DOĞU AKDENİZ DE RUM-YUNAN İKİLİSİNİN YENİ STRATEJİK DENGE GİRİŞİMLERİ VE HEDEFLERİ

Transkript

1 GİRİŞ DOĞU AKDENİZ DE RUM-YUNAN İKİLİSİNİN YENİ STRATEJİK DENGE GİRİŞİMLERİ VE HEDEFLERİ Kıbrıs uyuşmazlığının ve Ege Denizi ndeki sorunların temelinde, Yunan dış politikasının en önemli kurucu unsuru olan Megali İdea 1 (Büyük Ülkü) hedefleri ve bu bağlamda Yunanistan ın yayılma politikası vardır. Türkiye ve Yunanistan arasında yaşanan sorunların temel nedeni, Lozan Barış Antlaşması ile yaratılmış olan hukuki yapıyı (statükoyu/status quo) Yunanistan ın kendi lehine değiştirme isteği ve girişimleridir. Bu nedenle Megali İdea bağlamı içinde Yunanistan Türkiye Karşıtı yayılmacı bir politika izlemektedir. Bu politika kapsamındaki girişimleriyle Ege de ve Doğu Akdeniz de yaratmaya çalıştığı oldu bittiler ile Lozan Dengesi ni bozmaya çalışmaktadır. Yunanistan ın Türkiye ye karşı salam dilimleme taktikleriyle uyguladığı aşamalı yayılma politikası, Yunan dış politikanın kurucu ögelerinden biridir. Bundan dolayıdır ki Yunanistan ın Türkiye ye karşı izlediği dış politika dostluk, karşılıklı anlayış ve işbirliği temeline dayandırılmış bir politika değildir. Günümüzde Ege Denizi nde karasuları, kıta sahanlığı, hava sahası, FIR Hattı, adaları silahlandırma, Ege de Osmanlı devletinden Türkiye Cumhuriyeti ne kalan ada, adacıklar ve kayalıkları sahiplenmesi/işgal etmesi, Doğu Akdeniz de Rum-Yunan egemenlik alanlarını Türkiye aleyhine planlı şekilde genişletme girişimleri dostça yaklaşımlar olarak değerlendirilemez. Güney Kıbrıs Rum Yönetim nin (GKRY) Doğu Akdeniz de meşru olmayan deniz yetki alanları anlaşmaları yapması, doğalgaz araştırmaları girişimleri de egemenlik alanlarını artırma çabalarının bir ürünüdür. Doğu Akdeniz in Önemi Denizlere ve deniz sorunlarına jeopolitik açıdan bakmak şarttır. Bu şartın gerekleri yerine getirilmezse kara ülkesinin güvenliğinden söz edilemez. Bu gerçek üç tarafı denizle çevrili ve jeopolitiği çok önemli olan ülkemiz için daha bir önem kazanmaktadır. Özellikle Ege ve Doğu Akdeniz bu açıdan çok önemlidir. Denizler, bir ülkenin güvenliği için derinliğine savunma, güç intikal alanıdır. Aynı zamanda ticaretin ulaştırma olanağını ve ülke bütünlüğünü sağlayan yollardır. Bu gerçek Ege ve Doğu Akdeniz açısından Türkiye nin güvenliği ve ulusal çıkarları, bekası bağlamında çok önemlidir. Bundan dolayıdır ki deniz stratejimizin, politikalarımızın temelini jeopolitik yaklaşımlar ve öncelikler oluşturmalıdır. Rum-Yunan ikilisinin Doğu Akdeniz de planlı ve jeopolitik girişimlerinin yaratığı sorunlara karşı alınacak önlemler ve izlenecek diplomatik, hukuki, ekonomik ve teknik çalışmalar çok önem taşımaktadır. Bu önem her şeyden önce Türkiye açısından Kıbrıs Adasının, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) ve Doğu Akdeniz in stratejik ve jeopolitik öneminden kaynaklanmaktadır. 1 Megali İdea: Yunanlı yetkililerin yaptığı tanımlamaya göre, Yunan Krallığı, Yunanistan değildir; sadece en küçük ve yoksul olan bir parçasıdır. Bu krallığın başkenti Atina dır. Ama Büyük Başkent Konstantinopolis dir (İstanbul dur). Eski Yunan toprakları ve bu topraklarda yaşayan her yer ve herkes Yunanistan ve Yunanlıdır.

