HASTANE PALYAÇOLARININ PEDİATRİ HEMŞİRELİĞİNE KATKILARI

Transkript

1 HASTANE PALYAÇOLARININ PEDİATRİ HEMŞİRELİĞİNE KATKILARI *Derya Gökçek, **Aysun Çakır Özçelik, **Kıymet Yılmaz, ***Saliha Koç, *Acıbadem Kadıköy Hastanesi, Sorumlu Hemşire **Acıbadem Sağlık Grubu, Eğitim ve Gelişim Hemşiresi ***Acıbadem Sağlık Grubu, Hemşirelik Hizmetleri Direktörü Mizah, zorluklar karşısında neşelenecek şeyler bulma yeteneğidir. Şimdiye kadar tarihte sihirbazlar, hokkabazlar, soytarılar kralları, padişahları eğlendirmek için kullanılan mizah 1300 lü yıllarda Prof. Dr. Henri de Mondeville hastayı mutlu etmek için yakınlarıyla işbirliği yapmak gerektiğine inanması 1970 li yıllarda bir editör olan Norman Cousins ın rahatsızlanması sonrasında stresin vücudunda neler yaptığını araştırması, mizahın faydalarını incelemesi günümüzdeki hastane palyaçoluğu modeline ışık tutmuştur. Hayatını anlatan bir filmle hepimizin yakından tanıdığı mizahla ilgilenen bir meslektaşımız da Dr. Patch Adams dır. Patty Wooten 14 haftalık bir palyaço okulundan eğitim aldıktan sonra 1985 yıllından bu yana hastane palyaçoluğu yapmaktadır. Daha sonrasında bir grup hemşire ile çalışmaları devam etmiş, uygulamalı ve tedaviye yönelik mizah derneğini kurmuş ve kendisini hastane palyaçocu yetiştirmeye adamıştır. Mizahın hastane ortamına girmesi ile birlikte terapötik mizah kavramı konuşulmaya başlamıştır. Terapötik mizah günümüzde sağlığın geliştirilmesi için yapılan espri ve şakaları içeren uygulamalardır. Fiziksel, duygusal, sosyal ve bilişsel gelişimi destekleyerek hayattaki zorluklarla baş etmeyi kolaylaştırır. Amerika kıtasında yıllardır uygulanan hastane palyaçoluğu Asya kıtasında ilk defa Acıbadem Sağlık Grubu nda uygulanmıştır Eylül 2005 tarihlerinde 15 hemşire Patty Wooten dan 4 günlük sertifikalı eğitim aldıktan sonra ilgili hastanelerde hasta ziyaretlerine başladılar. Acıbadem Sağlık Grubu nda gerek hastalar gerekse çalışanlar tarafından artan ilgi nedeni ile Mart 2007 yılından itibaren özellikle pediatri kliniklerinde çalışan hemşirelere 2 günlük program kapsamında Terapotik Mizah ve Hastane Palyaçoluğu eğitimi verildi. 1

2 Hastane Palyaçosunun Özellikleri; Uyumlu olmalı, Karşısındaki ile özdeşlik kurmalı, Önyargısız olmalı, Açık yürekli bir dinleyici olmalı, Bencil olmamalı Cesur olmalı Sade ve yumuşak tarzda giyinmeli Hastane enfeksiyonları açısından kıyafetleri yıkanabilir olmalı Hastane kurallarına ilişkin eğitim almalı Makyajları ile sade ve sevimli görünmeli Hastane Palyoçoluğunu hastanede çalışan tüm sağlık çalışanları (doktor, hemşire, fizyoterapist, diyetisyen, eczacı vb) yapmakla birlikte dünyada ve Türkiye de en çok hemşireler yapar. Çünkü; Hastanın ne istediğini iyi anlar, Hastane kurallarını iyi bilir, Hastanın ruh halinden iyi anlar, Hastalıkları bilir, İzolasyon kurallarını bilir. Hijyen kurallarını bilir, Hasta başında ne kadar kalınması gerektiğini bilir, Sorun ve endişelerimizi hastaneye getirmez, Onları nelerin incitip nelerin mutlu edeceğini bilir. Çocukluk döneminde tüm çocuklar çevredeki dünyayı keşfeder. Olan bitenler zaman zaman bizlere saçma gelir. Biz çocukları anlamaya çalıştıkça onlar da bizlerle işbirliği yapar ve işimizi kolaylaştırır. 7 yıldır yaptığım hastane palyaçoluğu ile birlikte hem hemşire ve doktorlar arası iletişimin hem de hastaların tüm sağlık profesyonelleri ile iletişiminin arttığını gözlemledim. 2

