sudo SUDO'da Bu Ay...

Transkript

1

2 E di t ö r ' de n Efsane üretmek, için üretmekten daha zor. Çünkü efsane üretmek için bir de kahraman lazım. Seni kolay olana, dergi yazarlığına ve tasarım üretmeye SUDO'da Bu Ay... davet ediyorum. Efsanemiz "SUDO" için dergi yazarı olmak ve tasarım üretmekle güzel anlar / Aysel AKSU 03 / Çağrı EMER 06 / Muhittin BACI 11 / Semetey COŞKUN 16 / Semetey COŞKUN 19 /Serkan ÇALIŞ 24 / Ezgi DOĞANAY 39 / if 40 yaşayacağınıza eminim. Bizimle iletişime geçmeniz için sadece adresimizi tıklamanız yeterli....ubuntu-tr.net/yazar-ol/ Kozasından çıkan kelebek misali her geçen gün kendimizi yeniliyor,sizlerin ilgisini çekecek konular ve haberlerle çıtamızı yükseltmeye çalışıyor, Zengin bir içeriği olan aylık süreli özgür yazılım dergimiz SUDO ile sizi başbaşa bırakıyorum. Bu sayımızda; Eğitim,sunum,eğlence sektörünün güçlü aracı etkivizyon un şaşırtıcı dünyasını, Geçtiğimiz on yıl içerisinde büyük başarılara imza atarak neredeyse piyasa standardı haline gelen bir sürüm olan subversion u, Açık kaynak kodlu yazılımımız gimp le resim renklendirip gölgelemeyi, İşimize yarayacak irili ufaklı program ipuçları ve dünyada en çok dağıtılan ve tavsiye edilen kaynak kodları halka açık, tamamen C/C++ programlama dilleriyle geliştirilmiş sunucu yazılımı SQLite yi, Son olarak; Bir screen muadili uçbirim çoklayıcısı tmux u dergimizde görebilirsiniz. Özgür yazılımlarla, özgürlüğün sınırlarını siz belirleyin! SUDO Dergisi, GNU/GPL lisansı ile dağıtılmaktadır. SUDO Dergi Tasarımında Tamamen "Özgür Yazılımlar" Kullanılmaktadır. web:

3 3.

4 Geçtiğimiz okul döneminde katıldığım güzel bir projede kullandık Etkivizyon'u. Etkivizyon, kişilerin hiçbir işaretleyici donanım birimine ihtiyaç duymaksızın; bilgisayarda oluşturulan görüntülerle birebir iletişim kurmalarını sağlayan yeni bir teknolojidir. Etkivizyon, özellikle küçük yaştaki çocukları etkisi altına alıyor. Benim gittiğim projede kullandığımız yazılımda içerisinde balıklar ve nilüfer yapraklarının olduğu havuz animasyonunu kullanmıştık. İlk defa gördüğümde ben de çok çok şaşırmıştım. Sistemin birimlerini görmediğinizde o kadar inanılmaz bir durum gibi görünüyor ki bu çok eğlenceli... İsterseniz biraz daha ayrıntılı bakalım Etkivizyon'a. Etkivizyonun Donanım Birimleri Nelerdir? - Etkivizyon programının kurulu olduğu bir kasa, - Yine etkivizyon sistemine özel tasarlanmış USB aygıtı, - Bir web kamerası, - Projeksiyon Makinası, - Klavye ve Mouse, - Yansıtılacak alan. Etkivizyon Teknolojinin hayatımızı derinden etkilediği günümüzde, kim diyebilir ki yeni bir gelişme olmasın da şaşırmayalım : ) Aysel AKSU DUVARLAR SİZİ ÇOK ŞAŞIRTACAK!!! Nasıl Çalışıyor? Genel olarak projeksiyon makinasına bağlanarak kurulan sistemde, web kamerası göz görevi görmektedir. Sistem açıldığında yapılan belirli ayarlamalar ile alan kısıtlaması yapılıyor. Ve kameranın gördüğü bu alanda oluşan herhangi bir hareketlilik, animasyonun da çalışmasını sağlıyor. Hareketlilik durduğunda ekrandaki hareket de duruyor. Hareketin olduğu alana duyarlı olan sistem, profesyonelce bir göz yanılgısı gerçekleştiryor aslında size. Etkivizyon Pazarlama Alanında Nerede? Özellikle gıda ve kişisel bakım ürünlerinde kullanılan etkivizyon, lider firmaların reklamlarında sıkça kullanılmaya başlandı. Büyük alışveriş merkezlerinde reklam panolarına kurulan Etkivizyon, önünden geçen kişilere tepki verdiğinden büyük ilgi çekmektedir. 4. Reotek firması tarafından üretilen Etkivizyon, birçok alanda kullanılabilmektedir. İlk bakıldığında pazarlama ve eğlence alanlarında keskin bir çizgi oluşturuyor olsa da eğitim alanındaki etkinliği de gözden kaçmamalıdır.

5 Şimdiye kadar eğitim fuarlarında ya da müzelerde kullanılan Etkivizyon, ileriki günlerde çok daha güzel etkinliklerde kullanılabilecek bir teknoloji. Hatta sistemi çocuklara anlattığınızda, bilgisayar dünyasının sadece internet kullanmak ve oyun oynamak gibi işlevlerinin olmadığını anlıyorlar. Dahası, birden bilgisayar dünyasına farklı bir yerden de girmek de çıkabiliyor aralarından. Etkivizyon, yeni kurulan bir şirket için belki pahalı gelecektir; fakat size burada da yardımcı oluyorlar. Dönemsel kiralama imkanı da verilen Etkivizyon'da kendi logonuzun da yer almasını sağlayabiliyorlar. İsteğe göre proje de yapan şirket, aslında her türlü olanağı sağlıyor sizlere. Beni gerçekten çok etkileyen bu teknoloji, bana eğitim alanında daha birçok şey yapabileceğimizi farkettirdi. Bence küçük fikirler ile dahi, eğitim için birşeyler yapabiliriz. Yeter ki fikri gerçekleştirmeye isteğimiz ve çabamız olsun. Bu sayıda Etkivizyon'a değindim kısaca. Bir sonraki sayımızda yeni teknolojiler ile görüşmek dileğimle. Hoşça kalın. Etkivizyon tanıtım videosunu izlemek için tıklayınız. Kaynak: 5. Alışveriş merkezlerinde, çocuklar için bir oyalanma aracı olarak kullanılan Etkivizyon; çocukları eğlendirirken, velilerin de rahat bir alışveriş yapmasını sağlamaktadır. İki kişi karşılıklı oynanan basit oyunlarda başarılı bir şekilde kullanılan Etkivizyon, küçüklerimiz için de güzel olanaklar sağlıyor. Etkivizyonun en etkin kullanılabileceği alan bence Eğitim. Hepimiz biliyoruz ki, gerek küçük olsun gerekse büyük olsun, biyolojik yapımız görsel olarak öğrendiğimiz bilgilerin daha kalıcı olmasını sağlıyor. Görselliğin yanına UYGULAMA da eklenince, alınan eğitim daha sağlıklı oluyor. İşte, Etkivizyon gerek görselliği ile gerekse uygulanabilir olması ile eğitim için yararlı bir araç olacaktır. isteyenler Etkivizyon Eğlence Alanında Nerede? Aysel AKSU Etkivizyon Eğitim Alanında Nerede?

6 6.

