz izin ver- Cengiz Bozkurt un dizideki işi bakkall kla s n rl değil. Leyla ile Mecnun un hayalgücü s n rlar n zorlayan senaryosu gereği k l ktan k l ğa girmek zorunda. HEMEN HERKESİN HAYATINDA, ETRAFINDA BİR ERDAL BAKKAL VARDIR MUTLAKA. ONUN İÇİN SAMİMİ VE GERÇEK GELİYOR SEYİRCİYE. BÖYLE BİR KARAKTERİN YAŞADIĞINA İKNA OLMAKTA ZORLANMIYORSUNUZ. mezseniz karakter size yap şmaz. Daha şapkada çok tavşan var; endişeye mahal yok. Erdal Bakkal karakterini canland rmaya başlad ktan sonra sizi karakterinizde en çok şaş rtan ne oldu? Bir şey olmad valla. Kostümlerimi giyince Erdal oluyorum. Kedileri de ikna ettiğimize göre şaş lacak bir durum yok. Dizinin tüm tiplemelerinin bir nevi buluşma noktas Erdal Bakkal. Bütün önemli kararlar Erdal Bakkal da çay içilirken veriliyor. Set nas l geçiyor? Hayli eğlenceli gibi görünüyor biz izleyicilere Evet, bakkal her zaman mahallenin kalbidir. Set her zaman çok eğlenceli olmasa da biz kay t başlad ğ anda eğlenceye çeviriyoruz. Çekim öncesi her dizi setinde olduğu gibi sanc l ve sorunlu olabiliyor. Dizinin bu kadar çok beğenilmesinin ve insanlar taraf ndan sahiplenilmesinin nedeni nedir sizce? Sahte bir şeyin olmamas. Hayallerimizle, yaşad klar m zla, her an yla gerçek bir dizi. Çakma değil, buraya, bize ait. Komplekssizce kendimizle alay edebilen, komik durumlar m z n en beklenmedik bir anda bile alt n çizen bir yerdeyiz. Seyirci çok özlemiş böyle bir işi. İngiltere de 14 y l yaşad n z. Oras size, oyunculuğunuza neler katt? İngiliz komedisi iğnelemeye ve aşağ lamaya dayal bir komedidir. Ben de çok severim. Orada hem mizah anlay ş m hem tiyatroya ve oyunculuğa bak ş m radikal değişikliklere uğrad. Oraya gidene, eğitim al p, profesyonelce çal şana kadar ODTÜ de 3 ayl k dramaturji çal şmalar yap p, bir masan n etraf nda birbirimizi yiyor, Alman tiyatrosunun Türkiye deki hâkimiyeti sebebiyle rejiye yükleniyorduk. İngiliz geleneği metin tiyatrosuna dayan r, oyuncuya inisiyatif alan b rak r. Ceberut, 26 İSTASYON İSTASYON 27

15 SÖYLEŞİ Egzoz Gaz Emisyon Ölçümünü Yapt rd n z m? FOTOĞRAF: UĞUR UÇAN 2000 YILINDA BEŞ ARKADAŞ LONDRA DA ARCOLA THEATRE I KURDUK VE ÇOK İYİ YÖNETMENLERLE, OYUNCULARLA ÇALIŞTIK. KISACASI İNGİLTERE DEN ÇOK DONANIMLI OLARAK DÖNDÜM TÜRKİYE YE. Daha temiz bir çevre ve yak t tasarrufu için egzoz gaz emisyon ölçümünüzü mutlaka yapt r n. Uluslararas standartlara uygun egzoz gaz emisyon ölçümünü, araç muayene istasyonlar m zda yapt rabilirsiniz. Randevu ve bilgi için tuvturk.com.tr Güven verir. De er katar. İngiltere de tam 14 y l yaşayan oyuncu, babas n n rahats zl ğ üzerine Türkiye ye dönme karar alm ş. kibirli yönetmenlere yedirmez, ezdirmez oyuncusunu pek. Dramaturji diye bir meslek grubu yoktur. İlk provaya tam ezber gelir oyuncular, iki haftal k mesaiyle oyun ç kar. Az laf çok iş de denebilir. Yönetmen arkadaş m Mehmet Ergen in öncülüğünde 2000 y l nda beş arkadaş Arcola Theatre kurduk Londra da ve çok iyi yönetmenlerle, oyuncularla çal şt k. Londra tiyatrosu olarak çok ses getirdik. Her gün oyun oynad k ve her ay oyunu değiştirdik, hâlâ da öyledir. K sacas İngiltere den bilgi ve deney konusunda çok donan ml olarak geri geldim Türkiye ye. Neden Türkiye ye dönme karar ald n z? Babam pankreas kanserine yakalanm şt. Her şeyi bir günde b rakarak, eşyalar m arabama koydum ve üç günde Türkiye ye geldim. Tam o s ralar Londra daki başar m z Türkiye den duyulmuş, Kenter Tiyatrosu Mehmet e (Ergen) oyun çevirip, yönetmesi talebiyle gelmişti. Mehmet srarla bu oyunda oynamam ve Türkiye deki sektöre oyuncu olarak girmem konusunda srarc oldu. Bu da hayat m değiştirdi. Yedi y ld r k şlar burada, yazlar Londra da yaş yoruz. Babam bir dizi ameliyat ve tedavinin sonunda teşhisten bir buçuk y l sonra kaybettik. Özellikle İngiltere deyken k sa filmler çekiyordunuz. Önümüzdeki günlerde k sa filmler çekmeyi düşünüyor musunuz? Evet, çok isterim. Orada ayn zamanda bunun eğitimini de veriyorduk. Yaln z şu anda zaman maalesef yok, en büyük sorun da bu. Arcola Theatre ile de organik bir bağ n z var. Orada çal şmalar n z sürüyor mu? Ben k ş n tamam n burada geçirip bir y lbaş nda filan Londra ya gidebildiğim için organik bağ m kopmuş oldu. Ama bizim tiyatromuz kurumsallaşt. Sekiz maaşl çal şan, yöneticileri var. Genel sanat yönetmeni hâlâ Mehmet Ergen dir, yöneticisi ise kurucu ekipten Leyla Nazl d r. Önümüzdeki günlerde yeni sinema veya tiyatro çal şmalar n z var m? Nelerdir? Ya da siz özellikle ne yapmak istiyorsunuz? 