Öğr.Gör. Özlem BAĞCI

Transkript

1 Öğr.Gör. Özlem BAĞCI

2 İşitme Ses; hava, su, teller ya da diğer ortamlardaki moleküllerin titreşimleriyle oluşur. Saniyedeki titreşim sayısı sesin frekansını belirler. Yüksek frekanslar yüksek perde olarak algılanır; düşükler ise düşük perde olarak. Frekans Hertz (Hz) birimiyle ölçülür.

3 İşitme Normal işiten kulak sesleri Yaklaşık arasında işitir. Konuşma sesleri yaklaşık olarak insanın işitme ranjinın ortalarına düşer (250 Hz-4000Hz) Ancak işitilemeyen sesler de vardır. Örneğin köpek fısıltıları, yunus balıklarının iletişim için çıkardıkları sesler insanın duyma eşiğinin üstündedir.

4 İşitme Sesin şiddeti desibel (db) ölçülür. Zayıf sesler düşük desibel iken, kuvvetli olanları yüksek desibeldir arası değişen desibeller bireyin ne kadar işitebildiğini test etmede kullanılır. Normal işiten bir çocuk 0 db lik sesleri de algılayabilmelidir. 125 db ve üstündeki sesler insana acı verir.

5 Tanımlama İşitme yetersizliği: Hafiften çok ağır şiddete kadar sıralabilen işitme güçlüğünü belirten sağır (Total) ve ağır işiten alt gruplarını içeren bir yetersizliktir. Sağır birey (Total) Ağır işiten birey

6 Tanımlama Sağır (Total) birey : İşitme cihazı ya da cihazsız dile ilişkin bilgilerini işitme gücünü başarılı bir şekilde edinmeleri engellenen kişidir. Ağır işiten birey: Yeterli işitme kalıntısına sahip, işitme gücü doğrultusunda dile ilişkin bilgilerini genellikle işitme cihazı kullanarak başarılı bir şekilde edinebilen bireyler

7 İşitme Yetersizliği MEB in ÖEHY (2006) İşitme yetersizliği, İşitme duyarlılığının kısmen ya da tamamen kaybından dolayı konuşmayı edinememe, dili kullanma ve iletişimde yaşanan güçlükler nedeniyle özel eğitim ve destek hizmetlerine ihtiyacı olan birey şeklinde tanımlanmıştır.

8 Nasıl İşitiriz? Ses dalgaları dış kulak tarafından toplanır. Kulak kepçesi ses dalgalarını toplayarak kulak yoluyla kulak zarına iletir. Kulak zarını titreşimlerini kemik köprü, iç kulağa iletir.titreşimler iç kulaktaki sıvıyı dalgalandırarak salyangoz içindeki duyu hücrelerini etkiler.

9 Nasıl İşitiriz? İç kulaktaki salyangozdaki titreşim basınca dönüşür ve ilgili sinir liflerinin elektrik akımlarıyla beyne bir elektrik itici güç gönderilir. Beyindeki işitme merkezinde ses algılanır.artık ses işitilmiştir.

10 İşitme merkezi Beynin iki yarım küresinde şakak bölgesinin korteks tabakasında iki tane işitme merkezi (wernike merkezi) bulunur. Her 2 kulaktan çıkan işitme sinirleri bu 2 merkeze gider. İşitmede beynin görevi çok önemlidir. İşitme işlemi ancak kulağımızla alınan uyarılar beyne iletilip değerlendirildikten sonra tamamlanmış olur. Beyin alınan titreşimleri sınıflar, yorumlar ve bir anlam verir. Bu algılama sonucunu beynin diğer bölgelerine aktarır.

11 İşitme yetersizliğinin sınıflandırılması İşitme yetersizliği, işitme kaybının derecesine, İşitme kaybının oluştuğu yaşa kaybın oluştuğu yere göre sınıflandırılmaktadır.

12 İşitme Kaybının Nedenlerini Bilmenin Yararları *Özrün oluş zamanı hakkında bilgi verir. * Başka özürler getirip getirmediği hakkında ipucu verir. * Nedenin doğru olarak değerlendirilmesi sorunun medikal ve eğitsel alanlarda ortaklaşa olarak gerekli olan işlemlerin yapılmasına temel oluşturur.

13 İşitme engeli vakalarının %95 inin doğum öncesinde, doğumda veya çocuk dili kazanmadan önce, %5 inin ise çocuk dili kazandıktan sonra oluştuğu bilinmektedir.

14 Sınıflandırma 1. Eğitimsel görüş 2. Fizyolojik görüş

15 Sınıflandırma 1. Eğitimsel görüş : İşitme kaybının çocuğun konuşma becerilerini ve dil gelişimini ne kadar etkilediğine önem verirler. İşitme kaybı dil gelişiminde gecikmeye neden olduğundan bu görüşteki uzmanlar işitme engelini sınıflandırırken konuşma ve dil becerilerini de temel alırlar.

