Açıklama: Hükümet sistemleri; kuvvetler ayrılığı ve kuvvetler birliğine göre sınıflandırılır.

Transkript

1 :: TASNİFİ:: Teorisi Birliği Sistemler Sert Yumuşak Açıklama: Hükümet sistemleri; ayrılığı ve birliğine göre sınıflandırılır. Birliği (Rousseau) Yürütmede Mutlak Monarşi Diktatörlük (Teorileştiren: Montesquieu) İlk kez dile getiren: Locke Yasamada Sert Yumuşak Meclis Hükümeti Başkanlık Parlamenter Sistem

2 :: TASNİFİ:: Teorisi Birliği Sistemler Sert Yumuşak Birliği (Rousseau) Yürütmede Teorisi MONTESQUIEU (Kanunların Ruhu-1748 Mutlak Diktatörlük Bölüm: İngiliz Anayasası) Monarşi Her devlette birbirinden ayrılması gereken Açıklama: sınırlandırılmış üç kuvvet bulunur : Hükümet Yasama/2 Kurul(Asiller, Halkın Temsilcileri): sistemleri; Geçici veya sürekli kanunları yapma, mevcut kanunları değiştirme, yürürlükten kaldırma Yürütme/Monark kuvveti: Devletler hukukuna ayrılığı ve bağlı savaş-barış yapma, elçi gönderme-kabul etme, güvenliği sağlama ve istilaları önleme göre kuvveti: Medeni hukuka birliğine Yargılama/Mahkeme bağlı olan işler, suçluları cezalandırma, özel sınıflandırılır. kişiler arasındaki ilişkileri yargılama Yasama yürütme ayrılmamışsa hürriyet olmaz Yargı; yasama ve yürütmeden ayrılmamışsa hürriyet yoktur Yasamada (Teorileştiren: Montesquieu) İlk kez dile getiren: Locke Sert Yumuşak Teorisi Devlet iktidarını sınırlandırarak vatandaşlatrın BaşkanlıkkorumakParlamenter Meclis temel hal ve hürriyetlerini amacıyla, Sistem Hükümeti devlet iktidarını yasama, yürütme, yargı olarak üçe bölüp,bunlardan her birinin diğerinden bağımsız üç ayrı organa verilmesini savunan teoridir. Kökenini, 1066 Norman istilasından 1689 tarihli Bill of Rights a kadar yürütme ve yasama inin yavaş yavaş ayrışmasından alır. JOHN LOCKE (The Second Treatise of Civil Government) Devlet yönetiminde üç kuvvet bulunur (Yargı yürütme kuvvetine dahildir): Yasama: Kanunları yapma Yürütme: Yapılmış kanunları sürekli uygulama Federatif kuvvet: Savaş, barış, birlik, ittifak yapma kuvveti

3 :: TASNİFİ:: Teorisi Birliği Sistemler Sert Yumuşak Birliği (Rousseau) Yürütmede Yasamada (Teorileştiren: Montesquieu) İlk kez dile getiren: Locke Sert Yumuşak Teorisi Teorisine Yöneltilen Eleştiriler Teorisi MONTESQUIEU Egemenliğin tekliği (Kanunların ve bölünmezliği Ruhu-1748 teorisiyle çelişmektedir Devlet iktidarını sınırlandırarak vatandaşlatrın Başkanlık Mutlak Parlamenter Diktatörlük Meclis Bölüm: Egemenİngiliz devletteki Anayasası) in insan organizmasındaki gibi bir vekorumak bütün hareket etmesi temel hal ve hürriyetlerini amacıyla, Monarşi Sistem Hükümeti Hergerektiğini devlette birbirinden söylemektedir. ayrılması gereken ayrılığı, devlette ihtiyaç duyulan tek ve ortak biryargı yönetime devlet iktidarını yasama, yürütme, olarak üçe Açıklama: sınırlandırılmış engeldir. üç kuvvet bulunur : bölüp,bunlardan her birinin diğerinden bağımsız üç Hükümet Yasama/2 WoodrowKurul(Asiller, Wilson: Halkın ayrılığı Temsilcileri): teorisi devletteki in sorumluluktan ayrı organa verilmesini savunansıyrılmasına teoridir. yol sistemleri; Geçici açmaktadır. veya sürekli İşlerkanunları iyi gitmediğinde yapma,halk mevcut kime sorumluluk yükleyeceğini bilemez Kökenini, 1066 Norman istilasından 1689 tarihli kanunları Mutlak değiştirme, ayrılığı yürürlükten devleti kaldırma bloke edebilir. Eşit arasında hareketsiz kalabilir. Bill of Rights a kadar devlet yürütme ve yasama Yürütme/Monark Siyasi partive gerçeği kuvveti: Devletler ayrılığı hukukuna teorisini etkisiz kılmıştır. Pratikte hem yasam hem de yürütme inin yavaş yavaş ayrışmasından alır. ayrılığı bağlı aynısavaş-barış siyasi partinin yapma, elindedir. elçi gönderme-kabul JOHN LOCKE (The Second Treatise of Civil etme, Yasama güvenliği organının sağlama genel, ve eşit, istilaları soyut,önleme objektif kanun koyma tekeli yürütmenin düzenleyici işlemleri Government) göre kuvveti: birliğine Yargılama/Mahkeme nedeniyle paylaşılmış durumdadır. Medeni hukuka Devlet yönetiminde üç kuvvet bulunur (Yargı sınıflandırılır. bağlı Gerçekte olan işler, suçluları ayrılığı cezalandırma, yoktur, fonksiyonlar özel ya da organlar ayrılığı vardır. Devlette birden fazla yürütme kuvvetine dahildir): kişiler kuvvet arasındaki yoktur. Yasama, ilişkileriyürütme, yargılama yargı aynı egemenliğin görünümlerinden başka bir şey Yasama:değişik Kanunları yapma Yasama değildir. yürütme Egemenlik ayrılmamışsa tektir vehürriyet bölünemez. olmaz Yürütme: Yapılmış kanunları sürekli uygulama Güncelliğini yitirmemiştir Yargı; yasama ve yürütmeden ayrılmamışsa Federatif kuvvet: Savaş, barış, ittifak yapma Devlet sınırlandırılmalı THH birlik, korunmalıdır hürriyet yoktur kuvveti