21 Aral k ta Kod Ad Venüs adl, K br s ta çektiğimiz bir film vizyona girdi. Ben Adamos diye Rum bir karakteri canland r yorum ve filmin tamam nda İngilizce konuşuyorum. Leyla ile Mecnun tüm zaman m ald ğ için başka şeyler yapmak maalesef zor. Birkaç ay içinde Londra dan İngiliz yönetmen arkadaş m Ben Hopkins in filminde oynayacağ m. Filmin bir k sm burada bir k sm orada çekilecek. Pek çok filmde ve tiyatro oyununda izleyici karş s na ç kt n z. Ama Erdal Bakkal tiplemesiyle geniş kitleler taraf ndan tan n r oldunuz. Siz bu durumu nas l karş l yorsunuz? Benim as l ç k ş işim Sinop ta çekilen Parmakl klar Ard nda dizisiyle oldu asl nda. Türkiye beni Gardiyan Ekrem le tan d ama Leyla ile Mecnun bambaşka bir iş oldu tabii ki. Ben de komedinin tad n ç kar yorum. Onun d ş nda hayat mda değişen pek bir şey yok; öncesine göre İSTASYON TÜVTURK Araç Muayene stasyonlar TÜVTURK, bir TÜV SÜD - DO U - BRIDGEPOINT ortakl d r.

16 TARİHTEN SAYFALAR DİPLOMATİK ÇOK GİZLİ G İ Z L L İ İ K MÖ LE R MA LATY A-AR ARSL AN TEPE Kille iyice kapat, silindir mührü bas MÖ LE R ME ZO POTA TAMY MYA Şahsa yaz l tablet, toprak zarf n içinde Başlang çta kelime ve bilginin iktidar vard. Tarih boyunca devletler ve hükümdarlar, diplomatik yaz şmalar n ve s rlar n korumak için yarat c yöntemler geliştirdiler. Dün olduğu gibi bugün de iktidar n ve onu koruman n yolu, bilgiyi gizlemek ve gizleneni bulmaktan geçiyor. Ama art k Wikileaks ten sonra, belki de eski klasik usullere geri dönülecek. İşte farkl coğrafya ve kültürlerden, Antik Çağ dan 20. yüzy la gizli belge yazma, saklama, iletme, s zd rma ve ele geçirme teknikleri... Mühür, tarih öncesi çağlarda da aidiyet bildirmenin ötesinde, malzemenin bulunduğu yerde korunmas n ya da güvenle yerine ulaşmas n sağl yordu. Malatya Arslantepe de yaklaş k MÖ lere tarihlenen en eski saray yap lar ndan birinde bulunan 5 bin kadar bulla (kil parças ) parças n n çoğunda, bilinen ilk mühür bask lar görülmektedir. Damgalar 150 kadar farkl mührü, yani kalabal k bir yönetici grubu olduğunu gösterir. Kişiler herhangi bir şeyin içerisindeki malzemenin kendilerine ait olduğunu ya da kendilerinin kontrolünden geçtiğini göstermek için bunu s k ca bağlar, ipleri yumuşak bir kil parças ile s k şt r r ve üzerine mühürlerini basarlard. Kil kuruyunca mühür izi de kurur ve mühürlü kil tahrip edilmeden aç lamazd. Tercihe göre değişik figürler, dinî konular, desenlerle bezenmiş bu mühürleri haz rlamak çok zor ve pahal bir işti. Her biri farkl olduğu için, ilgili malzemenin mühür sahibince kapat ld ğ rahatl kla anlaş l rd. Mühürlü kil parçalar aç ld ktan sonra muhataplar taraf ndan saklan r. Ayn mühür bir daha kullan ld ğ nda eski kil sayesinde kontrol edilebilirdi. Silindir mühürler MÖ 4. bin y l n ikinci yar s ndan MÖ 1000 lere kadar Anadolu, Ortadoğu, İran ve M s r gibi bölgelerde ambarlar, küp, torba, kutu, sepet gibi taş ma malzemesini korumak ve ilgiliyi tan mlamak için kullan ld. Yaz n n kullan lmaya başlad ğ dönemlerde de bu mühürler kil tabletlerin üzerine bas l rd. Genellikle 2,5 cm yüksekliğinde, 1,5 cm çap nda olan bu taş mühürler, hem gönderilen mesaj n aç lmad ğ n hem de mesaj n sahibini teyit ediyordu. Kil üzerinde 5 bin y ll k mühür izleri... Killer, kabartma desenlerin sard ğ küçük bir el silindiri vas tas yla mühürleniyordu. Yaz n n Mezopotamya da yaklaş k MÖ 3300 lerden itibaren kullan lmaya başlamas ile sözlü bilgiler kay t alt na al n r oldu. Ticarette, bölgeler, devletler, insanlararas ilişkilerde bir dönüm noktas olan yaz n n kullan m, k sa süre sonra güvenlik sorunlar n ortaya ç kard. Uzaktaki muhataba yaz lan özel bilgilerin başkalar nca okunmas n önlemek için oluşturulan tedbirlerin en ilginçlerinden biri, kil tabletin yine kilden bir kaplama, yani kilden bir zarf içerisine al nmas d r. Baz lar k r lm ş olarak günümüze ulaşan bu zarflardan hâlâ aç lmam ş örnekler vard r. Ülkemizde Kayseri yak nlar ndaki Kültepe antik Kaneş te bulunan Asur ticaret kolonisi kaz lar nda ortaya ç kar lan zarfl kil tabletler, MÖ 1800 lerden günümüze ulaşm şt r. Kayseri-Kültepe de bulunan çivi yaz l tablet, başkalar nca okunmamas için bir tablet zarf n içine yerleştirilmiş. Trabzon hükümdar III. Aleksios Komnenos ve eşi Teodora n n alt n mühürlü ferman n süsleyen minyatür, Bizans İmparatoru İoannes Komnenos un kurşun mührü, 12. yüzy l. 30 İSTASYON İSTASYON 31

