Doğal Gaz Boru Hatlarında Hot-Tap Fitting Kaynak ve Operasyon Risklerinin Azaltılması İçin Kaynakçı ve Operatör Eğitimi

Transkript

1 Doğal Gaz Boru Hatlarında Hot-Tap Fitting Kaynak ve Operasyon Risklerinin Azaltılması İçin Kaynakçı ve Operatör Eğitimi By: M.Serhat ELHAN Date: 02/11/2017 Venue: 2. Oturum

2 HOT-TAP NEDİR? Doğal gaz sektöründe «İnsana ve çevreye saygı çerçevesinde, yenilikçi bir anlayışla, ileri teknoloji kullanarak, büyük sorumluluk ve tam güvenlik anlayışı içinde hizmet» sunulmaktadır. Canlı hattın devamını sağlamak, hattı deplase etmek, körlemek veya bölgesel tamir işlemlerini yapabilmek için gaz arzını kesmeden özel bağlantı aparatları (fittings) ile yapılan operasyona denir. Montaj Kaynaklı İmalat

3 HOT-TAP NEDİR? Delme Stopple Tapalama

4 HOT-TAP OPERASYONUNUN RİSKLERİ A-Teknoloji Transfer ve Adaptasyonu F-Risklerin Tespiti ve Yönetilmesi B-Malzeme ve Ekipman HOT-TAP E-İşletme ve Çevre Şartları C-Personel Kalifikasyonu D-Onaylı Prosedür ve Şartnameler

5 TEKNOLOJİ TRANSFER ve ADAPTASYONU Endojen teknolojik çaba Teknoloji transferi Yeni bilgi Ekonomi Proses Ürün-alt yapı Ekonomik büyüme Öndekileri yakalama

6 Teknolojik yetenekler: 1. Uygun teknolojiyi seçmek, özümsemek ve kullanabilmek (temel düzey yetenekler) 2. Üretim ve pazar koşullarına teknolojiyi uyarlamak, yenilikler ile geliştirmek (ara düzey yetenekler) 3. Temel araştırma sonucu teknoloji üretmek (üst düzey yetenekler) Alınan teknolojinin kullanımı 1 2 İşletme yetenekleri 3 İnovasyon yetenekleri Teknoloji ilkelerinin bilinmesi

7 TEKNOLOJİ TRANSFER ve ADAPTASYONU F E A HOT TAP D B C 1-Teknoloji Transferi Yapılan Ekipmanın İşletmesel Uygunluğu 2-Transfer Edilen Teknolojinin Personele Bilgilendirilmesi Teknoloji Transferi Öncesi Etüdün Yapılması ve Örnek Çalışmaların Gerçekleştirilmesi A-Teknoloji Transfer ve Adaptasyonu Personelin Eğitilmesi, Uygulama ile Ekipmana Adaptasyonu Stoklu ve Stoksuz Yedek Parçaların Belirlenmesi ve Takibi 4-Yedek Parça Desteği Ekipman Dokümantasyonu Hazırlanması ve Bakım Planı Oluşturulması 3-Bakım Desteği ve Servis Anlaşması

8 MALZEME ve EKİPMAN Fitting Tapping Machine Stopple Vana

9 MALZEME ve EKİPMAN

10 MALZEME ve EKİPMAN

11 MALZEME ve EKİPMAN F E A HOT TAP D B C 1-Hot-Tap Operasyonu Yapılacak Boru Hattının Özellik Bilgileri Boru Malzemesinin Özelliklerinin Kontrolü Boru Cidar Kalınlığı Kontrolü Fittingsin Doğru Lokasyonda ve Pozisyonda Konumlandırılması Düşük Hidrojen İçerikli Elektrot Kullanımı Uygun Akım Voltajlı Kaynak Makinası 5-Kaynak Makinası ve Elektrotların Uygunluğu B- Malzeme ve Ekipman 2-Delme ve Tapalama Ekipmanların Özellikleri ve Uyumu Tapalama Kontrolü Temizlik Yağlama Fittings Eksantrik Kontrolü Tapa O-Ring Kontrolü Delme Aparatı Kontrolü 4-Hot-Tap Fittings Fiziksel Uyumu 3- Ekipmanları n Periyodik Kontrolü ve Bakımı Delme Aparatı Kesici Dişlerinin Kontrolü Millerin Kontrolü Yedek Parça Temini