4 :: TASNİFİ:: Teorisi Birliği Sistemler Sert Yumuşak Açıklama: Hükümet sistemleri; ayrılığı ve birliğine göre sınıflandırılır. Birliği (Rousseau) Yürütmede Mutlak Monarşi Yasamada (Teorileştiren: Montesquieu) İlk kez dile getiren: Locke Sert Yumuşak Mutlak Monarşi Başkanlık hükümdarda Parlamenter Diktatörlük Meclis inin Yasama ve yürütme toplandığı hükümet sistemidir. Sistem Hükümeti Devlet içinde tek/en yüksek otorite sahibi hükümdardır. Yasama + yürütme + yargı Hükümdarın yetkileridir. Kanunları koyar, uygular ve uyuşmazlıkları çözer Bu işleri atadığı görevlilere yaptırır. Görevliler hükümdara karşı bağımsız değildir. Meşruti monarşi den farklıdır Meşruti Monarşi = sistemi Mutlak Monarşi = Birliği sistemi Meşruti Monarşi=Kanuni sınırlandırma (demokratik) Mutlak Monarşi = Sınırsız irade (anti-demokratik)

5 :: TASNİFİ:: Teorisi Birliği Sistemler Sert Yumuşak Açıklama: Hükümet sistemleri; ayrılığı ve birliğine göre sınıflandırılır. Birliği (Rousseau) Yürütmede Mutlak Monarşi Diktatörlük (Teorileştiren: Montesquieu) İlk kez dile getiren: Locke Diktatörlük Yasama ve yürütme ve hatta yargı inin Yasamada Sert elinde toplandığı Yumuşakbir tek bir kişi ya da grubun rejimdir. Demokratik değillerdir. Demokratik iddiasındaki bazıları; Sürekli kendilerinin galip çıktığı seçimler ve halkoylamaları Başkanlık Parlamenter Meclis düzmece yaparlar Plebisiter Demokrasi Sistem Hükümeti İkiye Ayrılır (Juan Linz): Otoriter Diktatörlük Sınırlı Plüralizm: İdeoloji önemsiz Zihniyet önemli Siyasal mobilizasyon ve katılım yaygın ve yoğun değildir Franko İspanyası Salazar Portekizi Kaddafi Libyası Saddam Irakı Afrika/Güney Amerika Diktatörlükleri Totaliter Diktatörlük Anti Plüralizm: Devlet içinde iktidar gruplarına tahammül etmez Toptancı İdeoloji: Marksizm gibi katı ve toptancı bir ideoloji Kütlesel Tek Parti: Yaygın Terör: Muhalefeti yok etmeye yönelik keyfi ve yoğun bir zor kullanma (devlet terörü) vardır Sol Totalitarizm Stalin Sovyetler Birl. Sağ Totalitarizm Hitler Almanyası

