Oğluma ithafen... SALİH BALTALI KİMDİR?

Transkript

1

2 Oğluma ithafen... SALİH BALTALI KİMDİR? 1980 Sivas doğumludur da Sivas Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi Bilgisayar Bölümü den mezun olmuştur yılında Selçuk Üniversitesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Öğretmenliği (BÖTE) bölümünü bitirmiştir. Sonrasında Uludağ Üniversitesi BÖTE de programlama öğretimi üzerine tezli yüksek lisans yapmıştır. Uzun süre devlet okullarında Bilişim Teknolojileri öğretmenliği yapıp programlama alanında öğrenci ve öğretmen eğitimleri vermiştir. Yazar, her zaman ilk ve özgün eserleri hazırlamanın gayretiyle daha önce jquery(2011) ve jquery Mobile(2012) kitaplarını ülkemize III

3 İÇINDEKILER Önsöz... X Kitap Hakkında... XII Takip Edilecek Yöntem...XIV Dikkat Edilecek Hususlar...XV Ekler...XVI Kazanımlar...XVI Değerlendirme Yöntemi...XVII KODU GAME VE OYUN TASARIMI... 1 Giriş... 2 Kavram Öğretimi... 2 Materyal Seçimi... 3 Kodu Game Nedir?... 3 Kodu ile Neler Yapılabilir?... 4 Kodu Neden Farklıdır?... 5 Kodu Game Öğrenciye Ne Kazandırır?... 6 Kodu Cup... 7 Oyun Nedir?... 8 Oyun Tasarımı... 9 Oyun Tasarımı Aşamaları... 9 Oyun Türleri Oyun Mekanikleri Oyun Elementleri KODU GAME İNDİRME VE KURMA İŞLEMLERİ Kodu Game İndirme Kodu yu Bilgisayara Kurma Bazı İnce Ayarlar Yeni Bir Oyun Kontrolü Ekleme Neler Öğrendik? IV

4 2 KODU GAME ARAYÜZÜ VE TEMEL ARAÇLARIN KULLANIMI Kodu Game Arayüzü Yardımcı Komutlar Kaynak Ölçer Yatay Menü Arazi Oluşturma Arazi Biçimlendirme Nesne veya Karakter Ekleme Nesne veya Karakter Silme Oyunu Çalıştırma Oyunu Saklama Oyun Yükleme Neler Öğrendik? Sıra Sizde ÇEVRESEL EFEKTLER VE DÜNYA AYARLARI Su Efekti Doğal Objeler Rüzgâr Gökyüzü Aydınlatma Cam Duvarlar Neler Öğrendik? Sıra Sizde KARAKTER VE NESNE PROGRAMLAMA Karaktere Hareket Verme Bir Senaryo Nesnelerle Etkileşim Satır ve Karolarla Çalışma V

5 Skor Ekleme Gizli Skorlar Satır Öteleme Skor Çıkarma Hasar ve Tedavi Zaman (Timer) Ekleme Oyunun Bitirilmesi Neler Öğrendik? Sıra Sizde KARIŞIK KODLAR İÇİN SAYFALARLA ÇALIŞMA Senkron Sayfalar Asenkron Sayfalar Neler öğrendik? Sıra Sizde KAMERALARLA ÇALIŞMA Kamera Modları Sabit Pozisyon Sabit Ofset Serbest Oyun İçinde Kamera Değişimi Neler Öğrendik? Sıra Sizde YOLLAR HAZIRLAMA VE DÜŞMANLARLA MÜCADELE Düşman Oluşturma Karakterlerin Rastgele Hareket Etmesi Çizilen Yolu Takip Etme Patikalarla Duvar ve Yol İnşa Etme Kodu yu Silahlandırma Düşmanları Silahlandırma Hasar Alma ve Verme Neler Öğrendik? Sıra Sizde VI

6 8 KARAKTERLERİ KONUŞTURMA VE OYUN HAKKINDA BİLGİLENDİRME Duygu İfadeleri Karakterleri Anlık Konuşturma Karakterleri Zamana Bağlı Konuşturma Karakterleri Şarta Bağlı Konuşturma Oyun Hakkında Bilgilendirme Neler Öğrendik? Sıra Sizde MÜZİK VE SES EFEKTLERİ Arka Plan Müziği Ekleme Ses Efektleri Ekleme Oyuncunun Durumuna Göre Ses Efekti Ekleme Neler Öğrendik? Sıra Sizde SEVİYE ATLAMA (MULTI-LEVELS) İkinci Bölüm (Derin Sular) Sahne Tasarımı ve Senaryo İkinci Bölümü Programlama Üçüncü Bölüm (Kötüler Diyarı) Sahne Tasarımı ve Senaryo Üçüncü Bölümü Programlama Bölüm Bağlama (Linking Level) Bölüm Resetleme Altına Hücum Bölümü için Resetleme Derin Sular Bölümü için Resetleme Kötüler Diyarı Bölümü için Resetleme Skorların Sürekliliği Neler Öğrendik? OYUN-İÇİ SİNEMATİK SAHNELER (CUT-SCENES) Minik Bir Senaryo Karakter Diyalogları Kameralar Karakterlerin Eylemleri VII

7 Cut-Scene i Yapalım Neler Öğrendik? Sıra Sizde KODU DA GELİŞMİŞ TEKNİKLERLE OYUN ÖRNEKLERİ Cephane Kazan ve Kullan Yeniden Oluşturma (Recreating) Aynı Sahnede Yer Değiştirme (Teleporting) Rastgele Sayılar Üretme (Random Numbers) Rastgele Karakter Oluşturma Karşılaştır Komutu Skorboardları Toplama GUI Düğmeleri ve Dokunma GUI Düğmelerine Fare ile Erişim (Şifre Bulma Örneği) Skorboardlar Arası Veri Transferi (Bul Karayı Al Parayı Örneği) Fare Yoluyla Karakter Hareket Ettirme Karakter Ayarlarını ve Ortamı Programlama İki Kişilik Bir Oyun (Er Meydanı) Seviye için Kod Yazdır Neler Öğrendik? OYUN TOPLULUĞUNA KATILMA VE PAYLAŞIM Kodu Game Lab Web Sitesi Home Worlds About Resources Discussion The Kodu Community Forum Hesap Oluşturma Forumda Konu açma, Sorular ve Cevaplar Oyun Paylaşımı Neler Öğrendik? Sıra Sizde VIII