12 Kuruluş PERSONEL KALİFİKASYONU 6. Danışmanlar 1.Yönetim 7. Müşteriler 2. Yönetim Temsilcisi 4. Belgelendirme Kuruluşları 5. Akreditasyon Kuruluşları 3. Çalışanlar 8. Toplum

13 PERSONEL KALİFİKASYONU Uygun olmayan kaynak işlemleri doğrudan verimliliği düşürüyor, maliyetleri artırıyor, Uygun olmayan kaynak işlemleri tehlike potansiyeli olan, yüksek risk içeren ürünlerin ortaya çıkmasına neden oluyor.

14 PERSONEL KALİFİKASYONU Kaynakçı personeli öncelikle çoklu kalifikasyon testine tabi tutulduktan sonra başarılı olan kaynakçılar simüle edilmiş canlı boru kaynağı üzerinde teste alınmaktadır.

15 PERSONEL KALİFİKASYONU

16 PERSONEL KALİFİKASYONU F E A HOT TAP D B C 1-Burn- Through Optimal Kaynak Hızı Akımı Operasyon Öncesi Boru Cidar Kalınlığı Kontrolü 3-Malzeme ve Ekipman Bilgisi ve Kullanım Becerisi C-Personel Kalifikasyonu 2-Özgüven ve Tecrübe Yetersizliği Eğitim Simülasyon Uygulamaları Eğitim Simülasyon Uygulamaları

17 ONAYLI PROSEDÜR VE ŞARTNAMELER KAYNAK PROSEDÜRLERINDE YER ALAN ORTAK KONULAR VE UYGULAMADA GÖRÜLEN ÖNEMLİ HUSUSLAR Teknik tasarım - Örneğin, Çeşitli uygulamalar için hot-tap fitting tipi Kısıtlamalar ve sınırlamalar - örneğin, gerekli minimum et kalınlıkları, çalışma çevresinin yangın güvenliği Kritik parametrelerin belirlenmesi - örneğin, akış hızı, basınç, boru malzemesi karbon eşdeğeri Nitelikli kaynak prosedürünün seçimi - örneğin, uygulama için uygun, nitelikli kod ve standartlar, şartnameler Kaynak için hazırlık; Örneğin, kaynakçı, çalışma için yeterli ortam, uygun elektrotlar Saha kaynak gereksinimleri - örneğin, uygun kaynak sırası takip edilmesi, kaynak parametre aralıklarının gözlemlenmesi

18 ONAYLI PROSEDÜR VE ŞARTNAMELER F E A HOT TAP D B C 1-Isı Akış Modelleme Teknikleri Isı Akış Kontrolü ile Kaynak Haz Bölgesinin Sertlik Kontrolü 4-Onaylı Kaynak Prosedürleri WPS-PQR D-Onaylı Prosedür ve Şartnameler 2-Hot-Top Operasyon öncesi İşletme, Boru, Çevre Şartlarının Belirlenmesi Tahribatlı -Tahribatsız Testler ile Kaynak Onayı 3-Delme ve Tapalama Prosedürleri İşletme Basıncı, Debisi, Boru Çapı ve Fittings Özelliğine Göre Delme Tapalama Prosedürleri

19 İŞLETME VE ÇEVRE ŞARTLARI Basınçlı bir boru üzerinde kaynak yapılırken eğer kaynak havuzunun altındaki erimemiş alan borunun iç basıncını taşıyabilecek kadar yeterince güçlü değilse yakıp delme problemi ortaya çıkar. Hot-tap operasyonlarında hidrojen çatlağı riski sebebi akan ürünün etkisi ile kaynak bölgesinden ısı akış oranının artmasıdır. Bu durum soğuma zamanının kısalmasına yol açar. Bununla birlikte sert mikro yapıların artmasına sebep olur. Buda hidrojen çatlağına daha fazla duyarlılığa neden olur.

