UZMANLAR İÇİN DİL ve KONUŞMA BOZUKLUKLARI ve AYIRICI TANIYA YÖNELİK BİLGİLENDİRME SEMİNERİ. Uzm. Dil ve Konuşma Terapisti AYÇA BİLGE GÜRCAN

Transkript

1 UZMANLAR İÇİN DİL ve KONUŞMA BOZUKLUKLARI ve AYIRICI TANIYA YÖNELİK BİLGİLENDİRME SEMİNERİ Uzm. Dil ve Konuşma Terapisti AYÇA BİLGE GÜRCAN

2 İLETİŞİM-DİL-KONUŞMA İletişim, kişiler arası duygu, düşünce, istek ve bilgiler alışverişidir. Dil, dünya hakkında düşünce ve duyguları temsil eden ve toplumsal bir uzlaşmaya dayanan sistemli bir araçtır. Konuşma ise dili sözel olarak aktarma yoludur.

3 İletişim, kişiler arası duygu, düşünce, istek ve bilgiler alışverişidir. Dil, dünya hakkında düşünce ve duyguları temsil eden ve toplumsal bir uzlaşmaya dayanan sistemli bir araçtır. İLETİŞİM Konuşma, dili sözel olarak aktarma yoludur. DİL KONUŞMA

4 İLETİŞİM BOZUKLUKLARI DİL BOZUKLUKLARI KONUŞMA BOZUKLUKLARI DİLİN BİÇİMİ DİLİN İÇERİĞİ DİLİN İŞLEVİ ARTİKÜLASYON BOZ. AKICILIK BOZ. SES BOZ.

5 DİLİN BİLEŞENLERİ FONOLOJİ(SES BİLGİSİ) Bir dildeki konuşma seslerinin dizilimlerini ifade eder. MORFOLOJİ (BİÇİMBİLGİSİ) Sözcüklerin türetiliş biçimi ve ekleri içerir. SENTAKS (SÖZDİZİMİ) Sözcüklerin cümle içinde dizilimini içerir. SEMANTİK (ANLAM BİLGİSİ) Sözcük ve cümlelerin anlamlarına ilişkin kurallarını ifade eder PRAGMATİK(EDİMBİLGİSİ) Dilin işlevi ve iletişim amacına uygun kullanımına dair bilgiler.

6 DİL BOZUKLUKLARI Dil bozuklukları bu alanların birinde olabileceği gibi tümünü de kapsayabilir!! 0-1 yaş döneminde dil bileşenleri açısından en belirgin gelişim sesbilgisel gelişimdir.

7 SESBİLGİSEL GELİŞİM EVRELERİ EVRELER NORMAL GELİŞEN ÇOCUK TANIM 1. EVRE 0-12 AY SÖZ ÖNCESİ İLETİŞİM 2. EVRE AY SÖZCÜK ÖĞRENME 3. EVRE 24 AY-5 YAŞ KURAL ÖĞRENME 4. EVRE 5 YAŞ-ERGENLİK SES BİLGİSEL FARKINDALIK/OKUR YAZARLIK

8 1. EVRE SÖZ ÖNCESİ DÖNEM - Sesleme - Gığıldama - Genişletme - Düzenli Mırıldanma - Çeşitlendirilmiş Mırıldanma

9 1. EVRE: SÖZ ÖNCESİ SESLEME EVRESİ (0-1AY) Refleksif sesler Bebeğin anatomik özellikleri İLETİŞİM GIĞILDAMA EVRESİ(2-3AY) Yetişkinden farklı sesler de üretebilir, çıkarılan seslerin çoğunu tekrarlayamaz. SESLEME ve GIĞILDAMA EVRELERİNDE ALICI DİL BECERİLERİ Yüksek sesten irkilir. Kendisiyle konuşulduğu zaman sessizleşir ve ya gülümser. Sesleri tanımaya başlar. Bir ses duyduğu zaman emme hareketini artırır veya azaltır.

10 1. EVRE: SÖZ ÖNCESİ İLETİŞİM GENİŞLETME EVRESİ (4-6 AY) Ses oyunları İşitmenin önemi yok Ünsüz-ünlü mırıldanmaları GENİŞLET EVRESİ ALICI DİL BECERİLERİ Gözlerini sesin geldiği yöne döndürür. Ses tonundaki değişikliklere tepki verir. Sesteki ton değişikliklerini anlamaya başlar. Sesli oyuncakların farkına varır. Müzik sesine ilgi gösterir.