8 14 KODU GAME DE PROGRAMLAMA KAVRAMLARI Hangi Programlama Kavramları Öğretiliyor? Değişkenler Mantık Operatörleri Karar Yapıları Döngüler Fonksiyonlar Sınıflar EKLER Ek-1: EĞER ve YAP Bölümlerinde Bulunan Bütün Komutlar Ek-2: Kodu Game de Yer Alan Nesne ve Karakter Listesi Ek-3: Glif (Glyph) Kodları Ek-4: Örnek Bir Oyun Senaryosu Şablonu CEVAPLAR Bölüm 02 Cevapları Bölüm 03 Cevapları Bölüm 04 Cevapları Bölüm 05 Cevapları Bölüm 06 Cevapları Bölüm 07 Cevapları Bölüm 08 Cevapları Bölüm 09 Cevapları Bölüm 11 Cevapları İNDEKS IX

9 ÖNSÖZ Merhaba kıymetli okur, Farklı sebeplerden ötürü bu kitaba eriştiyseniz, programlamaya az ya da çok bir ilginiz olduğunu düşünüyorum. Böyle bir ilgiye sahip olduğunuz için kendinizle gurur duymalısınız. Çünkü geleceğin meslekleri, içerisinde yüksek teknoloji barındıran meslekler olacak. Seçtiğiniz mesleğin adı her ne olursa olsun, kıyısından köşesinden programlamayla bir ilişkisi olacak veya bu kabiliyetin olması sizden beklenecektir. Bunu yerli veya yabancı iş ilanlarına bakarsanız rahatlıkla görebilirsiniz. Böyle bir gerçekle karşı karşıya kalacak çocuklarımızı onları bekleyen bu geleceğe hazırlayabilmeliyiz. Bunun yolu ise sistematik bir programlama öğretiminden geçmektedir. Elinizdeki bu kitapta, temel programlama kavramlarının öğretimi anlatılmaktadır. Bu öğretim, klasik bir bilgi aktarımından çok, çocukların oynamayı çok sevdiği bilgisayar oyunlarını yine onlardan üretmeleri beklenerek sağlanmaktadır. Bu öğretim ve üretim sürecinde Kodu Game Lab isimli bir öğretim materyali (yazılım) kullanılmaktadır. Simgesel (ikonik) bir komut yerleşimine dayanan bu materyalde, 8-14 yaş arası çocukların seviyesine göre basit ve anlaşılabilir cümlelerle programlama yapılmaktadır. Yapılan bu programlamayla, önceden tasarlanan oyun karakterleri yönetilebilmektedir. Çocuklar, bu sayede hem programlamaya ait temel kavramları öğrenirken hem de kendi oyunlarını üretme, oynama ve paylaşma zevkini tatmaktadırlar. Bu yaklaşım, programlama öğretimini, sıkıcı ve monoton olmaktan kurtaran önemli ve gerekli bir adımdır. Bu şekilde her yaş grubu çocuklarda sürdürülebilir bir öğretim sağlanabilmektedir. Diğer taraftan, Kodu Game ile programlama öğretimi sayesinde 21. yüzyıl becerileri olarak bilinen, bir problemi anlama, problemi parçalarına ayırma, parçalar arasındaki benzerlikleri keşfetme, farklı olanı tespit etme(soyutlama), çözüm adımlarını sıralı işlemler dizisi haline getirme(algoritma kurma), test etme ve değerlendirme gibi birçok kabiliyetin gelişmesine X

10 olanak tanır. Bu beceriler, gerek programlama alanında gerekse günlük yaşamda yaşanan sorunlar karşısında sağlıklı düşünmeyi öğretir. Altın, petrol gibi yer altı kaynakları bulunmayan bir ülke olarak kalkınabilmemiz yüksek teknoloji üretme ve bunu ihraç edebilmekten geçmektedir. Bu da ancak, geleceğimiz olan çocuklarımızı yaşayacakları yüzyılın ihtiyaçlarına göre donatmak ve hazırlamakla mümkündür. Bu yolda programlama öğretimine ufakta olsa bir katkı sağlayacağını düşündüğüm bu eserin siz değerli okurlara faydalı olmasını umuyorum. Ağustos 2017 Salih BALTALI XI

11 KİTAP HAKKINDA Başlangıçta tam olarak ne işe yaradığı bilinmezken günümüzde programlama öğrenimine sağladığı katkı ülkemizce daha yeni yeni anlaşılan Kodu Game yazılımı hakkında derli toplu bir eserin olmayışı bu kitabın yazılmasının temel sebebidir. Kitap, bu anlamda bir ilk olma özelliğini taşımaktadır. Diğer taraftan programlamada neyi hangi sırayla nasıl verelim derdinde olan öğretmenler için de referans niteliğindedir. Her kavram ve konu, basit bir dille anlatılıp belirli bir sıralama gözetilerek bölümler halinde ilerlemektedir. Her bölüm bir öncekinin üzerine eklenerek devam etmektedir. Bu bakımdan, elinizde tuttuğunuz bu eser, aylarca yapılan araştırma, okuma ve izleme neticesi bütün bunların sentezinden ortaya çıkan özgün bir emeğin ürünüdür. Zor bir zamanda ve uzun bir süreçte yazılan bu kitapta sizden sadece iki şey beklenmektedir; sabır göstermek ve bol pratik yapmak. Sizi uzun ve eğlenceli bir süreç bekliyor. Öğreneceğiniz temel programlama kavramları bilgisayar oyunları geliştirerek sizlere öğretilmektedir. Bu yolda, konuları hiçbir bölüm atlamadan sırayla ve sabırla uygulamanız gerekmektedir. Kitap, giriş ve 14 bölümden oluşmaktadır. Bu bölümlerde nelerden bahsedildiği aşağıda kısaca anlatılmıştır. Giriş bölümünde; Türkiye de ilk ve ortaokullardaki programlama öğretiminin nasıl yapıldığından bahsedilip öğretimdeki bazı problemlere değinilmiştir. Özellikle kavram öğretiminin gerekliliği ve doğru materyal seçiminin önemi vurgulanmıştır. Ayrıca bir öğretim materyali olarak seçilen Kodu Game hakkında kısa bilgiler verilmiştir. Kitap boyunca dijital oyunlar tasarlanacağından oyunlara ait, oyun nedir, oyun tasarımı, aşamaları, oyun türleri, oyun mekanikleri, oyun elementleri gibi bazı temel kavramlar hakkında giriş seviyesinde bilgiler aktarılmıştır. 1.bölümde; programlama öğretiminde kullanılacak olan Kodu Game yazılımının bir bilgisayara nasıl kurulacağı anlatılmıştır. Bazı ön ayar- XII