17 TARİHTEN SAYFALAR DİPLOMATİK ÇOK GİZLİ G İ Z L L İ İ K MÖ LE R ANTİ K ÇİN Balmumuna sar l p elçiye yutturulan kağ t MÖ 100 LER ROMA Görünmez mürekkep ve Sezar Şifresi 330 DOĞU ROM OMA Kurşun mühürlü metinler Bizans tan yadigar kald 1400 LER AVR UP A Bir Ortaçağ klasiği: Yumurta diplomasisi Yunanl lar n kulland ğ kafa derisine gizli mesaj yazma tekniği Antik Çin de de kullan ld. Gizlilik konusunda en tavizsiz uygulamalara imza atan milletlerin baş nda Çinliler gelir. Antik dönemde başlay p uzun süre devam ettirdikleri bir diplomatik haberleşme uygulamas, iletilecek mesaj ipek kumaş üzerine yaz p, bunu balmumuna bat r p top şeklinde elçiye yutturmakt. Gerisi tahmin edilebilir. Yine antik dönemde uygulanan diğer bir yöntem de, sürekli gizli yaz şma yapan taraflar için cevap anahtar na benzeyen, üzerinde ilk bak şta bir anlam ifade etmeyen deliklerin bulunduğu eş tabletler haz rlamakt. S radan ticaret yaz şmalar görünümündeki tabletlerin üzerine bu kal plar yerleştirildiğinde, gizli mesaj ortaya ç kard. Modern çağlarda yayg n olan gizlilik uygulamas ise Çin hükümdarlar n n huzurlar na kabul ettikleri Avrupal diplomatlara Çin den uzun süre ayr lma izni vermemeleriydi. MÖ L LER ANT NTİK YUN AN Cilan n alt ndaki yaz, kafa derisindeki mesaj Herodotus a göre Yunanl lar n Perslere esir olmaktan kurtulmalar n n en önemli nedeni, yaz şmalar n gizli tutabilmeleri olmuş. Bu bağlamda tarihe geçen ve belgelerin gizliliğini sağlayan ilk uygulama, cilas z mparalanan tahtaya gizli bilginin kaz nmas ve tahtan n tekrar cilalanmas d r. Perslerin aras nda yaşamaya başlayan sürgündeki Sparta kral Demaratu, Serhas n Persepolis i inşa etmeye başlad ğ n ve nihayetinde Sparta ya sald racağ n Kleomenes e bu yöntemle bildirir. Yunan-Pers münasebetlerinde, iletilmesi ivedi olmayan ama çok gizli olan bilgiler ise belgeyi iletecek olan elçinin t raş edilen kafas na dövdürülür ve saçlar n n yeniden uzamas beklenirdi. Elçinin kafas, mesaj n muhatab taraf ndan yeniden t raş edilir, gizli mesaj bu şekilde okunurdu. Jül Sezar Viyana daki heykelinde özel belgelerine s k ca sar lm ş şekilde tasvir edilmiş. Roma diplomasisi ile özdeşleşmiş gizlilik pratiklerinden en yayg n, görünmez mürekkep kullanmakt. Gizli mesaj, gizli nitelikte olmayan bir belge veya mektubun sat raralar na görünmez mürekkeple yaz l rd. Görünmez mürekkep olarak süt, idrar, meyve suyu kullan l rd. Belge, mum alevinde s t ld ğ nda, görünmez mürekkebin rengi koyulaşarak belirginleşirdi. Jül Sezar taraf ndan kullan lan ve daha sonra Sezar Şifresi olarak an lan basit şifreleme yöntemi de yine Romal lar n gizli mesaj iletme yöntemlerinden biriydi. Tekli ikame yöntemine dayanan bu basit şifre, her harfi alfabede kendinden sonra gelen üçüncü harfle değiştirmekten ibaretti. Daha büyük bir gizliliğin arzu edildiği durumlarda kelimeler aras ndaki boşluk da kald r l rd. Bugünden bak l nca, k r lmas son derece kolay gözüken bu şifreleme tekniği, kriptolojinin bilinen ilk örneği say l yor. Roma dönemi boyunca özel metinler ve sevk edilecek malzeme iyice kapat l r ya da bağlan r; iplerin ucu balmumu gibi malzeme ile kaplan p üzerleri de yüzük şeklindeki mühürlerle mühürlenirdi. Bizans döneminde bu gelenek devam etti, ama 4. yüzy ldan itibaren kurşun mühürler kullan lmaya başlad. Sadece hükümdar metinlerinde alt n ve gümüş mühürler de kullan l rd. Özellikle fermanlar bir iple bağland ktan sonra ipin iki ucu metal pulun ortas ndaki delikten geçirilir, ard ndan bullaterion denilen ve içerisinde kişinin isteğine göre metinler ve figürler bulunan mühür bu metal üzerine bas l rd. İp ya da mühür kopar lmadan aç lamad ğ için metinler koruma alt nda olurdu. Bu mühür ilgili yere ulaşt ğ nda, ayn zamanda sahte bir evrak olmad ğ n da garantilerdi. Kurşun mühür kumaşlar n, depolar n, torba, kutu gibi içerisinde eşya ya da mal sevk edilen her çeşit malzemenin, harem dairelerinin kap s n n mühürlenmesinde de kullan l rd. İstanbul Ayasofya Müzesi nde İmparator İoannes Komnenos