11 1. EVRE: SÖZ ÖNCESİ İLETİŞİM DÜZENLİ MIRILDANMA EVRESİ(7-9 AY) Bebek ses üretimi İle işitmeyi birleştirir ÇEŞİTLENDİRİLMİŞ MIRILDANMA EVRESİ(10 AY-1YAŞ) Ana dile ait seslerin çıkarılması

12 1. EVRE: SÖZ ÖNCESİ İLETİŞİM DÜZENLİ MIRILDANMA/ÇEŞİTLENDİRİLMİŞ MIRILDANMA ALICI DİL BECERİLERİ Ce-e, saklambaç gibi oyunları sever. Sesin geldiği yöne döner ve bakar. Konuşulduğu zaman dinler. Belirli nesnelerin adını tanır. Pek çok sözcüğü anlamaya başlar.

13 2. EVRE SÖZCÜK ÖĞRENME 24 AYLIK ÇOCUKLARIN %70 İ YETİŞKİNE BENZER ŞEKİLDE ÜNSÜZ ÜRETİMİNİ GERÇEKLEŞTİRİR. 50 sözcük Komutlar/sorular Sözcük anlama/sözcü üretme Sözcükler genellenir Dilbilgisi yapısının başlangıcıdır. Açık hece kullanımı

14 3. EVRE KURAL ÖĞRENME Ses dağarcığının %90 ı oluşmuştur. Anlamlardaki farklılıkları anlamaya başlar. İki aşamalı komutları anlar ve yerine getirir. 2-3 sözcükten oluşan cümleler kullanır.

15 MORFOLOJİK /SENTAKTİK EDİNİM BİRLEŞTİRME Anne ver su ver anne su ver GENİŞLETME top at anne top at anne büyük top at

16 MORFOLOJİK /SENTAKTİK EDİNİM EVRE OSU YAŞ ÖZELLİKLER I Tek ve eksiz iki sözcükler II Bağımız biçimbirimler III Farklı tümce biçimleri IV Karmaşık tümcelerin edinimi V Tümcelerin birleştirilmesi V

17 MORFOLOJİK /SENTAKTİK EDİNİM Her dilin yapısından kaynaklı niteliksel farklılıklar söz konusudur.

18 MORFOLOJİK /SENTAKTİK EDİNİM Çocuklar genellikle 2 yaş civarında temel tümce yapılarını morfemleri edinir. İsimle kullanılan ekler: -i ve e ekleri en erken öğrenilen eklerdir. -i, -e -de den -lar, -ler

19 Eylemle Kullanılan Ekler En erken eylemle kullanılan ekler, di li geçmiş zaman eki(-di, dü) ve Şimdiki zaman (-yor)ekleridir. -di, -yor - -er, -miş -sa, -se, -li, -tır

20 3yaşından sonra bağlaç kullanımı ve bağlaç görevi gören sözcüklerle tümceleri birleştirme 5-7 ya arası bağlaç kullanımının arttığı dönemdir. sonra ama, fakat

21 SEMANTİK GELİŞİM ALICI DİLDE GELİŞİMİ İFADE EDİCİ DİLDE GELİŞİMİ

22 Semantik gelişim Çocuk edinimde farklı stratejiler kullanabilir Anlaşılan sözcük türleri ve ilk kullanılan sözcük türleri farklıdır. 10/50

23 PRAGMATİK GELİŞİM Dil sosyal bir olaydır ve dilin kullanımı da kişilerin bulunduğu bağlama, iletişim partnerlerine vb. göre değişmelidir.

24 Dil ve konuşma bozuklukları saf bir şekilde görülebileceği gibi herhangi bir sendrom ya da engel grubuna eşlik ederek de ortaya çıkabilir.

