BARKOD OKUYUCULU ÖĞRENCĠ TAKĠP SĠSTEMĠ

Transkript

1 T.C. KARADENĠZ TEKNĠK ÜNĠVERSĠTESĠ Mühendislik Fakültesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü BARKOD OKUYUCULU ÖĞRENCĠ TAKĠP SĠSTEMĠ Muammer ġule TÜFEKÇĠ Yunus Emre ORAL Sezgin KAYA Tolga BADIR Yrd. Doç. Dr. Yusuf SEVĠM Mayıs 2014 TRABZON

2 T.C. KARADENĠZ TEKNĠK ÜNĠVERSĠTESĠ Mühendislik Fakültesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü BARKOD OKUYUCULU ÖĞRENCĠ TAKĠP SĠSTEMĠ Muammer ġule TÜFEKÇĠ Yunus Emre ORAL Sezgin KAYA Tolga BADIR Yrd. Doç. Dr. Yusuf SEVĠM Mayıs 2014 TRABZON

3 LĠSANS BĠTĠRME PROJESĠ ONAY FORMU ġule Tüfekçi, Yunus Emre Oral, Sezgin Kaya ve Tolga Badır tarafından Yrd. Doç. Dr. Yusuf Sevim yönetiminde hazırlanan Barkod Okuyuculu Öğrenci Takip Sistemi baģlıklı lisans bitirme projesi tarafımızdan incelenmiģ, kapsamı ve niteliği açısından bir Lisans Bitirme Projesi olarak kabul edilmiģtir. DanıĢman: Yrd. Doç. Dr. Yusuf SEVĠM Jüri Üyesi 1 : Doç. Dr. Ayten ATASOY Jüri Üyesi 2: Yrd. Doç. Dr. Gökçe HACIOĞLU Bölüm BaĢkanı : Prof. Dr. Ġsmail H. ALTAġ

4 ÖNSÖZ Projenin hazırlanması sürecinde bizden katkılarını esirgemeyen ve bu çalıģmanın hazırlanmasında bize zaman ayıran bitirme projesi danıģmanımız Yrd. Doç. Dr. Yusuf Sevim e desteklerinden dolayı teģekkür ederiz. Bölüm olanaklarının kullanılmasına izin veren Bölüm BaĢkanlığı na, desteklerinden dolayı Mühendislik Fakültesi Dekanlığı na, KTÜ Rektörlüğü ne ve aldığımız mühendislik eğitiminde, iyi bir mühendis olabilmemiz için değerli bilgilerini bizlerden esirgemeyen bütün bölüm hocalarımıza teģekkürlerimizi sunarız. AraĢ. Gör. Çağatay Murat YILMAZ a ve Mehmet CEMĠL e de yardımlarından dolayı teģekkürlerimizi sunarız. Her Ģeyden öte, bizlerin bugünlere gelmesinde her türlü fedakârlığı gösteren ve hayatımız boyunca her türlü maddi ve manevi desteklerini hiçbir zaman esirgemeyen, eğitimimiz süresince bize her konuda tam destek veren ailelerimize sonsuz teģekkürlerimizi sunarız. HAZĠRAN 2014 M. ġule TÜFEKÇĠ Yunus Emre ORAL Sezgin KAYA Tolga BADIR v

5 ĠÇĠNDEKĠLER Sayfa No ÖNSÖZ... V ĠÇĠNDEKĠLER... VĠ ÖZET... VĠĠĠ ġekġller DĠZĠNĠ... ĠX SEMBOLLER VE KISALTMALAR... XĠ 1. GĠRĠġ TEORĠK ALTYAPI BARKOD BARKOD OKUYUCU VİSUAL STUDİO PROGRAMI C# YAZILIM DİLİ Windows Uygulamaları Geliştirme Veri Tabanları C# ile Access Veri Tabanı İşlemleri ASP.NET WEB YAZILIM DİLİ Web Uygulamaları Geliştirme Veri Tabanı ve Veri Tabanı Erişimi TASARIM C# İLE UYGULAMA TASARIMI Barkod Üzerindeki Verinin Alınması Okutulan Kimlikteki Kişiye Ait Satıra Var Yazdırma İşlemi Öğrenci Kaydı Veritabanında Bulunan Bilgilerden Tablo Oluşturulması Ders Seçimi Devam Durumu Yüzdesi ve Geçme-Kalma Durumu Tarih Saat Bilgisi Kaydı Şifreli Giriş Öğrenci Takip Sistemi Uygulaması vi

6 3.2. ASP.NET İLE WEB UYGULAMASI TASARIMI Web Sayfası Master Page Ana Sayfa İletişim Sayfası Hakkımızda sayfası Kayıt Ol Sayfası Üye Girişi Sayfası Veri Gösterme Sayfası SONUÇLAR PROGRAM ARAYÜZÜ WEB SAYFASI YORUMLAR VE DEĞERLENDĠRME KAYNAKLAR EKLER EK-1. IEEE Etik Kuralları EK-2. Disiplinlerarası ÇalıĢma EK-3. Standartlar ve Kısıtlar Formu EK-4. Proje Maliyeti ÖZGEÇMĠġ vii

7 ÖZET Uygulamaya geçirilen Barkod Okuyuculu Öğrenci Takip Sistemi projesi sağlıklı bir devam durumu bilgisine ihtiyaç duyulan durumlar için bir çözüm olarak hazırlanmıģtır. Projede kullanılacak yazılım öncelikle üniversitelerde kullanılmak üzere hazırlanmıģtır. Proje iki basamaktan oluģmaktadır. Projenin ilk basamağı bir yazılım programı oluģturulmasıdır. Bu yazılım programı devam durumu bilgilerini elde etmeyi ve belirlenen kriterlere bağlı olarak bilgileri derlemeyi amaçlamaktadır. Akademik dönemin ilk dersinde öğrencinin kimlik kartını okutması ile kaydını yapan ve sonrasında her ders için öğrencinin devam durumu bilgisini güncelleyen bir sistem oluģturulmaktadır. Yazılım programı C# yazılım dili ve Microsoft Visual Studio 2010 derleyici kullanılarak tasarlanmıģtır. Projenin ikinci basamağı ise öğretim elemanları ve öğrencilere kolay ulaģım imkânı sunacak olan kullanıcı tanımlı ve Ģifreli bir web sayfası oluģturulmasıdır. Web sayfası yazılım programının elde ettiği çıktıları internet ortamından ulaģılabilir kılmaktadır. Öğretim elemanlarına derslerine ait devam durumu ve öğrenci bilgilerine kolay ulaģım imkânı sunarken, öğrencilere ise güncel devam durumu bilgilerine ulaģabilme imkânı sunmaktadır. Web sayfası tasarımında ise yazılım programı ile uyumlu olan ASP.NET yazılım dili kullanılmaktadır. Sonuç olarak çizelgeler hazırlanarak ilkel bir Ģekilde gerçekleģtirilen yoklama iģlemi hayata geçirilen proje ile yapılarak hem derste tek tek yoklama alan öğretim elemanlarına zamandan tasarruf sağlarken hem de öğrencilerin birbiri yerine imza atması gibi durumları önlenmiģ olacaktır. Proje çok fazla maliyet gerektirmemekte ve programda birkaç değiģiklik ile baģka alanlarda da kullanılabilmektedir. viii

8 ġekġller DĠZĠNĠ ġekil 1. Sistemin genel bileģenleri... 2 ġekil 2. Sistem akıģ diyagramı... 4 ġekil 3. Öğrenci kartında bulunan barkod... 5 ġekil 4. Çok yönlü barkod okuyucu... 6 ġekil 5. Visual Studio programı ana menüsü... 7 ġekil 6..Net Framework bileģenleri... 8 ġekil 7. Toolbox aracı... 9 ġekil 8. Properties menüsü ġekil 9. Buton ve tıklama kodları ġekil 10. Combobox ġekil 11. DateTimePicker ġekil 12. DataGridView ġekil 13. Timer ġekil 14. Timer için Properties menüsü ġekil 15. Veritabanı oluģturulması ġekil 16. TextBox Kontrolü ġekil 17. Validation Kontrolleri ġekil 18. DüzenlenmiĢ RequiredFieldValidator Kontrolü ġekil 19. Basit Menü Kontrolü ve Edit Uzantısı ġekil 20. GridWiew veri tabanına bağlama ġekil 21. Tasarım sayfası Master Page ġekil 22. Veri iletiģim yolu ġekil 23. Barkod okuyucu ile veri alımı ġekil 24. Programın çalıģması ġekil 25. Öğrenci kayıt formu ġekil 26. Veri tabanında bulunan bilgiyi uygulamaya aktarma ġekil 27. Kullanıcı ders seçimi ġekil 28. Kalma sınırı belirleme ġekil 29. Derse devam durumu ve yüzde seçenekleri ġekil 30. Ders seçimi bölümünde tarih ve saat bilgisi ix