20 İŞLETME VE ÇEVRE ŞARTLARI Düşük gaz akış hızları aynı zamanda daha düşük ısıl dağılımı oluşturur, hem erimiş havuz derinliği hem de boru iç duvar yüzeyinde sıcaklık biraz artar. Kaynak yapılan bölümde gaz akış hızı arttığından minimum kaynaklanabilir kalınlık artar. Ülkemizde yazın akış hızı düşük olduğundan hot-tap fittings kaynak işlemi yapılması tercih edilmemektedir. Özellikle doğal gaz kullanımının daha yüksek olduğu zaman dilimlerinde canlı hat üzerinde kaynak yapılmalıdır.

21 İŞLETME VE ÇEVRE ŞARTLARI F E A HOT TAP D B C 1-Çelik Borunun Cidar Kalınlığı Çelik Boru Kalınlık Kontrolü Düşük Çevre Sıcaklığı E-İşletme ve Çevre Şartları 2-İşletme Basıncı ve Debisi 3-Çevre Sıcaklığı Yüksek Debi Optimal Basınç

22 RİSKLERİN TESPİTİ VE YÖNETİLMESİ

23 RİSK VE ÖNLEMİ RİSK Kesicinin kırılması Kupon parçasının boru içine düşürülmesi Tapa o-ringinin hasar görmesi ÖNLEM Kesicilerin dişlerinin periyodik kontrolü U-telin kontrolü, personel kalifikasyonu Tapanın oturacağı yüzeyin kontrolü, temizliği, personel kalifikasyonu Fittingin eksantirik olması Montaj öncesi simulation Göbek milinin aşırı zorlanması Uygun tork, uygun malzeme, personel kalifikasyonu Burn through Hidrojen çatlağı Genel kaynak hataları Uygun cidar kalınlığı, uygun gaz akış, optimum kaynak akımı, optimum kaynak hızı Uygun elektrot, uygun gaz akışı, sıcak paso uygulaması, ön ısıtma, kaynak sonrası ısıl işlem Uygun prosedür, uygun yöntem, demo uygulaması, uygun parametreler, ısı girdisinin kontrolü, haz sertliğinin kontrolü, yüksek gaz akışı

24 RİSKLERİN TESPİTİ VE YÖNETİLMESİ Hot-tap operasyonları öncesi durum analizi yapılıp mevcut durum belirlenmeli ve bilgilerin toplanması ve paydaşların bu konudaki süreçleri etkinlikleri ve operasyonel faaliyetleri belirlenmelidir

25 RİSKLERİN TESPİTİ VE YÖNETİLMESİ F E A HOT TAP D B C 1-Yaşanılan Kazalar F-Risklerin Tespiti ve Yönetilmesi Personelin ISIG Hakkında Eğitilmesi Tehlike Risk Analizinin Oluşturulması Personelin ISIG Hakkında Eğitilmesi Hot-tap Operasyon İş Planının Oluşturulması 2-Ramak Kalalar

26 SONUÇ VE TARTIŞMA Hot-tap operasyonları riskleri fazla olan uygulama olup, mümkün olduğu kadar hot-tap operasyonuna ihtiyaç duymacak boru hattı dizaynları gerçekleştirilmelidir. Gazlı ortamlarda çalışacak ve gazlı hatlara müdahale edecek personelin temel doğal gaz ve ISIG eğitimleri alması gerekmektedir. Yeni teknoloji genelde ithal edildiği için, teknoloji tedarikçisi ile iletişim sürekliliği risklerin azaltılması ve eğim sürecinin tamamlanması, tecrübe aktarımı açısından önemlidir. Hot-tap çalışmalarında kullanılan yeni ekipmanlar aynı firma tarafından geliştirilmesine rağmen, yeni makinaların eski makinalara adaptasyonunda problemlerle karşılaşılmıştır. Bu da yeni risklerin oluşmasına sebep olmuştur. Yapılacak eğitimde bu hususlar dikkate alınmalıdır.