25 FONOLOJİK İŞLEMLER Artlaştırma (2;6) /t,d,p,b/ /k,g,h/ Top-kop ;kog yatak-yakak vb. Seslerin Yerini Değiştirme (2;6) Kitap-kipat ayna-anya Sürtünmelileştirme/Durak Sürtünmelileştirme(2;6) /ç,c/ /j,ş/ Uçak uşak kaşık-kaçık

26 Hece Yitimi (3;0) oyuncak / ocak Önleştirme (3;0) Kalem/ talem bebek/bebet

27 Benzeşim (3;6) Araba/ababa defter/deffer Duraklaştırma (3;6) f;v/p;b s;z;ş;j /t;d Kuş/kut fındık/pındık Ötümlüleştirme/ötümsüzleştirme (3;6) f/v, t/d, k/g, /ş/j, s/z, p/b ç/c Gözlük/közlük Ünsüz düşmesi (3;6) hasta-/ asta balon/balo

28 Akıcıların değiştirilmesi (5;6) /r/-/l/-/y/ Fırın-fılın Koyun-kolun Reçel/yeçel Balon/bayon Parmak/pa:mak

29 İLETİŞİM BOZUKLUKLARI DİL BOZUKLUKLARI KONUŞMA BOZUKLUKLARI DİLİN BİÇİMİ DİLİN İÇERİĞİ DİLİN İŞLEVİ ARTİKÜLASYON BOZ. AKICILIK BOZ. SES BOZ.

30 Dil becerilerinin değerlendirilmesi Sözcük dağarcığı Söz dizimi Kavram gelişimi Dinlenen /izlenen öyküyü anlatabilme Ortama uygun ifadeler seçebilmek Söyleneni anlama/anladığını gösterebilme

31 BELİRTİLER Sınırlı sözcük dağarcığı/argo-küfür kullanımında artış Uzun veya karmaşık emirleri anlamakta zorlanma Yakın geçmişteki olayları anlatmada zorluk Uygun yanıt yerine söyleneni tekrarlama Olayları düzgün sıraya koyamama Gerekçe olmadan konudan konuya atlama

32 Ne yapılmalı? Grup-akran etkileşimi Bireysel eğitime yönlendirme Doğru dil modeli sunma Doğal Dil Öğretim Teknikleri

33 DOĞAL DİL ÖĞRETİM TEKNİKLERİ Model Olma Genişletme Tepki İsteme/Model Olma Çevresel Düzenleme Yeniden Şekil Verme

34 ÇEVRSEL DÜZENLEME YÖNTEMLERİ ilgi çekici araç-gereç sağlama, Nesneye erişememe Sınırlı miktarda nesne bulundurma Seçenek sunma Yardım isteme beklenmedik durumlar yaratmadır

35 KONUŞMA BOZUKLUKLARI Kekemelik Ses Bozuklukları Artikülasyon Bozuklukları

36 Fonolojik işlemlere müdahale Fonolojik farkındalık terapisi!! Okuma/yazma-fonolojik farkındalık ilişkisi İşitsel dikkati arttırma

37 KONUŞMA BOZUKLUKLARI Kekemelik Ses Bozuklukları Artikülasyon Bozuklukları

38 ARTİKÜLASYON/SESLETİM BOZUKLUĞU Sesletim yeterliği kişinin konuşma organlarını uyumlu kullanarak bir dile ait konuşma seslerini doğru üretim becerisidir (Topbaş, 2006)

39 SESLETİM BOZUKLUĞUNUN NEDENLERİ Nörolojik nedenlerden oluşan artikülasyon sorunları(cerebral palsy) Anatomik yapılardaki sorunlar (Dudak Damak Yarıklığı, işitme kaybı) Yanlış öğrenme

40 Sesletim bozukluğu- sesbilgisi bozukluğu farkı nedir? Sesletim bozukluğunda motor hareketlerin uyumuna dair bir sorun yaşanmaktadır. Ses bilgisel bozukluklarda ise seslerin dil kurallarına uygun dizilimiyle ilgili problem söz konusudur.

41 Ne yapılmalı, ne zaman yönlendirilmeli? Ortalama 4-5 yaş civarı tüm sesler edinilir. Çocuğun aile öyküsü ve konuşma başlangıcı göz önüne alınmalı Çocuğun dil becerileri göz önüne alınmalı Çocuğun yanlış üretimleri pekiştirilmemeli Çocuğun özgüvenini destekleyin, içe kapanma olasılığını azaltın.

