BULGARİSTAN DA ASİMİLASYON KAMPANYASI: GEÇMİŞLE YÜZLEŞMEK YA DA YÜZLEŞEMEMEK. Birgül DEMİRTAŞ

Transkript

1 BULGARİSTAN DA ASİMİLASYON KAMPANYASI: GEÇMİŞLE YÜZLEŞMEK YA DA YÜZLEŞEMEMEK Birgül DEMİRTAŞ

2 .

3 Bulgaristan da Asimilasyon Kampanyası: Geçmişle Yüzleşmek ya da Yüzleşememek Birgül DEMİRTAŞ Doç. Dr., TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü. Özet: Bulgar kimliği Osmanlı karşıtlığı üzerine kurgulanmış ve Osmanlı ya ilişkin ne varsa olumsuz bir anlam yüklenmiştir. Bulgaristan ın Türklere yönelik politikasını Bulgar milliyetçiliği kapsamında değerlendirmek gerekmektedir de Türk ün Türkiye ye göçe zorlanmıştır sonlarından itibaren ise Türklerin isimleri Bulgarca isimlerle değiştirilmiş, ibadet etmeleri, geleneksel Türk kıyafetleri giymeleri, halka açık yerlerde Türkçe konuşmaları yasaklanmıştır sonlarında Bulgar lideri Todor Jivkov un parti içi bir darbeyle devrilmesi sonucu Türklere hakları geri verilmiştir. Ancak bugün hala Milliyetçi Bulgar gruplar bunu sindirebilmiş değillerdir ve Türklere verilen hakların geri alınmasını istemektedirler. Ancak Bulgaristan Parlamentosu, 1980 lerde Türklere yönelik asimilasyon politikaları nedeniyle özür dilemiştir. Sözkonusu özür metninin yayınlanması hem Bulgaristan ın Avrupalı kimliğine yaklaşması açısından hem de yükselişteki milliyetçi parti Ataka ya karşı bir hareket olmasından ötürü önemlidir. Anahtar Kelimeler: Bulgar Milliyetçiliği, Asimilasyon, Hak ve Özgürlükler Hareketi, Ataka, Özür Bildirisi Abstract: Bulgarian identity is built against the Ottoman Empire and all things Ottoman were negatively attributed. Bulgarian politics towards Turks should also be viewed within the lines of Bulgarian Nationalism. In 1950 and 1951, Turks were forcefully migrated. From 1983 Turkish names were replaced with Bulgarian names, Turks were deprived of the right to worship, wearing traditional clothes and speaking Turkish in public. In late 1989 Bulgarian leader Todor Zhivkov was toppled within his own party and the Turks were given their social rights. But even today, Bulgarian nationalists have not come to peace with this fact and they wish to revoke these rights. The Bulgarian Parliament have issued an official apology for the assimilation policies against the Turks in This apology is important for the Europeanization of Bulgaria and also for sending a strong message to the ultra-nationalist party, Ataka. Keywords: Bulgarian Nationalism, Assimilation, Movement for Rights and Freedoms, Ataka, Apology 21. Yüzyılda Sosyal Bilimler Sayı: 1 / Eylül-Ekim-Kasım