12 ların ve yeni bir oyun kumandasının ne şekilde aktif edileceği gösterilmiştir. 2.bölümde; kurulan Kodu Game yazılımının menüleri ve oyun geliştirme ara yüzü hakkında genel bilgiler verilip, oyun için gerekli olacak arazi oluşturma/düzenleme, nesne ve karakter ekleme/silme işlemleri anlatılmıştır. Yapılan bir oyunun saklama/yükleme/çalıştırma adımları sırayla gösterilmiştir. 3.bölümde; yapılacak oyunlara ait su, rüzgâr, ışık, gökyüzü, doğal objeler gibi çevresel faktörlerden ve bunların detaylarından bahsedilmiştir. 4.bölümde; oyundaki karakter ve nesneleri programlama üzerinde durulup, skor, hasar, sağlık, zaman, kazanma ve kaybetme gibi bazı oyun elementlerinin nasıl programlandığına değinilmiştir. Ayrıca, oyunlar için bir senaryo nasıl hazırlanır, senaryoda neler olmalıdır gibi başlıklar örnek bir oyun senaryosu ile anlatılmıştır. Bu oyun (adı Oğlum için) 3 bölümden (level) oluşmaktadır. Kitabın 10.bölümüne kadar oyunun ilk bölümü yapılacaktır. 5.bölümde; gittikçe karmaşıklaşan kodlamaları daha organizeli hale getirmek için sayfalarla nasıl çalışıldığından ve bunlara ait bazı detaylardan bahsedilmiştir. 6.bölümde; oyun için farklı kamera modlarının neler olduğu ve bunların nasıl programlandığı anlatılmıştır. 7.bölümde; oyunların olmazsa olmazı düşman unsurlarının nasıl yapıldığı, bunları silahlandırma, hasar alma/verme durumlarından bahsedilmiştir. Ayrıca karakterlerin takip edeceği yolların nasıl yapıldığı ve bunların farklı amaçlar için nasıl kullanıldığı üzerinde durulmuştur. 8.bölümde; oyun karakterlerinin duygu durumlarını değiştirme, birbirleri ile farklı yapılar üzerinden konuşturmanın nasıl yapıldığına değinilmiştir. Ayrıca oyuncular için, oyun hakkında bilgi vermeye temas edilmiştir. XIII

13 9.bölümde; oyunların bir başka olmazı olan müzik ve seslere değinilmiştir. Arka plana müzik ekleme, farklı durumlara göre karakter veya nesnelere ses efektleri atama nasıl yapılır bundan bahsedilmiştir. 10.bölümde; Oğlum için oyunun ikinci ve üçüncü bölümünün senaryo, tasarım ve programlaması detaylıca anlatılmıştır. Ayrıca oyunun yapılan bölümlerini birbirine bağlama, bölümleri baştan başlatma (reset) ve skor devamlılığı gibi konular işlenmiştir. 11.bölümde; oyun içinde olabilecek sinematik sahneler nasıl hazırlanır, diyaloglar ve zamanlama gibi unsurlarda nelere dikkat edilmelidir bunlara değinilmiştir. 12.bölümde; birbirinden bağımsız orijinal örnekler üzerinden gelişmiş programlama teknikleri anlatılmıştır. Kodu Game ile farklı neler yapılabileceğini görünce sizlerde şaşıracaksınız. 13.bölümde; Kodu Game in resmî web sitesi incelenmiştir. Ayrıca dünyanın dört bir tarafından Kodu Game severlerin (fan) oluşturduğu Kodu Topluluğuna nasıl üye olunur, soru/cevap nasıl hazırlanır, yapılan bir oyun bu toplulukta nasıl paylaşılır ayrıntıları ile anlatılmıştır. 14.bölümde; Kodu Game de gizli bir kavram öğretimi yapıldığı için başından beri öğretilen temel programlama kavramlarının aslında neler olduğu örneklerle ve klasik programlama dilleriyle kıyaslanarak gösterilmiştir. Takip Edilecek Yöntem Kodu Game, temelde uygulama esaslı bir öğretim materyalidir. Bu yüzden kitapta anlatılan bölümleri dikkatlice okuyup inceledikten sonra örnekler yapmanız sizden beklenmektedir. Programlama öğrenmenin en iyi yolu kod yazmaktır, bu nedenle bölüm sonlarında öğrendiklerinizi test etmeniz için bir örnekler hazırladım. Bu örnekler Sıra Sizde başlığı altında verilmiştir. Bu örnekler, ilgili bölümde bahsedilen konulara ilişkin olup üzerinde kafa yorularak hazırlanmıştır. Bölüme ait kazanımların yerine gelebilmesi bu örneklerin çözülmesine bağlıdır. Bu örneklerin cevaplarını kitabın sonunda yer alan Cevaplar başlığında açıklama ve görselleri ile birlikte bulabilirsiniz. Yine bu örneklerin kaynak dosyalarına yayınevinin web sitesinden de erişebilirsiniz. XIV

14 Dikkat Edilecek Hususlar Kodu Game, görsel unsurları yüksek bir yazılımdır. Birçok komut farklı menüler altında yer almaktadır. Bu yüzden aradığınız menüyü veya komutu bulmak kimi zaman zor olabilmektedir. Aşağıdaki resimde (1) gösterildiği gibi paragraf içinde altı çizilmiş menü veya komutun görseli yazılımda kolay bulunması için sağ kenar boşlukta gösterilmiştir. Yine aynı paragrafta konuyla ilgili diğer komutlar koyu olarak verilmiştir. Kitapta, Kodu Game yazılımının versiyonu kullanılmıştır. Bahsi geçen komut ve menülerin yerleri, isimleri veya görevleri daha sonraki versiyonlarda değişiklik gösterebilir. Birden fazla karakter veya nesne bulunan ortamlarda yazılan kodun kime ait olduğu kafa karışıklığına neden olabilmektedir. Bunun önüne geçmek için resimdeki (2) gibi ilgili kod sayfasının sağ üstünde ilgili karakter veya nesnenin resmi bulunacaktır. Sahip oldukları kodları az olan karakter veya nesneler için hem yerden kazanmak hem de odaklanmayı dağıtmamak için yer yer resimdeki gibi (3) bir arada gösterilmiştir. Bahsetmem gereken son hususta resimde (4) gösterilen ipucu ve uyarı kutularıdır. Kodu Game, bazı özellikleri gerçekleştirmenin alternatif yollarını içinde barındıran bir yazılımdır. Bu bakımdan ilgili ipuçları ve uyarı kutularında işinize yarayacak birçok bilgiyi bulabilirsiniz. XV