9 ġekil 31. Yoklama listesi tarih saat bilgisi eklenmesi ġekil 32. ġifreli giriģ formu ġekil 33. Öğrenci Takip Sistemi PC Uygulaması ġekil 34. Web Site Haritası ġekil 35. TasarlanmıĢ Master Page ġekil 36. Ana sayfa ġekil 37. ĠletiĢim sayfası ġekil 38. Hakkımızda sayfası ġekil 39. Kayıt Ol sayfası ġekil 40. Kayıt Ol sayfası hata mesajları ġekil 41. Üye GiriĢi sayfası ġekil 42. Üye GiriĢi sayfası hata mesajları ġekil 43. Datagor sayfası ġekil 44. Veri görüntüleme sayfası ġekil 45. Veri görüntüleme sayfası ġekil 46. Hata penceresi ġekil 47. Program Arayüzü ġekil 48. Web Sayfası x

10 SEMBOLLER VE KISALTMALAR OT-VT.Otomatik Tanıma/Veri Toplama C#...C Sharp ASP.NET...Active Server Pages.NET RFID...Radio Frequency Identification UHF Ultra High Frequency PC Personal Computer PX...Pixel xi

11 1. GĠRĠġ Ġnsan nüfusunun artması ile gerek iģ kollarında gerekse okullarda devam durumun kontrolü zor bir hal almıģtır. Bunun günümüzde en yaygın örneği; öğrenci sayısı fazlalılığı nedeniyle öğrencilerin devam durumu takibinde sıkıntı yaģanmasıdır. GeliĢen teknolojik olanaklara ters düģen bir Ģekilde öğrencilerin devam durumunun kontrolü genellikle çizelgeler hazırlanarak yapılmaktadır. Kullanılan bu uygulama hem devamsızlıktan kalıp kalmama durumunun hesaplanmasında problem yaratmakta hem de tek tek yoklama alınmaya kalkıldığında bir zaman kaybı ortaya çıkarmaktadır. Devam durumunu belirlemek için oluģturulan çizelgelerin takibi öğretim elemanı için her derste yanında bulundurma zorunluluğu yarattığı gibi, öğrenci için ise devam durumunu öğrenmek istediği herhangi bir durumda kolay eriģilebilir olmamaktadır. GeliĢen teknoloji ile gerek satıģı yapılan ürünlere gerekse kimliklere yeni özellikler kazandırılmaya baģlanmıģtır. Yeni özelliklerden biri satıģı yapılan ürünlerde, kredi kartlarında olduğu gibi öğrenci kimlik kartlarına da barkod eklenmesidir. Öğrencilerin numarası kimlikleri üzerine barkod kodu olarak yazılmaktadır. [1] de verildiği gibi Öğrenci kimliklerinde bulunan barkodlar kütüphanelerden kitap edinme sisteminde kütüphane otomasyonu adı altında yaygın Ģekilde kullanılmaktadır. Barkod Okuyuculu Öğrenci Takip Sistemi projesinin birinci basamağı; öğrencilerin kimliklerindeki bulunan barkod kodlarını sadece kütüphanelerde kitap alımında değil derse devam durumunu belirlenmesinde de kullanmayı amaçlamaktadır. Proje her sınıfın giriģine yerleģtirilecek barkod okuyucularla ders giriģinde öğrenci kimliklerindeki barkod kodlarının okunması ve bu sayede öğrencinin derste olup olmama durumunun belirlenmesi Ģeklinde gerçeklenmektedir. Proje gerçekleģtirilirken C# ve ASP.NET program dilleri Visual Studio 2010 editörü ile kullanılmaktadır. Projenin ikinci basamağı ise ASP.NET programlama dili ile oluģturulan web sayfası ile öğretim elemanın devam durumu bilgilerine kolay ulaģmayı ve dersten kalıp kalmayan öğrencileri kolay tespit etmeyi sağlarken, öğrencilere de istedikleri anlarda devam durumu bilgilerine ulaģma imkânı sağlamaktır. ġekil 1 de sitemin genel resmi gösterilmiģtir.

12 ġekil 1. Sistemin genel bileģenleri Bu projeye benzer olarak daha önce [2] de verildiği gibi RFID (Radio Frequency Identification-Radyo Frekanslı Tanıma) teknolojisi kullanılarak kablosuz öğrenci yoklama sistemi yapılmıģtır. RFID genel olarak, [3] de verildiği gibi canlıları ya da nesneleri radyo dalgaları ile tanımlamak için kullanılan teknolojilere verilen isimdir. RFID, etiket yapıģtırılmıģ objeleri radyo dalgaları kullanarak otomatik olarak tanımlamayı sağlayan bir sistemdir. RFID sistemi için her bir UHF RFID okuyucunun yüksek maliyetinin olduğu ve yine diğer malzemelerin maliyetinin yüksek olması, UHF RFID etikete sahip sadece özel kimliklerin üretilmesi ve öğrenci kimliğinin bulunmaması, bu sistemin hassas ve fazla bakım gerektirmesi, keza barkod okuyuculu sistemin maliyetinin düģük olması, fazla bakım gerektirmemesi ve barkodun hemen hemen tüm kimliklerde sadece kiģiye ait Ģifre ile bulunması gibi nedenlerden dolayı bu zamana kadar yapılan diğer projelere ek olarak barkod okuyuculu öğrenci takip sistemi projemiz daha az karmaģık ve pratik bir sistem olmaktadır. Ayrıca sistem oluģturulacak olan Windows uygulamaları ile derse devam durumu kontrolüne imkân tanırken hem de ASP.NET programlama dili ile oluģturulacak web sayfası ile öğretim elemanın devam durumu bilgilerine kolay ulaģmayı ve dersten kalıp kalmayan öğrencileri kolay tespit etmeyi sağlarken, öğrencilere de istedikleri anlarda devam durumu bilgilerine ulaģma imkânı sağlayacaktır. 2

13 Projede kapsamında yazılım programı hazırlanırken öğrenci takip sistemi olmanın yanı sıra yapılan bir kaç değiģiklikle insanların giriģ çıkıģlarının kontrol edilmesi planlanan her alanda kullanılabilir olması göz önüne alınmıģtır. Kullanım açısından zorlukları olan günümüz yoklama sistemine çözüm üreten proje; kâğıt masrafına ve etik olmayan Ģekilde baģkaları yerine imza atılmasına da engel olmaktadır. Alternatif yüzde seçenekleri sayesinde öğretim elemanına derse devam durumunun değerlendirilmesinde çoklu seçenek sunarken, öğrencinin ilk öğrenci kimliğini okuttuğunda sisteme kayıt edilecek fotoğrafı ile de öğretim elemanına öğrenciyi tanıma ve fazla devamsızlık gibi durumlarda vereceği uyarılarla öğrenciyi takip etme olanağı sunmaktadır. Sistemin genel akıģ diyagramı ġekil 2 de verilmiģtir. Projenin gerçeklenme süreci 4 ay olup çalıģma takviminde belirtilmiģtir. Çizelge 1. ÇalıĢma Takvimi Proje Adı: Barkod Okuyuculu Öğrenci Takip Sistemi Denetimi Ekim Kasım Aralık ġubat Mart Nisan Mayıs Proje Adımları Otomatik Tanıma ve Veri Okuyucu Sistemleri ile ilgili AraĢtırma C# Yazılım dili Hakkında AraĢtırma Asp.NET Web yazılımı dili Hakkında AraĢtırma Barkod Okuyucudan Bilgisayara Veri Aktarımı ĠĢlemi C# ile Windows Uygulama Tasarımı ve GeliĢtirilmesi Asp.NET ile Web Uygulama Tasarımı ve GeliĢtirilmesi Tasarımın yapılabilir duruma getirilmesi Tasarım raporunun yazılması Yazılım programının sınırlarının belirlenmesi Yazılım programının oluģturulması Barkod okuyucu ile programın test edilmesi Web sayfası tasarımı Bitirme tezi yazımı 3

14 EVET Öğrenci kimliğindeki barkodun barkod okuyucuya okutulması Kimlikteki barkoddan alınan verinin (öğrenci numarası) string değiģken olarak bilgisayara gönderilmesi Aranan öğrenci numarası bulundu mu? HAYIR Yeni kayıt için pencere açılması ve ad-soyad, fotoğraf gibi öğrenci bilgileri istenmesi ve girilen bilgilerin kaydedilmesi Bilgisayara gelen öğrenci numarasının programda integer değiģkene çevrilmesi ve öğrencinin veri tabanında aranması Kaydedilen öğrenci numarası tekrar aranması Bulunan öğrenci numarasına göre öğrencinin o anki seçili ders, tarih ve saatte derse katıldığı bilgisinin eklenmesi ve güncellenmesi Veritabanındaki bilgilerin uygulama ya da web ortamında görüntülenmesi Güncellenen verilerin Veritabanına kaydedilmesi ġekil 2. Sistem akıģ diyagramı 4