7 Subversion, zaman içinde dosya ve dizinlerinizde yaptığınız değişiklikleri takip eden ve gerektiğinde bir dosyanın ya da dizinin belli bir tarihteki versiyonuna ulaşmanıza imkan veren yazılımdır. Böylelikle verilerinizin zaman içinde nasıl değiştiğini görebilir, istenmeyen değişiklikleri ekstra bir iş yüküne gerek duymaksızın geri alabilirsiniz. Bu bağlamda Subversion, kullanıcı kılavuzunda da geçtiği üzere tabiri caizse bir zaman makinasıdır. Ağ üzerinden çalışabildiği için, değişik bilgisayarlardaki insanların dosyalara erişebilmesine ve dosyaları düzenleyebilmesine olanak verir. Üstelik bunu yaparken birinin dosyayı bozma ihtimalinden korkmanız gerekmez çünkü Subversion benim için doğru araç mı? Subversion kullanmayı düşünen bir kullanıcı ya da sistem yöneticisiyseniz kendinize sormanız gereken ilk soru Subversion'ın sizin kullanımınız için doğru bir araç olup olmadığıdır. Yine kullanıcı kılavuzundan aktaracak olursak, Subversion bir çekiçtir, fakat her problemi çivi gibi görmemeye özen gösterin. Eğer dosyaların ve dizinlerin eski hallerini arşivlemek, muhtemelen bu hallere geri dönmek ve verinizin zaman içinde nasıl değiştiğini gösteren kayıtları incelemek istiyorsanız Subversion tam sizin aradığınız araçtır. Eğer çeşitli dosyalar üzerinde, genellikle ağ üzerinden, diğer insanlarla birlikte çalışmak durumundaysanız ve yapılan değişiklikleri kimin yaptığını görmek istiyorsanız Subversion kullanımı yine uygun olacaktır. Subversion'ın yazılım geliştirme ortamlarında kullanılmasının en büyük sebebi de budur. Tabi ki Subversion kullanmanın bir de maliyeti vardır. Verilerinizi ve tarih içindeki hallerini saklamak için bir depo Bütün bu ekstra iş yüküne -ki doğru araçları kullanırsanız zamanla aslında iş yükü olmadığını göreceksiniz- razıysanız, yine de Subversion'ı diğer araçların daha iyi şekilde çözebileceği bir problem için kullanmamalısınız. Örneğin Subversion, versiyonu değişmeyen fakat zaman içinde büyüyen verilerinizi dağıtabileceğiniz bir sistem değildir. Bu şekilde kullanabilirsiniz fakat bu işi çok daha iyi yapan araçlar varken Subversion kullanmak gereksiz olacaktır. Bu yazıda dav modülü ile Apache üzerinden kullanılacak şekilde Subversion yapılandırılması anlatılmıştır. Subversion Kurulumu İlk olarak aşağıdaki komutla Subversion ve Apache için gerekli olan Subversion modüllerini kurmalısınız. apt-get install subversion libapache2svn Şimdi deponuzu tutacağınız dizini yaratıyoruz. Dizin seçimi size kalmakla 7. Peki ne yapar bu Subversion? yönetmeniz ve bu deponun zaman içinde yedeklerini almanız gerekir. Dosyalarınızla çalışırken bildiğimiz kopyalama, taşıma, yeniden adlandırma ve silme işlemleri yerine bu işlemlerin Subversion'a özgü olanlarını kullanmanız gerekir yılında CollabNet, Inc. tarafından başlatılan açık kaynak Subversion projesi, geçtiğimiz on yıl içerisinde büyük başarılara imza atarak neredeyse piyasa standardı haline gelen bir sürüm kontrol sistemidir. Yakın geçmişte Apache Software Foundation çatısı altına girmiş olan Subversion, bir Apache projesi olarak hayatına devam etmektedir. yapılan değişiklikleri her zaman geri alabilirsiniz. Bunun değeri, çok kişinin aynı proje üzerinde çalışması gerektiği anlarda daha rahat olarak anlaşılabilecektir. Çağrı EMER Subversion Sürüm Kontrol Sistemi Kurulumu ve Apache Yapılandırması

8 svnadmin create /srv/svn Tebrikler ilk svn deponuzu oluşturmuş oldunuz. Şimdi deponuzu Apache üzerinden sunmak için yapmanız gereken temel ayarlara bakalım. Diyelim ki sitesi üzerinden bu işlemleri gerçekleştireceksiniz. örnek.com'un yapılandırma dosyasında svn'i bir VirtualHost olarak barındırdığınız varsayıldığında, yapılandırma dosyanız içine eklemeniz gereken kod şuna benzer olacaktır. Apache'yi yeniden başlattığınızda adresi üzerinden deponuza erişebilirsiniz. Lakin şu anda içinde herhangi bir şey olmadığı için boş olarak gözükecektir. Bu yapılandırmada bir erişim izini ya da erişim kontrolü oluşturmadık. Bunlar daha üst düzeyde ayarlar olduğundan ve hepsini anlatmak mümkün olmadığından çok temel iki tanesi ile devam edeceğim. Dahası için mutlaka kullanıcı kılavuzunu okumalısınız. Yukarıda oluşturduğumuz depo su anda herkese açık. svn.ornek.com adresine erişimi olan herkes depomuza da erişebilir. Dolayısıyla eğer sadece istediğimiz kişilerin erişmesini istiyorsak, erişim izinleri oluşturmalıyız. AuthType Basic AuthName "Kimsin Sen?" AuthUserFile /etc/svn-auth-file Require valid-user Örnek.com sitenizin yapılandırma dosyasına ekleyeceğiniz yukarıdaki satırlar tam olarak istediğimiz işi yaparlar. Yani yeni VirtualHost'umuz aşağıdaki gibi gözüküyorsa, svn.ornek.com adresine gelen kullanıcıların artık kullanıcı adı ve şifre girmeleri gerekecektir. 8. Dizini oluşturduktan sonra ilk depoyu yaratmaya hazırsınız. Şu komutla devam edelim. Çağrı EMER mkdir -p /srv/svn <VirtualHost IP:Port> ServerAdmin ServerName svn.ornek.com DocumentRoot /var/www/ornek.com/svn.ornek.com/public_ html <Location /svn> DAV svn SVNPath /srv/svn </Location> CustomLog /var/www/ornek.com/svn.ornek.com/logs/sv n_logfile "%t %u %{SVN-ACTION}e" env=svn-action </VirtualHost> birlikte, genellikle /srv ya da /var altında tutulduğunu söylersek yanlış olmayacaktır. Bu yazıda ben, /srv/svn dizinini depo olarak kullanacağım.

9 izinlerini nasıl Neyse ki Apache bunu bizim için çok kolaylaştırmış. İlk seferde yapmamız gereken; AuthUserFile /etc/svn-auth-file satırında geçen /etc/svn-auth-file adresine izin dosyamızı oluşturmak. Bu dosya adresini kendi ihtiyaçlarınıza göre değiştirebilirsiniz. Yani /srv/permissions/svn- htpasswd -cs /etc/svn-auth-file yonetici Bu komutla /etc dizini altına svn-auth-file diye bir dosya yarattık. Yönetici isminde bir kullanıcının şifresini SHA algoritmasıyla şifreledik ve bu dosyaya kaydettik. Bundan sonra oluşturacağımız kullanıcılarda artık create manasına gelen -c seçeneğini kullanmamıza gerek yok. Bir de böyle bir kullanıcı tanımlayalım. htpasswd -s /etc/svn-auth-file kullanici1 -s seçeneğini kullanmazsak şifrelerimiz düz metinler halinde saklanır ki hiç hoş bir şey değildir. SHA algoritması dışında hangi algoritmaları kullanabileceğinizi görmek için htpasswd'nin man sayfalarına bakabilirsiniz. Kullanıcılar tamam da, ya belli kullanıcıların belli dosyalara erişmesini istiyorsak ne yapacağız? Bunun için erişim kontrol dosyası oluşturmalı ve yine örnek.com'un yapılandırma dosyasına birkaç satır eklemeliyiz. Erişim kontrol dosyası çok basit bir yapıya sahip. Diyelim yukarıda oluşturduğumuz yönetici isimli kullanıcının her dizine erişebilmesini fakat kullanıcı1 isimli kullanıcının sadece kullanıcı1 dizinine yazabilmesini fakat diğer dizinleri okuyabilmesini istiyoruz. O halde şöyle bir dosya oluşturmalıyız. Yine erişim izin dosyasında olduğu gibi bu dosyayı istediğimiz isimde ve istediğimiz dizinde oluşturabiliriz. Yeter ki adresini bilelim. nano /etc/svn-access-file #favori metin editörü tartışmasına girmeyelim :) ben de istemez miyim bir vi kullanayım, emacs'le macro'dan macro'ya uçayım. Bu dosyaya şu satırları yazacağız. [/] yonetici = rw kullanici1 = r [/kullanici1] kullanici1 = rw Tabii ki bu dosyaya ekleyeceğiniz satırlar kullanıcılarınıza ve deponuzun dizin yapısına göre değişecektir. Birden çok depo kullanmanız halinde ya da Apache yapılandırmasında SVNParentPath 9. Peki bu kullanıcı oluşturacağız? perm gibi bir dosyada da tutmanız herhangi bir sorun yaratmayacaktır. Unutmamanız gereken izinleri yarattığınız dosyanın adresini AuthUserFile değişkenine parametre olarak atamak. Şimdi ilk kullanıcımızı oluşturalım. <VirtualHost IP:Port> ServerAdmin yonetici@ornek.com ServerName svn.ornek.com DocumentRoot /var/www/ornek.com/svn.ornek.com/public_ html <Location /svn> DAV svn SVNPath /srv/svn AuthType Basic AuthName "Kimsin Sen?" AuthUserFile /etc/svn-auth-file Require valid-user </Location> CustomLog /var/www/ornek.com/svn.ornek.com/logs/sv n_logfile "%t %u %{SVN-ACTION}e" env=svn-action </VirtualHost> Çağrı EMER