3 Klinikteki genel gözlerim; Daha az ağrı şikayeti veya analjezi ihtiyacı, İlaç tedavisi sırasında çocuklar daha işbirlikçi, Çocukların anne ve babaları daha rahatlamış ve çocuğun yaşadığı bu deneyimden memnun, Hastalar daha az üzüntülü, içine kapanık değil, ziyaretçileriyle daha konuşkan, Daha çok gülümsüyorlar ve hastanede olmaktan memnun Oyun programları ile çocukların acı ve ayrılık tecrübeleriyle daha iyi baş etmesi, kontrol kaybını daha rahat yenebilmesi Çocukların anksiyete düzeylerinin azalması Çocukların tıbbi değerlendirmesine yardımcı olması, Çocukların hastanede kalış sürelerinin kısalması, Bir sonraki hastaneye gelişlerinde mutlu görünmesi, Hemşirelerin çocuk hastalara bakım verirken motive olması, Hekim ve hemşirelerin iletişimlerinin iyi olması, Zor çalışma koşullarının hafiflemesi, güne gülümseme ile başlayıp bitirilmesi Hastane palyaçosu olarak yaşadığım birkaç hasta deneyimimi paylaşmak istiyorum. Örnek-1: Yine muhteşem bir his var içimde makyaj yaparken konuşmaya başladım şeker olarak. Çok heyecan verici bir duygu, daha pudrayı sürerken başka bir kişiliğe bürünüyorum. Bu beni çok heyecanlandırıyor. Bu kadar bilgi ile donanımlı olsanız da her ziyaret ayrı bir heyecan ve korku dolu oluyordu. 15 yaşında bir kız çocuğu beyin ameliyatı sonrasında serviste yatıyordu. Kurallarımız gereği, hemşire bankosuna uğradıktan sonra, ziyaretçi kısıtlaması olup olmadığını sordum hemen, ziyaretçi kısıtlaması yok da çocuklar seninle dalga geçer, üzülebilirsiniz, isterseniz o odaya gitmeyin geri dönüşleri sonucunda asıl o odaya gitmemiz gerektiği, zaten komik olduğumuz, amacımızın kısa bir an bile olsa yaşadıkları sıkıntılı andan onları uzaklaştırmak olduğunu anlattıktan sonra, başladık hazırlıklara. Hasta odasına girmeden önce Sakar ve Şeker olarak senaryomuzu yazmıştık. Kapıyı çalıp içeriye girdiğimde kalbim yerinden çıkacaktı. Her ziyaretim öncesinde aklıma gelir ve acaba ziyaretim sonrasında daha kötü hisseder mi diye düşünürüm. Onunla göz göze geldiğimde küçük bir tebessüm oluştu yüzünde, annesi vardı tam yanımda, dikkatle izliyordu kızını ve beni. Bir sihir yaptım onlara izin alarak, çok dikkatle izlediler beni ve onu. Birbirimize baktık ve anlaştık sakarla. 3