27 SONUÇ VE TARTIŞMA Yeni ekipmanların periyodik bakımını yapamamak, ve tedarikçinin yetersiz servis hizmeti sebebiyle, gaz hatlarında yeni teknolojik ekipmanların kullanımı yeni riskleri beraberinde getirir. Bu süreç eğitim çalışması ile aşılabilir. Hazırlanan eğitim programında, ekipman ve malzeme konularından kaynaklanan yedek parça temin edememe riski, ekipman uyumsuzlukları, bilgi eksikliğinden kaynaklanan riskler tanımlanmalı ve anlatılmalıdır. Uluslararası kaynak standartlarına uygun personel belgelendirme, standartlarına uygun kaynak yöntemi ve kaynak donanımı ile yapılan işlem hot-tap kaynağı ve imalatın kalitesini etkiler. Personelin eğitim ve kalifikasyonu sağlanmış ve yeterli bilgiye sahip olsa da karşılaşılan problemlerde sorunların aşılması ve tecrübe eksikliğini gidermek için fittings kaynak ve hot-tap şartlarının bulunduğu düzeneklerde suni riskler içeren 4-5 uygulamalı eğitim yapılmalıdır. Kaynakçının ve hot-tap operatörünün oluşabilecek risklerle deneme safhasında karşılaşmaması verimliliği düşürecektir. Bu ön uygulamalar personelin öz güvenini arttıracaktır.

28 SONUÇ VE TARTIŞMA Uygun olmayan hot-tap kaynak işlemleri yüksek risk içerir ve maliyetleri artırır. Ayrıca hem şirket, hem de çalışanlar için problemler üretecektir. Performansı yüksek, hata oranı düşük kaynakçılar ile hot-tap kaynağı yapılmalıdır. Kaynakçı performansı kontrol altında tutulmuş ve % 0,2 hata oranı olan kaynakçılarla çalışılmalıdır. Bakım, işletme, yapım, yüklenici firma, itfaiye, ambulans ekipleri hot-tap operasyon paydaşlarını oluşturmaktadır. Paydaşlar işin önem ve risklerine ait bilgiye haiz olmalıdır. Her bir sorumlunun görev tanımı yapılarak iş başı eğitimi ve bilgilendirici kısa dokümanlar verilmelidir. Hot-tap kaynakları uygulanabilirliği kanıtlanmış, onaylı kaynak prosedürü kullanılarak imalat yapılmalıdır. Operasyonun her uygulamasına ait prosedür ve talimatlar hazırlanarak hot-tap operasyon müfredatı (planı) oluşturulmalıdır. İşletme basıncı, debisi, hava sıcaklığı, çalışma yapılan tranşe şartları, borunun fiziksel özellikleri belirlenerek çalışma planı oluşturulmalıdır.

29 SONUÇ VE TARTIŞMA Eğitimde operasyon öncesi hazırlık safhasında plan yapılması, süreç tanımlanması, işletme şartları, borunun fiziki ve kimyasal durumu, çevre ve hava şartları da dikkate alınarak uygulama detayları verilmelidir. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının 26/09/2017 tarihinde yayımlamış olduğu üçüncü tebliğ ile toplam 81 meslekte MYK belge zorunluluğu başlatılmıştır. Aktif boru hattında çalışan kaynakçı ve aktif boru hattında hot-tap yapan operatörlerin de Ulusal Meslek Standardı ve Ulusal Yeterlilik oluşturulmalı MYK belgesi zorunlu meslek grubuna dahil edilmelidir.

30 TEŞEKKÜRLER