15 2. TEORĠK ALTYAPI 2.1. Barkod Barkot, verilerin çizgi ve boģluklardan oluģtuğu, semboller ile kodlandığı ve optik okuyucular vasıtasıyla bilgisayar ortamına aktarıldığı yaygın olarak kullanılan bir Otomatik Tanıma-Veri Toplama (OT-VT) tekniğidir. Otomatik tanımlama sistemleri içinde barkod sistemi birçok alanda kendine yer bulmuģtur. Teknolojinin kullanım alanına göre uygulama örnekleri değiģkenlik göstermektedir. Kullanım olarak karmaģık olmaması ve pratik, hızlı veri giriģine imkân sağlaması barkod sisteminin etkin kullanılmasına neden olmaktadır. Tek boyutlu ve iki boyutlu barkodlar mevcuttur. Tek boyutlu barkod birbirine paralel çizilmiģ farklı kalınlıktaki çizgilerden ve bu çizgilerin arasındaki boģluklardan meydana gelmektedir. Siyah çizgiler 1 boģluklar ise 0 ı temsil etmektedir. Ġki boyutlu barkodlar, yüzlerce karakterlik bilgi, resim ve imzadan oluģabilmektedir. Tek boyutlu barkodlarda veri paralel çizgilerin geniģlikleri ve boģlukları arasında saklanırken, iki boyutlu barkod sisteminde veri noktasal Ģekiller, iç içe daireler ve görüntü içinde gizli Ģekiller gibi farklı türlerde de görülebilmektedir. Proje kapsamında öğrenci kartları üzerindeki mevcut barkod kullanılmaktadır. Barkod okuyucuya okutulan bu kod yardımı ile devam durumu takibi sağlanmaktadır. Kod OXXXXXX yapısına sahiptir. ġekil 3. Öğrenci kartında bulunan barkod 5

16 2.2. Barkod Okuyucu Barkod kodları barkod okuyucu tarafından kızıl ötesi veya görülebilir bir ıģık kaynağı ile aydınlatılır. Barkod okuyucular ıģık kaynağı aracılığıyla barkod üzerindeki siyah ve beyaz çizgilerin okunmasını ve haberleģme birimi vasıtasıyla değiģik sistemlere aktarılabilmesini sağlamaktadır. Siyah ve beyaz çizgiler farklı yansıma özelliklerine sahiptir. Siyah çizgiler ıģığı emmekte ve beyaz çizgiler ıģığı yansıtmaktadır. Yansıyan ıģık tarayıcıya geri dönmekte ve meydana gelen ıģık dalgalanmaları elektrik darbelerine çevrilir. Çözücü aracılığıyla elektrik darbeleri tekrar dönüģtürülerek bir denetimciye, bilgisayara veya uyumlu baģka bir sisteme aktarılmaktadır. Proje kapsamında kullanılan çok yönlü barkod okuyucu Z 6070, 8 farklı yönde 32 okuma çizgisine ve saniyede 2400 tarama yapabilen yüksek tarama hızına sahiptir. ġekil 4. Çok yönlü barkod okuyucu 6

17 2.3. Visual Studio Programı Visual Studio programı Microsoft tarafından geliģtirilen birçok yazılım dili ile görsel çıktı üreterek uygulama geliģtirilmesini sağlayan yazılım geliģtirme ortamıdır. Kod yazımı yapılan ve görsel tasarım yapılan iki kısımdan oluģmaktadır. Visual Studio programı ana menüsü ġekil 5 de gösterilmektedir. ġekil 5. Visual Studio programı ana menüsü 2.4. C# Yazılım Dili C# programı nesne yönelimli, Microsoft destekli ve üst seviye bir programlama dilidir. C dil ailesinden gelmektedir. Bilgisayar üzerinde uygulama geliģtirmeye temel sunmaktadır. C# dili kullanılarak hemen hemen bütün platformlar üzerinde uygulama geliģtirmek mümkündür. Örneğin, Windows iģletim sistemi üzerinde çalıģan bir masaüstü uygulaması, Xbox oyun konsolu üzerinde çalıģan bir oyun veya akıllı cep telefonu için bir uygulama geliģtirilebilmektedir. C# [4] de belirtildiği üzere.net Framework üzerinde çalıģan bir programlama dilidir. 7

18 .Net Framework:.Net platformu Microsoft tarafından geliģtirilmiģ dilden bağımsız ve programların yürütülebilmesi için ihtiyaç duyulan tüm ortak servisleri sağlamaktadır..net Framework bileģenleri ġekil 6 da gösterilmektedir. VB C++ C# JScript... Temel dil Tanımlamaları (CLS) ASP.NET Web Form Web Servisleri Mobile Ġnternet Toolkit ADO.Net ve XML Windows Formları Visual Studio Temel Sınıf Kütüphanesi Ortak Dil ÇalıĢtırma Platformu (CLR) ĠĢletim Sistemi ġekil 6..Net Framework bileģenleri Windows Uygulamaları GeliĢtirme Formlar Windows uygulamaları, kullanıcı ile iletiģimi Form nesneleri ile sağlamaktadır. Visual Studio görsel tasarım kısmında yeni form oluģturmak için gerekli C# kodları: namespace WindowsFormsApplication1 { public partial class Form1 : Form { public Form2 frm2; public Form3 frm3; public Form1() { InitializeComponent(); frm2=new Form2(); frm2.frm1=this; frm3=new Form3(); frm3.frm1=this; } 8

19 Windows Form Kontrolleri Visual C# nesneye dayalı bir program olarak kullanılmasını sağlayan Toolbox aracıdır. Toolbox aracı kendi içerisinde çeģitli programlama kontrolleri barındırmaktadır. Bu araçlar C# programının grafiksel tasarım bölümünde istenilen yere eklenmektedir. Sonra kontrolün üzerine çift tıklanarak kontrolün kodu yazılmaktadır. Her Toolbox kontrolünün olay, boyut, Ģekil, renk, yazı gibi özellikleri ayarlanabildiği bir Properties (özellikler) kontrol menüsü bulunmaktadır ve eklenen aracın hangi olayına kod yazılacağı da Properties menüsünden değiģtirilebilmektedir. ġekil 7 ve ġekil 8 da örnek Ģekiller verilmektedir. ġekil 7. Toolbox aracı 9

20 ġekil 8. Properties menüsü Toolbox Kontrolleri Nesneye dayalı programlama kısmı Toolbox dan yapılmaktadır. Toolbox içerisinde farklı programlama kontrolleri bulunmaktadır. Araçlar Visual Studio görsel ara yüz tasarım bölümünde form üzerinde istenilen yere eklendikten sonra kod yazımı kısmına geçilmektedir. a) Pointer: Programlanan görsel nesneleri seçmeyi ve içine girmeyi sağlamaktadır. Aynı zamanda program içindeki imleci özelleģtirme imkânı sunmaktadır. 10

21 b) Buton: Komut verme amaçlı kullanılmaktadır. Tetikleme kontrolüdür. Görsel tasarım bölümünde form a eklendikten sonra çift tıklandığında kod yazımı bölümüne geçilmekte ve gerçekleģtirilmek istenen olayla ilgili kod yazılmaktadır. ġekil 9 da görülmektedir. ġekil 9. Buton ve tıklama kodları Buton ve tıklanma kodları: private void button1_click(object sender, EventArgs e) { } c) Label: Metin eklenmek istendiğinde kullanılmaktadır. Metin özelliklerinin çeģitlendirilebilmesine imkân sağlamaktadır. d) ComboBox: Birden fazla eleman eklenerek çoklu seçenek imkânı sunmaktadır. Properties menüsünün items sekmesinin collection editöründen istenen seçenekler eklenebilmekte ve yazılan programa göre seçilen seçenekten sonuç alınmaktadır. ġekil 10 da ComboBox örneği verilmektedir. ġekil 10. Combobox e) DateTimePicker: Programın tarih seçim aracıdır. Görsel tarih ekleme imkânı sunmaktadır. Tarih ya da saati kısa Ģekilde ekleme imkânı sunduğu gibi gün-ay-yıl olarak da ekleme imkânı mevcuttur. ġekil 11 de DateTimePicker gösterilmektedir. 11

