Kanser Hastalarında Beslenme

Transkript

1 Kanser Hastalarında Beslenme Tedavi Öncesi, Tedavi Süresince ve Tedavi Sonrası Beslenme İpuçları Uzm.Dyt.Elvan YILMAZ AKYÜZ

2 Hedefler Sağlıklı kiloyu korumak Vücudun onarımını ve tedavisini sağlayan sağlıklı besinlerin seçimi ve tüketimi

3

4

5

6 İyi Beslenmenin Yararları Kanser hastaları için iyi beslenme özellikle önem taşır. Tedavi kişinin normal beslenme alışkanlıklarını bozan yan etkilere neden olabilir Cerrahi müdahaleleri onarma ve tedavi için protein & kalori ihtiyacını arttırır Tümörler iştahı azaltan ve vücut metabolizmasını hızlandıran maddeler üretebilir Bu kilo ve kas kaybına neden olur

7 İyi Beslenmenin Yararları Tedavi boyunca doğru beslenmenin faydaları: İyi hissetmeyi sağlar Enerji ve gücü arttırır Kilo ve besin depolanmasını korur Tedavi kaynaklı yan etkileri azaltır Enfeksiyon riskini azaltır Tedavi ve onarımı hızlandırır

8 Kalori Kalori -aşırı yorgunluğa karşı enerji sağlar ve kilo korunmasına yardımcı olur İhtiyaç duyulan kalori miktarı yaşa, bedene ve aktivite miktarına göre değişiklik gösterir Ekmek, meyve, sebze, makarna ve tahıllardan elde edilen karbonhidratlar iyi birer kalori kaynağıdır

9 Proteinler Protein doku onarımı ve sağlıklı bağışıklık sistemi gelişimi için gereklidir Proteinler kas oluşumunu sağlar,kas kaybını azaltır.

10 Vitamin & Mineraller Vitamin & mineraller doku hasarlarını azaltır ve bağışıklık sistemini destekler Dengeli beslenme genellikle çeşitli vitamin ve mineral tüketimini kapsar Tedavi boyunca vitamin ve mineral tüketimi için doktora danışılmalıdır

11 A vitamini : Yeşil ve sarı sebze ve meyvelerde, A vitamininin ön maddeleri karotenoidler bulunur. Bunlar güçlü antioksidan özelliği taşırlar ve vücutta A vitaminine dönüşürler. Hayvansal besinlerde (karaciğer, süt yağı, yumurta sarısı gibi ) A vitamini bulunur. A vitamini ve özellikle A vitamininin ön maddesi karotenoidler kansorejen maddelerin etkisini azaltarak kanserin önlenmesinde etkindirler. C vitamini : En fazla taze sebze ve meyvelerde bulunur. En çok C vitamini içeren besinler; kuşburnu, maydanoz, tere, roka ve diğer yeşil yapraklı sebzeler, karnabahar, yeşil sivri biber, turunçgiller, domates, çilek ve patates tir. C vitamini vücuda alınan kanserojenleri etkisiz hale getirir.

12 B vitaminleri : Yeterli düzeyde alınmaları, bağışıklık sisteminin etkinliği için önemlidir. Vücudun savunma sistemi yeterli olunca kanser dahil pek çok hastalığa karşı vücut dirençli olur. E vitamini : Başta ayçekirdeği, yeşil yapraklı sebzeler, özü alınmamış tahıllar, fındık, fıstık gibi kuruyemişler, kuru baklagiller olmak üzere çeşitli yiyeceklerde bulunur. Bazı toksik maddelerin etkilerini azaltarak kanserden koruyucu bir vitamindir. Güçlü bir antioksidan olduğu için yağların ve hücrelerin oksidasyonunu önler.

13 Selenyum : En çok su ürünlerinde ve kepeği ayrılmamış tahıl ürünlerinde bulunur. Yeterli alımı kanserojenlere karşı koruyucudur. Çinko : En zengin kaynakları, ay çekirdeği, su ürünleri, etler, mantar, yumurta ve kuru baklagillerdir.yeterli düzeyde çinko alımı, A vitamininin etkisini ve savunma sistemini güçlendirerek kansere karşı koruyucudur.