2 Bir ülkenin jeopolitik gücü, coğrafi konumu ve beşeri değerlerle oluşur. Kıbrıs Adası, Kuzeydoğu Akdeniz de 9,283 Km 2 gibi küçük yüzölçümüne sahip, kara parçasında doğal kaynakları bulunmayan bir adadır. Buna karşın önemi çok büyüktür. Bu önem coğrafi konumundan, stratejik ve jeopolitik oluşumlarından ileri gelmektedir. Kıbrıs sahip olduğu jeopolitik konumu dolayısıyla tarihsel geçmişinde ve günümüzde, Avrupa, Asya ve Afrika kıtaları arasında önemli roller oynamıştır. Ticaret yollarının kesişme noktası olması dolayısıyla tarihte pek çok devletin Kıbrıs a sahip olma emelleri olmuştur. Kıbrıs ı elde bulunduran güçlü bir devlet, Ortadoğu sorunlarında söz hakkına ve Ortadoğu devletleri üzerinde prestij sağlayacak bir konuma sahip olur. Kıbrıs, Asya, Afrika ve Avrupa nın birleştiği nokta ve Süveyş Kanalı nın önünde sanki bir kapı görevi görmektedir. Günümüzde yeni jeopolitiği ile Kıbrıs ABD, Rusya, AB ve Ortadoğu nun birleşme noktasındadır. Bu evrensel güç odaklarının çıkarlarının yol kavşağında, politikalarının güzergahı üzerindedir. Coğrafi konum itibariyle Kıbrıs adası dünya ekonomisin önemli bir alt coğrafyası olan Doğu Akdeniz de batmayan bir uçak gemisi gibidir. Bu konumundan daha da önemli olan Amiral Cem Gürdeniz in değerlendirmesiyle Kıbrıs (KKTC) Türkiye açısından ikinci bir donanmadır. Enerji kaynakları, enerji ulaşım terminalleri, Doğu Akdeniz de tespit edilen hidrokarbon kaynakları dolayısıyla her geçen gün Ortadoğu da stratejik önemi her zamankinden daha çok artmaktadır. Kıbrıs ın stratejik, jeopolitik ve jeoekonomik önemi evrensel, Ortadoğu, Türkiye ve Yunanistan boyutunda değerlendirilecek niteliklere sahiptir. Konu özetle Yunanistan ve Türkiye boyutunda değerlendirildiğinde çarpıcı bir durumla karşılaşılmaktadır. Yunanistan, ENOSİS İ gerçekleştirmesi (Kıbrıs ı alması/ilhak etmesi) halinde, Türkiye yi batı ve güneyden kuşatma olanağına kavuşacaktır. Böylece Yunanistan Türkiye ye karşı jeopolitik gücünü artıracak, Ege deki hedeflerinin önü açılacak, Kıbrıs ta konuşlandıracağı uçaklarla ve yerleştireceği füzelerle Anadolu nun derinliklerine kadar etkili olabilme olanağına kavuşacak, Türkiye yi Güney den de tehdit edebilecek konuma gelecektir. Ayrıca Yunanistan bu yolla, Türkiye nin Doğu Akdeniz de, Ortadoğu da ve Kıbrıs taki üstünlüğüne, nüfuzuna ve kontrolüne de son verecek, Kıbrıs ın Doğu Akdeniz deki hava ve deniz yollarını denetim altına alacaktır. Doğu Akdeniz de ve Kıbrıs ta, Ortadoğu da her bakımdan söz sahibi bir ülke olacaktır. Bu da Ege sorunları benzeri sorunları Türkiye nin güney kıyılarına (Doğu Akdeniz in kuzey doğusuna) da taşıyacaktır. Kıbrıs, Türk -Yunan ilişkilerinde çok önemli bir denge unsurudur. Türkiye ve Yunanistan için Kıbrıs ın stratejikve jeopolitik önemi bu açıdan da değerlendirilmelidir. Konu Türkiye Boyutu açısından özetle değerlendirildiğinde 20 Temmuz 1974 Barış Harekatı ndan sonra Yunanistan, Lozan Barış Antlaşması na aykırı olarak Ege denizindeki adalarda Türkiye nin hemen yakınında kurduğu hava üsleri sayesinde önemli stratejik avantaj elde etmiştir. Bu avantaja karşılık Türkiye nin Yunanistan ı caydırıcı önemli güç unsurlarından biri Kıbrıs taki askeri güç varlığıdır. Bu noktada Kıbrıs ın stratejik önemi devreye girmekte ve Kıbrıs ta Türkiye nin statü ve haklarının korunması zorunluluğu çok açık

3 bir şekilde görülmektedir. Uluslararası antlaşmalarla Türk-Yunan dengesinin Kıbrıs üzerinde kurulması ve Doğu Akdeniz de bu dengenin korunması, Türkiye açısından stratejik ve jeopolitik bir önem taşımaktadır. Bunun içindir ki Türk-Yunan ilişkilerinde yeni bir düzene gidilinceye kadar, Lozan Dengesi nin korunması ve hiçbir koşul altında sulandırılmaması Türkiye nin hayati çıkarları açısından çok büyük önem taşımaktadır. Kıbrıs Adası, Türkiye nin Güney den ikmal yollarını etkin bir şekilde kontrol etme olanağına sahiptir. KKTC nin varlığı nedeniyle bugün Kıbrıs Adası, Türkiye ye güney bölgesinden güvenli çıkış olanağı sağlamaktadır. KKTC nin varlığı dolayısıyla Türkiye bölgeye yönelik deniz ulaştırma yollarını ve hava ulaşımını denetim altında bulundurmaktadır. Bu durum ayrıca Türkiye nin güvenliği