22 ġekil 11. DateTimePicker f) Checkbox: Kullanıcıların seçim yapmasını sağlamaktadır. Belirlenen kuralları kabul ettirme imkânı sunmaktadır. g) CheckedListBox: Kullanıcıya aynı anda bir çok seçim yapma imkânı sunmaktadır. h) LinkButon: Yazıya link verme amacıyla kullanılmaktadır. Özel bir buton kontrolüdür. i) ImageButon: Link buton ile aynı görevi yapar fakat kullanılacak olan link bir resmin içerisine gömülü bulunmaktadır. j) Hyperlink Kontrolü: Link buton ile Image buton karıģımı olan bir kontroldür ve link verme iģlemini kullanıcı tanımına göre ister yazı ister resim olarak yapmaktadır. k) ListBox: Textbox a eklenen elemanları sıralı göstermektedir. Bu sayede liste elde edilmektedir. Ġçerisindeki herhangi bir elemana sırasına göre ulaģma imkânı sunmaktadır. Eleman sayısı tespit edilebilmektedir. l) Textbox: Kullanıcı veri giriģine imkan sunmaktadır. Kontrolün sunucuya gönderilip gönderilmediğini, kontrol içine eklenebilecek maksimum karakter sayısını ve kontrolün türünü belirleme imkânı sunmaktadır. m) DataGridView: Veri tabanındaki bilgilerin satır ve sütunlar Ģeklinde program arayüzünde görüntülenmesini sağlayan araçtır. Örnek bir tablo ġekil 12 de verilmektedir. ġekil 12. DataGridView 12

23 n) Timer: ġekil 13 de görüldüğü gibi yine Toolbox dan eklenen ve istenen olayın gerçekleģmesinin zamanla kontrolünü sağlayan araçtır. Properties menüsünde Ġnterval ayarıyla ġekil 14 deki gibi ne kadar zamanda tik olayı oluģturulacağı belirlenebilmektedir. Tik olayına göre olayların zamanlaması yapılmaktadır. ġekil 13. Timer ġekil 14. Timer için Properties menüsü Menü Tasarımı Windows uygulamalarında kullanılan iki tip menü vardır. MainMenu, formların baģında duran sabit menüdür. ContextMenu, fare ile sağ tıklandığında çıkan menüdür. a) Main Menü: Windows uygulamasına bir menü eklemek için, Toolbox panelinden bir MainMenu kontrolünü forma sürüklenmektedir. Eklenen menü bir bileģen olarak formun alt bölümünde gözükmektedir. Menü öğesi eklemek veya ismini değiģtirmek için üstüne gelinmekte ve baģlık yazısı yazılmaktadır. b) Context Menü: ContextMenu, bir kontrolün üstüne sağ tıklandığı zaman çıkan menüdür. Bu menü uygulamaya eklendiği zaman Properties panelinde, kontrollerin ContextMenu özelliği olarak bu menü atanabilmektedir. 13

24 Veri Tabanları Birçok Ģirket, kurum ve kayıtlarını tutan yapılar için verinin önemi çok büyüktür. Verilerin kâğıt üzerinde tutulması hem aramaların yapılması hem de kayıt düzeni açısından çok zor bir yöntemdir. Bilgisayarların iģ yaģamında kullanılmaya baģlanması ile verilen yönetimi daha da kolaylaģmıģtır. Verilerin tutulması metin dosyalarından tablolara aktarılmıģtır. Günümüzde veri ve tablo yapılarının yönetimi artık veritabanlarının eline bırakılmıģ durumdadır. Windows ve Web uygulamaların çoğu veri üzerine yoğunlaģmaktadır. Uygulamalarda veriye hızlı bir Ģekilde ulaģmak ve veriyi yönetmek için tablo yapılarının iyi bir Ģekilde modellenmesi gerekmektedir Access ile Veri Tabanı OluĢturma Access Microsoft tarafından geliģtirilen bir veritabanı uygulamasıdır. Ġçindeki birçok sihirbaz yardımı ile kullanım kolaylığı ve hızlı bir Ģekilde tablo tasarımının yapılmasını sağlamaktadır. Access te tasarlanan tablolar tasarım ve veri sayfası görünümlerinde incelenebilmektedir. Veri sayfası görünümü kullanıcıya veri girmesi için büyük kolaylıklar sağlamaktadır. Access ile veri tabanı oluģturma örnekleri ġekil 15 de gösterilmektedir. ġekil 15. Veritabanı oluģturulması 14

25 C# ile Access Veri Tabanı ĠĢlemleri C# dili kullanılarak yazılan program için çeģitli veri tabanı iģlemleri yapılabilmektedir. Bunlar veri tabanındaki bilgiyi uygulama form ara yüzünde gösterme, uygulamadan veri tabanına bilgi kaydetme, veri tabanındaki bilgiyi silme ve güncelleme gibi iģlemlerdir Veri GiriĢi Veri giriģi [4] de verildiği gibi oledbconnection komutu ile veri tabanı bağlantısı oluģturulmaktadır. Daha sonra oledbcommand ile veritabanı sorgusu hazırlanmakta ve en sonunda da bag adında oluģturulan bağlantı ile bağlanılmaktadır. Daha sonra Executenonquery komutu ile verinin veritabanına yazılması sağlanmaktadır. Veri giriģi kodları: OleDbConnection bag = new OleDbConnection("Provider=Microsoft.Ace.OleDb.12.0;DataSource=liste.accdb"); OleDbCommand kmt = new OleDbCommand(); Veri Listeleme Veri tabanındaki bilgiyi tablo halinde uygulama ekranında datagridview de görüntüleme iģlemidir. Öncelikle veri tabanındaki ogrlist adındaki tablo ile sanal tablo oluģturulmakta sonra oluģturulan sanal tabloyu datagridview e aktarılmaktadır. Veri listeleme kodları: tablo.clear(); OleDbDataAdapter adtr = new OleDbDataAdapter("Select * From ogrlist", bag); adtr.fill(tablo); datagridview1.datasource = tablo; 15

26 2.5. ASP.NET Web Yazılım Dili ASP.NET (Active Server Pages.Net) Microsoft un sunmuģ olduğu internet uygulamaları ve web servisleri için yazılım ve görsellerle geliģtirmeyi sağlayan teknolojidir..net Framework alt yapısı üzerine kurulmuģtur. Her program gibi ASP.NET de bir yazım dili değil de ortak dil (common language runtime) üzerine inģa edilmiģtir. Herhangi bir.net dilinde yazılmıģ olsa da ortak dil olan MSIL koduna dönüģtürülmektedir. OluĢturulan bu kod.net dilinde bağlı olan makine diline dönüģtürülmektedir. Genellikle script dillerinden bir tanesi seçilerek yazılan cookie ile tanımlanarak web sayfası oluģturulmaktadır. ASP.NET ise direk kodlarla yazılarak web sayfası oluģturulmaktadır. Görsellik ön planda olup tasarımcı görsel Ģemalarla ve tablolarla web sayfası oluģturabilmektedir Web Uygulamaları GeliĢtirme Toolbox Standart Kontrolleri a) Checkbox ve Checkboxlist Kontrolü: Seçenek kutucukları olarak da adlandırılmaktadır. Elimizde bulunan birçok seçeneği iģaretlememizi ve iģleme koymamızı sağlamaktadır. Eğer seçtiğimiz seçenek iģleme sokulacaksa Autopastback özelliği Properties den true olarak değiģtirilmelidir. Checkboxlist ise seçeneğin sırası ve yönünü değiģtirmemizi sağlamaktadır. Properties içinde yatay ya da dikey konum seçeneklerini bulunmaktadır. b) DropDownList Kontrolü: Dropdownlist kontrolü, verinin gösterimini aģağı doğru liste seklinde göstermektedir. Seçenekleri kod dizini içine kaydederek oluģturulmaktadır. c) ListBox Kontrolü: DropDownList kontrolü ile benzer özelliktedir fakat seçenekler liste halinde kutucuk içerisinde gösterilmektedir. d) RadiotionButton ve RadioButtonList Kontrolü: TanımlamıĢ veri grubu içerisinde tek seçenek seçmem imkânı sağlamaktadır. 16

27 e) TextBox Kontrolü: Kullanıcının web sayfasında metin girmesini saylayan kontroldür. Kutu Ģeklindedir ve içerisine üç yöntemle veri girilmektedir. Bu yöntemler Singleline, Multiline ve Password Ģeklindedir. Yöntemler ġekil 16 da gösterilmektedir. ġekil 16. TextBox Kontrolü f) Button Kontrolü: Tetikleme kontrolü olarak adlandırılır. Tıklandığı zaman içerisine kodlanmıģ olan komuta ve parametrelere göre iģlem yapmaktadır. g) Label Kontrolü: Bu kontrol atanmıģ olan metni göstermektedir. Amacı vurgu yapmak yada kullanıcıyı yönlendirmektir. Yazı Ģekli, boyutu rengi gibi özellikleri değiģtirilebildiği için kullanıģlı bir kontroldür. h) Hyperlink Kontrolü: Kullanıcıyı yönlendirmek istenen bir sayfa ya da resme geçiģ yapma özelliği olan kontroldür. Properties url kısmına gerekli olan sayfa linki ya da imageurl resmin adresini belirterek kullanılır. ı) ImageButton Kontrolü: Button kontrolünde olduğu gibi bir postalama kontrolüdür. Fakat burada tıklanması gereken yer kullanıcının belirtmiģ olduğu resimdir. i) LinkButton Kontrolü: Button kontrolüne benzer özelliktedir. Komut tıklandığında sunucuya postalama iģlemi yapmaktadır. j) Image Kontrolü: Sayfada gösterilecek olan resimler için yapılmıģ kontroldür. k)table Kontrolü: Kullanıcının belirleyeceği özellikte tablo oluģturmayı sağlamaktadır. 17