10 edebiliriz ve Kaynaklar: VirtualHost yapılandırması için kullandığım CustomLog'un nasıl oluşturulduğunu Apache sayfalarında bulabilirsiniz. _log_config.html#customlog Diğer her şey için bakmanız gereken kaynak kullanıcı kılavuzudur Apache'yi yeniden başlattığımızda hem izin kontrolü hem de erişim kontrolü yapan ve Apache üzerinden çalışan bir Subversion sunucuya sahip olacağız. Kendimizi tebrik Notlar <VirtualHost IP:Port> ServerAdmin ServerName svn.ornek.com DocumentRoot /var/www/ornek.com/svn.ornek.com/public_ html <Location /svn> DAV svn SVNPath /srv/svn AuthzSVNAccessFile /etc/svnaccess-file AuthType Basic AuthName "Kimsin Sen?" AuthUserFile /etc/svn-auth-file Require valid-user </Location> CustomLog /var/www/ornek.com/svn.ornek.com/logs/sv n_logfile "%t %u %{SVN-ACTION}e" env=svn-action </VirtualHost> :) Temel Subversion kullanımı ve Git ile arasındaki farkları gelecek ayki SUDO'da bulabilirsiniz. Çağrı EMER kullandıysanız bu gibi sebeplerden farklı bir yapılandırmaya ihtiyaç duyabilirsiniz. Bu noktada sizi tekrar kullanıcı kılavuzuna yönlendiriyorum. Şimdi erişim kontrolü için gereken değişkeni Örnek.com'un Apache yapılandırmasına ekleyelim.

11 11.

12 Artık çizimimiz koyulaşmış durumda. Fakat göreceğiniz üzere daha önce çok da belli olmayan hafif kirli tabaka da artık belirginleşmiş bir şekilde karşımızda duruyor. Endişelenmeden devam ediyoruz. Şimdi sıra resmi mümkün olduğunca saf siyah ve beyazdan oluşan bir hâle getirmekte. Buna yönelik ilk işlemimiz için GIMP'in posterleştir efektini kullanacağız. Bu efekte renkler menüsünden ulaşabilirsiniz. Posterleştirme düzeyini en düşük seviyede tutup efekti uygulayınca beni daha iyi anlayacaksınız. 12. Öncelikle çizgileri belirginleştirmemiz gerekiyor. Bunun için ilk olarak karikatür efektini uyguluyoruz. Bu efekti Süzgeçler >> Sanatsal yönergesini takip ederek bulabilirsiniz. Ben, maske yarıçapını en yüksek, siyah yüzdesini de 0,090 şeklinde ayarlayarak efekti uyguladım. Siz kendinize uygun olacak şekilde önizlemeden kontrol ederek ayarlama yapabilirsiniz. Yine de tavsiyem, çizim belirginliğini en iyi şekilde almak için maske yarıçapını en yüksek ayarda tutmak olacaktır. Bu yazıda elle çizilmiş bir resim üzerinden anlatım yapılacaktır. Elle çizilmiş bir resmi de bilgisayar ortamına iki şekilde aktarabilirsiniz: Birincisi taratmak. Çizdiğiniz resimde herhangi bir gölgelenme ya da bozulma istemiyorsanız kesinlikle taratmalısınız. Diğer yöntem ise kamerası bulunan herhangi bir cihazla resmini çekmek. :) Buradaki amacım zor koşullarda bile istediğimizi nasıl elde edeceğimizi göstermek olduğundan resmi çekilmiş çizim üzerinden anlatıma devam ediyorum. Unutmadan, resim sadece dış hatlardan oluşmalı. Gölgelendirme işini beraber yapacağız çünkü. Muhittin BACI Bu ayki yazımızda, çizdiğimiz resimleri GIMP kullanarak nasıl renklendirip gölgelendirebileceğimizi anlatmaya çalışacağım. İlk olarak bir çizime ihtiyacımız var. Elle veya bir çizim programı kullanılarak çizilmiş olabilir.

13 Artık şeffaf katmanımız hazır. Son olarak, arada boşluklar kalmadığına emin olmalıyız ki boyama esnasında sorun çıkmasın. Boyama için üç temel renk seçiyorum; yüz, saç ve kıyafet için. Tonlamaları da bu renkler üzerinden yapacağım. İstediğiniz şekilde renk sayısını arttırabilirsiniz. Çizdiğim karakterin aslına uygun olması için saç rengi olarak kahverengi kıyafet rengi olarak da kırmızı kullanıyorum. Göngelendirme için basit bir şekilde 3 farklı ton kullanacağız, önemli olan kısım bu tonlamaları nerelere 13. Şimdi çizim kısmını son aşamaya taşıyabiliriz. Bulanık seçim aracını kullanarak beyaz kısımları temizleyeceğiz. Ama bundan önce çalışmakta bulunduğumuz katmanı çoğaltıp ilk katmanı silmemiz gerekiyor, çünkü artık çizgileri şeffaf bir katmanda çalışacağız. Seçim işlemini yaparken seçilmeyen çizgiler kalacaktır. Bunun için de bulanık seçim aracını shift tuşuna basarak kullanırsanız seçimlerin eklenerek devam ettiğini Seçim işleminin ardından crtl-x ile seçimi kesip crtl-v ile tekrar yapıştırıyoruz. Daha sonra katman bölümünden yapıştırılan katman olarak görünen katmanımıza sağ tıklayıp yeni katman ibaresini seçtiğimiz takdirde kullanılmaya hazır sadece çizimlerden oluşan katmanımızı elde etmiş olacağız. göreceksiniz. Yine aynı şekilde çıkarmak istediğiniz seçimler için de aynı işlemi crtl tuşuna basarak yapabilirsiniz. Muhittin BACI Şu an neredeyse boyanmaya hazır hâle gelmiş durumda çizimimiz. Ancak resmin bir kaç yerinde renkli pürüzler dikkatinizi çekmiştir, bunları silgi ile temizleyebiliriz.

14 Anime çizimlerinde saçlar genellikle iki ana tondan oluşur. Birincisi saçın ana rengi, ikincisi ise saçın ışık vurup parladığı Bu işlemi bitirdiğimizde elimizde şöyle bir görüntü olması lâzım: 14. Muhittin BACI Ben doğrudan hangi bölümü gölgelendireceğimi seçtim ama siz kademe kademe yapabilirsiniz bu işlemi. Daha önceden yapılmış resimlerin benzerlerini yapa yapa nasıl yapılması gerektiği hususunda tecrübe kazanabilirsiniz. Ya da size referans olması için başka çizimler de kullanabilirsiniz. Başka çizimlerdeki ışıklandırma ve gölgelendirmeler size fikir verecektir. yerlerdir. Renk seçim aracı ile saçı boyadığımız rengi tekrar alıyoruz ve bu sefer oldukça rengini açıyoruz. Şimdi parlamasını istediğimiz yerleri seçebiliriz. :) Sanırım artık yüz ve saç gölgelendirmeye geçebiliriz. Saç gölgelendirmenin ilk aşaması olarak da sanırım saça hat çekmeyi uygulayabiliriz. Önce renk seçim aracı ile saçı boyadığımız rengi seçip, daha sonra bu rengi koyulaştırıyoruz. uygulayacağımız. Kıyafetin şekline ve vermek istediğimiz etkiye göre belirleyebiliriz hatlarımızı. Bu işlemi gerçekleştirirken de serbest seçim aracını kullanıyoruz.

15 gölgelendirme kısmına sanırım. benzeri bölümlerle uğraşmayacaktık. Bu hususta tavsiyem şöyle olacaktır; çalışmalarınızı mürekkepli ve ince uçlu kalemler kullanarak yaparsanız boyama sırasında işiniz daha kolay olur ve daha kaliteli yapımlar elde edebilirsiniz.) Yüz gölgelendirme esnasında ilk düşüneceğimiz kısım saçların altında kalan bölgelerin hat çekilip koyulaştırılması olabilir. Saçların ve -varsa- aksesuarların alt tarafının koyulaştırılması ilk etapta güzel bir gölge izlenimi uyandıracaktır. Artık keyfinize göre kalan kısımlarıda gölgelendirme yapabilirsiniz, ince ayrıntılarla sizi başbaşa bırakıyorum. Muhittin BACI Yüz geçebiliriz (Başta belirttiğim üzere çizimimizi daha özenerek yapıp bir de taratıp da bilgisayar ortamına aktarsaydık bu ve 15. Son olarak (çizimden kalan boşluklar da dahil olmak üzere) göze hoş görünmeyen kısımları rötuşlamayı unutmayın.