42 Ne yapılmalı, ne zaman yönlendirilmeli? Doğru dil ve konuşma modeli olun Çocuğun üretimini doğru haliyle tekrarlayabilirsiniz Çocukta üretmediği sesle ilgili farkındalık oluşturun.

43 AKICILIK BOZUKLUKLARI Konuşmanın hızında ve ritmindeki bozulmayla birlikte beliren zorlanma davranışlarının sonucunda meydana gelen bozukluk (ASHA, -Kekemelik -takipemi

44 KEKEMELİK söylemek istediğini bilmesine karşın, bir sesin istem dışı tekrarlanması veya kesilmesi sonucu, kişinin söylemek istediğini söyleyememesine neden olan konuşma ritmindeki bozukluklar (ICD- 10 )

45 KEKEMELİĞİN NEDENLERİNE İLİŞKİN TEORİLER Psikolojik Teoriler Öğrenme Teorileri Konuşmacıların anatomik ve fizyolojik sistemlerindeki problemler Çok Bileşenli Modeller

46 SONUÇ!!! Henüz net sebebi bilinmemekle birlikte tek bir sebeple de açıklanamamaktadır.

47 KEKEMELİK DAVRANIŞLARI Tekrarlar Uzatmalar Bloklar İkincil davranışlar Kaygı ve Kaçınma davranışları

48 Kekemelik mi normal akıcısızlık mı?

49 Okul Öncesi Dönemde Terapi Alınmalı mı? 2-5 yaşları arasında başlamakta ve %75 i iki yıl içinde kendiliğinden iyileşmektedir.[27,65] RİSK GRUBU -Ailesel yatkınlık -Çocuğun cinsiyeti -kekemelik davranışının türü -kekemeliğin süresi

50 NASIL DAVRANMALI, NELER YAPILMALI? Öğrencinize konuşma esnasında yavaş ol, sakin ol, dur ve baştan al, bir daha söyle, derin bir nefes al şeklinde ifadeler kullanmayın. Öğrencinizin sözünü tamamlamayın ya da onun yerine konuşma eğiliminde bulunmayın. Akıcılık sorunu yaşayan çocuk için iyi bir konuşma ortamı yaratmaya çalışın

51 NASIL DAVRANMALI, NELER YAPILMALI? Akıcılık sorunu olan çocuğun konuşmalarını dikkatle dinlemeye çalışın. Akıcılık sorunu yaşayan çocuğu konuşmalarında takıldığında fazladan bir dikkat ve ilgi göstermeyin Akıcılık sorunu olan öğrencinizden de ders, etkinlik ve faaliyetlerdeki beklentilerinizin bu sorunu yaşamayan diğer öğrencilerle aynı olmasına özen gösterin.

52 NASIL DAVRANMALI, NELER YAPILMALI? Akıcı konuşma içinde de takılmalar olabileceğini zaman zaman model olarak anlatmaya çalışın. Çocuğu öncesinde karşılaşabileceği farklı durumlara hazırlamaya çalışın. Motor beceri gerektiren aktiviteler sırasında konuşması gerekirse aktiviteye ara verdirin.

53 EN ÖNEMLİSİ, NASIL söylediğimiz değil NE söylediğimiz önemlidir!!!

54 TAKİPEMİ

55 SES BOZUKLUKLARI Kişinin yaşına ve cinsiyetine uygun olmayan biçimde sesin perde, şiddet ve kalitesi gibi özelliklerinde ortaya çıkan değişiklikler sonucunda kişinin iletişimini sınırlandıran bozukluktur.

56 Çocukluk çağı ses bozukluklarının nedenleri İşitme Kaybı Sosyal ya da duygusal uyumsuzluk Psikolojik nedenler Solunum yolu enfeksiyonları Alerji

57 SES BOZUKLUĞUNU ÖNLEMEK İÇİN ÖNERİLER Sesin şiddetindeki artış perdesindeki değişikliklerin ses sağlığına etkileri konusunda çocukla konuşulmalı Çocukların bağırmasına fırsat yaratılmayacak biçimde ortamlar düzenlenmeli. Sık sık gribal enfeksiyonlara maruz kalan ya da alerjik reaksiyonları olan çocuklar gözetim altında olmalı