15 Ekler Daha önce de değindiğim gibi Kodu Game de birçok komut bulunuyor ve bunlar farklı menüler altında yer alıyor. Aradığınız komutu veya nesne/ karakteri rahatça bulabilmeniz için kitabın sonundaki Ekler sayfasından yararlanabilirsiniz. Ayrıca, yine bu eklerde, tamamını her yerde bulamayacağınız Glyph (Glif) kodlarının tam listesi de yer almaktadır. Kazanımlar Bu kitabı evinizde bireysel çalışarak kullanabileceğiniz gibi okulda bir Bilişim Teknolojileri sınıfında (laboratuvar) da rahatlıkla kullanabilirsiniz. Okullarda uzun yıllar BT öğretmenliği yapan birisi olarak Kodu Game yazılımını 3 sene farklı sınıf kademeleriyle çalıştım. Tecrübelerime dayanarak söyleyebilirim ki bir programlama öğretim aracı olarak rahatlıkla yararlanılabilir. Kodu Game yazılımı MEB in Bilişim Teknolojileri ve Yazılım Dersi Öğretim Programı (2017) nda belirttiği aşağıda tablo halinde gösterilen kazanımları öğrencilerimize sağlamaktadır. Microsoft bu yazılımı 8-14 yaş aralığında kullanılabilir olarak görmesine rağmen ülkemizde programlama öğretimi 5. ve 6. sınıflarda zorunlu olarak öğretilmektedir. Dolayısıyla eğitmenlerimiz 3 den 9.sınıfa kadar bütün kademelerde Kodu Game i kullanabilir, yıllık çalışma planlarına bu kazanımların gösterildiği bölümleri inceleyerek ve takip ederek Kodu Game i dâhil edebilirler. 5. Sınıf Kazanım Tablosu Kazanım Numarası Kazanım Kitaptaki İlgili Bölüm BT BT BT Program ve programlamayla ilgili temel kavramları açıklar. Blok tabanlı programlama aracının arayüzünü ve özelliklerini tanır. Blok tabanlı programlama ortamında sunulan hedeflere ulaşmak için doğru algoritmayı oluşturur. Bölüm 14 Bölüm 2, Bölüm 3, Bölüm 5, Bölüm 6, Bölüm 7, Bölüm 8, Bölüm 9, Bölüm 10, Bölüm 11, Bölüm 13 Bölüm 4, Bölüm 7 BT Doğrusal mantık yapısını açıklar. Bölüm 4, Bölüm 5 BT Doğrusal mantık yapısını kullanan algoritmalar geliştirir. Bölüm 4, Bölüm 5 BT Karar yapısını ve işlevlerini açıklar. Bölüm 4, Bölüm 14 BT Karar yapıları içeren algoritmalar geliştirir. Bölüm 4, Bölüm 12 BT Döngü yapısını ve işlevlerini açıklar. Bölüm 4, Bölüm 14 BT Döngü yapısı içeren algoritmalar oluşturur. Bölüm 4, Bölüm 12 BT Farklı yapılar için oluşturduğu algoritmaların sonucunu yordayarak hatalarını ayıklar. Bölüm 12 XVI

16 6. Sınıf Kazanım Tablosu Kazanım Numarası Kazanım Kitaptaki İlgili Bölüm BT BT BT BT Blok tabanlı programlama aracının arayüzünü ve özelliklerini tanır. Blok tabanlı programlama aracında sunulan bir programın işlevlerini açıklar. Blok tabanlı programlama aracında sunulan bir programın hatalarını ayıklar. Blok tabanlı programlama aracında sunulan bir programı verilen ölçütlere göre geliştirerek düzenler. Bölüm 2, Bölüm 3, Bölüm 5, Bölüm 6, Bölüm 7, Bölüm 8, Bölüm 9, Bölüm 10, Bölüm 11, Bölüm 13 Bölüm 4, Bölüm 5,Bölüm 6, Bölüm 7 Bölüm 4, Bölüm 5,Bölüm 6, Bölüm 7 Bölüm 7, Bölüm 8, Bölüm 9 BT Doğrusal mantık yapısını içeren programlar oluşturur. Bölüm 4, Bölüm 5 BT Doğrusal mantık yapısını içeren programları test ederek hatalarını ayıklar. Bölüm 4, Bölüm 5 BT Karar yapısını içeren programlar oluşturur. Bölüm 4, Bölüm 14 BT Karar yapısını içeren programları test ederek hatalarını ayıklar. Bölüm 4, Bölüm 12 BT Çoklu karar yapıları içeren programlar oluşturur. Bölüm 4, Bölüm 14 BT Çoklu karar yapısını içeren programları test ederek hatalarını ayıklar. Bölüm 4, Bölüm 12 BT Döngü yapısını içeren programlar oluşturur. Bölüm 4, Bölüm 14 BT BT BT BT Döngü yapısını içeren programları test ederek hatalarını ayıklar. Bir algoritmayı uyarlamak için en uygun karar yapılarını seçer. Farklı programlama yapılarını kullanarak karmaşık problemlere çözüm üretir. Tüm programlama yapılarını içeren özgün bir proje oluşturur. Bölüm 4, Bölüm 12 Bölüm 14 Bölüm 14 Bölüm 14 Kodu Game in programlama öğretim şekli gereği tabloda verilen kazanımlar kitabın ilgili bölümlerinin dışında da karşınıza çıkabilir. Bu, tamamen üreticinin öğretime olan farklı bakış açısından kaynaklanmaktadır. Neticede bütün kazanımlar elde edilebilmektedir. Değerlendirme Yöntemi Kodu Game ile programlama öğretiminde değerlendirme sürecinden biraz bahsetmek istiyorum. Okullarda her ders öğretiminin sayısal bir karşılığı (not) olduğundan bu süreci de notla belirlemek isteyen öğretmenlerimiz olacaktır. Tavsiyem şudur ki; bir A4 kâğıdına Kodu Game e XVII