6 :: TASNİFİ MECLİS İ:: Teorisi Birliği Sistemler Yasama Organında Sert Yumuşak Meclis Hükümetinde Yasama Organının Parlamenter Sisteme Aykırı Özellikleri Tek meclislidir. Meclis kendi kendini toplantıya çağırır Meclis ancak kendi kendini feshedebilir Meclis sürekli çalışır (Meclisin sürekliliği/ istimrarı ilkesi) (Teorileştiren: Montesquieu) İlk kez dile getiren: Locke Birliği (Rousseau) Oligarşinin Tunç Yasası Yürütmede (Tüm örgütler eninde sonunda kendi çıkarına hizmet eder) Teoride Yasamanın yürütmeye üstünlüğü ileri sürülse de Mutlak Diktatörlük uygulamada yürütme güçlenerek fiili Monarşi üstünlük gösterir, diktatörlüğe dönüşür.. Yasamada Meclis Hükümeti Meclis Hükümeti (Konvansiyonel Sistem) Yasama ve yürütme (hatta yargı) inin yasama organında birleşmesidir. Hem yasa yapmakta, hem de yaptığı yasaları uygulamaktadır. Teorik köken olarak Rousseau nun savunduğu egemenliğin teklik ve bölünmezliğine dayanır. Meclis Hükümetinde Yürütme Organının Özellikleri Meclis, Sertyürütme faaliyetlerini Yumuşakiçinden seçtiği bir heyet ya da komite eliyle yerine getirir. Komite üyelerinin her biri bir temel kamu hizmetini (bakanlık faaliyetini) yerine getirir. Meclis tarafından tek Başkanlık Parlamenter tek seçilir ve azledilirler. Sistem Ancak bakan değil, icra vekilidirler, aralarında dayanışma ve kolektif sorumluluk yoktur. Meclise karşı tek tek, mutlak sorumludurlar. Meclis icra işleriyle ilgili emir ve talimat verebilir. Vekillerin işlemleri Meclis denetimine tabidir, isteyince bunları değiştirebilir ve iptal edebilir. Heyet de BK değil icra heyetidir, kendine has kişiliği, programı yoktur. Meclis adına hareket eder. Devlet Başkanı yoktur. Başbakanlık makamı yoktur.

7 :: TASNİFİ:: Teorisi Birliği Sistemler Sert Yumuşak Açıklama: Hükümet sistemleri; ayrılığı ve birliğine göre sınıflandırılır. Birliği (Rousseau) Yürütmede Mutlak Monarşi Yasama (Kurul) Diktatörlük ayrılığı teorisi klasik Yasamadaanayasa hukukunun Sert Yumuşakbiridir. temellerinden Yargı Yürütme Başkanlık (Monark) (Mahkeme) Meclis Hükümeti Asiller (Teorileştiren: Montesquieu) İlk kez dile getiren: Locke Halkın Temsilcileri Parlamenter Sistem MONTESQUIEU ayrılığı içerisindeki üç kuvvetin üçü de sınırlıdır

8 Teorisi Birliği Sistemler Sert Yumuşak Açıklama: Hükümet sistemleri; ayrılığı ve birliğine göre sınıflandırılır. ayrılığı içerisindeki üç kuvvetin üçü de sınırlıdır :: TASNİFİ-BAŞKANLIK SİSTEMİ:: Başkanlık nin sine qua non Özellikleri: 1. Asli Özellikler (Arend Lijphart) Yürütme OrganıBirliği Tek Kişiliktir / Tek Başlıdır. (Rousseau) Başkan hem devlet hem de hükümet başkanıdır. Kabine/kolektif yürütme organı yoktur. Bakan yoktur, bu işleri başkanın Yürütmede Yasamada yardımcısı konumundaki sekreterler yapar. Başkanın emri dışına çıkamaz, başkan tarafından atanır,azledilirler. Yasama organına değil başkana karşı sorumludurlar. Başkan Diktatörlük istişare için, sekreterlerle Mutlak Meclis kabine benzeri toplantı yapabilir. Monarşi Başkan Halk TarafındanHükümeti Seçilir. Yasama organı azledemez. Başkan Yasamanın Güvenine Dayanmaz Yasama görevden alamaz. (Teorileştiren: Montesquieu) İlk kez dile getiren: Locke Sert Başkanlık Başkanlık nin Diğer Ek Özellikleri: 1. Tali Özellikler (Arend Lijphart) Başkan yasama organını feshedemez. Aynı kişi hem yasama, hem yürütmede görev alamaz. Başkan; yasama organının çalışmasına katılamaz. Yasama ve yürütme i; kaynakları Yumuşak ve varlıklarını sürdürme bakımından birbirinden bağımsız iki ayrı organa verilmiş ve mutlak olarak birbirinden ayrılmışlardır. Parlamenter Yasama ve yürütme Sistem ayrı ayrı seçilir. Yasama ve yürütme birbirlerini feshedemez. Yasama ve yürütmenin güçleri birbirine eşit / dengelidir. İsimleri: Başkanlık sistemi - başkanlık rejimi - başkanlık demokrasisi başkanlık hükümeti prezidansiyalizm