28 Toolbox Validation Kontrolleri Programda istenmeyen kullanıcı giriģlerini engellemek ve kullanıcının girdiği veriyi denetlemek amacıyla kullanılır. Bu denetime Validation Kontrolü (Geçerlilik Kontrolü) denmektedir. ġekil 17 de Validation Kontrolleri verilmiģtir. ġekil 17. Validation Kontrolleri a) RequiredFieldValidator Kontrolü: Alanların boģ olup olmama durumunu ve açılır menü tabında seçim yapılıp yapılmadığını kontrol eden geçerlilik kontrolüdür[5]. Text kısmına ise doldurulmamıģ alanın boģ olmaması için uyarı niteliğinde hata mesajı yazılır. ġekil 18. DüzenlenmiĢ RequiredFieldValidator Kontrolü b) CompareValidator Kontrolü: Var olan veya dıģarıdan girilebilen değerleri birbiri ile karģılaģtırma görevi görmektedir. c) RegularExpressionValidator Kontrolü: String format özelliklerinin belirlendiği kontroldür. 18

29 d) VadidationSummary Kontolü: Kullanıcın boģ bir alan bırakması ya da yanlıģ girdi yapması durumunda derleme yapmadan hataları bir arada gösteren komuttur Toolbox Navigation kontrolleri Web sitesinde bir yerden baģka bir yere ulaģımı ifade etmektedir. Gezintide en çok kullanılan yöntem menüdür. a) Menü Kontrolü: Menü kontrolü ToolBax üzerinden sürüklenip atılarak kullanılabilmektedir. Sürükleme iģleminden sonra program bir düzenleme taslağı sunmaktadır. Bu düzenleme taslağında Menü taslağı istenilen Ģekilde düzenlenip değiģtirilebilmektedir. ġekil 19. Basit Menü Kontrolü ve Edit Uzantısı b) SiteMapPath Kontrolü: Bu kontrol site içerisinde bulunulan yeri belirtmektedir. 19

30 Toolbox Data Kontrolleri Kullanıcının oluģturmuģ olduğu veriyi gösterme, zamandan kazanabilme ve rahatça kullanabilme için kolaylık sağlamaktadır. Bu kontroller ToolBox içerisinde bulunmaktadır. a) GridWiew: Veri kontrolleri içerisinde kullanımı en çok tercih edilen ve en çok kullanılandır. Veri kaynağından alınan verileri kullanıcıya gösterme, değiģtirme, silme gibi birçok özelliği barındırmaktadır. ġekil 20. GridWiew veri tabanına bağlama b) DataList Kontrolü: Bu kontrol veriyi Ģablon halinde göstermektedir. c) ListWiew Kontrolü: Bu kontrol ASP.NET 3.5 sürümü ile gelmektedir. Bundan önceki sürümlerde bulunmamaktadır. Bu kontrol veriyi liste halinde göstermektedir Toolbox Ajax Kontrolleri Ajax etkileģim ve hız açısından web sayfalarında uygulama geliģtirebilmek için yazılmıģ olan bir programlama dilidir[6]. a) Timer Kontrolü: Bu kontrol anlaģılacağı gibi bir zamanlayıcı kontrolüdür. Web sayfamızda tarih, saat uygulaması olarak kullanılacaktır. Bu kontrol dört temelde incelenebilir. Start: Zaman iģleminin ne zaman baģlayacağını belirmek de görevlidir. Interval: Kontrolün hangi zaman aralığında tekrarlanacağını belirtmek için kullanılır. 20

31 Tick: Kontrolün sayma iģlemi bittiğinde yapılacak olan iģlemi belirtir. Stop: Timer kontrolünü durdurmaya yaramaktadır Master Page Web sayfalarında değiģen ve her adımda değiģmeyen kısımlar bulunmaktadır. Master Page web sayfası içerisinde değiģmeyen alana verilen isimdir. ġekil 21. Tasarım sayfası Master Page Master Page in kullanılmayan bir kısım bulunmaktadır. Bu kısım Master Page in dinamik olduğu tek yerdir. Tasarım aģamasında bu alan mavi olarak ġekil 21 de gösterilmektedir. Gri alanlar ise statik olup her web sayfası adımında sabit olarak kalmaktadır. 21

32 Veri Tabanı ve Veri Tabanı EriĢimi Bilgisayar teknolojisinde, sistemli olarak istif edilmiģ kendi aralarında belirli bir düzen oluģturan bilgi topluluğuna veri denir. Bu verileri sistemli olarak depolayan ve taģınabilir, geniģletilebilir ve saklandığı sistemlere veritabanı denmektedir..net platformunun çalıģmasında ve iģlemesinde veri, veritabanı veya kaynakları arasındaki iliģki belirlenmektedir. Proje kapsamında kullanıcıların verilere rahatça ulaģılabilmesi için MS Access veritabanı kullanılmaktadır[7]. Veritabanında iģlem yapabilmek için aģağıdaki protokole uyulmalıdır. Veritabanına bağlantı kodu yazılmalı Veritabanı Bağlantısını Açma Komutu SQL Komutu Verilir Komut Çalıştırılır(Veri Hakkında Komut) Veritabanı Bağlantısını Kapama Komutu ġekil 22. Veri iletiģim yolu MS Access veritabanı bağlamak için OLEDB.NET bağlantı komutu gerekmektedir. Bu bağlantıyı oluģturmadan önce komut kütüphanesine Using System.Data.OleDb; Ģeklinde bir baģlangıç bağlantı ifadesi gerekmektedir. 22

33 3. TASARIM 3.1. C# ile Uygulama Tasarımı Barkod Üzerindeki Verinin Alınması Öğrenci kartları üzerinde bulunan barkod kodu barkod okuyucu aracılığıyla okunmaktadır. Barkod OXXXXXX Ģeklindedir ve öğrenci numarasını içermektedir. Barkod kodundan sayısal verinin okunması için kullanılan kodlar ġekil 23 de verilmektedir. ġekil 23 de verildiği gibi kullanıcı yoklamaya baģla butonuna tıkladıktan sonra barkod okuyucudan iģlemi baģlamaktadır. Barkod okuyucu ile sayısal veri alımı C# kodları: private void textbox1_keypress(object sender, KeyPressEventArgs e) { if (char.isdigit(e.keychar) == false && e.keychar!= (char)08) e.handled = true; } ġekil 23. Barkod okuyucu ile veri alımı Okutulan Kimlikteki KiĢiye Ait Satıra Var Yazdırma ĠĢlemi Öğrenci kimliğindeki barkodun barkod okuyucuya okutulması ile veri tabanında ilgili satıra ders sayısına göre var, var x 2, var x 3 yazdırılarak veri tabanında ilgili tarih-saat sütununa kaydedilip tekrar ekranda gösterilmektedir. ġekil 24 de gösterildiği gibi sırasıyla ders numarası, ders saati, tarih ve saat kayıtlarının bulunduğu sütun güncellenip devam durumu belirlenmektedir. 23

34 Devam durumu kodları: private void label1_textchanged(object sender, EventArgs e) { if (label5.text == "Bitirme Projesi Dersi") { if (label1.text!= "") { try { tablo.clear(); OleDbDataAdapter adtr = new OleDbDataAdapter("Select * From ogrlist where ogrno='" + label1.text + "'", bag); adtr.fill(tablo); datagridview1.datasource = tablo; textbox2.text = frm1.frm2.datagridview1.currentrow.cells[1].value.tostring(); if (label4.text == "1.Ders") { bag.open(); kmt.connection = bag; kmt.commandtext = "UPDATE ogrlist SET ogrno='" + label1.text + "', adsoyad='" + textbox2.text + "',ders1='" + textbox3.text + "' WHERE ogrno='" + frm1.frm2.datagridview1.currentrow.cells[0].value.tostring() + "'"; kmt.executenonquery(); bag.close(); } ġekil 24. Programın çalıģması 24

35 Öğrenci Kaydı Program kapsamında form üzerinde öğrencinin ilk ders için kayıt yapabileceği numara ve adı soyadı hanesi bulunmaktadır. Öğretim elemanı için öğrenciyi tanıyabilme amacı güden fotoğraf bölümü de forma eklenmektedir. Öğrenciler kayıtlarını ASP.NET programıyla hazırlanan web sayfasında yapacaklardır. Ancak kayıt yapmayan öğrenciler için barkod okuyucudan tanınmayan bir numara okutulduğunda veri tabanında numara bulunamayacak ve otomatik olarak ġekil 25 de görülen kayıt formu açılmaktadır. Kayıt formuna eklenen Picturebox lar ile öğrenci resmini çekip kaydedebilmekte ve Textbox lara istenen bilgilerini girmektedir. Tamam butonuna tıkladığında ise kayıt tamamlanıp o anda ki yoklaması alınmaktadır. ġekil 25. Öğrenci kayıt formu 25