17 ait komut veya menüleri yazıp öğrencilerden bunların ne olduğu ya da bu komut dizisi ne yapar tarzında sorular sormayın lütfen! Böyle yaparak Kodu Game gibi sevimli, öğretici, çekici, yaratıcı harika bir platformu sevdirmekten ziyade nefret ettirmiş olursunuz. İlerleyen sayfalarda bilimsel araştırma örnekleriyle gösterildiği gibi Kodu Game öğrenciler tarafından sevilmektedir ve harika ürünler ortaya çıkarılabilmektedir (ülkeler Kodu Cup yarışmaları düzenliyorlar diyeyim gerisini siz düşünün). Sizler de okullarınızda bu değerlendirme sürecini yazılı yaparak değil, öğrencilerin bilgisayar başında olduğu, belirli bir süresi olan (bir ders saati değil elbette) ve önemlisi ürün odaklı çalışarak geçirebilirsiniz. Belirli bir teması olacak üretilecek bu oyunları oyun senaryosu, oyun tasarımı ve oyunun oynanma deneyimi ana başlıklarına sahip değerlendirme ölçekleri (rubrik) hazırlayarak ve bunları isterseniz daha da detaylandırarak sayısal veriler elde edebilirsiniz. Amacımız, şık işaretletmek ya da boşluk doldurtmak değil bilakis sonucunda kendisine ait bir oyun üreterek öğrenciye programlama öğretebilmektir. Kitap ile ilgili uzun bir yazı oldu, biliyorum. Kitaptan en iyi şekilde istifade edebilmeniz için biraz uzun tuttum. Kitap hakkında her türlü görüşlerinizi e-posta veya sosyal medya üzerinden bana iletebilirsiniz. XVIII KODU GAME İLE PROGRAMLAMA

18 Son olarak Zemin Fırçasında Stil: Kübik ve Pürüzsüz seçeneklerini görebilirsiniz. Bu seçenekler boya paletindeyken klavyeden [Yukarı/Aşağı] tuşları ile aktif edilir. Daha sonra yapacağımız vadiler ve tepelerin küp şeklinde mi yükselmesi yoksa pürüzleri olmayan doğal bir görünümde mi olmasını sağlar. Elbette oyunların gerçeğe Fırça tipleri ile çalışırken çoğu zaman hata yakın olması tavsiye edilir. Resim 26 da görüleceği gibi pürüzsüz seçeneği seçilerek vadileri ve tepeleri aslına uygun yapılabiliyor. Örneğin yapmanız oyununuzun görsel anlamda kalitesini yükseltecektir. Ancak, bu etkiyi vadi ve tepeler oluşturduğunuzda en son doğrusal fırçayı kullandınız daha sonra bunu unutup boya seçerek göreceksiniz. kare fırça kullanıyormuş gibi davranabilirsiniz. Yani seçtiğiniz fırça tipiniz hafızada tutuluyor. Resim 26 Zemin stili karşılaştırması Eğer kübik bir zemin oluşturmuşsanız vadi veya tepeler yükselirken köşeli olarak dikey yükselecektir. Minecraft tarzı bir ortam oluşturmak için bu idealdir. Eğer pürüzsüzü seçerseniz, bu kez de daha yumuşatılmış dış hatalara sahip bir görünüm elde edersiniz. ARAYÜZ VE TEMEL ARAÇLAR 37

19 Neler Öğrendik? Kodu Game renkli, kullanışlı ve ikonik(simgesel) bir arayüz sahiptir. Farklı renk ve desenlerde fırçalar mevcuttur. Bu fırçalarlar zeminler oluşturulmaktadır. Oluşturulan zeminler yükseltilip/açılabiliyor ve düzleştirilebiliyor. Bir zemini tek bir harekette Sihirli Fırça aracı ile bütün rengini değiştirebilir, yükseltip/alçaltabilirsiniz. Karakter ve nesne ekleme Nesne Ekle aracı ile yapılır. Her nesne veya karakterin özellikleri sağ tuş menüsünden ayarlanmaktadır. Bir nesne veya karakter kopyalandığında ona ait bütün özellikler ve programlama kodları da kopyalanacaktır. Nesne veya karakter silmek için klavyeden [Del] tuşu veya Nesne Sil aracı kullanılır. Yapılan bir oyunu çalıştırmak için klavyeden [Esc] tuşu ya da yatay menüden çalıştır ya da ana menüden Dünyayı Oyna seçeneğini kullanabilirsiniz. Oyunu ana menüden saklayabilir veya bir başka oyun yükleyebilirsiniz. Yapılan oyun harici bir başka ortama aktarılabilmektedir. Sıra Sizde Bu bölümde anlatılan Kodu arayüzü ve bazı temel araçları kullanarak aşağıda verilen soruları Kodu ortamında yapmaya çalışın. 1. Aşağıda yeşil zemin üzerinde yazılı olan KODU kelimesini kırmızı fırça ile yapınız. Herhangi bir yükseltme yapılmayacak. ARAYÜZ VE TEMEL ARAÇLAR 51

20 2. Aşağıda beyaz zemin üzerine olimpiyat halkalarını kendi renklerinde çizmeye çalışınız. Herhangi bir yükseltme yapılmayacak. 3. Aşağıdaki inişli ve çıkışlı yapıyı oluşturun. Yüksekliğin herhangi bir önemi yoktur, sadece kademeli olarak yükselmesine ve alçalmasına dikkat edin. 4. ABC harflerini aşağıdaki resimde gösterildiği gibi oluşturunuz. Dikkat ederseniz harfler herhangi bir zemin üzerinde durmamaktadır, yani boşluktadır ve yükseltiye sahiptirler. 5. Aşağıda 2 boyutlu olarak verilen labirent çizimini sağdaki belirli bir yükseltiye sahip olacak şekilde Kodu da oluşturun. Burada ilk önce Kare Sert Fırça ile üstten görünüşü çizin daha sonra Sihirli Fırça ile yükselti vermeyi unutmayın. (Online labirent üretimi sağlayan bir web sitesi olarak i kullanabilirsiniz.) 52 KODU GAME İLE PROGRAMLAMA