9 Teorisi Birliği Sistemler Sert Yumuşak Açıklama: Hükümet sistemleri; ayrılığı ve birliğine göre sınıflandırılır. ayrılığı içerisindeki üç kuvvetin üçü de sınırlıdır :: TASNİFİ-BAŞKANLIK SİSTEMİ:: Karşılıklı Etkileşim Araçları: 1. Atamalar Başkanın elindedir. Birliğisenatonun Bazı önemli atamalar onayına bağlıdır. (Rousseau) 2.U/A ın Onaylanması: Başkana ait, Senato nun 2/3 çoğunluğu onaylar 3.Meclis Araştırması: Senato görev alanındaki konularda araştırma yapabilir, olumsuzluk halinde Yürütmede başkanı görevden alamaz.yasamada 4.Suçlama (Impeachment-Meclis Soruşturması): Başkanın cezai sorumluluğuna yol açabilecek bir yasama organı soruşturmasıdır. Temsilciler Meclisi suçlama, Senato yargılama yapar. Yargılama Meclis halinde Mutlak Diktatörlük Senatoya Supreme Court Chief Justice Monarşi Hükümeti başkanlık eder. Mahkumiyet hazır üyelerin 2/3 ünün kararıyla verilebilir. Siyasi değil, cezaidir. 5.Bütçe: Bütçeyi yürütme hazırlar, Kongre karar verir ve onaylar. Bütçeye ihtiyaç duyan Başkan, Kongre ile iyi geçinmek zorundadır. Veto: Başkan, Kongre nin yaptığı kanunları veto edebilir. Bu kanun ancak Temsilciler Meclisi ve Senato tarafından 2/3 çoğunlukla tekrar kabul edilirse yasalaşır. 7.Mesaj:Başkan, yasa teklifi veremese de, Ocak ayı başında yaptığı State of the Union ile Kongre ye mesaj verir. (Teorileştiren: Montesquieu) İlk kez dile getiren: Locke Sert Başkanlık Yargı: Bağımsızdır. Yumuşak Federal Yargı: 94 District Courts İlk derece mahkeme 13 Circuits Courts of Appeals Parlamenter Temyiz mah. Sistem 1 Supreme Court Biri Chief Justice toplam 8 üye Başkan atar Ömür boyu üye Karşılıklı Etkileşim (checks and balances) Araçlarının Amacı: Amaç, Başkan ile Kongre nin birbirinden bağımsızlığı değil, uyumlu çalışmasını sağlamaktır. Bu, frenler ve dengeler sistemidir.

10 Teorisi Birliği Sistemler Sert Yumuşak Açıklama: Hükümet sistemleri; ayrılığı ve birliğine göre sınıflandırılır. ayrılığı içerisindeki üç kuvvetin üçü de sınırlıdır :: TASNİFİ-BAŞKANLIK SİSTEMİ::

11 Teorisi Birliği Sistemler Sert Yumuşak Başkanlık tercihe şayan bir sistem midir? Demokratik kültürün yerleşmesiyle ilgili bir durumdur. Ülkeden ülkeye farklılık gösterebilir. :: TASNİFİ-BAŞKANLIK SİSTEMİ:: Güçlü Yanları 1. İstikrarlı bir yönetime yol açar 2. Güçlü bir yönetim yaratır. Birliği 3. Daha demokratik bir yönetim yaratır. (Rousseau) Başkanı doğrudan halk seçer. Hesap verebilirlik nettir: Tek kişi, Başkan. Önceden Bilinebilirlik: Parlamenter sistemin aksine Yürütmede seçmen hükümetin başını seçer. Yasamada Zayıf Yanları 1.Başkanlık sistemi rejim krizlerine yol açabilir: Uyumsuz çalışma halinde fesih ya da seçimlerin yenilenmesi yolu yoktur.diktatörlük Bu da yönetim krizine Mutlak Meclisyol açabilir. Monarşi Hükümeti 2. Başkanlık sistemi katıdır: Başkan ya da uzlaşmaz parlamento görevden alınamaz, süresini doldurur, buna başkanlık sistemlerinin katılık problemi denir. 3. Çift Meşruluk sorununa yol açabilir: Hem Başkan, hem de yasama seçimle işbaşına gelir, her ikisi de meşruiyet iddiasında bulunabilir. 4. Siyasal kutuplaşmaya yol açabilir: Zero sum game=winner takes all +Loser loses all 5. İktidarın kişiselleşmesine yol açabilir: Başkan güçlü (Teorileştiren: Montesquieu) İlk kez dile getiren: Locke Sert Yumuşak Başkanlık Parlamenter Sistem Yarı Başkanlık: Cumhurbaşkanının halk tarafından seçildiği parlamenter sistemdir. Yürütme iki başlıdır Yürütmenin başı olan Cumhurbaşkanını halk seçer. Başkanlıkta yürütme yasamanın güvenine dayanmaz, yarı başkanlıkta yürütme yasamaya karşı sorumludur.

12 Teorisi Birliği Sistemler Sert Yumuşak :: TASNİFİ-YARI BAŞKANLIK SİSTEMİ:: Devlet başkanı ve parlamento halk tarafından seçilir. Cumhurbaşkanının tek başına kullanabileceği geniş yetkileri vardır. Cumhurbaşkanı belirli şartlar altında hükümetin varlığına son verebilir. Hükümet hem parlamento hem de cumhurbaşkanına karşı siyasal sorumluluk altındadır. Cumhurbaşkanı ile parlamento çoğunluğu aynı siyasal eğilim ise daha çok başkanlığa doğru, eğer ayrı siyasal eğilimlerde ise tipik parlamenter sisteme doğru kayan bir özellik taşımaktadır. Fransa, Finlandiya, İrlanda, İzlanda, Avusturya, Portekiz tipik uygulama yerleri.