16 16.

17 Yaşınızı İsminizi C /*Bu ipucundaki stdin dosyasının işlevini bilmeyen arkadaşlar en sondaki NOT' okuyabilirler*/ Ardışık olarak kullanıcıdan girdi aldığımız durumlarda kullandığımız fonksiyonların işleyişi çok büyük ölçüde dikkat edilmesi gereken bir nokta oluyor. fscanf(stdin, gets(isim); "%d", &yas); Bu işlem yanlış olur ve programda beklenmedik sonuçlar oluşur. Neden? scanf, fscanf, sscanf fonksiyonları boşluk ya da satır başı karakterleri gördüğünde okumayı bırakır. gets fonskyinu ise boşluk karakterlerini okur, satır başı karakterini görünce bu karakteri de okuyarak geri döner. Sanırım yanlışlık anlaşıldı ama biz yine de konuyu irdeleyelim; Yaşınızı İsminizi daha Girin: Girin: 5 Semetey Burada hatalı olan yeri şu şekilde iyi görebiliriz; Yaşınız: 5\n ->>> 5 tuşuna bastık ve scanf'in kabul etmesi için enter tuşuna bastık. Bu durumda stdin dosyamızda 5\n msg Girin: Girin: Yukarıdaki örnekten yola çıkarak anlatalım. İlk girdi bir sayı ve ikinci girdi bir karakter dizisi olacaktır/olmalıdır. Eğer şu şekilde bir girdi alma mekanizması sıralarsak; C++ İlk ipucumuz C++ dili için olsun. ++ ve -- operatörlerinin iki türlü kullanımı var. Bunları ön ek ve son ek olarak nitelendirirsek yanlış olmaz sanırım. İpucumuz ise şu olacak; mümkün olduğunca ön ek operatörlerin kullanılması. Nedeni ise ön ek arttırma ve eksiltme operatörlerinin son ek olanlara göre daha hızlı çalışması. Neden daha hızlı çalıştığını ise forumda konusu geçen aşağıdaki iletiden öğrenebilirsiniz. karakterleri bulunuyor. Burada program akışı scanf fonksiyonuna geçecek. scanf ise 5 i alacak ve \n karakterini gördüğü için okumayı bırakacak. Daha sonra biz ismimizi gireceğiz; İsminizi Girin: \nsemetey\n ->>> Buradaki ilk \n karakteri; 5'i okuyup \n (enter) karakterini stdin içerisinde bırakan scanf'den kalan \n. İkincisi ismimizi girdikten sonra akışın gets'e geçmesi isin yine bizim bastığımız enter karakteri (\n karakterini bilmeyen arkadaşlar bu karakterin enter tuşuna tekabul ettiğini anlamıştır sanırım). İşte olay burada hata ile sonuçlanıyor. "gets fonksiyonu \n gördüğü zaman onu okur ve okumayı sonlandırarak geri döner" demiştik. Bu durumda gets fonksiyonu \nsemetey\n dizisinden sadece ilk \n karakterini okur ve geri döner. Bu durumda kişi yaşı 5 ismi ise "enter" tuşu olarak programda tutulur. Bu sorunun en basit çözümü araya \n karakterini okuyan bir başka fonksiyon yerleştirmektir. Örneğin getchar() fonksiyonu bu durumda işimizi görecektir. fscanf(stdin, getchar(); gets(isim); "%d", &yas); 17. Bu yazıda programcıların işine yarayacağını düşündüğümüz irili ufaklı ipuçları paylaşmayı düşünüyoruz. Bu sayıda C ve C++ ile ilgili ipuçları bulabilir, ipucundan önce hangi dil ile ilgili ipucu barındığını görebilirsiniz. Semetey COŞKUN

18 bu sadece girizgâh. İpucu olabileceğini düşündüğüm bu konu ile alakalı durum ise; "%n" parametresi. Ne işe yarar bu parametre? Bu parametreyi koyduğuz yer ile başlangıç arasında kaç karakter basıldığını bu parametre ile atadığınız değişkenden öğrenebilirsiniz. Yani; Bu ipucu ile ilgili olarak sonraki sayıda da devam etmek istiyorum. Çünkü birçok kombinasyon ile sorun ve çözüm üretilebilir. Şimdilik bu ipucunu burada burakalım. C C ile ilgili bir başka ipucu ile devam edelim. fprint, printf, sprintf gibi fonksiyonlar biliyoruz ki değişken sayıda parametre ile çalışabiliyor. Yani; #include <stdio.h> gibi iki parametre gönderebileceğim gibi, bunu arttırmak ya da azaltmak benim elimde. Fonksiyon ise bu durumu belirli anahtarlardan ayırt edebiliyor. Bu fonksiyonumuzdaki anahtar % karakteri. Aynı zaman bu şekilde tür bilgisini de vermiş oluyoruz. %s karakter katarları için, %d tam sayılar için vs şeklinde bu örnek çoğaltılabilir. Bu kadar bilindik bir şeyi ipucu olarak neden veriyorum? Daha vermedim, int main() { int a = 0; fprintf(stdout, "DENEME DENEME DENEME %n BIR IKI\n", &a); fprintf(stdout, "Sonuc: %d\n", a); return 0; } Bu kodu derleyip çalıştırdığınızda çıktısı şu şekilde olacak; DENEME Sonuc: DENEME DENEME BIR IKI 21 %n karakterinden önce 3 kere "DENEME" yazdım ve 3 tane boşluk var. Yani toplam 21 karakter. Burada dikkat etmeniz gereken nokta bu parametre scanf() fonksiyonunda fprintf(stdout, "%s - %s", "Semetey", "SUDO"); olduğu gibi değişkeninin adresi üzerinde işlem yapıyor. Yani ya adres operatörü ile bir değişken göndermelisiniz ya da gösterici ile çalışmalısınız. NOT: stdin ve stdout dosyaları standart giriş (standart input) ve standart çıkış (standart output) dosyalarıdır. Bu dosyalar zorunlu olmamak ile beraber %90 oranında olabileceğini düşündüğüm (bu oran tamamen kişisel bir tahmindir kısacası sallamadır fakat %100 bile olabilir bu oran) bir oranla; stdin klavye, stdout ise ekrana yönlendirilmiştir. Yani stdin dosyasını klavyeden giriş almak için bir dosya gibi, stdout dosyasını ise ekrana yazdırmak için bir dosya gibi kullanabilirsiniz kullanabilirsiniz. Dosyadan okuma ve yazma yapan fprintf ve fscanf fonksiyonları ile yazılmış örneği inceleyerek durumu daha iyi kavrayabilirsiniz. #include <stdio.h> int main() { int a; fprintf(stdout, "Bir sayı girin:"); // ekrana yaz fscanf(stdin, "%d", &a); //klavyeden oku fprintf(stdout, "\ngirilen sayı: %d\n", a); // yine ekrana yaz return 0; } 18. Sonuç olarak yukarıdaki örnekten devam edersek; fscanf fonksiyonu 5'i okuyacak. getchar ilk \n karakterini okuyacak ve gets ise Semetey\n karakter dizisini okuyacak. Burada "Semetey\n" karakter dizisinden \n karakterini ayıklamak programcıya kalıyor. Semetey COŞKUN

19 19.