21 Karakter ve nesnelere ait senaryoda olmayan bazı özellikler ve veriler Tablo 5 te gösterilmiştir. Böyle bir tablo hazırlamak oyunda neler var neler yok görmeyi ve oyuna daha kapsayıcı bir gözle bakabilmeyi sağlar. Bu tabloyu oyunun envanter (döküm) tablosu olarak düşünebilirsiniz. Nesneler Yaralanmaz Sağlık Hasar Puan Adet Kalan Canı Göster Fişek Hasarı Fişek Menzili Fişek Yükleme Zamanı Füze Hasarı Füze Yükleme Zamanı Yakın Mesafe Karakterler , , , Tablo 5 Birinci bölüme ait nesne ve karakterlerin bazı özellikleri ve etkileşim verileri KARAKTER VE NESNE PROGRAMLAMA 69

22 Hasar ve Tedavi Senaryoda labirentin içindeki suya (havuzdaki su değil, onun etrafındaki asitli suyu kastediyorum) temas edildiğinde Kodu nun sahip olduğu sağlık değerinde 5 puan bir azalma olacaktı. Bir önceki bölümde Su efektini anlatırken su ile etkileşim kurmaktan bahsetmiştim. Şimdi sıra, su ile karakterleri nasıl etkileştiririz ona bakalım. Resim 70 Su ile temas ve sağlıktan kaybetme Kodu nun su ile teması suya değdiği anda oluyor. Ancak bu etkileşimde hangi su türü olduğu önemlidir. Daha önce hazırladığınız su türünü bilmeniz gerekiyor. Su üstünde sensörünü seçtikten sonra otomatik çıkan tür seçeneğinde bu su türünü belirliyorsunuz. Daha sonra, suya değince savaş menüsü altındaki hasar komutunu verip Kodu nun kendisine (ben) 5 puan yazıyoruz. Böylelikle su içinde Kodu nun sağlığında sürekli 5 puan azalma olacak (bknz Resim 71). Resim 71 Kaybedilen sağlığı geri kazanma Senaryoda kalplerden bahsetmiştim. Sağlık ve kalp gayet güzel bir ikili olurlar. Sıra geldi bu kalpleri kullanmaya. Daha önce öğrendiğimiz çarp sensörü ile kalbi ilişkilendiriyoruz. Devamında ise bir iyileşmenin olması için savaş menüsü altındaki iyileş komutunu kullanıp Kodu nun 25 KARAKTER VE NESNE PROGRAMLAMA 77

23 Asenkron Sayfalar Bu sayfa türünde ise, senkron sayfalardaki gibi paralel çalışma durumu söz konusu değildir. Sadece belirtilen sayfadaki kodlar çalıştırılır. O nesneye veya karaktere ait diğer sayfaların çalıştırılması durdurulur. Resim 96 da 4. satırda geri sayım sayacına ait olan kodların olduğu sayfa 4 e bu kez değiştir komutu ile ulaşmaya çalışacağız. Resim 97 Değiştir komutu test ekranı Resim 96 Değiştir komutunun uygulanması hizada ve değiştir komutlarının görsellerinin birbirlerine benzediğini farketmişsinizdir. O yüzden hangisini seçtiğinize dikkat edin. Kodları test ettiğimizde Kodu nun ilk sayfasında değiştir komutu ile direkt olarak sayfa 4 e zıplanıyor ve orası icra ediliyor (bknz Resim 97). Ekranın sağ üst köşesindeki zaman skorboardu sayfa 4 teki gibi gayet güzel çalışıyor, ancak sayfa 1 deki yön tuşları ile hareket çalışmamaktadır. Ayrıca diğer sayfalardaki kodlar da yürütülmüyor. Eğer bütün bunların hepsinin yine çalışmasını istiyorsanız bu kodları sayfa 4 e tekrar yazmanız gerekmektedir. Takdir edersiniz ki böyle bir programlama mantığı çok kabul edilebilir değildir. İşleri çoğaltıp karmaşıklaştırmaktan başka bir işe yaramayacaktır. Bunun yerine hizada komutu ile bu problem çözülebilir. değiştir komutu ile zıplanan (gidilen) sayfa içinde hizada veya tekrar değiştir komutları kullanılabilmektedir. 98 KODU GAME İLE PROGRAMLAMA

24 Resim 118 Oyuna duvar ve yol ekleme Resim 117 Haritaya duvar eklenmesi Resim 118 de görüldüğü gibi Altına Hücum bölümünde en başta yapmış olduğum havuzu çevreleyen kırmızı duvarları indirdikten sonra onun yerine Patika Aracını seçip sağ tıklayarak çıkan menüden Duvar Ekle komutunu uyguladım. Bu şekilde, üstten görünüşte haritanın bütün çevresini noktalar oluşturarak duvarlarla çevreledim. İki nokta birleştiği anda duvar yapılmaktadır. Aslında bu duvarlar Resim 112 de gösterilen 4 numaralı patika stilidir. Farklı duvar şekillerini de [yukarı-aşağı] tuşları ile seçebilirsiniz. Duvarları oluşturan patika noktalarının yüksekliklerini değiştirerek eğimli yükseltiler elde edebilirsiniz. Bu menüdeki diğer seçeneklere değinecek olursak; Düz patika ekle: Bildiğimiz nokta koyarak patika oluşturmadır. Yani çizmeye bu seçenekle de başlayabilirsiniz ya da direkt olarak harita üzerine noktalarda koyabilirsiniz, aynı şeydir. Patika Ekle: Patika stillerinden 1,2 ve 3 numaralı stillerle zemine estetik taş yollar yapar. Flora Ekle: Gül döktüm yollarına der gibi çizdiğiniz hat üzerine çiçekler yerleştirir. [Yukarı-aşağı] tuşları ile bu çiçeklerin türlerini değiştirebilirsiniz. Flora eklemenin kaynak ölçeri hoplattığını söylemeliyim. 120 KODU GAME İLE PROGRAMLAMA