13 :: TASNİFİ-PARLAMENTER SİSTEM:: Teorisi Birliği Sistemler Sert Yumuşak Parlamenter Sistem Örnekleri - İngiltere, - Almanya, - İtalya, - İspanya, - Belçika, - Norveç - Yunanistan - Türkiye Birliği (Rousseau) (Teorileştiren: Montesquieu) İlk kez dile getiren: Locke Bu sistemde, yasama ve yürütme i birbirinden yumuşak bir şekilde ayrılmıştır. Bu sistemde, yasama ve yürütme yetkileri kural olarak Yürütmede Yasamada Sert iki ayrı organa verilmişse de, birbirinden tam olarakyumuşak bağımsız değildir; yer yer iç içe geçmiştir. hukukî Keza bu organlar karşılıklı olarak birbirinin varlığına son verme imkanına da sahiptirler. Bu organlar arasında karşılıklı işbirliği vardır. Bu Başkanlık Mutlak Diktatörlük Parlamenter Meclis nedenle bu sisteme, in işbirliği sistemi de Monarşi Sistem Hükümeti denmektedir. Bu sisteme parlâmenter sistem denir. Bu anlamda; - Parlâmenter rejim, - Parlâmenter demokrasi, - Parlâmenter hükûmet, - Parlâmentarizm dendiği de olur. Parlâmenter sistemin tanımlayıcı özellikleri 2 başlık altında incelenir: - Aslî özellikler, - Tali özellikler

14 Teorisi Birliği Sistemler Sert Yumuşak Başbakanın hukuki statüsü itibariyle diğer bakanlardan farkı yoktur, sadece eşitler arasında birinci (primus inter pares) dir. :: TASNİFİ-PARLAMENTER SİSTEM:: 1. Aslî Özellikler Parlâmenter sistem, yürütme iktidarının yasama iktidarından kaynaklandığı ve ona karşı sorumlu olduğu anayasal demokrasi tipi dir. Bu kapsamda 3 temel özelliği vardır: Hükûmet yasama organı tarafından seçilir. Hükûmet yasama organına karşı sorumludur. Yürütme ikili yapıdadır/iki başlıdır. Buna düalist yürütme denir. Devlet Başkanı Bakanlar Kurulu (a) Yürütme Organının Yapısı İki-Başlılık: Devlet Başkanı, Monarşik parlamenter sistemlerde kral, Cumhuriyet tipi parlamenter sistemlerde ise cumhurbaşkanı dır. Devlet başkanı yasama organı karşısında sorumsuzdur. Bu nedenle de yetkilerini ancak başbakan veya bakanın karşıimza sıyla kullanabilir. Yürütme organının diğer kanadında ise yasama organına karşı sorumlu ve yine ikili yapıda 2 başlı Bakanlar Kurulu bulunur. Başbakan Bakanlar

15 :: TASNİFİ-PARLAMENTER SİSTEM:: Teorisi Birliği Sistemler Sert Yumuşak Başbakanın hukuki statüsü itibariyle diğer bakanlardan farkı yoktur, sadece eşitler arasında birinci (primus inter pares) dir. 1. Aslî Özellikler Parlâmenter sistem, yürütme iktidarının yasama iktidarından kaynaklandığı ve ona karşı sorumlu olduğu anayasal demokrasi tipi dir. (a) Yürütme Organının Yapısı İki-Başlılık: Uygulamada başbakan daha güçlenmiştir. Bakanlar kurulu hükümetin genel siyasetinin yürütülmesinden dolayı hep birlikte sorumludur, Karar alma sürecinde uzlaşı öne çıkar, görüşmeler gizlidir, tutanaklar 30 yıl kamuoyuna açıklanmaz. Kolektif Sorumluluk; Hükümetin genel siyasetinin yürütülmesinden dolayı, parlamento karşısında bakanlar kurulunun üyeleri hep birlikte sorumludur. Kolejyallik İlkesi; Bakanlar kurulunun her zaman oylama yapması gerekli değildir. Kararların oybirliği ile alındığı varsayılır. Bakanlar kurulunda muhalefet olmaz. Homojenlik İlkesi; Bakanlar kurulu üyelerinin ortak bir siyasal çizgiye sahip olduğu varsayılır. (b) Yürütmenin Göreve Gelişi: Yürütmenin ilk kanadı devlet başkanı; Monarşik parlamenter sistemlerde irsi olarak, Cumhuriyet parlamenter sistemlerde yasama organı tarafından seçilir. Yürütme organının ikinci kanadı Bakanlar Kurulu seçimle değil, yasama organı tarafından belirlenir.