ve eşi Eirene nin yap ya yapt ğ büyük bir bağ ş gösteren mozaikte, imparatoriçe elinde bu tür mühürlü bir ferman tutmaktad r. Belgeler üzerinde korunan kurşun mühürlerden güzel bir koleksiyon da Aynaroz manast rlar n n arşivlerinde saklanmaktad r. Kurşun mühür geleneği Bizans ile bağlant l Balkan devletlerinde de vard. Günümüzde de birçok devlet dairesinde depolar ya da müzeler halen benzer şekilde mühürlenerek korunmaktad r. Bizans imparatoriçesi Eirene ve eşinin Ayasofya ya yapt ğ bağ ş gösteren alt n mühürlü ferman n betimlendiği mozaik. Ortaçağ n gizli yaz şma uzmanlar Papa n n rahipleri ve Tap nak Şövalyeleri idi. Önce son derece basit olarak, kelimelerdeki sesli harfleri değiştirerek başlad klar şifrelemede kazand klar maharet, Gülün Ad ve Da Vinci Şifresi gibi romanlara konu olmuştur. Leonardo da Vinci den bir nesil sonra yaşayan büyük Leon Battista Alberti, Avrupa n n ilk şifrecisi olarak bilinir. V. Nicholas döneminde Papal k taraf ndan mimar olarak işe al nan Alberti, 1467 de yazd ğ risalede Avrupa n n ilk çok alfabeli ikame prensibi ne dayal şifresini Papa II. Paulus un kullan m na sunmuştu. Ortaçağ da, özellikle geç dönemde kullan lan diğer bir yöntem de yumurta diplomasisi idi. 15. yüzy lda Napolili bilimadam Giovanni Porta n n yöntemi yayg nlaş nca, gizli diplomatik yaz şmalar yumurta kabuğuna yaz l r oldu. Sirkenin içine bir tutam şap at larak elde edilen kar ş mla yumurtan n kabuğuna yaz lan mesaj, kabuktan yumurtan n içine s zar; kabuktaki izler boya yard m ile gizlenir; mesaj ancak yumurta soyulduktan sonra okunabilirdi LE LER VENE NEDİ DİK- FRAN SA Kral n istihbarat ofisi XV. Louis nin Fransa da dolaşan bütün yaz şmalar s rdaşlar na açt r p, okutup, yeniden kapatt rd ğ Kara Oda n n (Cabinet Noir) ilk örneği, asl nda Venedik şehrindeydi. 16. yüzy lda Avrupa postas n n çok büyük k sm Venedik üzerinden iletildiğinden, Venedikli tüccarlar para karş l ğ nda diplomatik yaz şmalar okur, kopyalar ve yeniden mühürleyerek dolaş ma sokard. Çoğunlukla paray veren Papa, yaz şmalar okunanlar da mevcut veya muhtemel Papal k düşmanlar yd. Özellikle İngiltere nin Tudor Hanedan n n yaz şmalar, Venedikli tüccarlara çok say da papal k alt n kazand rm şt r. Kendini Versailles Saray n n Oval Salon una kapayan XV. Louis, resmî diplomasiye alternatif, kişisel bir diplomasi de yürütmüştü. Kral n bilgi kaynaklar ndan Charles Genèvieve d Éon, belge taş rken kad n k l ğ na girerdi. XV. Louis 32 İSTASYON İSTASYON 33

18 r TARİHTEN SAYFALAR DİPLOMATİK ÇOK GİZLİ G İ Z L L İ İ K L LER AVR UPA Güvercin ayağ na bağlanan hayatlar Mor makine, Enigma ve nokta içinde mikrofilm ABD 2. Dünya Savaş nda Japonlar n diplomatik yaz şmalar için kulland ğ Mor Makine nin (Purple Machine) bütün gizlerini çözmüştü. Bu yaz şmalara erişim son derece s n rl tutuldu. Ekip, Başkan Roosevelt in bile belgeleri okuduktan sonra elinde tutmas na izin vermiyordu de Japonlar n 227 diplomatik mesaj n n 223 ü çözülmüştü. Baz tarihçilerin Pearl Harbour bask n ndan ABD nin haberi vard iddias, mesajlar n 1960 larda yay mlanmas yla ortaya at ld. Şifreleme ve şifre k rma yar ş n n başkahramanlar ndan biri de hiç şüphesiz Enigma makineleriydi. Bunlar n tamam çözüldü. Nazilerin kulland klar diğer bir mesaj gizleme yöntemi de mikrofilm noktalar yd. Gizli yaz şmalar mikrofilm haline getiriliyor; daktilo makinesi ile vurulan bir nokta boyutuna indirgeniyor ve bu nokta, gizli olmayan bir belgede, bir cümlenin sonuna yine nokta olarak yerleştiriliyordu. Diplomatik çanta: Mahrem belgeleri ulaşt rman n en sağlam yolu. Güvercinin kritik haberleşmeler için kullan lmas asl nda çok eski tarihlere dayan yor. Eski M s r da ve Herodotus tarihinde buna ilişkin izlere rastlan yor. Yine antik Çin de, Cengiz Han n seferleri s ras nda, Abbasi halifeleri döneminde, Selçuklular ve Osmanl larda askerî, diplomatik, gizli mesajlar n bu yolla iletildiği biliniyor. Anadolu daki birçok kalede, örneğin Ad yaman daki Yeni Kale de, bu iş için özel olarak yap lm ş güvercinlikler bugün hâlâ görülebilir. Haçl Seferleri s ras nda Selahaddin Eyyubi taraf ndan kullan lan Bağdat güvercinleri veya Anadolu daki tarihî isimleriyle salma kuşlar n n o tarihlerde Bizansl lar taraf ndan da yetiştirildiği ve Bat ya da götürüldüğü anlaş l yor. Evliya Çelebi de de bahsi geçen bu haberleşme yönteminin, modern anlamda posta güvercini ad n almas ise 1800 lerde gerçekleşti. Diplomatik gizlilik içeren mesajlar n iletilmesi de özellikle savaşlar s ras nda güvercinlerle gerçekleştirildi. Fotoğraf n icad ndan sonra, çok say da gizli belge ve görüntü içeren mesajlar büyük oranda küçültülebiliyor; ilaç tüplerine benzer ağz kapakl alüminyumdan bir kap içine konuluyordu. Bu küçük tüp ya güvercinin ayağ na ya da sağlam tüylerinden birine bağlan yordu. 