20 Yukarıdaki tanım olduğu gibi adresinden kopyala - yapıştır ile alınmıştır. Kaynak kodları açık denildiği için lisansından da söz edelim, SQLite "Public Domain" yani Vikipedi'de "Kamu Malı" olarak Türkçe'leştirilmiş bir lisansa sahiptir. Lisans ile ilgili olarak bir kopyala yapıştır yapmak istemiyorum. İlgisini çeken arkadaşlar için bağlatnı verip geçeceğim; Lisanstan sonra tanımdaki bir başka noktaya değinelim; "sunucu yazılımı ve konfigürasyon gereksinimi olmayan" ibaresi bulunuyor. Bu ne demek oluyor; örneğin bir uygulama geliştirdiniz ve veri tabanı olarak uygulamayı MySQL'e entegre ettiniz diyelim. Örnek olarak; Chrome, Chromium, Firefox gibi uygulamalar, geçmiş bilgileri, sık kullanılanlar, favoriler gibi bağlantı adreslerini ve kullanıcı ayarlarına yönelik diğer bilgileri SQLite veri tabanında saklıyorlar. Ubuntu için Firefox ön tanımlı geliyor, ya da Debian için Firefox çatallaması daha doğrusu sanırım sadece ismi değişik olan bu tarayıcı varsayılan olarak geliyor. Bu tarayıcılar gerekli bilgileri tutabilmek için bize sormadan sistemimize bir veri tabanı yönetim sistemi sunucusu kurarak ve bu sunucuda kullanabilecekleri bir kullanıcı oluşturmuyorlar. Bunlara hiç gerek olmaması için SQLite kullanıyorlar. Bu da tekil bir dosya demek. Chromium için örnek verelim; ~/.config/chromium/default/history Bu dosya tarayıcının geçmiş bilgilerini sakladığı dosyadır ve tahmin ettiğiniz üzere bir SQLite dosyasıdır. Verileri bu şekilde saklamanın avantajı ne olabilir? Herhangi bir sunucuya gerek olmaksızın, sıradan bir ikili dosya içerisinde SQL'in avantajlarından yararlanabilip aynı zamanda veriler arasındaki ilişkiyi tablolar halinde oluşturabiliyorlar. Bunun dışında ayrıca yedeklemesi de gördüğünüz gibi çok kolaylaşıyor bu şekilde; sağ tık -> kopyala. Bir diğer avantajı da bir çok dil için ara yüz sunması. Bu programlama dillerinden Vikipedi'de verilmiş olanları şunlar; BASIC, C, D, C++, Common Lisp, Java, C#, Visual Basic, Delphi, Curl, Lua, Tcl, REBOL, R, PHP, ASP, Perl, Ruby, Objective-C, Python, newlisp, Haskell, OCaml, Smaltalk Yani bir çok dil ile geliştirdiğiniz uygulamada SQLite kullanabilirsiniz. Size ve son kullanıcıya rahatlık sağlayacaktır. 20. "SQLite, dünyada en çok dağıtılan ve tavsiye edilen kaynak kodları halka açık, tamamen C/C++ programlama dilleriyle geliştirilmiş sunucu yazılımı ve konfigurasyon gereksinimi olmayan, işlemsel ve ilişkisel bir SQL veritabanı motorudur." Eğer ki bir son kullanıcı bu uygulamayı kullanmak istiyorsa bu demektir ki son kullanıcı bilgisayarına bir MySQL sunucu kurmalı (ben bu şekilde biliyorum ve bu bilgiyi Google'da biraz sınadım ve aksi bir bilgiye rastlamadım, yanlış bir bilgi varsa yani MySQL SQLite gibi tekil dosya olarak kullanılabiliyorsa 32. Sayı duyurusundan bu hatayı düzeltebilirsiniz). SQLite'de ise bir sunucu kurarak bu sunucuyu çalışma şekline göre ve istenilen seçeneklere göre optimize etmek için bir ayar dosyasına ihtiyaç yoktur. Çünkü söylendiği gibi bir sunucu kurmaya gerek yoktur. SQLite nedir? Bu soru ile başlayayım ve her zamanki gibi bir alıntı ile konuya giriş yapayım; Semetey COŞKUN

21 #apt-get install sqlite3 diyoruz ve paketi kuruyoruz. Uçbirimden veri tabanlarına erişebileceğimiz komutun adı sqlite3. Bunu da çok ufak bir ipucu olarak paylaşmak istiyorum; bir paket Dediğim ve küçük ipucundan tahmin ettiğiniz gibi komutumuz sqlite3. Bu komut şu şekilde çalışıyor; sqlite3 /ilgili/dizinde/bulunan/veri/tabanı/dosyası Yani sqlite3 komutundan sonra veri tabanı dosyamızın ismini belirtiyoruz. Örnek olarak; sqlite3 ~/.config/chromium/default/history komutunu verdiğimizde Chromium'un geçmiş ile ilgili veri tabanı dosyasının içeriğini görebiliriz. Bu şekilde var olan bir veri tabanı dosyası içeriğini görebilirsiniz. Kendimiz yeni bir veri tabanı oluşturacaksak sqlite3 /ilgili/dizinde/oluşturmak/istediğimiz/veri/ta banı/dosyası sqlite3 komutundan sonra bir yol (path) ismi giriyoruz. Yani sqlite3 komutundan sonraki belirtilen veri tabanı dosyası mevcut ise bu dosya içeriğini görebiliriz eğer ki mevcut değilse yeni oluşturabiliriz. Chromium'un veri tabanı dosyasından gidelim şimdilik ve aşağıdaki komutu verelim; sqlite3 ~/.config/chromium/default/history Bu komuttan sonra aşağıdaki gibi bir ekranla karşılaşırsanız sorun yok demektir. SQLite version Enter ".help" for instructions Enter SQL statements terminated with a ";" sqlite> MySQL'e alışık arkadaşlar için söylyeyim "SHOW TABLES" komutunu vermeyin, SQLite'te "yemiyor" maalesef. Bağlandığımız mevcut veri tabanındaki tabloları görmek için.tables komutunu veriyoruz; 21. SQLite kullanan bir uygulama denerken ise oluşturduğum tabloları görme, üzerinde değişiklikler yapma, verilerde düzenleme gibi sebeplerden dolayı yazdığım uygulama dışında, harici olarak tabloları görebileceğim ve MySQL'de olduğu gibi uçbirimden veri tabanını yönetebileceğim bir uygulama aradım. Sonuç olarak sqlite3 isimli paketi buldum. Bu paketi kurduktan sonra uçbirim üzerinden istediğiniz gibi veri tabanları erişimini sağlayabiliyorsunuz (SQLite için tabii). #apt-get install pidgin -> Pidgin'i uçbirimden çalıştırmak için "pidgin" komutunu vermelisiniz, #apt-get install vlc -> VLC'yi uçbirimden çalıştırmak için "vlc" komutunu vermelisiniz, #apt-get install gimp -> GIMP'i uçbirimden çalıştırmak için "gimp" komutunu vermelisiniz. Bu kadar örnekle sanırım demek istediğimi anlatabildim. eğer aynı şekilde; MySQL üzerinde SQL çalışırken hep komut satırını tercih ettim. Arayüzleri olan veri tabanı programlarından daha fazla şey öğrenildiğini düşünüyorum bu şekilde (uçbirimden el ile). Ayrıca aynı şekilde QT programlarken de QT Creator yerine bütün birimleri (Widget) elimle kodluyorum aynı sebepten dolayı; daha fazla şey öğrenildiğini düşünüyorum bu şekilde (el ile). kurdunuz; hata yakalamak için ya da herhangi bir sebepten dolayı uygulamayı uçbirimden çalıştırmanız gerekti diyelim, ihtiyacınız olan komut çok büyük bir ihtimalle paketin adıdır. Semetey COŞKUN

22 komutunu veriyoruz. Bu şekilde verdiğimiz komutta herhangi bir yol belirtilmediği için oluşturulacak olan veri tabanı dosyamız, uçbirimde o an bulunduğumuz dizin (pwd komutunun çıktısı) içerisinde oluşturulacaktır (mkdir, cd gibi komutların hepsinde olduğu gibi). Komutu verdikten sonra aşağıdaki şekilde bir tablo oluşturalım; urls keyword_search_terms segment_usage visits meta segments Şeklinde tablo isimlerini görmemiz gerekiyor. Standart SQL komutlarını tabii ki kullanabiliyoruz; sqlite> SELECT * FROM meta; version 17 last_compatible_version 16 early_expiration_threshold Eğer ki MySQL'i de komut satırından kullanıyorsanız sanırım bu çıktı size biraz ilkel gelecektir. Tablolar halinde değil ayırıcısı (separator) ile birbirinden ayrılmış olarak görüyoruz verileri. NOT: Ayırıcı (sonlandırıcı) karakter olarak ";" atomunun kullanıldığına dikkat edin; gireceğiniz SQL ifadelerinden sonra bu atomu kullanmak zorundasınız. Kendi veri tabanımızı oluşturalım; önce mevcut veri tabanından çıkmak için ".exit" komutunu kullanıyoruz ve sonra; sqlite> CREATE TABLE users (...> id INTEGER PRIMARY KEY,...> name VARCHAR(100) UNIQUE NOT NULL,...> passwd VARCHAR(100),...> user_mod VARCHAR(10) NOT NULL); sqlite> Bu şekilde sqlite> satırına geçtiği için anlıyoruz ki SQL ifademizde herhangi bir söz dizim ya da bir başka hata yok ve başarılı bir şekilde tablomuz oluşturuluyor. SQLite'de INTEGER PRIMARY KEY olarak belirttiğiniz sütun kendiliğinden artan olarak tanımlanmış oluyor. Yani MySQL'deki gibi ayrıca AUTO_INCREMENT olarak tanımlamamıza gerek kalmıyor. Yani bu tablodaki "id" sütunu kendiliğinden artan bir yapıya sahip olacak demek oluyor. presentation Semetey COŞKUN sqlite>.tables downloads name ise benzersiz (UNIQUE) yani boş geçilemez alan (NOT NULL) olarak işaretleniyor. user_mod alanı ise aynı şekilde boş geçilemez bir alan olarak işaretlenmiş. NOT: Bu kullanıcı bilgilerini saklayan bir tablo olarak düşünülmüştü. Doğal olarak aynı isimli iki kullanıcı istenen bir durum değil. user_mod sütunu ise kullanıcı yetkileri ile ilgili bilgileri tutan bir alan. İki kullanıcının sadece okuma hakkının olması (R--) olağan bir durumdur. Bu nedenlerle name alanı benzersiz olarak işaretlendiği halde user_mod tablosunun böyle bir şeye ihtiyacı yoktur, tam tersi bu user_mod alanı için sakıncalı bir durumdur. Tabloya veri ekleyip kendiliğinden artan alanı görebiliriz. Veri eklemeyelim; sqlite> insert into users values (null, 'root', 'ubuntu-tr', 'RWE'); Bu şekilde "null" olarak işaretleyip bir değer atamadık ve id değerimiz kendi kendine eklendi. Aynı sonucu şu şekilde de elde edebilirdik; sqlite> insert into users (name, passwd, user_mod) values ('rootttt', 'ubuntu-tr', 'RWE'); 22. sqlite3 SUDO

