Okul Sağlığına Genel Bir Bakış ve Okul Sağlığında Ruh Sağlığının Yeri. Dr Hilal Tıpırdamaz Sipahi 22 Ekim 2003

Transkript

1 Okul Sağlığına Genel Bir Bakış ve Okul Sağlığında Ruh Sağlığının Yeri Dr Hilal Tıpırdamaz Sipahi 22 Ekim 2003

2 Okul dönemi 6-19 yaşlar arasını kapsar, iki dönemdir erken okul yaşı ve prepubesans kızlarda 6-12 yaş erkeklerde 6-14 yaş 19 yaşa kadar olan dönem

3 Okul çağındaki her çocuk okula gitmemekte Gelişmiş ülkelerde 6-11 yaş çocukların ~%6 sı, yaş grubununsa ~%16 sı

4 Türkiye de okula devam oranları: İlköğretim Ortaöğretim Fakülte ve YO Toplam Erkek Kadın Türkiye İstatistik Yıllığı,2000.

5 Okul sağlığı hizmetleri öğrencilerin ve okul personelinin sağlığının değerlendirilmesi, geliştirilmesi, sağlıklı okul yaşamının sağlanması ve sürdürülmesi, öğrenciye ve dolayısıyla topluma sağlık eğitiminin verilebilmesi için yapılan çalışmaların tümüdür.

6 Amacı toplumda okul çağındaki bütün çocukların en iyi bedensel, ruhsal ve sosyal sağlığa kavuşmalarını sağlamak ve sürdürmek, böylece çocukların, dolayısı ile toplumun sağlık düzeyini yükseltmektir.

7 Okul çağındakilerin özel bir grup olarak kabul edilmesinin nedenleri sürekli ve hızlı büyüme ve gelişme koruyucu önlemler hayat boyu etkili mücadeleli ve rekabetli ortamın ruh sağlığı üzerine etkileri var bulaşıcı hastalıkların artması ve yayılmasının kolaylaşması görme, işitme ve diğer engeller zamanında fark edilerek halledilmeli verilenleri almaya ve özümsemeye en elverişli çağlarındadırlar

8 Tarihçe A.B.D. de devlet okullarındaki çocukların yılda bir kez tıbbi muayenesi 1906 yılında yasa haline getirilmiş. Türkiye de ise 1936 da çıkarılan 3017 sayılı Sağlık Bakanlığı nın örgütlenmesi ve memurlar yasası okul sağlığı hizmetlerini devlet görevi olarak tanımlamıştır dan bu yana da UNICEF tüm dünya ile birlikte ülkemizde de okul çocuklarının beslenmesi ve bulaşıcı hastalıklardan korunması için programlar başlatmıştır.

9 Okul Çocuğu Sağlığı İçin Yapılması Gerekenler 1. Sağlık Durumunun Değerlendirilmesi, Korunması, Geliştirilmesi a. Okula Kabul Muayenesi Normal Nezaret edilmesi gerekenler Özel bir öğrenim veya eğitime tabi tutulması gerekenler

10 b. Periyodik Fizik Muayene Amaçları: 1. öğrencilerin bedensel ve ruhsal sağlık durumlarının ortaya çıkarılması 2. hastalıkların erken teşhisi ve önlem alma

11 c. Taramalar Görme Taramaları İşitme Taramaları Ağız-Diş Sağlığı Taramaları Büyüme ve Gelişme Taramaları Ruh Sağlığı Taramaları

12 d. Bulaşıcı Hastalıklarla Savaş e. İlk Yardım f. Beden Eğitimi Çalışmaları

13 g. Ruh Sağlığı Çalışmaları Bozukluk Anksiyete Conduct Depresyon Öğrenme bozukluğu Dikkat bozukluğu Yeme bozukluğu Madde bağımlılığı Etkilenen çocuk/genç sayısı 100 de 8 ila de de de de de 1 bilinmiyor (15-24 yaş ölümlerin %50 sinin nedeni) CMHS. Mental, emotional, and behavior disorders in children and adolescents. The Center for Mental Health Services.

14 Çocuklar için ruh sağlığı hizmetlerinin organizasyonu ABD de 1998 yılında çocukların ruh sağlığı için 137 milyon $ fon ayrılmış ancak bunun sadece %3 ü erken tanı ve müdahale çalışmalarına kullanılmış, geri kalan büyük miktar ise hastaların en küçük oranına sahip olan ciddi ruhsal bozukluğu olan gruba harcanmıştır. Fonun bu şekilde kullanımının sonucu olarak çocuklar sisteme ancak özel eğitime ya da gençlik adalet sistemine girdiklerinde kaynaklardan pay almakta ya da terapötik hizmetler sağlayan kimselere erişmekte.

15 Ruh sağlığı hizmetlerine erişimin genişletilmesinde okul tabanlı bakımın potansiyeli Okul tabanlı ruh sağlığı hizmetleri öğrencilerin duygusal, davranışsal ya da sosyal faaliyetlerini etkilemek üzere okul ortamında uygulanan her türlü program ya da müdahaleye denir. Okul tabanlı sağlık merkezleri birincil sağlık hizmetleri, müdahale hizmetleri, sağlık taramaları ve ruh sağlığı hizmetlerini sağlayabilir.