19. yüzy l n ikinci yar s nda, Avrupa da pek çok ülkenin askerî güvercinlik şebekesi vard. Güvercinler, uzun y llar askerî, diplomatik bilgileri güvenli şekilde ulaşt rd lar; telgraf n yayg nlaşmas yla gözden düştüler L LER ABD -AVR UP A 1900 LER ABD-AVRUPA Enigma 2. Dünya Savaş nda bir Amerikan güvercini. Kümese, Fransa daki askerlerimizin hayat n kurtaran kuşlar yaz s as lm ş. Soğuk Savaş taş yan diplomatik çantalar Diplomatik çanta ya da Frans zca söylenişiyle valise diplomatique terimi, diplomatik misyonu olan belge veya eşyalar n taş nd ğ her türlü paket için kullan l r. Bir zarf, kese veya büyük bir konteyner şeklinde olabilecek bu çanta n n mahremiyet seviyesi yüksektir. Bu paketlerin üzerinde statülerini belli eden bir işaret olduğu sürece, bu çantalar dokunulmazd r. Terimin popülerlik kazanmas Soğuk Savaş y llar na rastlar de Viyana da yap lan Diplomatik İlişkiler Kongresi ne kat lan 200 e yak n ülke, aralar nda kullanacaklar diplomatik çantan n kullan m pratiklerine resmiyet kazand rd. Buna göre, diplomatik kuryelerin taş d ğ bu çantalar sadece resmî belge ve araçlar içerebilirdi, gönderildikleri kişiden başkas taraf ndan aç lamaz ve al konulamazd L LER DEN İT İBAR AREN OSM SMAN ANLI İMP MPAR ARAT ATOR ORLU ĞU Osmanl döneminde hassas ve gizli bilgi içeren belgeler, işinin ehli sanatkarlar taraf ndan taklit edilemez ve çözülemez biçimde yaz l rd. Divan- Hümayun dan ç kan yaz lar yazanlar, saklayanlar ve muhatab na iletecek olanlar, özel eğitim görmüş, dürüst, güvenilir, s r saklayan, yaz şma usullerini ve kanunlar bilen seçilmiş kişilerdi. Siyakat yaz s : Yüksek gizlilik Siyakat, harflerin yaz l ş, ifade biçimi, yaz m tekniği gibi kendine özgü kurallar dolay s yla okunmas ve yaz lmas özel eğitim ve uzmanl k isteyen bir yaz çeşidiydi. İşlemlerin zaman nda ve h zl ca yaz lmas, kağ ttan tasarruf (siyakatle yaz lm ş bir sayfal k bir yaz, rika yaz s ile 5-6 sayfa tutar), meseleyi k sa ve özlü bir şekilde kaydetme ihtiyac yan nda; siyakat n as l önemi, bir tür şifre özelliği taş mas, bilginin gizliliği ve güvenliğini sağlamas yd. 15. yüzy ldan itibaren kullan lmaya başlayan siyakat, bütün mali muamelat n, tapu-tahrir kay tlar n n yaz lmas nda 19. yüzy l n son çeyreğine kadar kullan lm şt r. Bütün mali kay tlar hemen tamam yla siyakatle yaz lm şt r; buna tapu-tahrir defterleri de eklenince Osmanl Devleti nin iktisat tarihi ile alakal belgelerin tetkikinin siyakat yaz s n bilmeyi gerektirdiği anlaş l r. K saltma ve kal plardan, kendine has deyimlerden, ekseriyetle noktas z yaz lan harflerinden dolay okunmas ve yaz lmas zor olan siyakat, bilhassa mali hususlarda yüksek güvenlik gerektiren veya gizli kalmas gereken belgelerde, üzerine ilave bilgi eklenmesi veya değişiklik yap lmas gibi müdahalelerin önüne geçmek için geliştirilmişti. Osmanl lar, siyakat yaz s n İlhanl lar n kulland klar usulü esas alarak, ancak zaman içinde kendi ihtiyaçlar çerçevesinde geliştirerek Fatih döneminden 19. yüzy l sonlar na kadar kulland lar. II. Mahmud döneminden itibaren yavaş yavaş kullan mdan düşen, Tanzimat sonras muhasebe kay tlar nda kullan m na son verilen siyakat eski önemini kaybetmiş; 19. yüzy l n sonuna gelindiğinde bunu okuyup yazabilecek kişi bulunamaz olmuştur. Bir tür şifre olan siyakat yaz s yla yaz lm ş, okunmas son derece zor bir ödeme emri, Server Dede nin Sultanahmet te Tapu Kadastro Müdürlüğü ndeki mezartaş ve kitabesi: Ser verip s r vermeyen Server Dede Ruhuna ihlâs ile el-fatiha Sene: 1180 (1767) Arşiv Belgelerinde e eri Siyakat at Yaz s,, SER VERİP, SIR VERMEYEN MEMUR: Server Dede Osmanl larda belge ve bilginin güvenliğinin sağlanmas nda al nan ilk tedbir, personelin güvenilir kişilerden seçilmesiydi. Bu şah slarda aranan özellikle r, dürüst ve güvenilir olmalar, s