58 ENGEL GRUPLARINDA DİL KONUŞMA GÜÇLÜKLERİ 1. Zihin Engeline bağlı dil ve konuşma güçlükleri 2. Otizme bağlı dil konşma güçlükleri 3. İşitme Engeline bağlı dil ve konşma güçlükleri 4. Özel Öğrenme Güçlüğünde dil ve konuşma güçlükleri

59 ZİHİN ENGELİNE BAĞLI DİL KONUŞMA ÖZELLİKLERİ Dil gelişimi zihin engelli olan çocuklarda genellikle yavaştır, Genel bilişsel gelişimdeki sorunlar dil gelişimini kısıtlar Sözcük dağarcıkları sınırlıdır, Kullandıkları gramer ve cümle uzunluklarında sıkıntı yaşarlar

60 En sık görülen konuşma problemleri, artikülasyon, fonolojik boz. ve kekemeliktir.

61 Yaygın fonolojik işlemler: ses değiştirme ses düşürme Ses ekleme

62 Ne, nerede/ne zaman, nasıl, niçin Özel/genel isimler Nesne ismleri Basit yüklemler Zamir edatlar Sıfat, zarf

63 DOWN SENDROMU Küçük boyutlu ağız boşluğu Kalın dudaklar Damak anomalileri Sık üst solunum yolu iltihapları Orta kulak iltihapları Kas hipotonisi Dişlerde sorunlar

64 Genellikle 2,5-4 yaş arası konuşma başlar. Dil gelişimi genel zeka gelişiminden bağımsızdır.

65 Sözöncesi Dönem

66 Söz Öncesi Dönem Seslemelerin tipi, sıklığı ve başlangıç zamanı aynı Sözel olmayan istek bildirimi geç gelişir. Erken dönemde dili anlama becerisi bilişsel becerileriyle seviyesiyle tutarlıdır

67 Anlambilgisi Gelişimi Normal gelişim gösteren çocuklarla aynı zeka yaşına ulaştıklarında ilk sözcükler ortaya çıkmaktadır. Alıcı dil becerileri X İfade Edici dil becerileri Sözcük anlama X Söz dizimini anlama kişilerarası ilişkiyi soyut kavramlar miktar ve zaman kavramları

68 Sözdizimsel Gelişim daha fazla tekrarlı ve benzer kelimelerden oluşan cümleler kurarlar Alıcı söz dizim X İfade edici söz dizim

69 Morfolojik gelişim işitme kayıpları bilginin hatırlanıp geri çağırma becerisinde de yetersizlikler

70 /s/, /ç/, /t/ ve /d/ sesleri işitsel olarak zor ayırt edilir. /p/, /b/ ve /m/ seslerinin sesletiminde problem

71 Dil gelişimini destekleyecek ipuçları: Çocuğa yöneltilecek konuşma hızının yavaşlatılması İşitsel kısa süreli bellekle ilgili çalışmalar Tekrarları arttırmak İletişimsel istek bildirme söz öncesi dönemde ele alınmalı Ortak ilgi

72 Otizm Spektrum Bozuklukları(DSM-V)

73 Toplumsal-Duygusal karşılıkta yetersizlik Sözel olmayan iletişimde yetersizlik İlişki kurma ve sürdürmede yetersizlik

74 Basmakalıp ve tekrarlayıcı motor hareketler Aynılıkta ısrar,rutine sıkı bağlılık Sınırlı ve yoğun ilgi alanı Duyusal az veya çok uyarılama

75 6-9 ayda gözlenen erken belirtiler Babıldamanın olmayışı veya nadir olması, Ses çeşidinin babıldarken az olması, Göz teması ve takibinde farklılık konuşmalara tepki vermeme

76 12-24 ay gözlenen belirtiler motor taklit yetersizliği Sosyal gülümsemenin olmayışı Oyucakla uygun oynamama Alıcı dilde yetersizlikler

77 konuşma için ön koşul beceriler: Göz teması Ortak ilgi Taklit becerileri

78 Otizmde dil ve konuşma ekolali neolojizm özellikleri: Zamir kullanımına farklılıklar Pragmatik becerilerde sorunlar

79 Değerlendirmede nelere dikkat edilmeli? Göz teması Sıra alma dikkat Ortak dikkat Taklit becerileri Oyun becerileri Alıcı/ifade edici dil becerileri