4 Birgül DEMİRTAŞ Bu çalışmada Bulgaristan Parlamentosu nun Ocak 2012 de yayınladığı, 1980 lerde Türklere yönelik asimilasyon politikaları nedeniyle özür dilediği metin ele alınacaktır. Parlamento un bu deklarasyonu yayınlanmasının arkasında yatan dinamiklerin neler olduğu ve bu metnin gelecek için nasıl bir anlam ifade ettiği ele alınacaktır. Bulgaristan ın azınlık politikalarını, ülkedeki milliyetçilik anlayışından ayrı düşünmek mümkün değildir. Bulgaristan daki milliyetçilik olgusu diğer Balkan ülkelerindeki milliyetçilik düşüncesiyle benzerlikler taşımaktadır. 19. yüzyıl tüm Balkan milliyetçiliklerinin inşa edildiği, kurgulandığı bir çağ olma özelliğini taşımaktadır. Kültürel canlanma çağı olarak da adlandırılan bu dönemde diğer Balkan halklarının elitleri gibi Bulgar entelektüelleri de bir Bulgar ulusu inşa etme planını hayata geçirmeye çalışmıştır. Bulgarların geçmişiyle ve Bulgarca yla ilgili kitaplar bu dönemde yayınlanmıştır. Ortaçağ Bulgar devleti yüceltilerek tarihsel referans noktası olarak gündeme gelmiştir. Uzun 19. yüzyılda tüm Balkan halkları için olduğu gibi Bulgaristan için de tarih adeta yeniden yazılmıştır. 1 Bu dönemde Bulgar milliyetçiliğinin ötekilerinden biri Osmanlı olarak inşa edilmiştir. Bir başka deyişle, Bulgar kimliği Osmanlı karşıtlığı üzerine kurgulanmış ve Osmanlı ya ilişkin ne varsa olumsuz bir anlam yüklenmiştir. Bulgaristan ın 1908 de kazandığı bağımsızlığın ardından yaşanan tüm sorunlar Osmanlı yla bağdaştırılmış, tamamen kapkara bir dönem olarak inşa edilen Osmanlı egemenliğinin ardından, bembeyaz bir Bulgar tarihinin başladığı iddia edilmiştir. Bulgaristan da Türkler Bulgaristan ın Türklere yönelik politikasını az önce anlatılan Bulgar milliyetçiliği kapsamında değerlendirmek gerekmektedir. Buna göre Türkler, o karanlık Osmanlı geçmişini hatırlatan bir unsurdur. Aşırı Bulgar milliyetçilerinin argümanına göre de bu kişiler, sonradan Müslümanlığa geçmiş Bulgarlar aslında. Dolayısıyla ne kadar çabuk Hıristiyanlığa ve Bulgarlığa dönerlerse o kadar iyi olacaktır deki bağımsızlığının ardından günümüze kadar olan süreçte Bulgaristan ın Türklere yönelik politikası zaman içinde kısmi değişiklikler göstermiştir e kadar olan dönemde Türk okulları kısmen özerkliklerini koruyabilmişlerse de, bu tarihten itibaren yüzlerce okul kapatılmış ve 1944 e kadar olan dönemde Türk çocuklarının %75 i okula gidememiştir. Kısmen özerk olarak kalan Türk okullarının hepsi 1946 da kamulaştırılmıştır. İkinci Dünya Savaşı dönemde ilk yıllarda Türk okullarına karşı kısmen hoşgörülü bir politika izlenmiş olsa da 1960 dan itibaren pekçok bölgede Türkçe eğitime son verilmiştir. Sadece tüm nüfusun Türklerden oluştuğu bölgede Türkçe derslerinin devam etmesine izin verilmiş, Türklerin ve Bulgarların karışık yaşadığı böl- 1 Barbara Jelavich, History of the Balkans, Vol. I, Eighteenth and Nineteenth Centuries, Cambridge, Cambridge University Press, 1990, s Sayı: 1 / Eylül-Ekim-Kasım Yüzyılda Sosyal Bilimler