r saklamalar, yaz şma usulleri ve kanunlar bilmeleriydi. Server Dede nin hikayesi, bu tip memura trajik bir örnektir de taputahrir defterlerinin -devletin arazi ve mal varl ğ n n kaydedildiği defterler- sakland ğ Defterhane de memur olan Server Efendi, bir gece padişah n talep ettiği bir defteri: Padişah m af buyursun. Kanun üzere gece d şar ya defter ç kar lmaz diyerek göndermez. Gazaba gelen Sultan III. Mustafa, Server Efendi nin idam n emreder. Fakat sonra, gece d şar defter ç kar lmas n n Fatih döneminde bir kanunla yasaklanm ş olduğu ortaya ç k nca, Server Efendi için bir türbe yap lmas n emreder. Hikaye halk aras nda yay l r. Server Efendi nin mezar da ziyaretgah olur. 34 İSTASYON Bu konu NTV Tarih dergisinden özetlenerek al nm şt r, NTV Tarih abone hatt : veya İSTASYON 35

19 YEME-İÇME Doğu nun egzotik tatlar Hemen hemen her yemeğinde birden fazla baharat kullan lan Hint mutfağ doğduğu topraklar kadar gizemli tariflerle dolu. YAZI: BURCU SEVER 36 eyaletten oluşan, nüfusu 1 milyar s n r n n üzerindeki iki ülkeden (diğeri Çin) biri olan Hindistan da 16 farkl dil konuşuluyor. Ülkenin kültürel çeşitliliğinde, bu astronomik rakamlar n yan s ra tarihi boyunca farkl rk ve kültürlerin işgali alt nda kalmas n n etkisi büyük. Bu etkinin en belirgin gözlendiği alanlardan biri de Hint mutfağ. Geçmişi MÖ 7000 e uzanan Hint mutfağ n n badem ve kaju gibi kuru yemişlerle yap lan Moğol usulü pişirme teknikleri İran ve Arap; Çay kültürü İngiliz; Vindaloo (k rm z et, şarap ve sarm sakla yap lan Kolay Kuzu Biryani MALZEMELER 1 yemek kaş ğ balti köri ezmesi 500 gr yağs z küp küp doğranm ş kuzu eti (bacak, steak, boyun filet) 200 gr basmati pirinç (soğuk sudan geçirilmiş) 400 ml et suyu (kuzu ya da tavuk) 200 gr spanak HAZIRLANIŞI Geniş s cak bir tavada, köriyi aromas yay lana kadar s t n ve kuzu etlerini ekleyin. Her taraf kahverengi olana kadar pişirin. İçine pirinçleri at n ve iyice kar şt r n. Su kaynaya kadar bekleyin ve kapağ n tapat p, orta ateşte 15 dakika pirinçler pişene kadar bekletin. Servis etmeden önce spanak yapraklar n da ekleyip kar şt r n ve beş dakika daha buhar yla pişmeye b rak n. bir yemek) ve Xacuti (haşhaş, hindistan cevizi, kurutulmuş ac biber ile kuzu eti ya da tavuk etinden yap l r) gibi dünyaca tan nm ş yemekleriyse Portekiz HİNT miras. Dini inan şlar n yeme-içme MUTFAĞI kültürünü büyük oranda etkilediği Hindistan da özellikle müslüman nüfusun fazla olduğu kesimlerde et tüketimi oldukça az. Kültür, rk yap s ve coğrafi farkl l klar Hint yemeklerini çeşitlendiren önemli unsurlar. Bu aç dan ülke mutfağ n bölgelere göre değerlendirmek daha doğru. Tar msal verimliliğin yüksek olduğu Kuzey Hindistan da yemeklerde daha çok buğday ve tah l ürünleri kullan l rken, güneyde ana malzeme pirinç. Kuzeyde yemeklere tat katmak için soğan ve kişniş; güneyde ise hindistan cevizi ve egzotik baharatlar tercih ediliyor. Doğu Hindistan yani Bengal bölgesinde ise daha çok hardal gibi sert aromal baharatlar kullan l yor. Bengalliler k rm z et yerine daha çok deniz ürünlerini tercih ediyor. Ülkenin en zengin yemek seçenekleri Kuzeybat bölgelerinde sunuluyor. Buradaki en popüler yemek, pilav ve kuzu etinden yap lan Biryani. Genel kan n n aksine Hint mutfağ sadece vejetaryen tariflerden oluşmuyor. Vejetaryenlik domuz etini haram sayan müslümanlar n ve inekleri kutsal sayan Hindular n yoğun olarak yaşad ğ güney bölgelerde hakim. Bu yüzden Güney Hindistan da daha çok pilav tüketiliyor ve yemekler daha baharatl. Güney mutfağ n n önemli bir özelliği de yemeklerin tabak, kaş k, çatal kullan larak değil elle yenmesi. Güneylilerin inan şlar na göre elle yemek, yemeği doğrudan hissetmenizi sağl yor. Bölgeye özgü ye- ÜSTTE: NICHOLAS DEVORE/STONE/GETTY IMAGES TURKEY meklerin çoğu da çatal b çak kullan m na gerek b rakm yor zaten. Tamilce şehrine özgü ünlü Dosa en meşhurlar ndan. Mayal krep olarak adland r labilecek bu yemek pirinç ve siyah mercimekle yap l yor. Genellikle kahvalt larda sambar ve chutney gibi baharatl soslarla birlikte servis ediliyor. Hindistan da yemek yerken çatal, b çak ve tabak kullanmaman n bir avantaj da bunlar n temizliği konusunda endişe duyman za gerek kalmamas. Hindistan da nerede ve ne yediğinizin sağl ğ n z n ve seyahatinizin selameti aç s ndan