16 Sınıflandırma 2. Fizyolojik görüş : İşitme kaybının derecesi ile ilglidir. 90 db ya da üzerinde kaybı olanlar sağır(total), 90 db in altında kaybı olanlar ise ağır işitenler olarak isimlendirilebilirler.

17 İşitme kaybının dereceleri Ġşitme kaybının düzeyi Tanım Ġşitme kaybının dil ve konuşmaya etkisi db En az düzeyde Ünlü sesleri açık bir duyabilir db hafif Konuşma seslerinin bazılarında işitme güçlüğü vardır db Orta 1-2 metre uzaktaki konuşmaları anlayabilir db Ortadan ileri dereceye Gecikmiş dil, normal karşılıklı konuşmada güçlük db Ġleri derecede Normal karşılıklı konuşma seslerini işitemez 91 db Çok ileri derece Konuşma seslerini ve diğerlerini işitemez

18 İşitme Kaybın Oluştuğu Yere Göre Sınıflandırılması Kulak üç kısımdan oluşur; Dış Kulak, Orta Kulak ve İç Kulak.. Dış Kulak; * Kulak (Kulak Kepçesi) * Dış Kulak Kanalı, * Kulak Zarı Orta Kulak; * Üç Küçük Kemikçikten oluşur, çekiç, örs ve özengi, İç Kulak; * İç Kulak (koklea) salyangoz şeklinde olup SIVI ile doludur. İçinde duyarlı tüylü hücreler bulunur, * Vestibül Sistemi (Vestibül, semisirküler kanallar ve vestibül siniri içerir. Bu sistem denge sağlamaya yardımcı olur) * İşitme Siniri,

19 İletim Tipi İşitme Kaybı İletim tipi işitme kaybı; Dış veya orta kulak problemine bağlıdır. Bu tip kayıplar genellikle az veya orta derecede işitme kaybı türündedirler. Bu tip işitme kayıpları bazı durumlarda geçici olabilirler. Pek çok durumda ilaç tedavisi veya ameliyat sorunun nedenine bağlı olarak yararlı olabilir.

20 Sensorinöral İşitme Kaybı İç kulakta var olan bir sorun bu tip işitme kaybına neden olabilir. İşitme kaybı hafif, orta, ileri, çok ileri veya hatta (total) kayıp olabilir. Bu tip kayıplar genellikle kalıcıdır. Genellikle işitme cihazları hafif, orta ve ileri derecede işitme kayıplarında yararlı olmaktadırlar. Koklear İmplant; ileri, çok ileri ve total işitme kaybı olanlar için çok etkin bir çözüm olabilir.

21 (Nöral) Sinirsel İşitme Kaybı Çok ender olarak, işitme kaybı hasara uğramış veya mevcut olmayan işitsel sinir nedeniyle ortaya çıkmaktadır. * İşitme cihazları bu durumda çok az yarar sağlayabilirler, çünkü; işitsel sinir yeterince uyarıyı beyne yollayamaz. * Yeterli işitsel sinir fonsiyonu yoksa, geleneksel Koklear İmplant'ın yararları olması düşünülemez. * Bir İşitsel Beyin Sapı İmplant'ı bazı durumlarda yararlı olabilmektedir.

22 Psikolojik İşitme Kaybı İşitme organlarının yapısı ve işleyişinde bir bozukluk olmadığı halde işitme gerçekleşmez. Bu gibi durumlar psikolojik işitme kaybı diye adlandırılır. Bunun histerik sağırlık, psiko-somatik sağırlık diye adlandırıldığı da olur. Çocuklarda psikotik durumlarla, yetişkinlerde psiko-nevrozla birlikte görülebilir. Psikolojik işitme kaybı çoğunlukla aniden oluşur.

23 İşitmenin Değerlendirilmesi Saf Ton Odyometrisi Eğitsel Değerlendirme

24 İşitmenin Değerlendirilmesi Saf Ton Odyometrisi İşitme yeteneğinin en basit testidir. Bireyin kulaklarına kulaklıklar yerleştirilir ve her işittiğinde, düğmeye basarak ya da elini kaldırarak tepki vermesi istenir. Saf ton sesleri odyometre tarafından üretilir.

25 İşitmenin Değerlendirilmesi Eğitsel Değerlendirme: Fizyolojik olarak işitme kaybı belirlendikten sonra yapılacak işlem, işitme kaybının öğrencinin diğer gelişim alanlarındaki ve okul öğrenmesindeki etkilerini saptamaktır. Bu konuda bireysel farklılıklar dikkate alınır. Söz konusu bu bireylerin eğitsel gereksinimlerini belirlemek için zeka, başarı, dil ve iletişim alanlarında değerlendirmeler yapılmalıdır.