36 Veritabanında Bulunan Bilgilerden Tablo OluĢturulması Veri tabanındaki bilgi tablo halinde uygulama ekranında DataGridView le görüntülenmektedir. Sanal tablo oluģturulup DataGridView le görüntüleme kodları: DataTable tablo = new DataTable(); public void listele() { if (label5.text == "Bitirme Projesi Dersi") { tablo.clear(); OleDbDataAdapter adtr = new OleDbDataAdapter("Select * From ogrlist", bag); adtr.fill(tablo); datagridview1.datasource = tablo; } if (label5.text == "Devreler Dersi") { tablo.clear(); OleDbDataAdapter adtr = new OleDbDataAdapter("Select * From tablo1", bag); adtr.fill(tablo); datagridview1.datasource = tablo; } if (label5.text == "E.M.T. Dersi") { tablo.clear(); OleDbDataAdapter adtr = new OleDbDataAdapter("Select * From tablo2", bag); adtr.fill(tablo); datagridview1.datasource = tablo; } } ġekil 26. Veri tabanında bulunan bilgiyi uygulamaya aktarma 26

37 Ders Seçimi Kullanıcı ġekil 27 de görüldüğü gibi ders seçme bölümünden ders seçmektedir. Seçilen dersin kaçıncı ders olduğu ve kaç saatlik olduğu bilgileri girildikten sonra tamam butonuna tıklandığında ilgili yoklama listesi DataGridView de görüntülenmekte ve kullanıcı onayı ile yoklama alınmaya baģlanmaktadır. ġekil 27. Kullanıcı ders seçimi Devam Durumu Yüzdesi ve Geçme-Kalma Durumu Programın bu aģamasında öğretim elemanının isteğine bağlı olarak belirlenen yüzdeye bağlı olarak dersten devamsızlık nedeniyle geçme-kalma durumu belirlenebilmektedir. Belirlenen yüzdeye göre kalan öğrencilerin satırları kırmızı renk ile gösterilerek kolay fark edilebilir hale getirilmektedir. Öğrencinin devamlılık yüzdesini belirlemek için her güncelleme sonunda ilgili satırdaki tüm var, var x 2, var x 3 vs saydırılarak değiģkenler atanmakta ve bu değiģkenlerin denklem (1) deki gibi aritmetik ortalaması alınıp yüzle çarpılarak devam yüzdesi hesaplanmaktadır. x=0 olup her var yazan hücre için x = x+1 olmakta, c=0 olup her var x 2 yazan hücre için c = x+2 olmakta, v=0 olup her var x 3 yazan hücre için v = v+3 olmakta, b=0 olup her boģ hücre ve 1 saatlik ders için b=b+1, her boģ hücre ve 2 saatlik ders için b=b+2, her boģ hücre ve 3 saatlik ders için b=b+3, olup buradan yüzde devamlılık durumu: 27

38 x+c+v % devamlılık = x+c+v+b 100 (1) Öğrenci barkod okuyucudan veri okuttukça devamlılık yüzdesi hesaplanıp güncellenmesi için gerekli kodlar: int x = 0; int c = 0; int v = 0; int b = 0; for (int a = 3; a < y + 3; a++) { if (frm1.frm2.datagridview1.currentrow.cells[a].value.tostring() == "Var") x++; if (frm1.frm2.datagridview1.currentrow.cells[a].value.tostring() == "Var x 2") c = c + 2; if (frm1.frm2.datagridview1.currentrow.cells[a].value.tostring() == "Var x 3") v = v + 3; if (frm1.frm2.datagridview1.currentrow.cells[a].value.tostring() == "" && (datagridview1.columns[a].headertext.tostring().indexof("1", 7, 3) == 8 datagridview1.columns[a].headertext.tostring().indexof("1", 7, 3) == 9)) b++; if (frm1.frm2.datagridview1.currentrow.cells[a].value.tostring() == "" && (datagridview1.columns[a].headertext.tostring().indexof("2", 7, 3) == 8 datagridview1.columns[a].headertext.tostring().indexof("2", 7, 3) == 9)) b = b + 2; if (frm1.frm2.datagridview1.currentrow.cells[a].value.tostring() == "" && (datagridview1.columns[a].headertext.tostring().indexof("3", 7, 3) == 8 datagridview1.columns[a].headertext.tostring().indexof("3", 7, 3) == 9)) b=b+3; label2.text = "%" + (100 * (x + c + v) / (x + c + v + b)).tostring(); } Güncellenen veriye ve programda kalma sınırı adı altında oluģturulmuģ, kullanıcının kalma sınırını belirlediği ġekil 28 de görülen Combobox daki seçili verinin altında ya da üstünde olma durumuna göre veritabanındaki durum sütununa G (geçti) ya da K (kaldı) yazdırılıp kaydedilmekte ve uygulamada görüntülenmektedir. Yine ġekil 29 da görüldüğü gibi durum butonuna tıklanarak durumuna göre kalan öğrenci kırmızı geçen öğrenci yeģil arka plan satır rengine boyanacaktır. 28

39 ġekil 28. Kalma sınırı belirleme ġekil 29. Derse devam durumu ve yüzde seçenekleri Tarih Saat Bilgisi Kaydı Program içerisinde her dersin yapıldığı tarih ve saat bilgisi, Datetimepicker dan yoklama alındığı tarih ve saat, veritabanına kaydedilerek geçekleģtirilmektedir. Veri tabanına kaydedilen her tarih ve saat uygulamada ġekil 30 da gösterildiği gibi kullanıcının bir dahaki ders seçimlerinde görmesi için her ders seçiminde Listbox a aktarılmakta ve seçilen her ders veri tabanına o anki tarih ve saatle birlikte veri tabanına kaydedilmektedir. Veritabanına kaydedilen tarih ve saat ġekil 31 de görüldüğü gibi yoklama listesinde ilgili yoklamanın alındığı sütunun baģına yazdırılmaktadır. ġekil 30. Ders seçimi bölümünde tarih ve saat bilgisi 29

40 ġekil 31. Yoklama listesi tarih saat bilgisi eklenmesi ġifreli GiriĢ Sistemin güvenliği açısından programın açılabilmesi için ilgili kullanıcının kullanıcı adı ve Ģifresi ile girmesi için program açılmadan önce ġekil 32 de görüldüğü gibi giriģ formu açılmakta ve kullanıcı, kullanıcı adı ve Ģifresini girerek programı açmaktadır. ġekil 32. ġifreli giriģ formu Öğrenci Takip Sistemi Uygulaması C# yazılım diliyle Visual Studio ortamında hazırlanan, iģlevleri anlatılan öğrenci takip sistemi uygulaması ġekil 33 de görülmekte olup sistemin PC uygulaması kısmını oluģturmaktadır. 30

41 ġekil 33. Öğrenci Takip Sistemi PC Uygulaması 31

42 3.2. ASP.NET ile Web Uygulaması Tasarımı Web Sayfası Ana Sayfa Üye GiriĢi Kayıt Formu Hakkımızda ĠletiĢim Dersler Sayfası Devam Durumu Tablosu ġekil 34. Web Site Haritası Master Page Master Page ġekil 35 deki gibi tasarlanmıģtır ve tasarım diğer tüm sayfaların statik alanlarını oluģturmaktadır. Bu yüzden tasarım sade tutularak diğer sayfalarda karıģıklığa neden olması engellenmiģtir. Master Page de Image nesnesi ve dört tane yönlendirme butonu bulunmaktadır. Resim olarak KTÜ logosu eklenmiģtir. Yönlendirme olarak butonlara tıklanmasında yazılı olan sayfaya gidecek Ģekilde oluģturulmuģtur. Sayfanın dinamik alanı ContentPlaceHolder nesnesi içerisinde 600px alan olarak seçilmiģtir. Bu alanı gidilen sayfanın içeriği belirlemektedir. Logo 800px alan geniģliğinde ve 150px alan yüksekliğinde hazırlanmıģtır. Logonun tıklanması durumunda herhangi yönlendirme iģlemi olmayacak Ģekilde hazırlanmıģtır. 32

43 ġekil 35. TasarlanmıĢ Master Page Ana Sayfa Ana sayfa için web form oluģturulmuģtur. Bu formda ders kayıt hakkında ve sistemin iģleyiģi hakkında bir tanıtım yazısı ve bir tane yönlendirme linki olacak Ģekilde hazırlanmıģtır. Link ziyaretçiyi kayıt ol sayfasına yönlendirecek Ģekilde tanımlanmıģtır. Ana sayfadan ziyaretçi izin verilen sayfalara gidebilmektedir. Bu izin verilen sayfalar Üye GiriĢi, Kayıt Ol, ĠletiĢim ve Hakkımızda sayfalarıdır. Kayıt olup üye giriģi yapan ziyaretçi bu sayfalara ek gizli görünümde bulunan Datagor sayfasına ulaģma hakkına sahip olmaktadır. Ana sayfa tasarımı ġekil 36 da gösterilmektedir. 33