14 Bakır : En zengin kaynakları; etler, su ürünleri, kuru baklagiller, yağlı tohumlar, pekmezdir. Yetersizliğinde deride, beyin işlevlerinde ve kan hücrelerinin yapımında bozukluklar olur. Aşırı bakır alımı toksik olduğundan, kanserden korunmak için ek bakır alınması önerilmez. Demir : Demirden zengin besinler; etler, su ürünleri, yumurta, yeşil yapraklı sebzeler, kuru baklagiller, susam, pekmez, kuru meyvelerdir. Demir bazı kimyasal kanserojenlerin etkisini azaltır. Fazla alımı zararlıdır.

15 Kalsiyum : Kemik gelişimi ve sağlığı için en önemli besin öğesidir. Kalsiyumun en iyi kaynağı süt, yoğurt,peynir, yeşil yapraklı sebzeler ve kuru baklagillerdir. Kalsiyum, kemik ve kalın barsak kanser riskini azaltır

16 Su & Meyveler Su & meyveler sağlık için hayati önem taşır Yeterli miktarda meyve tüketilmemesi, kusma veya diyare, aşırı su kaybına (dehidrate) neden olur Günlük tüketilmesi gereken meyve miktarı için doktora danışılmalıdır

17 Yağlar & Omega-3 yağ asitleri Yağlar da vücuda enerji için ihtiyaç duyulan kaloriyi sağlar Özel tip yağ asitleri: Omega-3 yağ asitleri, EPA (eikosapentaenoik asit) ve DHA (dokozaheksaenoik asit): Tümör kaynaklı metabolik değişiklikleri iştah ve kilo & kas oluşumunu arttırarak önler Yağ kaynakları balık (somon, ton, kılıç, lüfer), balık yağı kapsülleri veya kanser hastaları için özel besin içecekleri

18 Tedavi Öncesi Diyet programının güç kazanımı ve tedaviye dayanıklılık için değiştirilmesi gerekebilir Yüksek kalorili besinler tüketilmelidir. Ya da bu konuda uzman bir diyetisyen/ doktordan kilo kaybını önleyici yüksek proteinli içecekler için tavsiye alınabilir. Önceden planlama en sevilen besin maddeleri, besleyici besinler/ yemek pişirme konularında yardım alınabilir

19 Tedavi Cerrahi, radyasyon tedavisi, kemoterapi, hormon tedavisi Tedavi kanserli hücreleri öldürür, ancak sağlıklı hücreler de hasar görür Bu kanser tedavisinin yan etkilerine sebep olur Yan etkiler (iştah kaybı, kilo kaybı ya da kazanımı, ağızda acı tat oluşumu, ağızda kuruma, mide bulantısı, kusma ve halsizlik gibi) yeme alışkanlıklarını etkiler Yan etkilerin çoğu tedavi sonrasında kontrol edilebilir ya da tamamen ortadan kalkar.

20 Tedavi Sürecinde Yeme Problemleri Yemek yiyemeyecek kadar yorgun hissedildiğinde... İyi hissedildiğinde yenmeli Her zaman sevilen yiyecekler hazır bulundurulmalı Arkadaşlardan & akrabalardan yardım alınmalı Düzenli uyku uyunmalı

21 Tedavi Sürecinde Yeme Problemleri Yemeklerin tadı garip geldiğinde Gıdaların yeni pişirme yöntemleri ve farklı kombinasyonları denenmeli Çeşniler ve sıcaklık ile yeni denemeler yapılmalı Tatlı gıdalar yerine tuzlu ve asidik gıdalar Kalorili,besleyici sıvı gıdalar tüketimi artırılabilir Yemek öncesi ağız temizliği yapılmalı