25 Resim 141 Konuşma diyalogları Resim 141 de görüldüğü gibi kimin kaçıncı saniyede ne konuşacağı gösteriliyor. Süre konusunda konuşma baloncuklarının 3 saniye ekranda kaldığını söylemiştim. Buna göre diyalog akışını ayarlamalısınız. Diyalogların bir kronometreye (zaman) bağlı olarak programlaması ise Resim 142 ve Resim 143 de gösterilmiştir. Resim 142 Gezgin in diyalog akışı KARAKTERLERİ KONUŞTURMA VE OYUN HAKKINDA BİLGİLENDİRME 137

26 Yıldızlar skoru -15 puan azaltırken, altınlar skoru +5 puan, kalpler ise sağlığı +25 puan artırıyor. Kodu, altın ve kalpleri aldığında yok olurlarken yıldızlar ise olmayacak. Kurallar Labirentin içindeki suya temas edildiğinde suda geçen her saniye için sağlık -5 puan azalacak. Amaçta belirtilen kurala göre kaleye ulaşıldığında Kazandınız mesajı ile oyun bitecek. Kodu nun sağlığı sıfırın altına indiğinde oyun Kaybettiniz mesajı verecek. Tosbağa, bir düşman olmayıp Kodu yu suyun karşısına taşıyan bir karakterdir. Gezgin karakteri ile karşılaşıldığında minik bir diyalog yapılacak. Karakterler Nesneler Kodu, durgun, mayın, ahtapot, gezgin robosiklet, savaştopu ve tosbağa. Kale, altın, yıldız, kalp,balık ve su. Tablo 6 Derin Sular bölümü senaryosu Oyunda yer alan bütün karakter ve nesnelere ait bazı özellikler ayrıca oluşturulan Tablo 7 de gösterilmiştir. Resim 163 İkinci bölüm sahnesi Hattın içinde yürümeli, zıplamalı çeşitli engeller olup sonunda bölüm sonu canavarı (boss) diye bilinen bir düşman bulunacak. Resim 163 de ikinci bölüm için hazırladığım sahneyi görebilirsiniz. Görüldüğü gibi sahne 9 etaptan oluşuyor. Soldan sağa doğru düz bir hat takip edilecektir. Her etabın engel türü, tasarımı ve içerdiği karakterler farklıdır. 9. etap olan son kısımda zorlu bir canavar ortadaki kaleyi korumaktadır. Şimdi bu etapları yakından inceleyelim. Resim 164 İkinci bölüm 1. etap SEVİYE ATLAMA 159

27 Eğer oyun çalıştırıldığında başlamadan önce bu açıklamaların ekranda gözükmesini istiyorsanız Dünya Ayarlarından Oyunu Şununla Başlat seçeneğini Dünya Tarifi olarak ayarlamalısınız. Üçüncü Bölüm (Kötüler Diyarı) Sahne Tasarımı ve Senaryo Evet, oyunumuzun son bölümüne yani Kötüler Diyarı na geldik. Bir önceki bölümde (Derin Sular) ilerleme düz bir şekildeydi. Bu bölüm ise daha çok kıvrımlı ve inişli-çıkışlı etaplardan oluşacak. Yine bu bölümde dekoratif unsurlar (ağaç, borular, bulut, çit gibi) kullanılmaya özen gösterildi. Bölüm sonunda ise yine bir bölüm sonu canavarı bizi bekliyor olacak. Resim 182 de üçüncü bölümün üstten ve perspektiften görünüşü verilmiştir. Daha öncede bahsedildiği gibi açıklama kısmında Glif resimleri kullanabilirsiniz. Bunun için Ek- 3 ü kullanabilirsiniz. Resim 182 de görüldüğü gibi sahneye daha otantik (özgün) olması için gökyüzü ve aydınlatma ayarları yapılmıştır. Bu ayarlarda Gökyüzü 21, aydınlatma Mars seçilmiştir. Sahne, 8 etaptan oluşuyor. Kıvrımlı bir hat üzerinde merdivenler, borular, köprüler, hareketli bir nehir, sarmal bir patikayla yükselen dağ gibi doğal engeller ve oluşumlar yapılmıştır. Düşman olarak; Resim 182 Üçüncü bölüm sahnesi ilerlenen yol üzerinde farklı noktalarda kuleler (tower), üzerimize taş fırlatan Robosikletler, nehirde siyah gemiler, ufolar, jetler, sputnikler ve böcekler bulunmaktadır. Yine bu bölümde de altın toplayıp puan artırma ve kalpler ile sağlığı yükseltme gibi unsurlar bulunmaktadır. Herhangi bir süre sınırlaması olmayan bu bölümde cam duvarlar seçeneği kaldırılmıştır. O yüzden çok dikkatli oynamak icap ediyor. Oyuna ait senaryo aşağıdaki gibidir. SEVİYE ATLAMA 171

28 Resim 192 Kodu nun üçüncü bölüm için bir tuzak ve su ile olan etkileşim kodları Resim 184 de gösterilen üçüncü sahnenin 2.etabında bir tuzaktan bahsetmiştim. Kodu merdivenden atlayıp yeşil zemine değdiği anda arkasında bulunan düşman sputnikler hızla Kodu ya doğru hareket ediyorlar. Kodu, hızla yeşil zeminden çıkmazsa bu sputnikler kendisine çarpıp patlayacaktır. Eğer Kodu yeşil zeminden çıkmayı başarırsa sputnikler duracaktır. Bu tuzakta sputnikler zemine basılıp basılmamaya göre hareket ediyorlar. Resim 192 de 1.satırda karada komutuyla Kodu yeşil zemine basıldığında gizli bir B skoruna birkez 1(bir) değeri veriliyor. 2.satırda ise Kodu yeşil olmayan (değil) bir zemine bastığında bu gizli B skoru bu kez 0 (sıfır) değeri alıyor. Bu skor World scores olduğu için diğer bütün karakterler okuyup-yazma (değiştirme) yapabilmektedir. Bu sebeple değişen bu değerlere göre ilerde sputnikler tarafında programlama yapacağız. 3. ve 4. satırlarda ise 6.etaptaki gemi ile taşıma olayında eğer suya bir temas olursa bir ses çalıp devamında saniyede bir Kodu nun sağlığını 1 puan azaltıyor. Şimdi Kodu ya ait 3.sayfaya bakalım. Bu sayfada Kodu nun sağlığı azaldığında harita boyunca belirli yerlere konulan kalpleri almasıyla (çarp) sağlığında +25 puan kazanması (iyileş) gösteriliyor. Bu kalpler aynı zamanda ye komutuyla yok olup farklı ses efektleri çıkarıyorlar. 4.satırda ise birinci ve ikinci bö- Resim 193 Kodu nun üçüncü bölüm için nesnelerle olan etkileşim kodları SEVİYE ATLAMA 177