ve stratejik derinliği açısından da hayati önem taşımaktadır. Kıbrıs Adası nın, Türkiye açısından günümüzde çok net olarak görüldüğü gibi Doğu Akdeniz deki kıta sahanlığının paylaşılması, deniz yetki alanları, hava sahası ve arama kurtarma bölgesi bakımından büyük önemi vardır. Bütün bu unsurlar Kıbrıs Adası nın Türkiye nin savunması ve güvenliği açısından oldukça önemli ve hayati bir coğrafya olduğunu ortaya koymaktadır. Rum-Yunan İkilisinin Doğu Akdeniz de Egemenlik Yayılması Rum-Yunan ikilisinin 21 Aralık 1963 tarihinde başlattığı soykırım ölçüsüne varan katliamlar ve etnik temizlik terörü sonucunda 1960 Kıbrıs devletini işgal etmeleriyle başlayan Kıbrıs uyuşmazlığı, GKRY nin Doğu Akdeniz de meşru olmayan tek taraflı girişimlerle, antlaşmalara ve uluslararası hukuka aykırı olarak 2003 yılından beri sürdürdüğü Münhasır Ekonomik Bölge Anlaşmaları ve petrol-doğalgaz arama çalışmalarıyla uluslararası aktörlerin de konuya taraf olma eğilimleri nedeniyle yeni bir boyut kazanmıştır. Bu yeni boyutuyla Kıbrıs uyuşmazlığı karadan denize de yansıtılmıştır. Böylece GKRY, Güney Kıbrıs taki işgalini ve egemenliğini denize de yayma sürecini başlatmıştır Kıbrıs Cumhuriyeti Türk ve Rum halklarının eşit kurucu ortaklığında kurulmuş eşit ortak yönetime dayalı bir devlettir. Bunun temel nedeni, Türkiye, Yunanistan, Kıbrıs Türk halkı ve Kıbrıs Rum halkının ve bir ölçüde İngiltere nin ada üzerindeki hak ve çıkarlarını uzlaştırmak ve denge koşullarında korumaktı. Türkiye ile Yunanistan arasındaki Lozan Dengesi nin bozulmaması için Kıbrıs ta, ülke bütünlüğü korunan, bağımsız ve Anayasa nın 1959 Zürih Antlaşması ile saptanan Temel Maddeleri uyarınca yönetilecek bir ortaklık devletinin kurulması üzerinde uzlaşmaya varılarak taraflar arasında bir denge oluşturulmuştu. Rum-Yunan ikilisi bu dengeyi Türklere karşı başlattıkları katliamlar sonucunda 21 Aralık 1963 tarihinde devleti işgal ederek bozmuşlardı. 20 Temmuz 1974 Kıbrıs Barış Harekâtı ile sınırları çizilen Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti nin siyasi coğrafyasının oluşturulması sonucunda denge bir şekilde yeniden tesis edilmiştir. GKRY, Doğu Akdeniz deki tek yanlı meşru olmayan girişimleri ile kurulan bu yeni dengeyi bozacak tehlikeli bir tırmanışı başlatmıştır.

4 GKRY nin Deniz Yetki Alanlarını Paylaşma Girişimin Perde Arkası GKRY nin görünürde sahnede olduğu, perde arkasında Yunanistan ın ve destekçileri ABD, İngiltere, Fransa ve AB nin bulunduğu Doğu Akdeniz de petrol arama oyununda esas hedef Türkiye, Kıbrıs Türk halkı ve Rum egemenliğini denize yayma stratejisidir. Güney Kıbrıs Rum Yönetimi, Doğu Akdeniz de önce 17 Şubat 2003 tarihinde Mısır, 17 Ocak 2007 tarihinde Lübnan ve 17 Aralık 2010 tarihinde İsrail ile Münhasır Ekonomik Bölge 2 Sınırlandırma Anlaşmaları yapmıştır. Günümüzde ise GKRY doğalgaz ve petrol arama girişimlerini ABD, Fransa ve İtalya gibi devletlerin uluslararası petrol şirketleri ile yaptığı arama anlaşmaları, başlattığı doğalgaz sondajlarıyla Türkiye üzerinde uluslararası alanda siyasi baskı yaratmaya ve belirledikleri hedeflere ulaşmaya çalışmaktadır. Ancak Türkiye, NAVTEX ilanlarıyla ve İtalyan Şirketi ENİ nin sondaj gemisini Türk Deniz Kuvvetleri nin uzaklaştırmasıyla Türkiye nin ve KKTC nin haklarını koruyacağını ve bu tür girişimlere izin vermeyeceğini kesin olarak göstermiştir. GKRY, AB nin, ABD nin, Yunanistan ın ve İsrail in desteği ile Doğu Akdeniz de sürdürdüğü girişimlerin son derece önemli ve tehlikeli gelişme potansiyeli vardır. Öncelikle girişim, Kıbrıs uyuşmazlığı ile Doğu Akdeniz de mevcut Türk-Yunan rekabeti bakımından stratejik, jeopolitik ve tarihi öneme sahiptir. GKRY bilinçli bir politika ile Türkiye nin stratejik, jeopolitik, jeoekonomik çıkarları, güvenliği, kısaca geleceği açısından çok büyük öneme sahip bir sorunu gündeme taşımıştır. Güney Kıbrıs Rum Yönetimi Avrupa Birliği ni taraf haline getirmek, Türkiye ile Avrupa Birliği ilişkilerini de etkileyecek ve uluslararası aktörleri de taraf haline getirecek bir siyasi oyuna girişmiştir. Doğu Akdeniz bölgesinin son derece önemli ve o ölçüde de hassas bir bölge olması ve Rusya nın Doğu Akdeniz deki varlığı, askeri gücü ve artan nüfuzu sorunun önemini ve boyutunu daha da artırmaktadır. Öncelikle Doğu Akdeniz, stratejik ve jeopolitik açıdan önemli bir enerji bölgesidir. Bundan dolayı bölgede petrol ve doğalgaz arama girişimlerinin başlamasıyla, uluslararası boyuta da taşınacak yeni paylaşım ve denge sorunları ortaya çıkmıştır. Böyle bir gelişme bölgenin genel stratejisini ve jeopolitik yapısını önemli ölçüde etkileyecek bir niteliktedir. 