Supremacy üstün- kelimesinden gelir. A kın estetikle ilgili olmalıdır. geçerek ruhu göstermek istemektedir. Bu yüzdende resmi non-objektif olmalıdır.

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Supremacy üstün- kelimesinden gelir. A kın estetikle ilgili olmalıdır. geçerek ruhu göstermek istemektedir. Bu yüzdende resmi non-objektif olmalıdır."

Erol Kaptan
5 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Süprematizm Supremacy üstün- kelimesinden gelir. A kın estetikle ilgili olmalıdır. Malevich 1913 de Süprematizm i geli tirdi de onu pürizm izleyecektir. Ardılı minimalizm de yine bunlara benzer. Süprematizm ile tinsellik arasında yakın ilgi vardır. Temel geometrik biçimlerin yapımcı bir ekilde bir araya geldi i Süprematizm de betimleme, sanatsal yaratıyı engelledi i için yok edilmi tir. Malevich maddenin ötesine geçerek ruhu göstermek istemektedir. Bu yüzdende resmi non-objektif olmalıdır. Biçime de il anlama yöneldi i için de mümkün oldu unca az biçimden yararlanmalıdır. En üstün biçimler ise temel geometrik biçimlerdir çünkü en yalın formlardır. Böyllelikle minimalizme yakla ır. Bundan ba ka sanatı mutlaka kavramsal olmalıydı çünkü suprematizm anti maddeci bir yakla ımdı. Malevich beyaz Süprematizm evresinde evrensel, sosyal ve kozmik kavramları formüle eder. (1) Biçimci gibi görünmekle beraber tinselli i ifade edecek üstün bir anlatım amaçlar. Biçimi betimlemek de il anlamı biçimlendirmek istemi tir. Mondrian'ın ve Malevich'in bu dü ünceleri sözünü etti imiz bu ülkülerle on dokuzuncu yüzyılın son on yılı ile yirminci yüzyılın ilk yıllarında ve daha sonra da birinci ve (1) Jeannot Simmen, (1999): Kasimir Malevich, Könemann, Bonn: s.61

2 ikinci dünya sava lannı izleyen dönemlerde Batı dünyasını etkisi altına alan Do u gizemcili inin karı ımının izlerini ta ıyordu. Yüzeyde Mondrian'ın ve Malevich'in sanatına hiç benzemeyen Kandinsky'nin sanatı da hemen hemen aynı temele dayanır. (1) Taoizm in Tao dan sonra gelen en büyük dü ünürü Çuang-Tzu nun M.ö.3.yyda anlattı ı öykü Spritüalizmi (tinsellik) özetler: Çuang Tzu bir gün rüyasında kendini kelebek olmu görmü tü. Kelebek, Çuang- Tzu oldu unu bilmiyordu. Bu arada uyandı ve kendisinin Çuang-Tzu oldu unun bilincine vardı. Sonra dü ünmeye ba ladı: Acaba Çuang-Tzu mu kendisini rüyasında bir kelebek olarak görmü tü, yoksa bir kelebek mi rüyasında kendini Çuang-Tzu olarak görmü tü (2) Evrende her ey bir rüyadan ibarettir. Çuang-Tzu size dü görüyorum diyor. u halde el altında bulunanla yetinmeli, sürekli bir huzur halini sürdürmelidir.sonraları Berkeley de bu dü ünceye yakla ır. Kandinsky (2002:13) nin tinsellik hakkındaki görü leri Avrupa sanatında yeni boyutlar açar: "Kültürün her döneminin yapıtları birbirini tekrar edemez. Bizim için antik yunanda ya amak ve hissetmek mümkün de ildir. Aynı ekilde yunan metotlarını izlemek için u ra mak yalnızca heykelde benzerlerini bize kazandırır. Böylece yalnız taklit yapılmı olur. Bunla beraber di er bir yolda,belli ba lı do ruların bulunması ile dı benzerlik olu masıdır. Örne in bizim bugünkü duyguda lı ımız ilkellerle olan tinsel akrabalı a sempatimizdir. ç do ruları dı biçimleri etkiler. Dü üncemiz yıllar sonra uyanana kadar materyalizm inançsızlı ın umutsuzlu unu bula tırdı. Materyalizm kabusu ruhun uyanı ını tuttu. Karanlı ın uçurumunda yalnızca güçsüz ı ık zerreleri kalmı tır. Bu zayıf ı ıklar uçurum gerçe inden ürpermektedir. Bu ku ku ve Hala materyalist felsefenin zalim tiranlı ıruhumuzu keskince ilkellerden ayırmaktadır. Bu nedenle ilkel ya am ve biçimler arasındaki geçici benzerlik kısa sürmü tür. (3) (1) Lynton, 1982: 85 (2) Orhan Hançerlio lu, (1985): Felsefe Ansiklopedisi, c.1,remzi Kit., stanbul: s.112 (3) Wassily Kandinsky,(2002): Concerning the Spiritual in Art,, Project Gutenberg Ebook,10.b.: s.13

Resim 104 Kasimir Malevich Minimalizm Minimalist yapıtlar her türlü yanıltıcı

1960 Stela nın siyah resimler sergisiyle ba latılsa da (Germener, 1997:41) 30

Resim 105 Kasimir Malevitch, Siyah Kare, Resim 106 Ellsworth Kelly, 1914-1915 Sarı