16 Teorisi Birliği Sistemler Sert Yumuşak Görev sırasında güvenoyu: - Ya daha önce hiç karşılaşılmamış bir olayın peşinden gidilmek istendiğinde, - Ya da yasama organının (bir kanunun reddedilmesi gibi) bir tavrının yadırganması durumlarında söz konusu olabilir. :: TASNİFİ-PARLAMENTER SİSTEM:: 1. Aslî Özellikler (a) Yürütme Organının Yapısı İki-Başlılık: (b) Yürütmenin Göreve Gelişi: (c) Sorumluluk: Yasamanın Güvenine Dayanma: Yürütmenin bir kanadı olan devlet başkanı yasama organı karşısında sorumsuzdur. Ancak, yürütmenin ikinci kanadı olan Bakanlar Kurulu yasama organı karşısında sorumludur, yasama organının güvenine dayanır. Hükümet kuruluşta yasama organından güvenoyu alır. Hükümet güvenoyu almadan önce ona işgüder hükümet denir. Hükümet, yapmayı planladığı işlerle ilgili bir rapor hazırlar ve bu raporu yasama organına sunarak güvenoyu ister. Hükümetin yasama organı karşısında, kolektif ve bireysel sorumluluğu vardır. Yasama organı hükümet hakkında güvensizlik oyu verirse hükümet düşer. Ayrıca, yasama organı hükümete toptan değil de sadece bir bakan hakkında da güvensizlik oyu verebilir. Bu durumda, söz konusu bakan görevden ayrılır. AY Md 112/III Başbakan, bakanların görevlerinin Anayasaya ve kanunlara uygun olarak yerine getirilmesini gözetmek ve düzeltici önlemler almakla yükümlüdür. hükmü karşısında yasama organının bir bakanı düşürmesi, başbakanın sorumluluğu değil midir? Buradaki anayasa hükmü ile uygulama birbiri ile bağdaşmamaktadır. Başbakan, gerekli görürse, Bakanlar Kurulu ile görüştükten sonra, yasama organından görev esnasında güvenoyu isteyebilir (AY 111).

17 Teorisi Birliği Sistemler Sert Yumuşak Fesih Yetkisi: Yasama ve yürütmenin karşılıklı olarak fesih yetkisine sahip olması parlamenter sistemin bir özelliği iken, AY tarafından bu yetkinin tanınmamış ya da kullanılmasının çok zorlaştırılmış olması parlamenter sistem özelliğini ortadan kaldırmaz. :: TASNİFİ-PARLAMENTER SİSTEM:: 2. Tali Özellikler Tali özellikler parlamenter sistemin zorunlu, olmazsa olmaz (sine qua non) özellikleri değildir. a) Yürütme Organı Yasama Organını Feshedebilir b) Aynı kişi Hem Yürütmede, Hem de Yasamada Görev Alabilir c) Bakanlar Kurulu Yasama Organının Çalışmalarına Katılır a) Yürütme Organı Yasama Organını Feshedebilir Yasama organının hükümeti güvensizlik oyuyla düşürebilmesine paralel olarak, yürütme organı (devlet başkanı) da yasama organını feshedebilir. Bu sistem ayrılığının tam değil, yumuşak olduğu bir sistemdir, Birbirlerini feshedebilirler ve karşılıklı olarak birbirlerine bağımlıdırlar. Bazı parlamenter sistemlerde fesih yetkisi ya hiç yoktur, ya da 1982 AY nda olduğu gibi çok sıkı şartlara bağlanmıştır. Devlet Başkanı nın fesih yetkisini kullanması: Bir kısım AY lara göre tek başına, Çoğunluktaki diğer anayasalara göre ise başbakanın veya bakanlar kurulunun istemiyle.

18 Teorisi Birliği Sistemler Sert Yumuşak :: TASNİFİ-PARLAMENTER SİSTEM:: 2. Tali Özellikler Tali özellikler parlamenter sistemin zorunlu, olmazsa olmaz (sine qua non) özellikleri değildir. a) Yürütme Organı Yasama Organını Feshedebilir b) Aynı kişi Hem Yürütmede, Hem de Yasamada Görev Alabilir c) Bakanlar Kurulu Yasama Organının Çalışmalarına Katılır b) Aynı kişi Hem Yürütmede, Hem de Yasamada Görev Alabilir Aynı kişi hem parlamento üyesi (milletvekili) hem de bakan ya da başbakan olabilir, hatta bazı parlamenter sistemlerde bu zorunludur. Bakanlar esasen parlamento üyeleri arasından atansa da bu Fesih Yetkisi: zorunlu değildir. Yasama ve İstisnaen parlamento dışından bakan atanması mümkündür. yürütmenin Bir kimse hem yasam, hem de yürütmede aynı anda görev karşılıklı olarak alabildiğine göre, ayrılığı sisteminin sert değil fesih yetkisine yumuşak olduğunu göstermektedir. Yumuşak sahip olması ayrılığına «in işbirliği» sistemi de denilmektedir. parlamenter sistemin bir özelliği c) Bakanlar Kurulu Yasama Organının Çalışmalarına Katılır iken, AY tarafından Yürütme organı; yumuşak ayrılığı/işbirliği sisteminin bu yetkinin bir sonucu olarak Yasama faaliyetlerine katılmaktadır Bu tanınmamış ya da ilkede nedeniyle BK kanun teklif edebilmektedir. kullanılmasının çok Başbakan ve BK üyeleri toplantılara ve tartışmalara katılabilir, zorlaştırılmış olması söz alabilir, konuşma yapabilir. parlamenter sistem Hükümet parlamentoya baskı yapmak için güvenoyu isteyebilir. özelliğini ortadan BK ya da Devlet başkanı parlamentoyu toplantıya çağırabilir. kaldırmaz.