2 MEB, 1982 III. Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi ne göre kıyı devletine, kıyıdan başlayarak açık denize doğru en fazla 200 mil kadar uzanan bölgede gerek deniz yatağı altında, gerekse içerisinde bazı egemenlik haklarının tanınmasını içeren bir uluslararası hukuk kavramıdır. Münhasır Ekonomik Bölge ilan eden devlet, bu bölgede deniz yatağında ve deniz yatağı altında bulunan canlı ve cansız doğal kaynakların aranması, işletilmesi, korunması ve yönetimi konusunda münhasır haklar elde eder. Ayrıca bu bölgede kıyı devletinin, yapay adalar, tesisler ve yapılar kurma ve kullanma, bölgesel araştırmalar yapma, deniz çevresini koruma ve gözetme, gümrük, maliye, sağlık ve göçle ilgili düzenlemeler yapma hakkı gibi bu bölge üzerinde birçok hakkı vardır.

5 GKRY nin söz konusu girişimi, hukuksal ve siyasi veriler itibarıyla konunun özenle dikkate alınması gereken iki boyutunu ortaya çıkarmıştır. Konunun dikkate alınması gereken birinci boyutu hukuksal ve teknik konulardır. GKRY meşru olmayan ve uluslararası antlaşmalara, hukuka aykırı tek taraflı yaptığı anlaşmalarla konunun, hukuksal, teknik ve yetki alanlarının sınırlandırılması sorunlarını gündeme taşımıştır. Konunun ikinci boyutu ise GKRY böyle bir girişimle Birleşmiş Milletlerin (BM nin), ABD nin, İngiltere nin ve AB nin Türkiye ye ve KKTC ne dayatmalara varan ağır baskılarla kabul ettirmeye çalıştığı Kıbrıs uyuşmazlığının sonuç vermeyecek çözüm girişimlerini içinden çıkılamayacak sürece sokan bir zemini yaratmış olmasıdır. Kıbrıs ta bir uzlaşı aranırken gözden kaçırılmaması gereken en önemli nokta, Kıbrıs Adası ndaki eşit ve egemen iki halkın ve bu halkların devletlerinin bir uzlaşmaya ve anlaşmaya varmadan tek yanlı kararlarla Kıbrıs Adası nın geleceğini doğrudan etkileyecek ve Ada nın tamamına hükmedecek girişimlerde bulunmaması gerektiğidir. Kıbrıs uyuşmazlığının bugünkü boyutlarında GKRY nin tek yanlı girişimi en azından 1959 ve 1960 uluslararası Kıbrıs Antlaşmalarına aykırı ve Türkiye yanında Kıbrıs Türk halkı ile KKTC nin hakları ile Münhasır Ekonomik Bölgelerine (MEB) ağır bir tecavüzdür. Bu nedenle GKRY nin tek başına deniz yetki alanlarını belirleme yoluna gitmesi, arama izinleri vermesi yaratacağı çok yönlü hukuki-siyasi-teknik-stratejik-jeopolitik-jeoekonomik sorunlar yanında Türkiye nin ve KKTC nin ulusal çıkarlarına tecavüz niteliğinden dolayı ileri götürülmesine izin verilemeyecek yaşamsal bir meseleyi gündeme getirmiş ve ucu açık ciddi krizlere potansiyel bir ortam yaratmıştır. GKRY, kendi egemenlik alanında olduğunu iddia ettiği bölgelerde sözde petrol ve doğalgaz çıkaracağım iddiasıyla Doğu Akdeniz de bazı ülkelerle MEB sınırlandırma anlaşmaları yapmıştır. Ancak Doğu Akdeniz de başta Türkiye ve KKTC olmak üzere diğer devletlerin de petrol arama haklarının bulunduğu gerçeği de vardır. Bu arada Türkiye nin ve KKTC nin haklarına, kıta sahanlığına ve münhasır ekonomik bölgelerine doğrudan tecavüzü söz konusudur. Rum-Yunan İkilisinin Doğu Akdeniz de Yeni Stratejik Denge Girişimleri İsrail in, Türkiye gibi bölgedeki dengeleri belirleyen, stratejik ve jeopolitik önemi yüksek olan güçlü bir ülke ile ilişkilerini bozduktan ve Doğu Akdeniz de yalnızlaştıktan sonra yeni arayışlara girdiği bir dönemde Yunanistan ın borç krizinin yarattığı çöküntüden çıkış yolları aradığı bir süreçte iki ülke bir birine doğru sürüklendi. Türkiye-İsrail ilişkilerinin kopma sürecine girmesiyle başlayan İsrail-Yunanistan yakınlaşmasının, Yunanistan Başbakanı Samaras ın 8 Ekim 2013 tarihinde gerçekleştirdiği İsrail ziyaretiyle yeni bir aşamaya geçti. Gerçekte İsrail-Yunanistan yakınlaşması üçlü bir ilişki sistemi içinde gelişti. Bu üçlü sacayağını Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY) tamamlıyor. Özellikle İsrail in Mavi Marmara saldırısı ve katliamıyla başlayan Türkiye karşıtı stratejisinin bir ürünü olan İsrail-Yunanistan-GKRY yakınlaşması, Doğu Akdeniz de sıcak gelişmelerin zeminini yaratmaya başlamıştı. Türkiye-İsrail ilişkilerinin normal seyrinde devam ettiği dönemde Türkiye nin kesin ve kararlı tutumu karşısında Doğu Akdeniz de sondaj çalışmalarına cesaret edemeyen ve