80 ORTAK DİKKAT Çocuğun liderliğini takip etmek Çocuğun dünyasına girmek Çocuğun davranışlarını taklit etmek Rutinlere ve çocuğun sevdiği etkinliklere ağırlık vermek Farklı jest,mimik ve tonlamalarla çocuğun dikkatini çekmek

81 WILLIAMS SENDROMU Güçlü özellikleri Zayıf yönleri Sözcük dağarcığı Duygusal prosodi Fonolojik işlemleme Semantik sentaks

82 Ses tonları kaba ve kısıktır Konuşmada gecikme Basmakalıp tekrarlar

83 Ne yapılmalı?

84 Çocuğun davranışlarını taklit etmek Çocuğun davranışları neler? Taklit amaçlı neler yapıyor? Ben taklit ettikten sonra neler yapıyor?

85 İletişime farklı ses tonları, jest ve mimikler kullanmak

86 TAKLİT BECERİLERİ NESNELİ TAKLİT BECERİLERİ NESNESİZ TAKLİT BECERİLERİ YÜZ HAREKETLERİNİ TAKLİT ETME SES TAKLİTLERİ

87 Çocuğa uygun eğitim yöntemi kapsamına beceriler farklı şekillerde çalışılabilir. doğal öğretim yöntemleri davranışsal öğretim yöntemleri eklektik yöntemler

88 AFAZİ APRAKSİ DİZARTRİ EDİNİLMİŞ DİL BOZUKLUKLARI

89 AFAZİ Konuşmanın öğrenilmesinden sonra ortaya çıkan ve herhangi bir psikiyatrik bozukluk ya da kas engellenmesine bağlı olmayan dil fonksiyonlarındaki bozulmadır (Öktem, Bahar ve Aktin;

90 Afazi Nedenleri İnme Travma Beyin tümörleri Beyin ameliyatları Bazı dejeneratif hastalıklar

91 Afazide ortaya çıkan semptomlar inmeyle birlikte afazi gelişme sıklığı %24-36

92 AFAZİ SENDROMLARI sendromun anatomik yerleşimine göre (anteriorposterior) akıcı veya tutuk oluşuna göre fonksiyon kaybının anlama veya konuşmadaki ağırlığına göre (Broca- Wernicke) dil ifade bütünlüğüne göre ekspressifreseptif afaziler (Karaman, 2000).

93 perisylvian Perisylvian olmayan Broca Wernice Kondüksiyon global Transkortikal duyusal Transkortikal motor transkortikal mikst

94 BROCA AFAZİSİ EYLEM ADLANDIRMA NESNE ADLANDIRMA TEKRARLAMA İŞİTSEL ANLAMA HATA FARKINDALIĞI YÜKSEKTİR OKUMA TETERSİZLİĞİ

95 WERNICKE AFAZİSİ KONUŞMA AKICIDIR GRAMER KULLANIMI OKUMA KORUNMUŞTUR TEKRARLAMA BOZUKTUR

96 KONDÜKSİYON AFAZİ Adlandırma & Tekrarlama Hasarlı Sözcük bulma güçlükleri

97 GLOBAL AFAZİ İşitsel anlama Adlandırma Tekrarlama Konuşma üretiminde yetersizlik Alternatif iletişim yöntemleri ön plana çıkabilir.

98 TRANSKORTİKAL AFAZİLER tekrarlama yetisi korunmuştur. Adlandırma, konuşulanı anlama bozulmuştur. Transkortikal duyusal afazi, akıcı konuşabilir ancak konuşmaları anlamlı değildir. Transkortikal motor afazi, konuşmayı başlatmada sorun vardır. Transkortikal mikst, özellikle alzheimer ve demansın ileri evrelerinde görülebilir

99 Ne yapmalı, nasıl yönlendirmeli? Hastanın yaşı Ne kadar süredir durumun var olduğu Terapi geçmişi Eğitim düzeyi El baskınlığı Lezyon yeri

100 Konuşma akıcılığını değerlendirme (spontan /otomatik konuşma) İşitsel anlama(komutlar, E/H soruları, cümle / kategori) Tekrarlama Adlandırma (resimle, yanıtlayarak, kategorik) Sözcüğün kulllanım sıklığına dikkat edilmelidir. Sözcük, öbek, Okuma Yazma

101 DİZARTRİ Merkezi ve/veya çevresel sinir sistemindeki hasara bağlı olarak ortaya çıkan konuşmanın üretiminde görevli kas kontrolünü etkileyen motor konuşma bozukluğudur.