önemi büyük. Hindistan a gidenlerin et yememesi (yenirse de ş k ve nispeten lüks restoranlarda yenmesi) daha sağl kl bir tercih olabilir. Çünkü zaten az bulunan etlerin kalitesi oldukça düşük. Hijyen kurallar ise Avrupa standartlar n n çok alt nda. Hindistan seyahatleri s ras nda en güvenilir ve uygun fiyatl alternatifler, özellikle tren yolculuklar nda istasyon restoranlar nda bulunabilir. Dosa (Hint Krebi) MUTFAĞIN TEMEL TAŞI BAHARAT KARIŞIMLARI Etli ya da etsiz bütün Hint yemeklerinin ortak noktas hepsinin kendine has baharatlarla haz rlan yor olmas. Köri, siyah kimyon ve hardal taneleri, tarç n çubuklar ve zencefil Hint yemeklerinde en çok kullan lan baharatlar. Köri bunlar aras nda say lsa da asl nda bir baharat değil, birden fazla baharattan oluşan bir kar ş m. Körinin bilinen kesin bir reçetesi yok. Tüm dünyada olduğu gibi Hindistan da da çok sevilen bu baharat n nesilden nesile değişen formülleri var. Usta Hintli aşç lar kimi zaman bir köri bahar üretmek için 25 çeşitten fazla baharat kullan yor. Ama çoğu tarifin içinde mutlaka kişniş, zerdeçal, kimyon, çemen ve k rm z biber bulunuyor. Körinin ac ve ağ r tad n dengelemek için Hint yemeklerinin yan nda genellikle yoğurt ve meyve veriliyor. Asl nda çoğu yemek yoğurtla servis ediliyor. Hatta baharatl yoğurt kar ş mlar ndan oluşan içecekler de yemekle birlikte geliyor. Hindistan da baharatlar genellikle tohum halinde sat l yor ve kullan lacağ zaman çekilerek taze olarak tüketiliyor. Çok yayg n bir başka kullan m şekli ise masala denilen değişik kar ş mlar. En popüler masala kar ş mlar ndan biri garam masala. Tipik bir Hint versiyonu garam masalada; siyahbeyaz karabiber, karanfil, tarç n, kimyon tohumu ve siyah, kahverengi ve yeşil kakule bulunuyor. Bunun d ş nda chana masala chana Hintçe nohut anlam na geliyor ve kar ş m nohut yemeğinde kullan lan bir kar ş m- ve pirinç pilav nda kullan lan pulau masala kullan m da oldukça yayg n. Hint yemeklerinde kullan lan baharatlar kadar bunlar n nas l kullan ld ğ da yemeğin lezzetine katk da bulunuyor. Bu yüzden baharatlar genellikle bir tavada ghee denilen hayvansal ya da bitkisel yağlarda s t l p yemeklere kat l yor. Kişniş, kimyon ve tarç n gibi baharatlar bazen yağs z olarak s cak tavada 30 saniye kadar çevrildikten sonra yemeklere ekleniyor. Hiç değişmeyen bir kuralsa yemeklere hafif aromal baharatlar n en son, güçlü aromalar n ise daha önce eklenmesi. MALZEMELER 2 fincan pirinç ½ yar haşlanm ş pirinç (tercihe göre) 3-4 fincan siyah mercimek 1 yemek kaş ğ çemen otu tohumu Bit rutam tuz HAZIRLANIŞI Siyah mercimek ve pirinçleri bir gece önceden y kay p en az sekiz saat suda bekletin. Eğer yar haşlanm ş pirinç kullanmayacaksan z, suda bekleyen kar ş m biraz pişirdikten sonra ak şkan k vama gelecek kadar kar şt r c dan geçirin. Kar ş m krep hamuru k vam na gelince geniş bir kab n içine dökerek, s cak bir ortamda 8 ila 10 saat mayalanmas n bekleyin. Haz rlanan kar ş m k zg n tavaya ince yapraklar şeklinde yay p pişirebilirsiniz. Elde ettiğiniz mayal kar ş m buzdolab nda 5 ila 6 gün saklayabilirsiniz. İSTASYON 37

20 SAĞLIK Sağl ğ n vazgeçilmez şart İYİ BESLENMEK Sürekli iyi ve dengeli beslenmekten bahsedip duruyoruz. Peki sağl kl beslenmek neden bu kadar önemli? Doktor Osman Müftüoğlu na göre iyi beslenmek sağl ğ n vazgeçilmez şart. Öyle ki, iyi beslenen ve yeteri kadar hareket eden biri kolay kolay hastalanm yor. Buna bir de düzenli uyku ve huzurlu hayat eklenirse sizi alt etmek neredeyse imkans z. Müftüoğlu iyi beslenmeyi şöyle tan ml yor: Sadece ne kadar değil, neyi ne oranda, ne s kl kta ve nelerle birlikte yediğinizi ayarlamak, daha da önemlisi yiyip içmekten zevk almakt r. İyi beslenmek pahal şeyler tüketmek anlam na gelmez. Semt pazar ndaki turp, lahana, karnabahar, maydanoz, istavrit ve hamsi en az alt n çilek, mango veya somon füme kadar değerli ve besleyici. Sağl kl beslenenler kendilerini her zaman daha rahat ve dinç hissediyor. Hastal ğa yakalanmalar güç olduğu gibi, hastaland klar nda iyileşme süreçleri de daha h zl. Doğru besinler yeteri miktarda al nd ğ nda, beyin daha iyi çal ş yor ve haf za güçleniyor. Vücudun verimi art yor, bağ ş kl k sistemi kuvvetleniyor. Doğru g da tüketimi, iyi yaşlanman n da ilk şart. Y llarla birlikte vücudumuzdaki