6 Türkiye nin kararlı tutumu karşısında geri adım atan GKRY, İsrail in Türkiye ile ilişkilerinin gerilmesi sonrasında meydana gelen konjonktürde fırsatı değerlendirmek için Yunanistan ın aktif desteğini de alarak İsrail ile 17 Aralık 2010 tarihinde imzaladığı Münhasır Bölge Anlaşması (MEB) çerçevesinde denizde doğal gaz arama çalışmalarını başlattı. İsrail lobisinin ABD deki etkinliğini de kullanarak ABD nin de MEB de, sözde Kıbrıs devletinin egemenlik haklarını kullanma hakkının bulunduğu şeklindeki açıklamasıyla da desteğini almak suretiyle uluslararası şirketler aracılığıyla petrol ve doğal gaz aramalarına hız verdi. GKRY nin doğal gaz ve petrol arama faaliyetleri, Doğu Akdeniz de suların ısınmasına yol açtı. Bu gelişmeler İsrail-GKRY-Yunanistan işbirliğini yeni boyutlara taşıdı. Yunan Başbakanı Samaras ın İsrail ziyareti bu gelişmenin bir meyvesidir. Yunanistan ile İsrail arasında uzun bir süre önce programlanmış olan Ortak Bakanlar Kurulu toplantısının ilki, nihayet gecikmeli olarak Samaras ın 8 Ekim 2013 tarihinde İsrail e yaptığı ziyaret kapsamında Tel Aviv de yapıldı. Yunanistan Başbakanı Samaras ın ajandasında, İsrail ziyaretinin omurgasını birinci sırada savunma ve enerji konuları teşkil etti. Tel Aviv görüşmelerinin odak noktasını oluşturan enerji ve savunma işbirliğinin derinleştirilmesi ön plana çıktı. Çok ağır bir ekonomik kriz yaşayan Yunanistan ekonomik olanakları genişletme yollarını yaratma önceliğine de önem verdi. Yunan işadamları, Tel Aviv de düzenlenen büyük iş forumu na katılarak iki ülke arasındaki ekonomi ve ticari işbirliğini artırma konusunda ilke birliği sağladı. Yapılan açıklama ve değerlendirmelere göre Yunanistan Başbakanı Antonis Samaras'ın, gerçekleştirdiği ziyarette görüşülen konular arasında ağırlıklı olarak askeri, politik ve ekonomik konuların yer aldığı ve bu konularda iki ülke arasında yeni bir işbirliğine gidildiği belirtildi. Özellikle askeri alanda atılan yeni işbirliği adımının Akdeniz ve Ege'deki stratejik dengeleri etkileyebilecek nitelikte olduğu değerlendiriliyor. Strateji uzmanlarının değerlendirmelerine göre bir yandan Akdeniz ve Ege'de Yunan-İsrail Paktı kurulurken bir yandan da 21. Yüzyılın başlarında Doğu Akdeniz ve Ege'de Yunanistan-GKRY-İsrail den oluşan yeni bir eksen oluştu. Bu eksenin daha da güçlendirilmesi için Yunanistan Başbakanı Samaras ın resmi İsrail ziyaretinde iki ülke hükümeti enerji, güvenlik, savunma, dışişleri ve ekonomik konuların ağırlıklı biçimde yer aldığı birçok alanda ikili işbirliği anlaşmaları imzaladı. Özellikle enerji ve ekonomi alanlarının Yunanistan hükümetinin birinci gündem maddelerini oluşturduğu ifade edildi. Bu konulara verilen önceliğin temelinde Samaras ve kurmaylarının yapılan işbirliği anlaşmaları kapsamında yakın bir zamanda Yunanistan'a akmasını bekledikleri İsrail sermayesine büyük önem vermelerinden kaynaklandığı anlaşılıyor. Yunanistan medyasındaki yansımalara göre İsrail'de görkemli bir şekilde karşılanan Samaras, enerji alanında 14 noktadan oluşan özel bir anlaşma imzaladı. Bu anlaşmanın dikkat çeken özelliği, önümüzdeki dönemde İsrail-GKRY-Yunanistan/Girit hattında dev bir boru hattının kurulmasının öngörülmüş olmasıdır. Bu projeye göre, Doğu Akdeniz'i, deniz altından geçecek olan bir boru hattı, İsrail ve Kıbrıs enerji yataklarını Avrupa'ya bağlayacak. Doğalgazın Girit'e varmasından sonra iki taraf iki opsiyonu gündemlerine alacaklar. Bu opsiyonlar ise Adriyatik ya da Ege Denizi oluyor. Bu iki deniz üzerine inşa edilecek olan ek bir boru hattı ile İsrail ve Kıbrıs doğalgazının Kavala'ya yönlendirilmesi; Kavala üzerinden de Yunanistan-Bulgaristan hattına bağlantı gerçekleştirilmesi öngörülmüştür.