16 Avantajları: Hizmetler okulda sağlanabildiğinde klinisyenler ve eğitimciler çocukların hizmet alımını maksimize etme ve dolayısı ile okul başarısını arttırma şansına sahip olurlar bu merkezler hem ulaşılabilirdirler, hem de ruh sağlığı hizmetinin yanında birincil bakım ve sağlık eğitimi hizmetlerini de verebilirler Okuldaki konumu ve tüm öğrencilerce ulaşılabilir olması, damgalanma olmaksızın uygun, rahat ve genellikle ücretsiz bir ortam sağlar

17 Sağlık eğitimi Sağlık eğitimi öğrencilere doğru sağlık bilgilerinin aktarılması ve sağlık konusunda olumlu davranışların kazandırılmasıdır. Temizliğin önemi, kazalar ve hastalıklardan korunma, ilkyardım, sigara ve alkolün zararları ve cinsel eğitim gibi konular

18 Okulda Çevre Sağlığı Okul çevresi, okulun yeri, binası, çevresi, alt yapı tesisatı, oyun alanı, su sağlanması, çöplerin yok edilmesi, tuvaletler, ısıtma ve havalandırma, aydınlatma, sınıfların büyüklüğü vb TSE Okul Çevre Sağlığı Standardı belgesi

19 Okul Sağlığı Kayıtları Okul öncesi dönemindeki sağlık bilgileri, okul döneminde konan tanılar ve yapılan tedaviler, aşılama bilgileri

20 Okul Sağlığı Ekibi Okul sağlığı ekibinde bir hekim, bir hemşire, öğretmen, rehberlik uzmanı ve öğrenci velisi Olanaklar elveriyorsa, psikolog, sosyal hizmet uzmanı gibi çalışanlar

21 Dünyada ve Türkiye de Okul Sağlığı DSÖ veunicef tarafından 1977 yılında yayınlanan raporda: Okul sağlığı programları ekiple yürütülmeli Taramalar ve sağlık eğitimine özen gösterilmeli Aile ile işbirliği yapılmalı Ekibin sağlık kuruluşları ve sosyal kurumlarla ilişkisi olmalı Tıpla ilgili okullarda mezuniyet öncesi ve sonrası eğitimde okul sağlığı konusu yer almalı ve bu konuda araştırmalar yapılmalı Fiziksel ya da ruhsal engelli çocuklar olabildiğince diğer çocuklarla aynı okulda okutulmalı

22 1984 yılında DSÖ Avrupa bürosu Sağlık düzeyi yükseltilmiş okul projesi ni geliştirmiştir. Projenin amaçları: sağlıklı çevre yaratmak sağlık bilinci oluşturmak çocukları ve ailelerini iyi bir yaşam konusunda özendirmek, desteklemek öğrencilerin fiziksel ve psikolojik potansiyellerini fark edip ortaya koymalarını sağlayarak özgüvenlerini geliştirmek personel, öğrenci ve aile arasında iyi ilişki kurmak proje başarısı için toplum kaynaklarının kullanılmasını sağlamak uygun bir sağlık eğitimi programı planlamak öğrencilerin sağlıkla ilgili bilgi ve becerilerini arttırmak

23 Türkiye Türkiye de okul sağlığı ile ilgili ilkeler 154 sayılı yönergede belirlenmiştir. Okul sağlığı hizmetlerinden bölgenin sağlık ocağı hekimi sorumludur. Hizmeti ekip anlayışı içinde yürütür.

24 Okul sağlığı hizmetleri: periyodik ve özel muayeneleri yapmak okul çevresi ve sağlık ocağı bölgesinde bulaşıcı hastalıklarla mücadele etmek ve koruyucu önlemleri almak muayeneler sırasında tespit edilen fiziksel ve ruhsal engelli çocuklarla yakından ilgilenmek ve rehberlik etmek sağlık eğitiminin etkinlik ve yaygınlığını arttırmak öğrencilerin aşılarını yapmak bölgede okul sağlığı durumunu bildiren senelik rapor hazırlamak

25 Sağlık Bakanlığı nın DSÖ ve diğer uluslararası kuruluşların desteğinde yürüttüğü bir araştırma ve hizmet projesi: "Temel Sağlık Hizmetleri Yoluyla Çocuğun Psikososyal Gelişiminin Desteklenmesi Projesi". Birinci basamak sağlık hizmetleri kapsamında yürütülmekte olan fiziksel gelişim ve ev ziyareti çalışmalarına gebe, bebek ve çocukların fiziksel sağlıkları yanı sıra psikolojik ve sosyal gelişimlerini entegre ederek, ruhsal bozuklukların en aza indirilmesi ve erken teşhis ve tedavi hizmetleri verilerek sağlık hizmetlerinin bütüncül bir yaklaşımla ele alınmasının sağlanması amaçlanmış yılında pilot çalışması Ankara'da yapılan ve yılları arasında 9 ilde yürütülen program Bursa ilinde uygulanmaya devam ediyor.

26 The Center for Health and Health Care in Schools Center for Mental Health Services Mental Health: The Surgeon General's Report alth/toc.html#chapter3 National Institute of Mental Health University of Maryland Center for School Mental Health Assistance School Mental Health Project