hücreler, hem genetik yap lar itibariyle hem de çevresel nedenlerle y k ma uğruyor. Tükettiğimiz besinlerin bir k sm enerjiye dönüşürken, kullan lmayan k sm okside olarak kanser gibi hücre yap s n n bozulmas yla ortaya ç kan hastal klara zemin haz rl yor, serbest radikaller denilen toksinlere dönüşüyor. İyi beslenen birinin hücreleriyse daha az y k ma uğruyor. Ayr ca vücut, y k m sürecine karş daha güçlü direniyor. Zira sağl kl sebze ve meyvelerin birçoğu, besinlerin okside olmalar n engelleyen ve bağ ş kl k sistemini güçlendiren antioksidan özelliklere sahip. Baz kanser türleri, şeker hastal ğ, hipertansiyon, kalp krizi, felç, obezite, artrit, kemik erimesi, alzheimer hastal ğ ve panik atağ n kötü beslenmeyle bire bir ilişkisi var. İyi beslenen birinin ruhsal sorunlarla karş laşma olas l ğ daha az. Çünkü stresin vücudunuzu ele geçirmesi zorlaş yor, uyku daha kaliteli oluyor. Kişi ruhsal yönden dayan kl hale geldiği için depresyon gibi ruhsal sorunlarla daha az karş laş yor. K sacas sağl kl beslenmek hem fiziksel ve psikolojik olarak yüksek yaşam kalitesi için ilk kural. İyi beslenmek daha iyi yaşamak demek. Sağl kl beslenmeye dair önemli bir son notumuz var: Bir sağl k sorununuz varsa, doktorunuz önderliğinde, bu sorunu art ran veya azaltan yiyecek ve içecekleri dikkate alarak beslenin. Sağl kl beslenmek için bunlar mutlaka yap n Kötü beslenme Alzheimer tetikliyor Alzheimer hastal ğ n n yaşl l kla birlikte geliştiği düşünülüyor, nedeni tam olarak belirlenemiyordu. Oysa ki son dönemde yap lan araşt rma sonuçlar, çocukluk ve orta yaş dönemindeki beslenme al şkanl klar m z n Alzheimer n belirleyicisi olduğunu söylüyor. Vücutta insülin direncine yol açan bol şekerli gazl içecekler, zararl yağlar içeren k zartmalar ve işlenmiş besinler, vücudun damar duvar nda ve sinir hücrelerinde tahribata yol aç yor. Sonuç olarak haf za ve bellekle ilgili sorunlar gelişiyor ve Alzheimer hastal ğ na davetiye ç k yor. Bu hastal ktan korunmak, çocuklar m za sağl kl beslenmeyi öğretmekle başl yor. Panik atak beslenmeyle yak ndan alakal Panik atak beklenmedik zamanlarda ve beklenmedik şekillerde ortaya ç k yor. Panik atak nöbeti s ras nda hasta, korku, kayg ve bunalma gibi sorunlar öyle yoğun yaş yor ki, yap lan tetkikler sonucunda fiziki bir rahats zl ğ olmad ğ na inanmayarak doktordan doktora dolaş yor. Panik atak psikolojik bir atak ve beslenme düzeniyle yak ndan alakal. Dengesiz ve kötü beslenme, bunun d ş nda birçok farkl psikolojik sorunun da tetikleyicisi olabiliyor. Psikolojik bozukluklar genellikle B1, B3 ve B12 vitaminlerinin eksikliğinde ortaya ç k yor. Bu vitaminlerden yana zengin g dalar beslenme listenize dahil edin: Pirinç kabuğu, sebze-meyve, tam tah l ürünleri, süt, peynir, yumurta, karaciğer, böbrek ve et. Ataklar tetikleyen kötü beslenme al şkanl klar ise şöyle: Kafeinli besinleri fazla tüketmek Her gün fast food ile beslenmek Yumurtan n beyaz n tam pişmeden tüketmek Fazla karbonhidrat ağ rl kl beslenmek Tek tip beslenmek Vejetaryen tip beslenmek Uzun süre aç kalmak H zl kilo vermek Düşük kalorili diyetler yapmak Güne mutlaka güçlü bir kahvalt yla başlay n. Günde 2,5-3 litre su için. Kola, gazoz gibi şekerli ve kafeinli içeceklerden uzak durun. Geleneksel veya Akdeniz beslenme tarz n tercih edin. Glisemik indeksi yüksek besinlerden kaç n n: Patates püresi, pirinç pilav, beyaz ekmek, m s r gevreği, balkabağ, bezelye, üzüm, incir, kavun ve her türlü şeker bunlar n başl calar. Haftada 2-3 gün bal k tüketin. Bütün yemeklerinizde zeytinyağ kullanmaya özen gösterin. B vitamini aç s ndan zengin besinleri listenize al n. Her gün yoğurt ve yumurta gibi proteinli g dalar tüketin. Şeker ve şekerli g dalardan uzak durun. Mercimek ve nohut gibi kuru baklagillerle tam tah ll g dalar tüketin. Ceviz, f nd k ve bademi aş r ya kaçmadan her gün tüketin. Çay yeşil ve siyah- ihmal etmeyin. Fakat kahve ve demli çay aş r tüketmeyin. Her gün bir elma yiyin. Yeşil biber, brokoli, lahana, turunçgiller, yeşil yaprakl sebzeler, çilek, tam tah llar, zeytinyağ, yağl bal klar, domates, yeşil, sar ve turuncu sebze ve meyveler, siyah üzüm çekirdeği, yeşil ve siyah çay, elma, soğan, yağs z et, mayal ekmek, tah llar ve s rgan otu gibi antioksidan besinleri bolca tüketin. 38 İSTASYON İSTASYON 39