7 Güney Kıbrıs Rum Yönetimi, Yunanistan ve İsrail, Akdeniz'de ortak doğalgaz boru hattı kurulması amacıyla 8 Mayıs 2018 tarihinde GKRY de bir araya geldi. İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu, Yunanistan Başbakanı Aleksis Çipras ve GKRY lideri Nikos Anastasiadis bir araya geldikleri Zirve sonunda, Afrodit olarak bilinen bölgedeki doğalgazın Avrupa'ya taşınması konusunda üçlü anlaşmalar ve karşılıklı anlayış memorandumları imzaladılar. Rum yönetimi Doğu Akdeniz (EastMed) doğalgaz boru hattı projesi haritasını yayımladı. DOĞU AKDENİZ (EastMed) DOĞALGAZ BORU HATTI PROJESİ Kaynak: Ata Atun, Erişim tarihi:11 Mayıs 2018 Samaras'ın İsrail temasları çerçevesinde, Türkiye yi ve KKTC ni doğrudan ilgilendiren çeşitli savunma konularında işbirliği kararları alındı. Varılan mutabakat çerçevesinde gelecek dönemde iki ülke ordularının Akdeniz ve Ege'de ortak tatbikatlar gerçekleştirmeleri planlandı. Yunanistan ile İsrail arasında yapılacak ortak tatbikatların ilki 8-9 Ekim tarihleri arasında Atina merkez ve güney FIR hattında yapıldığı ve tatbikata savaş uçakları ile deniz kuvvetleri filosunun da katıldığı belirtildi Batı Peloponissos ta 16 Ekim de gerçekleştirilen ikinci tatbikata ise Yunan savaş uçakları ile havada yakıt ikmali yapabilen İsrail uçakları katıldı. İki ülke arasındaki Savunma İşbirliği nin sürekli gelişen dinamik ve otonom bir seyir izlediği bilgisi verildi. Yunan To Vima gazetesinin haberine göre Doğu Akdeniz de faaliyet gösteren İsrailli şirketlerin Ege Denizi ndeki sismik araştırmaların sonuçlarıyla da yakından ilgileniyor. İsrail-Yunanistan-GKRY arasında imzalanan anlaşmalar ve işbirliği yanında Mısır, Kıbrıs Rum Yönetimi ve Yunanistan arasında da 8 Kasım 2014 tarihinde Mısır da bir zirve yapıldı. Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah es-sisi, Yunanistan Başbakanı Antonis Samaras ve Güney Kıbrıs Rum yönetimi lideri Nikos Anastasiadis ile bir araya geldi. Başkent Kahire deki İttidadiye Sarayı nda bir araya gelen liderler, kabul ettikleri Kahire Deklarasyonu kapsamında deniz sınırlarının çizilmesi konusunda müzakerelere yeniden başlama kararı aldı.