19 Teorisi Birliği Sistemler Sert Yumuşak Fesih Yetkisi: Yasama ve yürütmenin karşılıklı olarak fesih yetkisine sahip olması parlamenter sistemin bir özelliği iken, AY tarafından bu yetkinin tanınmamış ya da kullanılmasının çok zorlaştırılmış olması parlamenter sistem özelliğini ortadan kaldırmaz. :: TASNİFİ-PARLAMENTER SİSTEM:: 3. Karşılıklı Etkileşim Araçları Parlâmenter sistemde yasama ve yürütme i kural olarak birbirinden ayrı olmakla birlikte bunlar birbirine karşılıklı bağımlıdır, yürütme yasamanın içinden çıkar. Yürütme yasamanın, yasama da yürütmenin görevine son verebilir. Bu kaçınılmaz işbirliğine ek olarak aşağıdaki konularda da etkileşim vardır: a) Kanun Yapımına Yürütmenin Katılması; Kanun yapımına Yürütme de katılır ve Devlet Başkanı bunları onaylar, gerekirse geciktirici veto hakkını kullanır b) Bütçe; Yürütmenin hazırladığı bütçeyi yasama organı kabul eder c) U/A Antlaşmalar; Yürütmenin yaptığı uluslararası andlaşmaları onaylama yetkisi yasama organındadır d) Denetim; Yasama organı, soru, meclis araştırması, meclis soruşturması, gensoru gibi denetim yolları ile yürütmeyi denetleyebilir.

20 Teorisi Birliği Sistemler Sert Yumuşak Sonuç - Parlâmenter sistem iyi mi kötü mü sorusu net cevaplandırılamaz. - Zayıf yanlar parlamenter sisteme bağlı olduğu kadar, her ülkenin kendi siyasal ve sosyal koşullarına da bağlıdır n işleyişi ülkeden ülkeye değişebilir. :: TASNİFİ:: :PARLAMENTER SİSTEMİN GÜÇLÜ VE ZAYIF YÖNLERİ: (a) Parlâmenter n Güçlü Yanları: - Parlâmenter sistemde tıkanıklıkların çözüm yolu vardır. Çıkan kriz, güvensizlik oyu ve fesih gibi araçlarla çözülebilir. - Parlâmenter sistem esnektir. Halkın desteğini yitirmiş hükümetin görev süresinin bitmesi beklenmeyebilir. - Parlâmenter sistem kutuplaşmaya yol açmaz (güvenoyu ve muhalefet). - Parlâmenter sistemlerde devlet başkanının ılımlılaştırıcı ve uzlaştırıcı bir etkisi vardır. (b) Parlâmenter sistemin Zayıf Yanları Sistem istikrarsız hükümetlere yol açar (güvenoyu). Sistem zayıf hükümetlere yol açar. Bunun başlıca nedeni görülen koalisyon hükümetleridir. Düşük nitelikli bir demokrasiye yol açar. Çünkü; Halk, hükümeti doğrudan doğruya belirleyememektedir. Bu sistemde hesap sorulabilirlik (koalisyon) ve önceden bilinebilirlik düşük değerdedir. Sonuç Başbakanın halk tarafından seçilmesi İsrail de denenmiş, ancak sonuçları kötü olduğu için bu sistemden vazgeçilmiştir. Parlamenter sistemde başbakanın yasamadan kaynaklanmadığı tek örnek budur. Türkiye de 2007 AY değişikliği ile cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesi kuralı getirilmiştir.