23 Bu şekile de id numarasını alanlara ve değerlere eklemeden otomatik olarak artmasını sağlayabilirdik. Buradaki roottttt'un nedeni; o alanı benzersiz olarak işaretlediğimiz için root'dan farklı bir değer girmemiz gerekiyordu en hızlı bu şekilde değiştirdim. şu şekilde test edebilirsiniz; sqlite> select * from users; 1 root ubuntu-tr RWE 2 rootttt ubuntu-tr RWE Benim bu konuda söyleyebileceklerim şimdilik bu kadar. Daha fazla ayrıntı için sqlite3 komutunu --help parametresi ile beraber verebilirsiniz. Ya da biraz daha ayrıntı için sqlite3 komutunu verdikten sonra.help komutunu verebilirsiniz. Sonuçları İlgilenen arkadaşlar için; SQLite'in sayfası; Dökümanlar; Bu konuda benim söyleyebileceklerim bu kadar. Herkese kolay gelsin deyip, bırakalım Semetey COŞKUN

24 24.

25 Bölüm 1 - Tmux ve Screen Nedir Bu uygulamalar uçbirim için birer pencere yöneticisi ve oturum çoklayıcısıdırlar. Cümle biraz havada kalıyor olabilir, bu nedenle gündelik örneklerden a. Oturum Kurtarma Uzak bir sunucumuz olsun ve bu sunucuyu SSH üzerinden yani uçbirimi kullanarak yönetiyor olalım. Yaptığımız işse bir yapılandırma dosyasını uzun uzadıya düzenlemek olsun. Öyle ki neredeyse bitirmek üzereyiz. Fakat öyle bir an gelsin ki artık yazamadığımızı fark etmiş olalım. Bizim veya sunucumuzun bağlantı sorunu nedeniyle oturumumuz sonlanmış ve biz bunca uğraşımızın üzerine yaptığımız değişiklikleri kaybetmiş olalım. Canımız sıkılır değil mi? Evet, tedbirli bir sunucu yöneticisi ya kullandığı düzenleyicinin kendiliğinden kaydetme özelliğini etkinleştirir ya da ara ara yaptığı bu değişiklikleri kendisi kaydeder. Peki, ikisini de yapmadığı zamanlar olmaz mı? Emin olun ki olur. İşte bu esnada bizim uygulamalarımız devreye girerek hayat kurtaran bir can simidi oluyorlar. Tmux ve Screen, uçbirim kapansa, bağlantımız kesilse bile arkada çalışmaya devam ederler. Kısacası tekrar bağlandığımızda bu uygulamaların oturumlarına geri dönmemiz ve dosyamızı kaldığımız yerden düzenlemeye devam etmemiz mümkündür. İlk madde bu bölümün başında havada kalan cümleyi açıklamıyor gibi sanki. Gerçi oturum çoklama meselesinin biraz yanından geçiyor ancak yine de tam anlamıyla izah etmiyor, örneklemiyor. ilk maddeye bilerek oturum kurtarma daha doğrusu oturuma devam edebilme özelliğini koydum, zira çok zamanlar hayat kurtarıcı olacaktır bu özellik. Peki pencere çoklama ne demektir? Aynı sunucumuza yine SSH ile bağlı olduğumuzu ve uçbirimden işimizi gördüğümüzü düşünelim. Öyle bir yapılandırma esnasındayız ki ikinci bir uçbirime bağlanma ihtiyacımız oldu bu sunucu üzerinde. Elimiz yerelde kullandığımız uçbirime gider, yeni bir SSH isteği yaparak sunucumuza bağlanırız. Öyle mi? Bunu ancak taze veya bu ihtiyacını karşılamak için araştırma yapmayan tembel sunucu yöneticileri yapar :) Diğerleri ise elindeki çoklayıcı üzerinden bir pencere daha açar. Hem de bir iki tuş darbesiyle. Kısacası aynı SSH oturumunda, aynı uçbirimde (daha doğrusu Tmux veya Screen oturumunda) ikinci bir pencere oluşturur, işini buradan görmeye devam eder. Aynı zamanda bu iki pencere arasında da bir ileri bir geri gezinebilir. Güzel değil mi? 25. Screen uygulamasını daha önce kullanmayanlar için Tmux'u anlatmak zor olduğu kadar, bilenler içinse bir hayli kolaydır. Bu nedenle öncelikle Tmux ve Screen uygulamalarının ne işe yaradıklarını anlatarak yazımıza giriş yapalım. Screen'i kullanıyor olanlar veya bilenler doğrudan aralarındaki farkı anlatan bölüme geçebilirler. b. Pencere Çoklama Tmux bir Screen muadilidir, yani uçbirim çoklayıcısı. Bir uygulamayı başka bir uygulamanın muadili olarak tanıtmak demek örnek alınan, yani dengi olarak kabul edilen uygulamayı genel kullanımda belki de "de facto" olarak kabul etmek demektir. Özellikle de örnek yine özgür yazılım camiasının içinden bir uygulamaysa. Kısacası, yazımızın konusu olan Tmux'un (Y.N: Okuyabildiğim her şeyi Türkçe okumaya gayret gösteririm) örnek aldığı Screen saygı duyulacak ve hatta saygı duyulması gereken bir uygulamadır. Serkan ÇALIŞ yola çıkarak uygulamaların biraz daha kafamızda yer etmesini sağlayalım.

26 bu çıktıya göre düzenliyoruz. Hatta aynı pencerenin yan bölmesinde de "top" komutu ile sunucuyu gözlemliyoruz! Sanırım aşağıdaki resim ne demek istediğimi tam olarak ifade edecektir. İşte, yine tam bu durumda uygulamalarımız ihtiyacımızı karşılamak için imdadımıza yetişiyorlar: Pencereleri bölme, boyutlandırma, özelleştirme. Yeni pencere oluşturmak güzeldi, peki oluşturduğumuz bir pencereyi bölerek kullanabiliyor olmamız daha güzel olmaz mı? Zahmet çektiğimiz konuyu düşünelim. Penceremizin üst tarafında istediğimiz çıktı akıyor, bizse bölerek kullandığımız alt tarafta dosyamızı 26. İkinci madde de bir hayli ilgi çekici görünmekte. Fakat son cümlelerdeki ileri geri gitme meselesi sanki azıcık zahmetli duruyor. Şöyle ifade edelim. Elimizde sürekli çıktı üreten bir penceremiz olsun. Bu pencerenin açık kalması gerekmekte ve biz burada akan çıktıya göre bir yapılandırma dosyasını düzenlemeliyiz. Tamam işte, ikinci pencereyi açabiliyoruz ya, hemen yapalım. İkinci pencerede çıktıyı izlerken birincisinde dosyamızı açıyor ve düzenliyoruz. İkinci pencereye geçiş yapıp çıktıya bakıyoruz, birinci pencereye dönüyoruz, tam düzenlemeyi yapacağız sırada çıktıyı unutuyoruz :) Olmaz demeyin, sunucuda yoğun işlemler esnasında her şeyin olabileceği vakidir. Şimdi meselenin neden biraz zahmetli olduğu anlaşılıyordur. Serkan ÇALIŞ c. Pencereleri Yönetme Resimden de görülebileceği üzere pencerelerimizi dilediğimiz gibi şekillendirmemiz mümkün. Sunucu üzerinde bu şekilde oluşturulmuş bir çalışma ortamı bize oldukça rahatlık sağlayacaktır.