4 Sihirli parmak mucize yaratıp tam sakara yönelirken ayaklarımız dolaştı ve beraberce hoop güümmm Herkes gülmeye başladı. Sihirli parmak sakarın cebine ben de yerde, hala sihirbazlık peşinde dolaşırken, birden göz göze geldik. İstediğim olmuştu işte herkes gülümsüyordu. Sonuç mükemmeldi. İzin istedik ve Sakar ile rol gereği tartışarak odadan çıktık. Çok teşekkür ettiler. Anne bizimle kapının dışına çıktığında gözleri dolu doluydu. Korkudan ne yapacağımızı şaşırdık. Çocuklar size ömrüm boyunca minnettarım, biz aylardır bunu başaramadık, çocuğumun o gülümseyen yüzü benim için paha biçilmez bir eser biliyor musunuz dedi. Bir gülümseme ile karşılık verdik ama bizim de gözlerimiz dolmuştu. Örnek-2: 4 yaşında akut gastroenterit tanısı ile 5 gündür yatan çocuk hastamızın hemşiresi ziyaret için aileden izin aldıktan sonra hazırlıklara başladık yine. Hastaneye geldiğinden beri oral alımının olmadığını öğrenmiştik hemşiresinden Odaya girdiğimizde bir de ne görelim bir palyaço hayranı küçük fanatiğimiz varmış. Hoş geldiniz, çok komik görünüyorsunuz diyordu. Biz sihirlerimizi yapmadan önce bir anlaşma yaptık ve yemek yedikten sonra tekrar ziyaret ettik. Geri kalan sihirleri göstereceğimizi ilettik ve süper bir anlaşmaymış, 4 gündür bir lokma ağzına almayan küçük hanım, ben odaları dolaşıp gelene kadar ne var ne yoksa silip süpürmüştü bile. O anda odadaki mutluluğumuz paha biçilemez değerdeydi. Hastamız taburcu olana kadar her gün aynı saatte onu ziyaret ettik ve günlerdir diyetini hastane palyaçosunun ona verdiği moralle alan çocuğumuz sağlıkla birkaç gün sonra taburcu oldu. Örnek-3: Apandisit ameliyatı sonucu çok ağrısı olması nedeni ile kendisine dokunulmasını istemeyen bir çocuk vardı bu sefer hedefimizde. Hemşiresi onun hakkında bilgi verirken yardım ister gibiydi. Hastane palyaçolarının en önemli görevinin çocuğun işbirliği içinde olmasını sağlayarak tedaviye uyum içinde olmasının önemini daha da iyi anladım bu ziyaret ile. Odaya giderken çok düşündüm aslında işbirliği içinde olan hasta ve yakınları işinizi yapmanızı nasıl da kolaylaştırıyordu. Biz hemşireler çocuklar ile anlaşmalar yapar ve bazı pazarlıklar sonucunda tedavimizi uygularız. Hemşiresi izin isterken bile çok endişeliydim, ya izin vermez ise ne yapardık. Ben tam kapının önünde derin derin düşünürken dalmış uyumuş numarası ile dikkatleri üzerime çektim. Hastane palyaçosu olarak onun dikkatini başka yöne çekmek çok eğlenceliydi. Elimdeki sihirli değnek ile senin tüm ağrını geçireceğim dedim. Nasıl yani sen sihirbaz mısın? dedi. Bundan sonrası çok daha eğlenceli geçti. Sihirli değneğim işe yaradı. Hemşiresi tedavisini uyguladı ve işlem tamam. Ağrımız geçti ve küçük bir tebessüm aldık bile. 4

5 Bunlar yaşadığım güzel hastane palyaçoluğu anılarım. Bizler mizah ve gülmenin fizyolojisini, psikolojimize ve sosyal hayatımıza olumlu etkisini kullanarak daha erken iyileşmeye katkı sağlamak istiyoruz. Kaynaklar 1. Adams P. The Hospital Clowns Erişim Tarihi: 12 Şubat Dede B (2007). Hastane Palyaçoluğu ve Hemşirelik. 1. Ulusal Pediatri Hemşireliği Kongresi, Sözel Bildiri. 3. Gökçek D (2007). Hastane Palyaçosu Eğitim Programı. 1. Ulusal Pediatri Hemşireliği Kongresi, Sözel Bildiri. 4. Kingsnorth S, Blain S, McKeever P (2011). Physiological and Emotional Responses of Disabled Children to Therapeutic Clowns: A Pilot Study. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, p Kınataş S (2007). Palyaço Gözünden Hasta Hikayeleri. 1. Ulusal Pediatri Hemşireliği Kongresi, Sözel Bildiri. 6. Klein A (1999). Mizahın İyileştirici Gücü, Çeviri: Sibel Karayusuf, Epsilon Yayıncılık, İstanbul, 1. Baskı, ss Koç S (2009). İyileşme ve İyileştirmede Gülümsemenin Gücü, Sistem Yayıncılık, İstanbul, 1. Baskı, ss Koller D, Gryski C (2008). The Life Threatened Child and the Life Enhancing Clown: Towards a Model of Therapeutic Clowning. ecam; 5 (1): Meisel V, Chellew K, Ponsell E, Ferreira A, Bordas L, Garcia*Banda G (2010). The Effect of Hospital Clowns on Psychological Distress and Maladaptive Behaviours in Children Undergoing Minor Surgery. Psychology in Spain, Vol. 14, No 1, p Vagnoli L, Caprilli S, Robiglio A, Messeri A (2005). Clown Doctors as a Treatment for Preoperative Anxiety in Children: A Randomized, Prospective Study. Pediatrics, Vol. 116, No. 4, p Wooten P (1999). A Publication for Clowns In Comminty World Service. The Hospital Clown Newsletter. Vol. 4, No. 3, p