21 Teorisi Birliği Sistemler Sert Yumuşak Sonuç Parlâmenter sistem iyi mi kötü mü sorusu net cevaplandırılamaz. Zayıf yanlar parlamenter sisteme bağlı olduğu kadar, her ülkenin kendi siyasal ve sosyal koşullarına da bağlıdır n işleyişi ülkeden ülkeye değişebilir. :: TASNİFİ:: :RASYONELLEŞTİRİLMİŞ PARLAMENTERİZM: Bazı parlâmenter sistemler sağlam parlamento çoğunluğu olmayan hükümete istikrar ve güç kazandırmak için birtakım usuller öngörülmüştür. Bu usulleri barındıran sistemler rasyonelleştirilmiş parlâmentarizm dir. Parlâmento çoğunluğuna dayanmayan hükümetlere istikrar ve etkinlik kazandırmaya yönelik hukukî araçların bütünüdür. 2 ye Ayrılır: Hükümetlere İstikrar Kazandırma Araçları: (Hükümetlerin kurulmasını kolaylaştırmak Düşürülmesini Zorlaştırmak) Hükümetin güven oylamasız göreve başlaması (confiance implicite) Güven oylamasında hükümetinkurulması için düşmesi için gerekenden daha düşük bir çoğunluk aranması Güvensizlik önergesi verme hakkının sınırlandırılması Güvensizlik önergesiyle oylaması arasında (48 saat) serinleme süresi (cooling-off period) öngörülmesi, Güvensizlik oyunda üye tamsayısının salt çoğunluğunun aranması, Güven oylamalarında yalnızca güvensizlik oylarının sayılması, Yapıcı güvensizlik oyu, Fesih tehdidi altında güvenoyu Hükümetlere Etkinlik Kazandırma Araçları: (Çoğunluğa Sahip Olmayan Hükümetlerin Kurulması Mümkün Kanun Çıkarması İmkansızdır) Hükümetin kanun tasarılarını parlamento reddedebilir. İstikrar araçlarıyla ayakta tutulan hükümetin etkinliğini sağlamak için parlamentoyu aşabilecek aşağıdaki araçlara sahip olması gerekir: Kanun tasarılarının blok hâlinde oylanması, Giyotin usûlü, Teşriî zorunluluk hâli,

22 Teorisi Birliği Sistemler Sert Yumuşak Kanun çıkarmayı kolaylaştıran araçlar: Yapıcı güvensizlik oyu Fesih tehdidi altında güvenoyu Kanun tasarılarının blok hâlinde oylanması, Giyotin usûlü, Teşriî zorunluluk hâli, vs. :: TASNİFİ:: :RASYONELLEŞTİRİLMİŞ PARLAMENTERİZM: Yapıcı güvensizlik oyu; Başbakanın güvensizlik oyuyla düşürülebilmesi için parlamentonun üyelerinin çoğunluğuyla yeni bir başbakan seçmesi gerekir. Yeni bir Başbakan seçilmedikçe mevcut başbakan düşürülemez. Fesih tehdidi altında güvenoyu; Başbakan tarafından istenen bir güvenoyu, parlamento tarafından reddedilirse, Başbakanın önerisi üzerine Devlet Başkanı parlamentoyu fesheder. Kanun tasarılarının blok hâlinde oylanması: Buna ya kabul et, ya reddet de denir. Kanunların madde madde değil de tümden oylanması, değişiklik önergesi verilememesidir. Giyotin: Ya Kanunu Kabul Et, Ya Da Hükûmeti Düşür.Bir parlâmentonun düşürmediği bir hükûmetin kanun tasarılarını reddetmesi de mantıksızlıktır. Buna göre, Başbakan, Meclis önünde, bir metin üzerinde Hükümetin sorumluluğunu yüklenir. Bu durumda, izleyen yirmidört saat içinde bir güvensizlik önergesi sunulmaz ve önceki fıkra uyarınca oylanmazsa, bu metin kabul edilmiş sayılır. Teşriî Zorunluluk Hâli: Ya Kanunu Kabul Et, Ya Da Hükûmeti Düşür prensibi geçerlidir Alman Anayasası, teşriî zorunluluk hali denen bir usulle, düşürülemeyen hükümete kanun çıkarma imkanını tanımıştır. Başbakan, Cumhurbaşkanına başvurarak, ya Meclisin feshedilmesini; ya da teşriî zorunluluk hali ilân edilmesini isteyebilir. Başbakanın istemi ve Bundesrat ın onayı varsa, Cumhurbaşkanı teşriî zorunluluk hali ilân eder. Bu halin ilân edilmesiyle, Bundestag ın reddettiği kanun tasarıları kendiliğinden kabul edilmiş sayılır.

23 Teorisi Birliği Sistemler Sert Yumuşak Kaynak: Prof. Dr. Faruk Bilir Selçuk Ü. Hukuk Fakültesi Anayasa Hukuku Anabilim Dalı Başkanı kanlik-sistemi-ileparlamenter-sisteminkarsilastirilmasi-infografik/ TASNİFİ-BAŞKANLIK-PARLAMENTER SİSTEM

24 Teorisi Birliği Sistemler Sert Yumuşak Kaynak: Prof. Dr. Faruk Bilir Selçuk Ü. Hukuk Fakültesi Anayasa Hukuku Anabilim Dalı Başkanı kanlik-sistemi-ileparlamenter-sisteminkarsilastirilmasi-infografik/ TASNİFİ-BAŞKANLIK-PARLAMENTER SİSTEM