27 Belirtilmiş olunduğu üzere aslında işlev olarak Tmux ve Screen aynı amaca hizmet ediyorlar. Fakat aralarında bazı farklılıklar bulunmakta. Screen kullanan çoğunluk için bu farklar Tmux'a geçmeye yeter mi bilinmez, fakat etrafta Tmux'a geçenleri gördükçe ileride ortaya bir Gnome/KDE, Vim/Emacs tarzı bir rekabet çıkabileceğini söyleyebilirim. Ancak sayılan ikililer aynı amaçlara hizmet etse de hem yapı olarak hem de görünüş olarak birbirinden çok farklıdır. Tmux ve Screen ise bu kadar farklı görünmezler, en azından dışarıdan baktığımızda. Bu nedenle yazıyı okuyup da "Screen'den fazla nesi var ki?" diyenleri duyar gibi oluyorum :) Biz aradaki farkları aktaralım, karar yine kullanıcıların olsun. a. İki uygulamanın arasındaki en büyük farklardan biri lisanslarıdır. Screen, GPL ile dağıtılırken Tmux, BSD lisansını kullanır. Özellikle lisanslar konusunda çok aşırı hassas kullanıcılar için iki uygulama arasındaki bu farkın belirtilmesi gerekir. b. Tmux çalışma prensibi olarak Screen'den ayrılır. Tmux, Sunucu/İstemci modeliyle iş görür. İlk Tmux oturumu oluşturulduğunda eş zamanlı olarak bir de Tmux sunucusu oluşturulur. Bunun akabinde artık oluşturulacak tüm oturumlar bu sunucu için birer istemci olurlar. Tmux'un oturumlararı arasında iş görmek kolay ve düzenlidir. Burada öne çıkabilecek tek eksi puan ise sunucunun çökmesi durumunda tüm Tmux oturumlarının kaybedilecek olmasıdır. c. Screen *nix dünyasındaki en yaygın çoklayıcıdır. Ayrıca girmediği ortam kalmamıştır. 1987'den beri geliştirildiğinden dolayı kendisi kararlı sayılabilse de hala düzeltilmemiş sorunları mevcuttur. Kodu (bu işten anlayanların ifadesiyle) çorba gibi (spaghetti code) olmuştur. Bazı gereksiz sayılabilecek özellikler nedeniyle şişmiş durumdadır. Son sürümünü 2008'de çıkartmıştır ve yeni özellikler ekleme konusunda geliştiricileri pek hevesli değildir, örneğin pencereleri dikey bölmek gibi. Tmux henüz yeni yaygınlaşmaktadır. Kendisi IRIX ve HP-UX gibi ortamlarda desteklenmemektedir, bu ortamlar için destek verilmesi de düşünülmemektedir. Diğer taraftaysa Tmux, OpenBSD üzerinde 2009'dan beri öntanımlı çoklayıcı olarak yerini almıştır. Kodu yine bu işten 27. Bölüm 2 - Tmux ve Screen Arasındaki Farklar Bir arkadaşımızın sistemine girmemiz ve onun bizden rica ederek yapmamızı istediği şeyi halletmemiz gerekiyor. Kolay bir şekilde SSH ile bağlanıp, işimizi halledip çıkabiliriz. Peki arkadaşımız biz bu işi hallederken neler yaptığımızı görmek istiyorsa, hem de birebir olarak? Bu gibi bir durumda oturum paylaşma kullanılabilir. Aynı Tmux veya Screen oturumuna bir başkası bağlanıp, bizim yaptıklarımızı görebilir, oturum ortak olduğu için gerektiğinde kendisi de müdahale edebilir. Bu özelliği, verdiğimiz örnekteki şekliyle kullanabileceğimiz gibi, eğitim maksatlı da kullanabiliriz. Sunucu yönetenler için ortak çalışma şekli bile olabilir bu özellik. Bizim yaptıklarımız birebir karşı tarafa da yansıyacağı için bir nevi sohbet aracı olarak bile kullanılabilir oturum paylaşma. Sadece "enter" yerine ctrl+c kullanmamız gerekir, onu da sistemi sürekli "Böyle bir komut bulunamadı" iletisini basma işkencesinden kurtarmak için yaparız :) Görülebileceği üzere uçbirim üzerinde kullanılan pencere çoklayıcılarının güzel ve hayat kurtarıcı özellikleri mevcut. İki uygulama da temel anlamda birbirlerine benzemekteler. Zira yaptıkları iş hemen hemen aynı kapıya çıkıyor. Aralarındaki farkları ortaya koymak için yazımızın bir sonraki bölümüne geçebiliriz. Serkan ÇALIŞ d. Oturum Paylaşma

28 d. Pencere yönetimi Tmux ile çok daha kolaydır. Pencerelerin boyutlandırılması için bir iki tuş kombinasyonu yeterlidir. Tmux bu konuda daha zekice davranmaktadır. Pencereleri dikey bölmek Tmux ile öntanımlı olarak sağlanırken, Screen'in bir yamayla yeniden derlenmesi gerekir. Belirtildiği üzere geliştiriciler bu özelliği eklemeyi düşünmemektedirler. Ubuntu üzerinde gelen Screen'se bu yama ile dağıtılmaktadır. Tmux'un öne çıkan bazı özellikleriyle Screen'den nasıl farklaştığına daha da fazla değinebilirdim aslında, ancak listemiz kabarıp gidecektir. Bu nedenle aradaki farkları yüzeysel olarak maddeleyip diğer bazı farkları kullanarak veya araştırarak öğrenmeniz için size bırakıyorum. Yine de maddelemesek bile Tmux'un öne çıkan bazı özelliklerinden bahsedelim. Tmux ile pencereleri istediğimiz bir anda eşzamanlı olarak kullanabiliriz. Şöyle düşünün. İki penceremiz var ve ayrı ayrı iki sunucuya bağlandık. Hatta sunucu sayısı iki değil de on olsun, haliyle pencere veya bölme sayımız da on olacaktır. Bu sunucuların hepsinde aynı anda apt-get update ve apt-get upgrade yürütmek istiyoruz. Tüm sunucu bağlantılarını yaptıktan sonra Tmux oturumunda bir Bu gibi küçük olarak görülebilecek bir çok özelliği sayesinde Tmux esneklik kazanmakta ve Screen'in önüne geçmekte. Yeni bir uygulama olduğundan, önünde de Screen gibi güzel bir örnek bulunduğundan ötürü Tmux muhtemelen Screen'in yaptıklarını yapmakla kalmayarak üzerine birçok şeyi koymakta. Bu gibi bir yazıda tüm bu farklılıkları anlatmak mümkün olmadığından ötürü bir sonraki bölümümüz olan Tmux'un kullanımına geçebiliriz. Bölüm 3 - Tmux'un Kullanımı Bu kadar laf ebeliği yaptıktan sonra çok genel konuşmuş gibi görünüp, uygulamaların işlevleri hakkında pratik bilgi vermemiş olabilirim. Fakat bu tür uygulamaları kullanmadan önce ne şekilde yararlanabileceğimizi öğrenmek veya 28. Tmux kendi tecrübelerimden edindiğim kadarıyla da Screen'den daha hızlı cevap vermekte. Örneğin Screen'de verilecek bir dmesg komutunu ctrl+c ile kesmek Tmux ile yapılan denemedekinden çok daha yavaştır. komut yürüterek tüm bu pencereleri "senkronize" edebiliriz: "set-window-option synchronize-panes on off" Birer adet apt-get update ve apt-get upgrade komutu on sunucuda birden çalışacaktır. Bu işlemden sonra birleştirdiğimiz pencere veya bölmeleri ayırarak tekrar her sunucu için ayrı ayrı çalışmaya devam edebiliriz. ç. Tmux temiz ve hafif bir çoklayıcıdır. Zaten yazılmaya başladığında da bu yönde bir hedef belirlenmiştir. Screen'in neredeyse yarısı kadar bellek harcamaktadır. Çoklayıcıların bellek harcamaları fazla olmasa bile bu kullanım oranları uygulamaların yapısı hakkında fikir verecektir. e. Tmux oturumunda kullanabilen hemen her şey dışarıdaki kabukta da kullanılabilir. Bu özelliği sayesine daha kolay Tmux betikleri yazılabilir. Tmux ile beraber durum satırını (çubuğu) öntanımlı olarak gelmektedir ve özelleştirmek çok daha kolaydır. Ayrıca kendisi bu konuda daha esnektir. Screen ise durum çubuğunu öntanımlı olarak getirmez ve.screenrc dosyasına işleyeceğiniz durum çubuğu satırı çok karmaşıktır. Serkan ÇALIŞ anlayanların yorumuyla son derece düzenli ve güzel yazılmış durumdadır. Yeni olduğu için sürekli güncellenmekte ve yeni özellikler katılmaktadır.