22 Tedavi Sürecinde Yeme Problemleri Çok çabuk doyma Sık ve küçük öğünler tüketilmeli Yavaşça çiğnenmeli Soslu, yağlı yemeklerden kaçınılmalı Yemekle sıvı alınmamalı Yüksek besin değerli sıvılar tüketilmeli Yüksek kalori ve yüksek proteinli besinler el altında bulunmalı Öğün sırasında aralar verilmeli

23 Tedavi Sürecinde Yeme Problemleri Kabızlık Her gün aynı saatlerde yemek yenmeli Yüksek lifli gıdalar tüketilmeli Çok miktarda sıvı tüketilmeli (8-10 bardak) Ilık içecekler tercih edilmeli Mümkün oldukça egzersiz yapılmalı Diyare Bol sıvı tüketilmelidir Az ve sık öğünler halinde yenmelidir Yüksek lifli ve yağlıdan kaçınılmalıdır Süt tüketimi sınırlanmalıdır

24 Tedavi Sürecinde Yeme Problemleri Ağız & boğaz problemleri Çok miktarda sıvı tüketilmeli Yumuşak veya blenderdan geçirilmiş gıdalar tercih edilmeli Ekstra yağ, et suyu kullanılabilir Sert, kuru gıdalardan kaçınılmalı Rahatsız edici baharat; asitli gıdalar ve içeceklerden kaçınılmalı Soğuk yemekler yatıştırıcı olabilir Kafein ve tütünden uzak durulmalı

25 Tedavi Sürecinde Yeme Problemleri Kramplar, mide ekşimesi, gaz Yavaş yenmeli Az ve sık öğünler halinde yenmeli Gaz yapan gıdalardan (lahana, soğan, bira, kola) uzak durulmalı Kızartmalardan, yağlı ve baharatlı gıdalardan kaçınılmalı Mideye dokunmayan, sindirimi kolay gıdalar tüketilmeli

26 Tedavi Sürecinde Yeme Problemleri Mide bulantısı Rahatsız edici kokulardan uzaklaşılmalı Az ve sık öğünler halinde yenmeli Öğün aralarında serinletici sıvılar tüketilmeli Öğünlerden sonra kafa yukarıda dinlenilmeli Soğuk ya da oda sıcaklığında ve az yağlı gıdalar tüketilmeli Baharatlardan kaçınılmalı, mideye dokunmayan sindirimi kolay gıdalar seçilmeli Kuru ve tuzlu tadı olan gıdalar tüketilmeli Hafif giyim ve temiz hava tercih edilmeli

27 Tedavi Sürecinde Yeme Problemleri Kilo kaybediliyorsa & iştahsızlık Yüksek kalorili besinler tüketilmeli Yiyecek miktarı arttırmadan kalori & protein Sevilen yemekler tüketilmeli Yemeklerden önce hafif egzersiz yapılabilir Hoş kokular iştah açar Günde 1-2 kez besin desteği protein ve kalori kazanımı için uygun olabilir

28 Tedavi Sonrası Beslenme Yeme ile ilgili yan etkileri çoğu tedavi sonrası ortadan kalkar İyi beslenme gücün yeniden kazanılmasına, dokunun onarımına ve daha iyi hissetmeye yardımcı olur Besin ve diyet sınırlamaları için doktor/diyetisyenle görüşülmelidir Her besin grubundan çeşitler seçilmelidir

29 Kanseri önlemek için; Yeterli ve dengeli beslenmeli, öğünlerde 4 besin grubundan yiyeceklerin yer aldığı dengeli mönüler hazırlanmalıdır. Uygun vücut ağırlığı sağlanmalı ve sürdürülmeli, Günde en az 5 porsiyon sebze veya meyve tüketilmelidir. En az 2 porsiyonu yeşil yapraklı sebzeler veya portakal, limon gibi turunçgiller olmalıdır. Rafine tahıllar ve şeker yerine tam taneli tahıllar tercih edilmelidir. Özellikle yağı yüksek ve işlenmiş kırmızı et tüketimi sınırlandırılmalıdır. Kırmızı et yerine balık, tavuk, kuru baklagiller tercih edilmelidir.

30 Teşekkürler