44 ġekil 36. Ana sayfa ĠletiĢim Sayfası ĠletiĢim sayfası için Master Page de tanımlanmıģ olan iletiģim butonuna tıklandığında yönlendirilen bir web formudur. Bu form içerisinde gerekli olan iletiģim bilgileri her ziyaretçi için gösterilecek Ģekilde hazırlanmıģtır. ĠletiĢim sayfasında diğer tüm sayfalara ulaģma imkânı sağlanmıģtır. Adres çubuğuna yazıldığı takdirde ulaģıma açıktır. 34

45 ġekil 37. ĠletiĢim sayfası Hakkımızda sayfası Hakkımızda sayfası Master Page de bulunan hakkımızda adlı butona tıklayarak yönlendirilecek Ģekilde hazırlanmıģtır. OluĢturulan bu web formu içerisinde proje hakkında bilgilere tüm ziyaretçilere açık olarak yer verilmektedir. 35

46 ġekil 38. Hakkımızda sayfası Kayıt Ol Sayfası Kayıt ol sayfasına eriģim Ana sayfadaki Kayıt Formu adlı linkten ve Üye giriģi sırasında yanlıģ bilgi girilmesi durumunda uyarı yazısında bulunan yine Kayıt Formu adlı linkten sağlanmıģtır. OluĢturulan Web Formu içerisinde gerekli satır ve sütun sayısı kadar tablolar eklenmiģtir. Bu tablo gözlerine Ģekilde sürekli yazıların bulunduğu ve uyarı yazının gösterileceği Label nesneleri eklenmiģtir. Ziyaretçinin bilgilerini dolduracağı TextBox lar eklenmiģtir. Kayıt olacağı dersler için DropDownList nesnesi ve kiģinin resmini sisteme kayıt edebilmesi için FileUpload nesnesi eklenmiģtir. Tüm bu nesneleri kontrol etmek amaçlı Validation kontrolleri eklenerek belirlenen durumlarda kullanıcıya uyarı verecek Ģekilde tasarlanmıģtır. 36

47 ġekil 39. Kayıt Ol sayfası RequiredfieldValidator nesnesi kullanılarak kullanıcı adı, Ģifre, ve resim alanlarının boģ kalması durumunda hata uyarısı verecek Ģekilde düzenlenmiģtir. Ayrıca Ģifre ve Ģifre tekrar bölümlerine girilen verilerin aynı olduğunu doğrulayan CompareValidator nesnesi kullanılmıģtır. bölümüne girilen bilginin Ģeklinde olmasını kontrol eden RegularExpressionValidator nesnesi kullanılmıģtır. ġifre uzunluğunun en az 6 karakter olmasını kod kısmını düzenleyerek bu Ģart sağlanmıģtır. Bu hata mesajları ġekil 40 da gösterilmiģtir. 37

48 ġekil 40. Kayıt Ol sayfası hata mesajları Tüm bilgiler doğru olarak girildiği takdirde Kayıt butonuna tıklayarak kiģi seçmiģ olduğu dersin veri tabanına kaydedecek Ģekilde düzenlenmiģtir. Microsoft Access veri tabanı kullanılmıģtır. Provider kodu ile oluģturulan veritabanına bağlantı sağlanmıģtır. Ardından kullanıcının seçmiģ olduğu ders ve Textboxlara girmiģ olduğu veriler veritabanına aģağıdaki kod ile eklenmiģtir. Tabloya veri ekleme kodları: OleDbCommand cmdekle = new OleDbCommand(" insert into " + DropDownList1.SelectedValue + " (ogrno,adsoyad,sifre, ,admin,resimurl) values (@ogrno,@adsoyad,@sifre,@ ,@admin,@resimurl)", baglanti); cmdekle.parameters.add("ogrno", kullaniciadi.text); Burada veritabanına kayıt yapılacak tablo DropDownList ten seçilen ders adı olacak Ģekilde ve tablodaki ilgili sütunlara ilgili Textboxlardaki veriler atanarak gerçekleģtirilmiģtir. Kayıt iģlemi tamamlanan üye Ana sayfaya yönlendirilmektedir. Bunlara ek olarak üyenin belirlemiģ olduğu Ģifre ve numarası üyenin belirtmiģ olduğu mail adresine kullanıcı adı numarası olacak Ģekilde kullanıcı adı ve Ģifre bilgileri gönderilmektedir. 38

49 Üye GiriĢi Sayfası OluĢturmuĢ olduğumuz bu sayfaya Master Page de bulunan Üye GiriĢi butonu ile eriģim sağlanmaktadır. Üye GiriĢi web Formu gerekli sayıda tablolar eklenmiģtir. ġekil 41 de görüldüğü gibi sürekli görünen Kullanıcı Adı ve ġifre için birer tane Label ve bunların karģılarında üyenin bilgilerini gireceği TextBox eklenmiģtir. Butonun altına konumlandırılmıģ görümü olmayan bir uyarı Label ı eklenmiģtir. Bilgilerini onaylaması için konumlandırılmıģ olan buton eklenmiģtir. Butonun görevi gerekli girilen bilgileri Üyeler veritabanın da karģılaģtıracak Ģekilde düzenlenmiģtir. EĢleĢme sağlandığında kiģinin ders devam durumunu görüntülemesi için Datagor sayfasına yönlendirilmesi olacak Ģekilde düzenlenmiģtir. Veri tabanındaki veriler ile üyenin girmiģ olduğu kullanıcı adı ve Ģifre uyuģmadığı durumda Ģekilde görüldüğü gibi uyarı yazısı ve Kayıt Formu linki çıkacak Ģekilde sayfa tasarlanmıģtır. ġekil 41. Üye GiriĢi sayfası Veri tabanındaki veriler ile üyenin girmiģ olduğu kullanıcı adı ve Ģifre uyuģmadığı durumda ġekil 42 de görüldüğü gibi uyarı yazısı ve Kayıt Formu linki çıkacak Ģekilde sayfa tasarlanmıģtır. 39

50 ġekil 42. Üye GiriĢi sayfası hata mesajları Datagor Sayfası TasarlamıĢ olduğumuz sayfaya tek eriģimi üyelerin üye giriģi yapıldıktan sonra yönlenecek Ģekilde tasarlanmıģtır. Üye giriģi tanımlanmadığı takdirde ya da araç çubuğuna direk sayfa adresi yazıldığı takdirde ulaģımı yoktur. Bu durumlarda Üye giriģi sayfasına yönlendirilecek Ģekilde tasarlanmıģtır. Datagor web Formu bir tane TreeWiew kontrolü eklenmiģtir. Bu kontrolde ismi yazan derslere tıklandığı takdirde seçilen dersin devam durumu gösterilmektedir. Bu formda bir üye çıkıģ butonu ve kullanıcı adını göstermesi için Label kontrolü eklenmiģtir. Sayfada bulunan üye gezintisini bitirdikten sonra ġekil 43 de görüldüğü gibi güvenli çıkıģ yapabilmektedir. 40

51 ġekil 43. Datagor sayfası Veri Gösterme Sayfası Bu sayfa boģ bir Web Formu üzerine GridWiew eklenerek düzenlenmiģtir. Sayfa açılırken Provider kodu ile veri tabanına bağlandıktan sonra giriģ yapan kiģinin tabloda admin sütunundaki değere göre görüntüleme yapmaktadır. Öğrenciler internet üzerinden kayıt olurken admin değerleri otomatik olarak 0 değeri atanmaktadır. Admin değeri 0 olan üye tabloda sadece kendi satırını görüntüleyebilmektedir. Eğer dersin sorumlusu giriģ yapmıģ ise tüm tabloyu görüntüleyecek Ģekilde kodları yazılmıģtır. ġekil 44. Veri görüntüleme sayfası 41

52 Provider kodu ile veritabanına bağlantı kodları: protected void btngiris_click(object sender, EventArgs e) { OleDbConnection baglan = new OleDbConnection("Provider=Microsoft.ACE.OLEDB.12.0;Data Source=" + Server.MapPath("App_Data\\dersedevam.accdb")); baglan.open(); ġekil 45. Veri görüntüleme sayfası 42