29 Yaratılabilen nesneler ile birçok oyuna farklı düzenekler kurabilirsiniz. Yeniden oluşturma, üretim odaklı her türlü projede bir argüman olarak rahatlıkla kullanılabilir. Aynı Sahnede Yer Değiştirme (Teleporting) Yok olma ile yeniden yaratılabilme özelliklerini bir arada kullanabileceğimiz bir örneğe geçelim. Bir nesneye dokunup yok olma ve aynı sahnede başka bir nesneden yeniden oluşturulma diyebiliriz. Resim 233 deki gibi bir sahne hazırlayalım. Resim 233 Teleport yapılacak alanlar Daire şeklinde sırasıyla kırmızı, mavi ve yeşil alanlarda birer tane kaya ve yıldız bulunmaktadır. Yapılacak iş şu şekildedir: 1. Kodu karakteri 1 numaralı mavi alandaki kaya tarafından otomatik olarak oluşturulacak. 2. Aynı alandaki yıldız karakterine değdiğinde yok olup kırmızı alandaki kaya tarafından yeniden oluşturulacak numaralı kırmızı alandaki yıldıza değdiğinde yok olup bu kez 3 numaralı yeşil alanda gözükecek. 4. Yeşil alandaki yıldıza çarptığında da tekrar mavi alandaki kaya tarafından oluşturulacak. Bu döngü bu şekilde devam edecektir. Kodu karakterinin öncelikle kendi ayarlarından Yaratılabilir özelliği aktif edilmelidir. Resim 234 te görüldüğü gibi Kodu yön tuşları ile hareket ettiriliyor. 2. satırda ise yıldızlara çarpıldığında kendisinin (ben) yok olması sağlanıyor. Resim 234 Kodu ya ait kodlar Şimdi, bütün alanlardaki kaya ve yıldızları programlayalım. 208 KODU GAME İLE PROGRAMLAMA

30 Fare ile ekranda çıkan arayüz düğmeleri kontrol edilebiliyor. Resim 279 da gökyüzü, ışıklandırma, görünmezlik gibi özellikler değiştirilmiştir. Ayrıca kırmızı skor siyah düğme kullanılarak artırılmıştır. Resim 279 GUI düğmeleri ile run time özellik değiştirme İki Kişilik Bir Oyun (Er Meydanı) Düğmelerin renk sırası değiştirilemiyor. Bu sıra Dünya Ayarları ndaki ve karakterler için açılan renk paletindeki sırayla aynıdır. Hazırladığımız oyunları şu ana kadar bir kişinin kontrolünde yürütülecek şekilde tasarladık. Hâlbuki Kodu Game çoklu oyun desteğine sahiptir. Aynı anda 4 farklı oyunculu oyunlar oynayabilirsiniz. Kitabın başındaki Bölüm 01 de yeni oyun kontrolü (kumanda) nasıl eklenir bundan bahsetmiştim. Doğru ayarları ve yönergeleri yaparsanız bilgisayarınıza birden fazla oyun kontrolü ekleyebilirsiniz. Kodu Game, ancak 4 oyuncuya kadar destek vermektedir. Er meydanı adlı oyunumuza geçelim. Oyun iki kişilik bir oyun olacak. Bir oyuncu klavye diğeri oyun kumandası ile oyunu oynayacak. Oyuna ait olması gereken diğer özellikler aşağıda verilmiştir. Oyunda zaman sınırlaması yoktur. Rakipler birbirlerini yok ettiklerinde oyun bitiyor. Bütün oyunculara başlangıçta 20 adet cephane veriliyor. Ayrıca her oyuncunun kendi tarafında iki adet 5 saniyede bir cephane üreten kırmızı ve mavi alanlar bulunmaktadır. Her oyuncu kendi rengindeki üretilen cephaneyi alabilir. Ateş etme eylemi ancak cephane varken gerçekleşecek ve bittiğinde Cephane Bitti mesajı verilecek. Oyunun gerçekleştiği meydanda, 4 adet, oyuncuya 50 sağlık puanı veren kalpler bulunmaktadır. 232 KODU GAME İLE PROGRAMLAMA

31 Resim 308 de, 1.satırda yeşil değişkenine 4 değeri, 2. satırda sarı değişkenine 3 değeri veriliyor. 3. satırda ise önce yeşil değişkenden sarı çıkarılıp sonuç tekrar yeşil değişkenine aktarılıyor. Sağda ise aynı işlemin C# da yazımı gösterilmiştir. Bir değişkenin değerini bir başka değişkene aktarabiliriz. Resim 309 Değişken transferi Resim 309 da görüldüğü gibi skor ayarla komutu ile değer aktarımı veya 2.satırda olduğu gibi değişken transferi yapılabilmektedir. Kodu Game de değişkenlere ait özellikler bundan ibarettir. Gördüğünüz gibi değişken oluşturma, değer aktarımı, toplama, çıkarma gibi basit işlemler yapılabilmektedir. Daha karışık işlemler şimdilik mümkün görünmüyor. İleriki versiyonlarda belki olabilir. Mantık Operatörleri Mantıksal operatörler (ve, veya, değil gibi) kıyaslama yapmakta çokça kullanılan bir kavramdır. Bazı öğrenciler bu operatörleri kavramada sıkıntı yaşayabilmektedir. Klasik programlama dillerinde bu operatörleri inceleyelim. C# Java Python JavaScript if (koşul) { Koşul doğruysa çalıştırılacak komutlar } else { Koşul yanlışsa çalıştırılacak komutlar } if (koşul) { Koşul doğruysa çalıştırılacak komutlar } else { Koşul yanlışsa çalıştırılacak komutlar } if koşul Koşul doğruysa çalıştırılacak komutlar else: Koşul yanlışsa çalıştırılacak komutlar if (koşul) { Koşul doğruysa çalıştırılacak komutlar } else { Koşul yanlışsa çalıştırılacak komutlar } Tablo 11 Farklı programlama dillerinde mantıksal operatörlerin gösterimi 256 KODU GAME İLE PROGRAMLAMA