5 Bulgaristan da Asimilasyon Kampanyası: Geçmişle Yüzleşmek ya da Yüzleşememek gelerde ise tüm dersler Bulgarca yapılmaya başlanmıştır. Ayrıca de Türk ün Türkiye ye göçe zorlandığı belirtilmelidir. Bulgaristan ülkedeki Türklerin sayısını azaltabilmek için sistematik olarak belirli aralıklarla göç politikasına başvurmaktdır sonlarından itibaren ise Türklere yönelik yeni bir asimilasyon kampanyasına girişilmiştir. Türklerin isimleri Bulgarca isimlerle değiştirilmiş, ibadet etmeleri, geleneksel Türk kıyafetleri giymeleri, halka açık yerlerde Türkçe konuşmaları yasaklanmıştır. Hatta asimilasyon politikası öyle boyutlara varmıştır ki mezartaşlarındaki Türkçe isimler bile Bulgarca isimlerle değiştirilmiştir sonlarında Bulgar lideri Todor Jivkov un parti içi bir darbeyle devrilmesi sonucu yeni bir dönem başlamıştır hem Bulgaristan hem de ülkede yaşayan Türkler için. Bu dönemde Türklere hakları iade edilmiştir. Türkler eski haklarını yeniden kullanma imkanını elde etmişlerdir. Dini ibadetlerini yerine getirmeleri, Türkçe konuşmaları serbest bırakılmış, okullarda seçmeli ders olarak Türkçe eğitim tekrar başlatılmıştır. Bu süreçte çoğunluğu Türklerden oluşan Hak ve Özgürlükler Hareketi Bulgar siyasetinin anahtar partisi haline gelmiştir. Hükümetlerin kurulmasında ya da görevden alınmasında Meclisteki oylamalar vasıtasıyla önemli bir rol oynuyor hale gelmiştir. Hatta 2001 ve 2005 te kurulan koalisyon hükümetlerine katılmıştır. Böylece iktidara gelme fırsatı yakalamıştır ve Türk kökenli milletvekilleri göreve başlamıştır. Türklere 1990 ların başlarında eski haklarının geri verilmesiyle literatürde Bulgaristan etnik modeli adı verilen sistem ortaya çıkmıştır. Bulgaristan etnik modeli kavramı, azınlıkta olan grupların kendi kültürlerini, dilerini ve dinlerini yaşatmasına müsaade etmek, onları sisteme katmak olarak anlaşılmıştır. Ama bu dönemde yine de bazı sorunlar yaşanmıştır. Örneğin Bulgaristan daki milliyetçi gruplar Türklere haklarının geri verilmesini kabullenememiştir. Asimilasyon kampanyasının sona ermesini protesto eden milliyetçi gruplar olmuştur. Bulgaristan da son yıllarda dikkat çeken önemli bir olgu da aşırı milliyetçi parti Ataka nın yükselişidir te kurulmasından bu yana oy oranlarını arttıran Ataka, yaklaşık %10 civarında bir oya sahiptir. Ataka ya göe Türklere verilen haklar geri alınmalı, Bulgar devlet televizyonundaki Türkçe yayın kaldırılmalı ve Hak ve Özgürlükler Hareketi Anayasaya aykırı olduğu gerekçesiyle kapatılmalıdır. Avrupa ülkelerindeki aşırı sağ partilerin benzerlerinin bugün artık Balkanlarda da görülmesi dikkat çekicidir. Aynı Batı Avrupa ülkelerinde olduğu gibi Bulgaristan da da aşırı sağ problemi bulunmaktadır. Bu durumun önemli bir tezahürü, Müslümanların dini binalarına yönelik saldırıların son zamanlarda artış göstermesidir. Reuters haber ajansının bildirdiğine 2 Birgül Demirtaş Coşkun, Bulgaristan la Yeni Dönem, Ankara, Asam, Yüzyılda Sosyal Bilimler Sayı: 1 / Eylül-Ekim-Kasım

6 Birgül DEMİRTAŞ göre son yıllarda bu binalara düzenlenen saldırıların sayısı 100 ü aşmaktadır. Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiser, Thomas Hammamberg de Bulgaristan daki insan haklarının durumuyla ilgili olarak hazırladığı raporda son 20 yılda İslam dinin temsil eden binalara ve ibadet yerlerine 110 saldırının olduğunu söylemiş ve hiç bir durumda sorumluların yargı önüne çıkartılmadığından şikayet etmiştir. 3 Bu arada Bulgaristan Başmüftülüğü, İslami Kültürel Eğitim Merkezi kurmak istediklerini söylemiş, ancak resmi yetkililerin kendilerine izin vermediklerinin altını çizmiştir. Bu arada, son yıllarda Ataka nın 1915 olaylarıyla ilgili Ermeni soykırımı iddialarıyla ilgili tasarısını Bulgar Meclisi ne taşıması dikkat çekmektedir. Meclis, bu tasarıları bugüne kadar reddetmiştir, ancak Ataka düzenli olarak bu tasarıları Meclis in gündemine getirmeye devam etmektedir. Başka bir sorun Türk azınlığın Türkçe derslerinin seçmeli olarak okutulmasıdır. Azınlık mensupları bu derslerin açılmasının Bulgar yetkililer tarafından pek de teşvik edilmediğini belirtmektedir. Tercih edilen, bu derslerin zorunlu ders olarak okutulmasıdır. Bu arada, mevcut iktidar partisi Bulgaristan ın Avrupalı Gelişimi için Vatandaşlar GERB in lideri Başbakan Boyko Borissov un partinin muhalefette olduğu dönemdeki söylemleri de dikkat çekmiştir. Borissov bu dönemde kendisini Türk hissedenlerin Türkiye ye göç etmesi gerektiğini belirtmiştir. Ayrıca Borissov un 1980 lerdeki asimilasyon kampanyasıyla ilgili olarak da amacın doğru, ama yöntemin yanlış olduğunu belirtmesi dikkat çekicidir. 4 Şu ana kadar çizdiğimiz tablo Bulgaristan ın 1980 lerde gerçekleştirilen asimilasyon politikalarıyla pek de yüzleşemediğini açıkça göstermektedir. Jivkov un görevden alınmasından sonra her ne kadar Türklere eski hakları iade edilse de yaşananların nedeni tartışılmamış ve mağdurların durumları yeterince dikkate alınmamıştır. Geçmişle hesaplaşmamak ya da hesaplaşamamak, Ataka nın kurulmasıyla aşırı milliyetçiliğin tekrar ortaya çıkmasına yol açmış ve Bulgar siyasetinde Türklere yönelik olarak 1980 lerin politikalarına geri dönülmesine yönelik bir söylem duyulmaya başlanmıştır. Dolayısıyla Bulgaristan bir yandan AB üyeliği sayesinde Avrupalılaşma sürecini yaşarken, bir yandan da geçmişle yüzleşememe ve ekonomik sorunların ortaya çıkardığı aşırı milliyeçilik olgusunu aynı anda yaşamaya başlamıştır. Bulgaristan da Geçmişle Yüzleşme Geçmişle yüzleşmek, geçmişteki hataları kabullenmek ve sorumluları bulmaya çalışmak, tüm halklar için zor bir süreçtir. Milliyetçilik sürecinin önemli bir unsuru, geçmişteki başarıların abartılı olarak gündeme getirilmesi ve hafızalarda canlı tutulmaya çalışılması; geçmişteki hataların ise unutturulmaya çalışılmasıdır. Bu 3 Eleonora Naxidou, Nationalism versus Multiculturalism: The Minority Issue in Twenty-First Century Bulgaria, Nationalities Papers, Cilt 40, No 1, 2012, s Rifat Sait, Bulgaristan seçimleri, Sayı: 1 / Eylül-Ekim-Kasım Yüzyılda Sosyal Bilimler