8 Kıbrıs ın münhasır ekonomik bölgesine saygının önemine vurgu yapan liderler, Türkiye yi, Kıbrıs ın güneyindeki bölgelerde yaptığı sismik araştırmaları durdurmaya ve gelecekte benzer eylemler yapmaktan kaçınmaya davet etti. Görüşme sonrası düzenlenen ortak basın toplantısında konuşan Sisi görüşmeleri üçlü işbirliğinde yeni aşama olarak nitelendirdi. Sisi, ele alınan tüm meselelere ilişkin bakış açılarında mutabakatın yaşandığını, bu durumun ise kendilerini, üç ülke arasında sürekli bir koordine ve resmi ziyaretlere sevk ettiğini söyledi. Güney Kıbrıs Rum yönetimi lideri Nikos Anastasiadis ise Mısır daki gelişmeler ile Türkiye nin Kıbrıs taki saldırılarını görüştüklerini belirtti. Türkiye nin Kıbrıs (Rum kesimi) sahillerinde gaz arama çalışmalarını durdurması gerektiğini ifade eden Anastasiadis, Kıbrıs ta iki tarafın ortak yaşamını garantileyecek çözümün sağlanması zorunluluğuna vurgu yaptı. Ülkeler arasındaki işbirliğinin, Kahire Deklarasyonu adıyla belgelendiğini kaydeden Anastasiadis, Mısır ve Yunanistan ile yaptığımız diyalog ve işbirliği başka bir ülkenin aleyhine değil ifadesini kullandı. Yunanistan Başbakanı Samaras da Adalet ve tarihe saygı esasına göre Kıbrıs ın yeniden birleşmesi gerektiğini savundu. Samaras, Türkiye nin Güney Kıbrıs Rum kesimine yönelik ihlallerinin kabul edilemez olduğunu ve Akdeniz deki zenginliklere ilişkin işbirliği ve enerji konularının görüşüldüğünü, özellikle bu hususun Avrupa Birliği ülkelerinin tümüne enerji ulaşımı konusunda fayda sağlayacağını kaydetti. Hüsnü Mübarek sonrası oluşan yeni Mısır yönetimi ile Türkiye nin bozulan siyasal ilişkileri, Doğu Akdeniz de Türkiye karşıtı yeni ortaklık ve işbirliklerine yol açtı. Bu bağlamda, GKRY önce Yunanistan ve Mısır ile birlikte Doğu Akdeniz havzasındaki doğalgazın çıkarılması konusunda anlaştı, sonrasında 16 Şubat 2015 tarihinde Kahire de GKRY ile Mısır arasında 12. Parseldeki Afrodit yatağını doğrudan Mısır a bağlayacak ve bu sahadan çıkabilecek hidrokarbon kaynaklarını Mısır üzerinden aktaracak şekilde karşılıklı bir mutabakat memorandumu (MoU) imzaladılar. 3 Elde edilen bilgilere göre GKRY ile Mısır Arasında 17 Şubat 2015 tarihinde bir de Gizli Anlaşma İmzalandı. Yunanistan, İsrail, Mısır ve GKRY, Güney Kıbrıs karasularında 12 Şubat 2015 tarihinde Akdeniz'de Ortak Tatbikat yapıldı. Türkiye ve KKTC Açısından Doğu Akdeniz Konusunun Önemi Rum-Yunan ikilisi Avrupalılaştırdıkları Doğu Akdeniz politikalarını, GKRY nin münhasır bölge antlaşmaları ve petrol-doğalgaz arama girişimi ile Kıbrıs uyuşmazlığını deniz alanına da yaymış ve meseleye yeni bir boyut kazandırmıştır. Bu girişimle Doğu Akdeniz, özellikle Türkiye ve KKTC açısından bir egemenlik uyuşmazlığı alanı haline dönüştürülmüştür. Kanımızca bu olgu çok önemli stratejik, jeopolitik, siyasi, hukuki ve tarihi bir gelişme niteliğindedir. Rum-Yunan ikilisi, aşamaları önceden iyice planlanmış olan bir stratejiyi kendi belirledikleri bir zamanlama ve Yunanistan ın Ege politikalarını tamamlayıcı bir şekilde uygulamaya koymuştur. Kuşkusuz uygulanan bu strateji Doğu Akdeniz i ve Türkiye nin 3 Mutabakat Memorandumu ön mutabakat niteliğinde bir belgedir (Memorandum of Understanding- MoU).

9 ulusal çıkarlarını etkileyecek bir takım hukuki, stratejik ve jeopolitik sonuçlar ve güvenlik sorunları doğurmaktadır. Bu arada Yunanistan ın da, GKRY nin ilan ettiği koordinatlarla belirlenmiş alan ile Girit, Küçük ve Büyük Kerpe, Rodos ve Meis adaları arasında iddia ettiği kıyı şeridini esas alarak Mısır ile kıta sahanlığını sınırlandırmak amacıyla görüşmeler yaptığı bilinen bir gerçektir. Buna göre Yunanistan da bir taraftan Girit-Rodos-Meis adalarını esas alarak belirlediği bölgede kıta sahanlığı/meb tesis etme çabası içerisinde ve söz konusu bölgeyi sahiplenme niyetindedir. Bunun anlamı, Rum-Yunan ikilisinin ortak stratejileriyle egemenlik alanlarını genişleterek, Türkiye ye daraltılmış bir kıta sahanlığı ve MEB alanı bırakmak suretiyle Türkiye yi denizden koparmak ve denizlere kapatmaktır. KKTC ve Türkiye arasındaki bölgedeki ve Türkiye