29 Uygulama Merkezi'nden aratarak veya aşağıdaki komutla doğrudan kurabilirsiniz. Not: Tmux sistemde kurulu olarak gelmez. install tmux Tmux'un (genel anlamda çokluyucuların) en güzel özelliklerinden birinin oturumları yönetebilmek olduğunu söylemiştik. Hemen elimizi kirletmeye başlayabiliriz. Uçbirimi açtıktan sonra aşağıdaki komutlardan birini verirsek karşımıza bir adet Tmux oturumu açılacaktır. İlk sıradaki standart bir oturum başlatmak için en kolay olanıdır görülebileceği üzere. tmux tmux new tmux new-session Karşımıza gelen şey, ilk esnada gözümüze farklı görünmeyebilir. Fakat en alt satırdaki yeşil durum çubuğu dikkatimizi çekecektir. Açılan bu ortam Tmux'un oturumudur. Durum çubuğunu sol tarafında "[0] 0:bash*" ibaresi, sağ tarafında ise "sistemin_ismi" "saat" "tarih" görünecektir. Sol taraftaki [0] oturumun ismi, 0:bash ise bu Ancak, devam etmeden önce çoklayıcıların en temel tuş vuruşundan bahsetmemiz şarttır. Çoklayıcılarda bir şeyler yapmak için önek tuşlarını kullanırız. Screen kullananların tahmin edebileceği gibi bu tuş Ctrl+a'dır. Tmux ise önek olarak Ctrl+b kombinasyonunu kullanır. Fakat anlatımlarda bu genelde Ctrl+b şeklinde geçmez. Ctrl-b daha da doğrusu C-b şeklinde geçmektedir. Bu nedenle bu yazıda da C-b gördüğümüz yerde Ctrl ve b tuşlarına aynı anda basarak önek tuşunu işlememiz gerekir. Bunun ardından diğer komut tuşları gelir. Örneklerini birazdan göreceğimiz için yolumuza devam edelim. apt-get a. Oturum Yönetimi / Oturumdan Ayrılma, Geri Bağlanma / Oturum Kurtarma Serkan ÇALIŞ Anlatımın içinde boğulmamak için izleyeceğimiz yolu önce Bölüm 1'e göre belirleyelim ve oradaki dört aşama üzerinde sınırlama yapalım. Temel kaideleri öğrendikten sonra daha farklı konulara ve ipuçlarına değinmeye çalışalım. Başlamadan önce şunu belirtelim, Tmux'ta bir işlevi yerine getirmenin birden fazla yolu vardır. Anlatımda mümkün mertebe en pratik ve kolay olan yolları kullanmaya çalışacağız. oturumdaki pencerenin ismidir. * karakteri ise aktif pencereyi gösterir. Şu an için tek oturumumuz ve tek penceremiz olduğu için görüp göreceğimiz bu kadardır. Bunun haricinde oturumun Tmux'a ait olduğunu fark edecek başka bir belirti yoktur uçbirimde, tabi şu aşamada. Uçbirimde yaptığımız her şeyi burada da (haliyle) yapabiliriz. Deneme yapmaya başlayalım. less aracı ile /etc/fstab dosyamıza bakalım. less /etc/fstab Evet, önümüze dosyamız açıldı. Çokluyucuların en güzel özelliklerinden biri olan oturumu geri plana atıp, daha sonra bağlanmayı uygulayalım. Sırasıyla aşağıdaki tuşları işleyelim: C-b d Bunun anlamı sırasıyla ctrl ve (ctrl'den elimizi kaldırmadan) b'ye aynı anda basıp, ardından iki tuşu birden bırakıp daha sonra d tuşuna basmaktır. Eğer tam olarak böyle yapmazsak istediğimiz şey olmaz. Doğru bir şekilde bunu uygularsak Tmux oturumu geri plana atılır ve uçbirimde "[detached]" yazısı görünür. Bunun anlamı oturumumuzun başarılı bir şekilde geri plana atıldığıdır. Biz farkında olmasak da geri planda less ile fstab dosyası açık olarak 29. kullanım alanlarını hayal edebilmek için ön bilgi şarttır. Bu aşamdan sonra tamamen kullanıma yönelik anlatımımıza geçebiliriz.

30 aynı işi görecektir fakat pkill ile sonlandırarak zorlama durumunda bile Tmux oturumunun kurtarılabildiğini görmek istiyoruz şu aşamada. Yeniden açacağımız uçbirimde tek yapmamız gereken "tmux a" komutunu yürütmektir. Oturumumuz yine karşımıza gelecektir. Bu şekilde ufak bir masaüstü çakılması veya uzak sunucudan bağlantımızın kopması senaryosunu hayata geçirmiş ve yaptığımız işi kurtarmış olduk. Bu komut aslında "tmux attach" komutunun kısaltılmış halidir. Bazı komutları kısa şekliyle kullanabiliriz, fakat hepsi için bu geçerli değildir. Komutu uyguladıktan sonra karşımıza geri plana atmış olduğumuz oturumumuz gelecektir. Bu oturum istersek uçbirimi kapatalım, istersek masaüstü oturumumuzu kapatalım tekrar bir uçbirim açıp çağırdığımızda önümüze gelecektir. Hemen deneyelim bunu, yeni bir uçbirim açıp şu komutu yürütelim: pkill gnome-terminal Bu komutla bindiğimiz dalı kesiyoruz :) Komuttan sonra hem komutu uyguladığımız hem de Tmux oturumunun olduğu uçbirim sonlandırılacaktır. Bunu yapmamızın sebebi, uçbirimin bir şekilde zorla kapanması senaryosunu hayata geçirmektir. Zira uçbirimi çarpı tuşuyla kapatmaya çalışırsak bize aktif bir süreç olduğunu, eğer uçbirimi kapatırsak onun da sonlanacağını söyleyecektir. Bizim uyguladığımız komutla less aracı ile dosyamıza bakarken oturumumuzda bir şey dikkatimizi çekecektir. Durum çubuğunun sol tarafında artık şu ibare yer almaktadır: "[0] 0:less*". Boş olarak açtığımız oturumdan farklı olarak less aracını kullandığımızda burada "bash" yerine artık "less" yazmaktadır. less aracını kapattığımızda yine "bash"e dönmektedir. Tahmin edebileceğimiz üzere Tmux, pencereleri kendiliğinden isimlendirmektedir. Örneğin less aracını "q" ile kapatıp uçbirimde "top" komutunu yürüttüğümüzde bu sefer isim "top" olarak değişecektir. Çoklu pencerelerle çalışmaya başladığımızda bunun yararını daha iyi göreceğiz. Peki, yaptığımız işlemi Tmux algılayamadı ve pencere ismini değiştirmedi ya da değiştirdi fakat biz farklı bir isim istiyoruz, bunu aşağıdaki tuşları işleyerek yapabiliriz: tmux a Serkan ÇALIŞ Oturumumuzu tekrar önümüze getirmek istiyoruz. Yapmamız gereken uçbirimde şu komutu yürütmektir: C-b, Tuşların işlenmesinden sonra Tmux durum çubuğunda bizden pencere ismini düzeltmemizi isteyecektir. O an isim neyse mevcut şekilde tutulur, bizim bunu silip yerine istediğimiz ismi yazmamız gerekir. Bu isimlendirmeden sonra Tmux işlemlere göre kendiliğinden pencere isimlendirmesi yapmayacaktır. Bizim belirlediğimiz isim her neyse, sabit olarak kalacaktır. Evet, standart bir oturum açmayı, oturumu geri plana almayı ve tekrar kendisine bağlanmayı gördük. Peki birden fazla oturuma ihtiyacımız olursa bu işlemler ne kadar değişecektir? Oturum açma komutunu her verdiğimizde Tmux yeni bir oturum oluşturacktır. Bir uçbirim açıp "tmux" komutunu yürütelim, ardından bir başka uçbirim açarak bir "tmux" komutu daha yürütelim. İkincisine dikkat edersek eğer, durum çubuğunun solunda [0] yerine [1] ile başlayan bölümü göreceğiz. Anlaşılabileceği üzere bu bizim ikinci oturumumuzun ismidir. Tmux'ta oturumlar 0'dan itibaren isimlendirilmeye başlarlar. Şimdi iki oturumu birden geri plana alalım. Artık bunu nasıl yapacağımızı biliyoruz: C-b d 30. açık olarak beklemektedir.