102 Dizartri edinilmiş bir bozukluk olabileceği gibi gelişimsel olarak ta ortaya çıkmaktadır.

103 Edinilmiş Dizartri Tipleri Spastik tip Flaksid tip Ataksik tip Hipokinetik tip Hiperkinetik tip

104 Spastik Tip Dizartri Kasların gergin kullanım Sert ve kalın ses tonu Hipernazalite Ünlü seslerde bozulma Sözcükler yavaş ve uzatarak konuşma

105 Spastik Tip Dizartri Respirasyon Fonasyon Rezonans Artikülasyon Prosodi Vital kapasitede azalma Sert ve kalın ses Sesin yüksekliğinde zaman zaman değişmeler Düşük perde düzeyi hipernazalite Ünlü seslerde bozulma Ünsüzlerin net anlaşılaması Voice onset time Vurgularda azalma Sözcükler yavaş, uzatarak konuşma

106 tch?v=ixxruufwue8

107 Flaksid Tip Dizartri Respirasyon Fonasyon Rezonans Artikülasyon Prosodi Solunum güçlüğü ses paramedyan Yeterli yükseklikte olmayan ses Soluklu ses afoni hipernazalite Ünsüz seslerde anlaşılırlık düşüklüğü Ünsüz üretiminde basınç azalması monotonluk

108 tch?v=jpfepaoqg0m

109 Ataksik Tip Dizartri Respirasyon Fonasyon Rezonans Artikülasyon Prosodi Düşük solukla konuşma ses yüksekliğinde aşırı değişkenlik Çatlak tırmalayıcı ses Seste ani patlamalar Düzensiz sesletim kopukluklar Yavaş, hecelere abartılı vurgu, Uzatılmış heceler

110 Hipokinetik Tip Dizartri Respirasyon Fonasyon Rezonans Artikülasyon Prosodi Azalmış solunum desteği soluksuz kalma, sesde titreme, ses şiddetinde azalma Hipernazalite (herzaman değil) Sesletim biçiminde değişiklik Kısa kesik konuşma Tek perde

111 Hiperkinetik Tip Dizartri Respirasyon Fonasyon Rezonans Artikülasyon Prosodi Zayıf solunum desteği nefes nefese kalma, ses yüksekliğinde aşırı değişkenlik, Gergin ses Hipernazalite Değişken arikülasyon

112 Değerlendirme İyi öykü alınmalı Ayırıcı tanı için mutlaka uzman değerlendirmesi Eşlik edebilecek diğer sorunlar Oral motor gözlem ve değerlendirme Konuşma bileşenlerinin değerlendirilmesi

113 Konuşma bileşenlerinin değerlendirilmesi Respirasyon, Gözlem ve etkinlik Fonasyon Gözlem ( sesin şiddeti, perdesi, gırtlak tonu, ezgi kullanımı) Rezonans (may pay-nay bay) Artikülasyon hareketleri

114 Edinilmiş dil bozukluklarında kişinin motivasyonu çok önemlidir.

115 SÖZEL APRAKSİ Konuşmanın planlanma kısmıyla ilgili bir soruna dayanan motor konuşma bozukluğdur.

116 Dizartri ve apraksi farkları Sesletim hatalarındaki tutarlılık Kas zayıflığına bağlı olma/olmama Cümle uzunluğunun etkisi

117 Ataksik Tip Dizartri

118 Flaksid tip Kas gevşekliği ön plandadır Solunum güçlüğü

119 Ataksik Artikülasyon ve prozodi en çok etkilenir Ses yüksekliğinde değişkenlik, ani patlamalar Yavaş ancak her hecede abartılı vurgu Artikülasyonda düzensik hareketler

120 Hiperkinetik Dizartri Değişken artikülasyon Uzun aralıklarla kısa söz öbekleri