nin Münhasır Ekonomik Bölgesi ndeki hidrokarbon potansiyeli, ekonomik ve stratejik açıdan yaşamsal önemdedir. Ancak bu konu, söz konusu coğrafyanın öneminin sadece bir boyutudur. Üzerinde durulan diğer hususlar da dikkate alındığında Doğu Akdeniz in, Kıbrıs coğrafyasının ve KKTC nin egemen ve bağımsız bir devlet olarak varlığını sürdürmesi ulusal çıkarlarımız, jeopolitik gücümüz açısından hayati bir meseledir. Bu nedenle Doğu Akdeniz deki gelişmelere karşı devlet uygulamalarının herhangi bir esneme gösterilmeden kararlılıkla sürdürülmesi ve Türk Deniz Kuvvetleri nin ve Türk Donanmasının Doğu Akdeniz deki caydırıcı varlığı ile etki sağlamayı, denizlerimizdeki çıkarlarımızı korumayı ve geliştirmeyi esas alan çalışmaları güçlendirilmelidir. Bu bağlamda güvenlik, haklarımızın korunması için Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyet inde mutlaka bir Deniz Üssü Kurulmalıdır. Ayrıca Türkiye, Doğu Akdeniz de henüz MEB ilanını ve KKTC ile MEB Anlaşması yapmamıştır. Türkiye ile Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, GKRY nin belirtilen tek taraflı teşebbüslerine ve MEB anlaşmalarına başından itibaren BM nezdinde yaptığı karşı çıkışların ve devlet uygulamalarının ötesinde hareket etmesi gereği vardır. Doğu Akdeniz deki GKRY nin tek yanlı, meşru olmayan, KKTC nin ve Kıbrıs Türk halkının egemenlik haklarını yok sayarak MEB anlaşmalarına karşı bölgede sınırlandırma anlaşmalarının ilgili devletler arasında hakkaniyete uygun olarak yapılması hukuki ve hakkaniyet ilkeleri gereğini esas alarak KKTC ile MEB anlaşması yapması ertelenemez bir aşamaya gelmiştir. GKRY nin tek başına Kıbrıs Adasını temsil etmediğini, KKTC nin yok sayılarak yapılan anlaşmaların geçersiz olduğunu ve bunları tanımayacağı beyanlarını yapacağı MEB anlaşmasıyla güçlendirmelidir. Türkiye bu kapsamda 2 Mart 2004 tarihinde Mısır-GKRY MEB Antlaşması nı tanımadığını uluslararası topluma yaptığı beyanı ve BM nezdindeki protestosunun uygulamadaki gereklerini de yerine getirmiş olacaktır. Bu durumu gerekli kılan hukuksa bir husus da Türkiye ile KKTC arasında New York ta 21 Eylül 2011 tarihinde imzalanmış olan Kıta Sahanlığı Sınırlandırma Antlaşması nın varlığıdır. Kıta sahanlığı anlaşmasının hemen ertesinde, KKTC Bakanlar Kurulu 22 Eylül 2011 tarihinde Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) na ada çevresinde petrol arama ruhsatı vermiştir. Bu ruhsata dayanarak Türkiye den talep edilen Piri Reis araştırma gemisi, 23 Eylül 2011 günü KKTC nin adanın güneyinde denizde belirlediği yedi adet ruhsat sahasından birisi olan G Bölgesi nde sismik araştırma faaliyetlerine başlamıştır. Bu yöndeki

10 olumlu adımlar ve doğru kararların dikte ettiği yeni adım Türkiye nin kendi MEB alanını ilan etmesi ve KKTC ile MEB anlaşası imzalayarak deniz yetki alanlarını belirlemesidir. Kıbrıslı Rumlar, İsrail le derin bir işbirliği halinde, Kıbrıs ın güneyinde Kıbrıs Türklerinin de mevcut haklarını hiçe sayarak, sanki Kıbrıs ın tek siyasî otoritesiymiş gibi davranmasına dur diyecek bu yöndeki adım atılmalıdır. Böylece Türkiye ve KKTC, GKRY nin tek başına bütün Kıbrıs adına anlaşma yapma yetkisi olmadığını fiilen ortaya ortaya koymalıi GKRY nin Türkiye nin ve KKTC nin MEB lerine tecavüz eden MEB sınırlandırma anlaşmalarının geçersizliğini ortaya koymalıdır. KKTC-TPAO HARİTASI İLE GKRY HARİTASI ÇAKIŞIYOR Kaynak: Akşam Gazetesi, 27 Aralık Kıbrıs Rum kesimi ile TPAO'nun Akdeniz'de doğalgaz ve petrol arayacaklarını ilan ettikleri yedi bölge çakışıyor. KKTC nin ve GKRY nin aynı bölgede arama ve sondaj çalışmaları yapması ve bu bölgelerde çakışan bölgelerin varlığı GKRY nin Rumların Doğu Akdeniz'de tek taraflı olarak başlattığı doğalgaz sondaj çalışmalarında gerginlik daha da artacağını tehlikeli ve suları daha ısıtacak riskli potansiyel krizlerin olasılığının yüksek olduğunu ortaya koyan bir gerçektir. Bu gibi olasılıklar da Türkiye ve KKTC nin MEB belirleme adımın gerekliliğini otaya koymaktadır. Ankara, 11 Mayıs 2018 Dr. Ahmet Zeki Bulunç E. Büyüelçi Başkent Üniversitesi Öğretim Görevlisi