53 Eğer dersin sorumlusu giriģ yapmıģ ise tüm tabloyu görüntüleyecek Ģekilde kodları yazılmıģtır. Veri görüntüleme Ģartı kodları: if (deneme == null) { Response.Write("<script>alert('Böyle bir kullanıcı yoktur. Derse kayıt yapınız')</script>"); } else if ("1" == deneme.tostring()) { var userid = Session["kullanici"]; OleDbDataAdapter dbp = new OleDbDataAdapter("Select * from emt", baglanti); DataSet ds = new DataSet(); dbp.fill(ds, "emt"); GridView1.DataSource = ds.tables["emt"]; GridView1.DataBind(); baglanti.close(); baglanti.dispose(); } else if ("0" == deneme.tostring()) { var userid = Session["kullanici"]; OleDbDataAdapter dap = new OleDbDataAdapter("Select * from emt where ogrno='" + userid + "'", baglanti); DataSet ds = new DataSet(); dap.fill(ds, "emt"); GridView1.DataSource = ds.tables["emt"]; GridView1.DataBind(); baglanti.close(); baglanti.dispose(); Kayıt yapılmamıģ olan dersi görüntüleme iģlemi yapıldığında ġekil 46 daki gibi hata penceresi açılmaktadır. ġekil 46. Hata penceresi 43

54 4. SONUÇLAR 4.1. Program Arayüzü Öğrenci kartları üzerinde bulunan barkod kodu barkod okuyucu aracılığıyla okunmaktadır. Öğrenci kimliğindeki barkodun barkod okuyucuya okutulması ile veri tabanında ilgili satıra ders sayısına göre var, var x 2, var x 3 yazdırılarak veri tabanında ilgili tarih-saat sütununa kaydedilip tekrar ekranda gösterilmektedir. Sırasıyla ders numarası, ders saati, tarih ve saat kayıtlarının bulunduğu sütun güncellenip devam durumu belirlenmektedir. Program kapsamında form üzerinde öğrencinin ilk ders için kayıt yapabileceği numara ve adı soyadı hanesi bulunmaktadır. Öğretim elemanı için öğrenciyi tanıyabilme amacı güden fotoğraf bölümü de forma eklenmiģtir. Öğrenciler kayıtlarını ASP.NET programıyla hazırlanan web sayfasında yapmaktadırlar ancak kayıt yapmayan öğrenciler için barkod okuyucudan tanınmayan bir numara okutulduğunda veri tabanında numara bulunamamakta ve otomatik olarak kayıt formu açılmaktadır. Kayıt formuna eklenen Picturebox lar ile öğrenci fotoğraf çekip kaydedebilmekte ve Textbox lara istenen bilgilerini girmektedir. Tamam butonuna tıkladığında ise kayıt tamamlanıp o anda ki yoklaması alınmaktadır. Ders seçme bölümünden ders seçilebilmekte ve seçilen dersin kaçıncı ders olduğu ve kaç saatlik olduğu bilgileri girildikten sonra tamam butonuna tıklandığında ilgili yoklama listesi DataGridView de görüntülenmekte ve kullanıcı onayı ile yoklama alınmaya baģlanmaktadır. Öğretim elemanının isteğine bağlı olarak belirlenen yüzdeye bağlı olarak dersten devamsızlık nedeniyle geçme-kalma durumu belirlenebilmektedir. Belirlenen yüzdeye göre kalan öğrencilerin satırları kırmızı renk ile gösterilerek kolay fark edilebilir hale getirilmektedir. Güncellenen veriye ve programda kalma sınırı adı altında oluģturulmuģ, kullanıcının kalma sınırını belirlediği Combobox daki seçili verinin altında ya da üstünde olma durumuna göre veritabanındaki durum sütununa G (geçti) ya da K (kaldı) yazdırılıp kaydedilmekte ve uygulamada görüntülenmektedir. Durum butonuna tıklanarak durumuna göre kalan öğrenci kırmızı geçen öğrenci yeģil arka plan satır rengine boyanmaktadır. 44

55 Program içerisinde her dersin yapıldığı tarih ve saat bilgisi, Datetimepicker dan yoklama alındığı tarih ve saat, veritabanına kaydedilerek geçekleģtirilmektedir. Veri tabanına kaydedilen her tarih ve saat uygulamada kullanıcının bir dahaki ders seçimlerinde görmesi için her ders seçiminde Listbox a aktarılmakta ve seçilen her ders veri tabanına o anki tarih ve saatle birlikte veri tabanına kaydedilmektedir. Veritabanına kaydedilen tarih ve saat yoklama listesinde ilgili yoklamanın alındığı sütunun baģına yazdırılmaktadır. Sistemin güvenliği açısından programın açılabilmesi için ilgili kullanıcının kullanıcı adı ve Ģifresi ile girmesi için program açılmadan önce giriģ formu açılmakta ve kullanıcı, kullanıcı adı ve Ģifresini girerek programı açmaktadır. ġekil 47. Program Arayüzü 45

56 4.2.Web Sayfası Web sayfasına ait Master Page de Image nesnesi ve dört tane yönlendirme butonu bulunmaktadır. Resim olarak KTÜ logosu eklenmiģtir. Yönlendirme olarak butonlara tıklanmasında yazılı olan sayfaya gidecek Ģekilde oluģturulmuģtur. Ana sayfa için web form oluģturulmuģtur. Bu formda ders kayıt hakkında ve sistemin iģleyiģi hakkında bir tanıtım yazısı ve bir tane yönlendirme linki olacak Ģekilde hazırlanmıģtır. Link ziyaretçiyi kayıt ol sayfasına yönlendirecek Ģekilde tanımlanmıģtır. Ana sayfadan ziyaretçi izin verilen sayfalara gidebilmektedir. Bu izin verilen sayfalar Üye GiriĢi, Kayıt Ol, ĠletiĢim ve Hakkımızda sayfalarıdır. Kayıt olup üye giriģi yapan ziyaretçi bu sayfalara ek gizli görünümde bulunan Datagor sayfasına ulaģma hakkına sahip olmaktadır. ĠletiĢim sayfası, gerekli olan iletiģim bilgileri her ziyaretçi için gösterilecek Ģekilde hazırlanmıģtır. ĠletiĢim sayfasında diğer tüm sayfalara ulaģma imkânı sağlanmıģtır. Adres çubuğuna yazıldığı takdirde ulaģıma açıktır. Hakkımızda sayfasında oluģturulan web formu içerisinde proje hakkında bilgilere tüm ziyaretçilere açık olarak yer verilmektedir. Kayıt ol sayfasına eriģim Ana sayfadaki Kayıt Formu adlı linkten ve Üye giriģi sırasında yanlıģ bilgi girilmesi durumunda uyarı yazısında bulunan yine Kayıt Formu adlı linkten sağlanmıģtır. OluĢturulan Web Formu içerisinde gerekli satır ve sütun sayısı kadar tablolar eklenmiģtir.kullanıcı adı, Ģifre, ve resim alanlarının boģ kalması durumunda hata uyarısı verecek Ģekilde düzenlenmiģtir. Ayrıca Ģifre ve Ģifre tekrar bölümlerine girilen verilerin aynı olduğunu doğrulayan ve bölümüne girilen bilginin Ģeklinde olması durumları kontrol edilmektedirtüm bilgiler doğru olarak girildiği takdirde Kayıt butonuna tıklayarak kiģi seçmiģ olduğu dersin veri tabanına kaydedecek Ģekilde düzenlenmiģtir. Üyenin belirlemiģ olduğu Ģifre ve numarası üyenin belirtmiģ olduğu mail adresine kullanıcı adı numarası olacak Ģekilde kullanıcı adı ve Ģifre bilgileri gönderilmektedir. Üye GiriĢi web Formuna gerekli sayıda tablolar eklenmiģtir. Sürekli görünen Kullanıcı Adı ve ġifre için birer tane Label ve bunların karģılarında üyenin bilgilerini gireceği TextBox eklenmiģtir. Butonun altına konumlandırılmıģ görümü olmayan bir uyarı Label ı eklenmiģtir. Bilgilerini onaylaması için konumlandırılmıģ olan buton eklenmiģtir. Butonun görevi gerekli girilen bilgileri Üyeler veritabanın da karģılaģtıracak Ģekilde düzenlenmiģtir. EĢleĢme sağlandığında kiģinin ders devam durumunu görüntülemesi için Datagor sayfasına yönlendirilmesi olacak Ģekilde düzenlenmiģtir. 46

57 Veri tabanındaki veriler ile üyenin girmiģ olduğu kullanıcı adı ve Ģifre uyuģmadığı durumda Ģekilde görüldüğü gibi uyarı yazısı ve Kayıt Formu linki çıkacak Ģekilde sayfa tasarlanmıģtır. Veri tabanındaki veriler ile üyenin girmiģ olduğu kullanıcı adı ve Ģifre uyuģmadığı durumda uyarı yazısı ve Kayıt Formu linki çıkacak Ģekilde sayfa tasarlanmıģtır. Datagor sayfasında ismi yazan derslere tıklandığı takdirde seçilen dersin devam durumu gösterilmektedir.bu formda bir üye çıkıģ butonu ve kullanıcı adını göstermesi için Label kontrolü eklenmiģtir. Sayfada bulunan üye gezintisini bitirdikten güvenli çıkıģ yapabilmektedir. ġekil 48. Web Sayfası 47