26 İşitme yetersizliğinin nedenleri Doğum öncesi nedenler Doğum anındaki nedenler Doğum sonrası nedenler - kan uyuşmazlığı - beyin,kalp, göz gibi cytomegalovirus -herpes virüslerinden biri- -Rubella virüsü gibi annenin viral hastalık geçirmesi -Anoksi -Prematüre doğum - menenjit -Çocukluk dön. hastalıkları (kızamık, kabakulak, suçiçeği, grip) -Çeşitli kazalar

27 Bilişsel özellikleri Dil ve konuşma özellikleri Sosyal, davranışsal ve duygusal özellikleri

28 Bilişsel özellikleri - Normal zekadadırlar - İşitmenin olmamasından dolayı konuşma ve öğrenmede bilgi almada yetersizlikleri vardır. - Bu sınırlılık kişinin gerçek zihinsel ve akademik performansını gizler.

29 Dil ve konuşma problemleri - Doğuştan işitme kaybı olanların dil ve konuşma problemleri sonra yitirenlere kıyasla daha fazladır. - Ağır işiten çocukların sözcük dağarcıkları ise 2 yıl, sağır çocuklarda ise 4-5 yıl gerilik vardır. - Ağır işiten çocuklar işitme duyusu yoluyla dil ve konuşma becerilerini öğrenirler

30 Sosyal, davranışsal ve duygusal özellikleri - Davranış Sorunlarında kaybı olanlar ve yaşça küçük olan çocuklarda oyun oynama ve iletişim kurma becerileri yaşıtlarıyla aynıdır. - Yaş büyüdükçe ise bu zorlaşır. - İletişimdeki bu zorluk sosyal ve duygusal gelişimi de olumsuz etkiler ve yaşça büyük çocukların utangaç ve içekapanık olmasına neden olur.

31 İşitme Yetersizliği Olan Öğrencilerin Eğitimleri En çok sınırlayıcıdan en aza; Ayrı yatılı özel eğitim okulu Ayrı gündüzlü özel eğitim okulu Genel eğitim okulunda özel eğitim sınıfı, Genel eğitim sınıfına yarı zamanlı ve özel eğitim sınıfına yarı zamanlı yerleştirme Genel eğitim sınıfına tam zamanlı yerleştirme

32 İşitme Yetersizliği Olan Öğrencilerin Eğitimleri Ülkemiz de büyük çoğunluğu yatılı özel eğitim okuluna devam etmektedirler.

33 Öğretim ve teknikleri Sınıfında işitme yetersizliğine sahip öğrencinin bulunduğu öğretmenin karşılaştığı en önemli sorun öğrenci ile nasıl iletişim kurması gerektiği ve ona da başkalarıyla nasıl iletişim kuracağını nasıl öğreteceğidir. Bu nedenle bu çocuklara iletişim becerileri kazandırma öncelik kazanmaktadır

34 - Sözel yöntem - İşitme eğitimi - İşaret yöntemi - Türk İşaret Dili (TİD) - Amerikan işaret dili (ASL) - Tüm iletişim yöntemi - İletişim kurmaya yardımcı teknolojik araçlar

35 - Sözel yöntem İşitenlerin dünyasında hayatını sürdürebilmesi için bireyin sözel iletişimi öğrenmesi gerekir. Bu yaklaşımda sözel iletişimi engelleyici nitelikte olabileceği düşüncesiyle işaret diline hiç yer verilmez.

36 - İşitme eğitimi Çocuğun işitme kalıntılarından ve teknolojik gelişmelerden destek alarak seslerin ayırt edilmesini sağlayan bir eğitimdir.

37 - İşaret yöntemi Bu yöntemde iletişim için ses değil eller kullanılır. İşaretle iletişim sisteminin Türk İşaret Dili, Amerikan İşaret Dili, Parmak Alfabesi gibi pek çok türü vardır.

38 Parmak ABC si Alfabedeki her bir harf karşılığı parmakların değişik pozisyonlar almasıyla cümlelerin ifade edilmesidir.

39 Parmak Alfabesi

40 Görsel bir dildir.kendine özgü bir grammer dizgisi vardır. TİD in geçmişi Osmanlı ya kadar uzanmaktadır. Son yıllarda TİD ile ilgili çalışmalar hızlanmıştır. Yapılan çalışmalarda TDK da yer almaktadır. Bir TİD sözlüğü oluşturma çalışmaları sürmektedir.

41 El ile oluşturulan ulusal veya yerel belli işaretleri kullanan görsel bir iletişim sistemidir. Kendi kuralları olan bir dildir.