7 Bulgaristan da Asimilasyon Kampanyası: Geçmişle Yüzleşmek ya da Yüzleşememek durumun az çok tüm dünyadaki ulus devletler için geçerli olduklarını söyleyebiliriz. Geçmişle yüzleşmede yeni br dönemin II. Dünya Savaşı sonrasında kurulan Federal Almanya Cumhuriyeti nin Nazi geçmişiyle hesaplaşmasıyla başladığını söyleyebiliriz. Ancak genel olarak bakıldığında geçmişteki hataların kabullenilmesi trajik olaylar yaşandıktan epeyce sonra gerçekleşmekte ve bunu yapanlar da o politikaların doğrudan sorumluları değil, daha sonra başa geçen karar alıcılar olmaktadır. Soğuk Savaş sonrası dönemde geçmişle yüzleşme olgusu eskiyle kıyaslandığında yaygınlık kazanmaya başlamıştır. Şu örnekleri verebiliriz: 1990 da Doğu Almanya nın Hitler döneminde işlenen suçlardan dolayı özür dilemesi, 1993 te Rus Devlet Başkanı Boris Yeltsin in II. Dünya Savaşı sonrası Sibirya ya sürgüne gönderilen Japon savaş esiri nedeniyle özür dilemesi, yine 1993 te Papa John Paul ün Katolik kilisesinin Afrika esir ticaretinde oynadığı rol nedeniyle özür dilemesi, yine Katolik Kilisesinin 1992 de Galileo Galilei yi 1633 te ev hapsinde tuttuğu için özür dilemesi, İngiltere nin 2007 de esir ticaretinden dolayı özür dilemesi, ABD Senatosu nun 2009 da kölelikten dolayı özür dilemesi, Sırbistan Parlamentosu nu Srebrenica da yaşananlardan dolayı 2010 daözür dilemesi. 5 Bulgaristan ın durumuna gelince Bulgar gazeteci Julian Popov un tabiriyle 1980 ler dönemiyle ilgili 22 yıl boyunca kolektif bir bellek kaybı ( collective amnesia, Popov) görmekteyiz. Bu konuyla ilgili birkaç belgesel ve kitap ortaya çıktığındaki genel tavır şimdi bunun sırası değil, niye etnik gerilimler tekrar kışkırtılmak isteniyor? şeklinde yorumlara yol açtı. Ivan Kostov un başbakanlığı, Petar Stoyanov ın da cumhurbaşkanlığı dönemindeki özürleri daha çok bireysel bir söylem olarak algılandı. Bu özürler sonrasında Bulgaristan daki genel tutum Bulgar ulusundan oluşan aile içinde bu meselenin pek de konuşulmak istenmediği şeklindeydi arası büyük ölçüde Bulgaristan Sosyalist Partisinin iktidarının olduğu hatırlanacak olursa, bu partinin zöyle bir geçmişle hesaplaşma dönemi yaşaması beklenemezdi. Daha sonra başa geçen partiler de milliyetçi seçmenleri kaybetmemek için kolektif bellek kaybını devam ettirmeyi tercih etti. Bu anlamda eski başbakan, Mavi Koalisyon hareketi eş başkanı Ivan Kostov un öncülüğünde Meclis e sunulan ve kabul edilen tasarı tarihi önem taşımaktadır. Tasarı metni şöyledir: Bulgaristan Müslümanlarına Karşı Uygulanan Zorla Asimilasyon Sürecinin Kınanmasına İlişkin Olarak Bulgar Ulusal Meclisi nde Kabul Edilen Bildiri (11 Ocak 2012, Sofya) -Avrupa ve dünya düşüncesinin, insan ve azınlık hakları alanında uluslararası hukukun en yüksek kazanımlarına atıfta bulunarak, 5 Julian Popov, Bulgaria, Turks and the politics of apology, Aljazeera, 26 Ocak 2012, 6 Ibid. 21. Yüzyılda Sosyal Bilimler Sayı: 1 / Eylül-Ekim-Kasım