3 Resim 104 Kasimir Malevich Minimalizm Minimalist yapıtlar her türlü yanıltıcı görüntüyü ve öznelli i yadsır. Hacim ve biçimler yalın ve geometriktir Stela nın siyah resimler sergisiyle ba latılsa da (Germener, 1997:41) 30 lardaki süprematist örneklerle hemen hemen aynıdır. Resim 105 Kasimir Malevitch, Siyah Kare, Resim 106 Ellsworth Kelly, Sarı kırmızı kavis, 1972 Japonların, sadelik olarak çevirebilece imiz bizdeki kanaat kavramıyla özde olan ibumi kavramını Traveryan öyle açıklar:

4 Kayıtsız güzelli in solgun imajı. Sıradan ola an görünümlerin altında yatan gizli üstünlükleri ifade eder. öyle dü ün o kadar do ru bir söz ki cesaretle söylenmesine gerek yok, o kadar dokunaklı bir olay ki güzel olmasına gerek yok, o kadar gerçek ki sahici olmasına gerek yok. ibumi demek bilgiden çok anlayı demek, ifade dolu sessizlik demek, sanatta ibumi basit bir zarifli i ifade eder. Kendini kanıtlama gere i duymayan bir alçakgönüllülük demektir. Sanatta ibumiye sabi, felsefede wabi denir. ibumi büyük bir ruhsal rahatlıktır, ama pasiflik de ildir. Bir insanın ki ili indeyse hakimiyet pe inde olmayan otoriteyi ifade eder. Bilgilerden geçip basitli e ula ılmalıdır. (1) Oryantalizm hareketleri Avrupalı nın kendi kültüründen çok do u kültürü ile tanı masını sa lamı tı. Bunun bilimselle mesi; daha sonra avama kadar yayılması ile uzakdo u kültürüne, felsefesine, ya am tarzına vs. ait binlerce kitap, Amerikan rüyası göçleri vs. gün geçtikçe etki katsayısını arttırdı. Resim sanatına giren bu etkiler sayesinde materyalist gelene e taban tabana zıt minimalizm gibi usluplar olu tu. Minimalizmde dikkat çeken arılık, bo luk ve en aza indirgeme birden bire nasıl olu tu? Soyut sanat, süprematizm ve minimalizm gösterildi i gibi hep do uyla ilgilidir. Lao Tzu bo lu un önemini öyle anlatır: Tekerle in otuz parma ı tekerle in ortasında birle ir, ama at arabasını yürüten ortasındaki bo luktur.testi kilden yapılır, ama içindeki bo luktur i imize yarayan. Evdeki pencere ve kapıların bo luklarıdır evi ya anılır kılan. (2) (1) Trevanian (1999): ibumi, Çev. Belkıs Di budak Çorakçı, E Yayınları, stanbul: s (2) Mustafa Güney Çalı kan, (2002): Go: Siyah ve Beyaz Ta ların Dansı,Ocak

5 Optik Sanat 1965 te Moma da ça da soyut hareketinin bir örne ini tanıtmak üzere The Responsive Eye (tepki veren göz) adını ta ıyan bir optik sanat sergisinin düzenlenmesi ve Time dergisinde yayınlanan bir makalede bu adın kullanılı ı akımın tanımlanmasını sa lamı tır. Hareket yanılsaması ı ık ve optik mekan bu akımda yeni de erler olarak sunulmu tur. Renklerin, biçimlerin çizgilerin, görsel etkiler yaratmak amacıyla ara tırılmasıdır. En güçlü etkiye ula mak için ifade yollarını en aza indirir.anadolu kilimleri ile Navajo Kızılderili bataniyelerindeki göz yanıltan (eye- dazzler) motiflerinin optik etkisi bu konuya çarpıcı bir örnek olarak gösterilebilir. (1) Optik santın öncülü ünü yapanların latin Amerikalı ve Macar olması (2) raslantı olmasa gerektir larda hipi hareketi onların e ildi i dokuma ürünlerini gündeme ta ımı tır.(özay,1997:57) (1) Özay, 1997: 60 (2) Semra Germener, (1997): 1960 Sonrası Sanat,Kabalcı Yay., stanbul:.29

6 Resim 107 Göz yanıltan (eye-dazzler) Arizona, Navajo, 1890, ayrıntı Resim 108 Aydın, Helvacıköy, 18.yy. Kilimi ayrıntı Resim 109 Victor Vasarely Resim 110 Victor Vasarely 1966 Quasar Capella III, 1967

Benzer belgeler

ÖZEL EGE LKÖ RET M OKULU DO RULARIN DANSI HAZIRLAYAN: YANKI TURGUT DANI MAN Ö RETMEN: AY EGÜL GÜRKAN

ÖZEL EGE LKÖ RET M OKULU DO RULARIN DANSI HAZIRLAYAN: YANKI TURGUT DANI MAN Ö RETMEN: AY EGÜL GÜRKAN zmir,2009 1 TE EKKÜR Bu projede eme i geçen danı man ö retmenim Ay egül Gürkan a, sunum hazırlamamda