42 ASL

43 İşaret ve sözel dilin birlikte kullanıldığı bir yöntemdir

44 İletişim kurmaya yardımcı teknolojik araçlar Geleneksel işitme cihazları, Kulak tipi işitme cihazları, Kulak içi işitme cihazları, Cep, gözlük, kulak tipi işitme cihazları, Yapay kulak vb gibi

45 Kulak arkası işitme cihazı

46 Koklear implant

47 FM Telsiz Sistemler

48 İletişim Konuşma sırasında yüz yüze hemen hemen onun göz seviyesinde olmaya dikkat edin. Normal konuşma düzeninizi değiştirmeyin. Abartılmış dudak hareketlerinden kaçının. Fazla gürültülü ortamların işitme engelli bireyi rahatsız edeceğini ve konuşmalarını ayırt etmede zorluk çekeceğini unutmayın. İşitme engelli bireyi ile iletişim kurarken ona, dinlemesi ve düşünmesi için zaman tanıyın.işitme engelli bireyin ne söylediğinizi anlayıp anlamadığını araştırın, ona bazı şeyler sorun.

49 Kaynaştırma Eğitiminde İşitme Yetersizliği Olan Öğrenciler Çocuk kelime düzeninde olmayan sesler kullanarak cevap verebilir. Çocuğun söylemeye çalıştığı kelimeyi doğru olarak tekrarlayın. Kelimeyi doğru söylerken çocuğun yüzünüzü görebildiğinden emin olun. Üzüntü, korku, şaşkınlık, sevinç ve diğer pek çok duygumuzu yüzünüzle gösterebilirsiniz. Konuşurken ellerinizi de kullanabilirsiniz (Örnek: Cisimlerin boyutlarını gösterebilmek için).diğer çocuklarda işitme engelli çocuklarla iletişim kurması için bunları öğretebilirsiniz. Ancak bu hiçbir zaman işaretle konuşma anlamında olmamalıdır. İşaret dilinin çocuğun konuşma gelişimini olumsuz yönde etkileyen faktörlerden biri olduğunu unutmamalısınız.

50 Kaynaştırma Eğitiminde İşitme Yetersizliği Olan Öğrenciler İşitme Engelli Çocuğun İşitme Kalıntısını Kullanabilmesi için Sözel İletişim Kurun. İşitme engelli çocukların kullandıkları işitme cihazlarının önemini, bakımını, kapasitesini ve nasıl kullanılması gerektiğini öğrenin.

51 ÖZEL EĞITIM ĠLE ĠLGILI KAVRAMLAR Zedelenme:Bireyin psikolojik, fizyolojik, anatomik özelliklerinde geçici ya da kalıcı türden bir kayıp, bir yapı ya da işleyiş bozukluğudur. Örn; bacakların olmayışı,iyi görememe,işitememe vb. Sapma:Bazen bireyin özelliklerinde zedelenme olmaksızın belirgin farklılıklar olmasına Sapma denir.

52 ÖZEL EĞITIM ĠLE ĠLGILI KAVRAMLAR Yetersizlik :Gelişim alanlarında ya da duyu organlarında bir insan için normal kabul edilen bir durumun önlenmesi, sınırlanması haline yetersizlik denir. Özür- Engel: Bireyin yaşamı boyunca çeşitli rolleri oynaması gerekir. Eğer birey yetersizlik nedeni ile bu rolleri yerine getiremez ise yetersizliği onu önüne Özür- Engel olarak çıkar.

53 DÜNYA SAĞLıK ÖRGÜTÜ Dünya Sağlık Örgütü; Özürlülüğü, bir aktiviteyi normal tarzda veya normal kabul edilen sınırlar içinde gerçekleştirmedeki kısıtlılık veya yetersizlik olarak tanımlar. Engellilik ise bir yetersizlik veya özür nedeni ile yaşa, cinsiyete, sosyal ve kültürel faktörlere bağlı olarak kişiden beklenen rollerin kısıtlanması veya yerine getirilmemesi şeklinde tanımlar.

54 Tarihçe 1500 lü yıllara kadar tüm dünyada işitme engellilere eğitim verilemeyeceği düşüncesi hakimdi lü yıllara gelindiğinde işitme engelli bireylerin eğitimi ile ilgili ilk ciddi çalışmaları görebiliriz.

55 Eğitim Yöntemleri İşaret (1760) Charles Michel Abbe de L epee İşaret dilinin resmi eğitim dili olmasını ortaya atmışlardır. Sözel (1778) Samuel Heinicke- Leipzig Sözel iletişimde ısrar

56 Tarihçe Thomas H.Gallaudet İşite engelliler için ABD de işaret dili eğitimi veren bir üniversite kurdu. Şu anda tüm dünyada işaret dili ile eğitimi savunan Deaf kültürünün merkezi konumundadır.

57 Tarihçe Alexandre Graham Bell işaret dilini savunmuştur. Milano Konferansı Osmanlı da işitme engelliler okulu (Sözel ve işaret)