8 Birgül DEMİRTAŞ -Avrupa İnsan Hakları Şartı ile Avrupa İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına Dair Avrupa Sözleşmesi ne atıfta bulunarak, -Demokratik değişimin başlangıcından bu yana geçen 20 yıl boyunca Bulgar adalet sisteminin, sözde Soya Dönüş Süreci de dahil, Bulgaristan Müslümanlarına karşı uygulanan zorla asimilasyon girişiminin suçlularını cezalandıramamasından duyduğumuz üzüntüyü dile getirerek, -Bu tür suçlar için zamanaşımı olamayacağına ilişkin kesin kanaatimizi ifade ederek, Biz, 41. Ulusal Meclis in milletvekilleri ilan ediyoruz; 1. Totaliter komünist rejimin, sözde Soya Dönüş Süreci de dahil olmak üzere, Bulgaristan Cumhuriyeti nde yaşayan Müslüman azınlığa karşı uyguladığı asimilasyon politikasını Şiddetle kınıyoruz den fazla Türk kökenli Bulgar vatandaşının 1989 yılında ülkeden kovulmasını, totaliter rejim tarafından işlenen bir tür etnik temizlik olarak ilan ediyoruz. 3. Bulgar adaleti ve Bulgaristan Cumhuriyeti Başsavcısı nı, sözde Soya Dönüş Süreci nin suçlularına karşı başlatılan davanın sonuçlandırılması için her türlü çabayı sarfetmeye çağırıyoruz. Bunun üzerinin zamanaşımı ile örtülmeye çalışılması, bu suçu gerçek suçlulardan tüm Bulgar halkı üzerine yıkmaktadır. 7 Türk Dışişleri Bakanlığı açıklamasında bildiri metninden duyulan memnuniyet ifade edilmiş, gecikmiş ama yerinde bir karar olduğu ifade edilmiştir. Ayrıca sorumluların adalet önüne çıkarılması ve bu dönemde ortaya çıkan mağduriyetlerin giderilmesinin altı çizilmiştir. 8 Neden Bulgar Meclisi böyle bir bildiriyi kabul etti? Bildiri metninin en başında yer alan ifadeler bu bağlamda önem taşımaktadır: Avrupa ve dünya düşüncesinin, insan ve azınlık hakları alanında uluslararası hukukun en yüksek kazanımlarına atıfta bulunarak, -Avrupa İnsan Hakları Şartı ile Avrupa İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına Dair Avrupa Sözleşmesi ne atıfta bulunarak Burada doğrudan doğruya Soğuk Savaş sonrası dönemde ortaya çıkan insan hakları rejimine atıf bulunmaktadır. Son 20 yıldır insan hakları konusu sadece ülkelerin içişlerini ilgilendiren bir konu olarak ele alınmamakta, aynı zamanda dış politikanın da önemli bir konusu olarak değerlendirilmektedir. Buna ek olarak, No:9, 12 Ocak 2012, Bulgaristan Ulusal Meclisi nde Zorla Asimilasyon Politikasını Kınayan Bildirinin Kabulu Hk., Sayı: 1 / Eylül-Ekim-Kasım Yüzyılda Sosyal Bilimler

9 Bulgaristan da Asimilasyon Kampanyası: Geçmişle Yüzleşmek ya da Yüzleşememek Bulgaristan ın hâlâ içinden geçmekte olduğu Avrupalılaşma sürecinin etkisinden de bahsedebiliriz. Bulgaristan AB üyesi olsa da hâlâ Avrupa nın merkezinde değil, kenarındadır (periphery). AB üyesidir, ancak ne Şengen e kabul edilmiştir ne de Euro bölgesine. Örgütlü suçlar, yolsuzluk ve ciddi yargı sorunları AB tarafından da gündeme getirilmektedir. Bulgaristan Parlamentosu nun bildiri metnini kabulünün ardından milletvekili Tunçer Kırcaliev şunları söylemiştir: Neden şimdi, neden bu kadar zaman sonra, sorusu meydana gelmiştir? Uzun bir zaman mesafesinden sonra, duyguların üstesinden gelebilinmiş ya da en azından denge bulunmuştur. Diğer bir avantajı ise, Bulgar devletinin geçiş dönemi bu çocuksu zaman bölümünü yaşamış olmasıdır, demokrasi güçlendirilmiştir ve bu olayların uygun bir şekilde değerlendirilmesi için gerekli koşullar meydana gelmiştir. 9 Dolayısıyla HÖH milletvekinin de belirttiği gibi bu durum, Bulgaristan ın siyasi olgunlaşmasının önemli bir dönüm noktası olarak düşünülebilir. 10 (Popov) Bildirinin kabul edilmesindeki bir başka etken ise Ataka nın tehlikeli söylemleri ve eylemlerinin Bulgaristan daki etnik barışa verdiği zararın artık farkedilmeye başlanmasıdır. Bulgar Parlamentosu geçtiğimiz sene Mayıs ayında Ataka taraftarlanın Banyabaşı Camii ne saldırmasının ardından etnik ve dini barışa zarar verilmesine yönelik çabaları kınadığını belirten bir bildiri kabul etmiştir. Bildiride Ataka nın ülke için zararlı hale geldiği de belirtilmiştir. 11 Geçen sene Mayıs ayındaki bildiriyi geçen ay kabul edilen asimilasyon karşıtı bildiriyle birlikte okumak anlamlı olacaktır. Bundan sonra Sofya yönetiminden beklenen ise sorumluların cezalandırılması ve mağdurların zararlarının tazmini yönünde çaba harcamasıdır. Avrupa Birliği nin azınlık meseleleri ve insan hakları konusuyla ilgili tavrı üye ülkelerin politikaları bağlamında önem taşımaktadır. İnsan hakları, azınlık haklarıyla ilgili Avrupa genelinde temel normlar oluşturulması ve bunlara uyulup uyulmadığının kontrolünün sağlanması öncelikli konu olarak AB kurumlarının gündemine gelmelidir. Avrupa nın kendi içinde çelişkili uygulamaları dikkat çekicidir. Örneğin Fransa kendi Roman vatandaşlarını 2010 da ülke dışına sürerken, Sofya daki Fransız büyükelçisi Bulgaristan a Romanlar için ayrı bir bakanlık kurulmasını önerebilmiştir. 12 Avrupalılaşma sürecinin aday ve üye ülkelerde daha da ilerleyebilmesi için çifte standartların üstesinden gelinmesi çok önemlidir. 9 HÖH web sayfası, kabul-ettiler.aspx 10 Popov, Bulgaria, Turks and the politics of apology. 11 Bulgarian Assembly Condemns Attack Party for Aggression Against Ethnic Peace Parliament Adopts Declaration against Attempts for Undermining Ethnic and Religious Peace in Bulgaria BTA headline BTA Friday, 27 Mayıs Eleonora Naxidou, Nationalism versus Multiculturalism: The Minority Issue in Twenty-First Century Bulgaria, s Yüzyılda Sosyal Bilimler Sayı: 1 / Eylül-Ekim-Kasım

10 Birgül DEMİRTAŞ Balkanlar coğrafyasında kolektif bellek kaybının kolektif hatırlamaya dönüşebilmesi için dışlayıcı milliyetçiliğin, kapsayıcı milliyetçilik ve vatanseverliğe dönüşmesi gerekmektedir. Bunun için de Bulgaristan özelinde Parlamennun kabul ettiği bildirinin somut sonuçlara ulaşılmasına yardımcı olması beklenmektedir. Bu da öncelikle 1980 olaylarından sorumlu olanlara yönelik yargı süreçlerinin canlanmasıyla başlayabilir. 172 Sayı: 1 / Eylül-Ekim-Kasım Yüzyılda Sosyal Bilimler