Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 86, Aralık 2018, s

Transkript

1 Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 86, Aralık 2018, s Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Publication Date Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Akif KAPLAN Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fakültesi, Resim makifkaplan78@gmail.com VEDAT AKKÖK RESİMLERİNDE SOMUT-SOYUT DİYALEKTİĞİ Öz Bu araştırma ressam Vedat Akkök ün resimlerinde somut ve soyut olgular konu edinmektedir. Bu incelemede görüşme, betimsel tarama gibi birçok farklı yöntem kullanılmıştır. Araştırmanın amacı Akkök ün resimlerini somut-soyut diyalektiğinin kaynak ve kökenleri ışığında çağdaş sanat pratikleri içerinde yorumlamaktadır. Ayrıca, yaşayan kültürel değerlere sahip çıkmak ve gelecek kuşaklara aktarmaktır. Vedat Kakkök sanat ile meşgul olan bir aileden gelir. Akkök ün resimleri iki farklı biçimde oluşur. Sanatçı hem gelenekçi bir anlayışla gerçekçi, figüratif resimler yapmış hem de bu geleneğin dışına çıkarak soyut eğilim göstermiştir. Sanatçı erken dönem resimlerinde gerçekçi resimler yaparken, 1990 sonrasında somut-soyut diyalektiği içerisinde bir üretim biçimine yönelmiştir. Akkök hem temsili hem de konstrüktif yanı ağır basan resimleriyle Türk resim sanatı içerisinde yerini almıştır. Anahtar kelimeler: Vedat Akkök, Somut, Soyut, Natürmort, Çağdaş Türk Sanatı.

2 CONCR ETE-TRANSCENDENTAL DIALTHY OF VEDAT AKKÖK PICTURES Abstract This research focuses on concrete and abstract cases in the paintings of painter Vedat Akkök. In this study, many different methods such as interview, descriptive screening were used. The aim of the research is to interpret Akkök's paintings in contemporary art practices in the light of the origins and origins of the concreteabstract dialectic. In addition, the cultural values of living and to pass to future generations. Vedat Kakkök has come from a family engaged in art. Akkök's paintings consist of two different forms. The artist made realistic, figurative paintings with a traditionalist approach and showed an abstract trend by going out of this tradition. The artist made realistic paintings in his early paintings, and after 1990, he turned to a mode of production in his concrete-abstract dialectic. Akkök has taken its place among the Turkish painting art with its paintings which are both representative and constructive. Keywords: Vedat Akkök, Concrete, Abstract, Still Life, Contemporary Turkish Art. GİRİŞ Vedat Akkök 1958 yılında Kahramanmaraş ta doğmuştur. Orta öğrenimini Kahramanmaraş ta tamamlayan Akkök, sanat ile meşgul olan bir aileden gelmektedir. Dedesi Ahmet Akkök ( ) hat sanatıyla, babası Ömer Akkök ise ( ) resim sanatıyla ilgili çalışmalar yapmıştır (Koç; 2017; ). Sanatçı 1985 yılında Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Resim-İş Bölümü nden mezun olmuş, 1996 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi Görsel ve Çevresel Ana Sanat Dalı Güzel Sanatlar Bölümünde resim alanında yüksek lisans programından mezun olmuştur. ( ile 1995 yılları arasında Ankara da Milli Eğitim Bakanlığına bağlı orta dereceli okullarda resim öğretmenliği yapmıştır. Akkök 1992 ile 1995 yılları arasında Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sınıf Öğretmenliği Bölümü nde resim derslerini yürütmüştür. Akkök 1996 yılından bu yana Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Güzel Sanatlar Bölümüne öğretim elemanı olarak çalışmalarını sürdürmektedir. Akkök, K.S.Ü. Güzel Sanatlar Bölümünde dört yıl bölüm başkanlığı yapmıştır. Sanatçı yurtiçinde ve yurtdışında çok sayıda kişisel ve karma resim sergileri açmıştır (Koç, 2014; 470). Vedat Akkök yaşamını sanatıyla bütünleştirmiş modern anlayışta yapıtlar ortaya koyan bir ressamdır. Sanatçı yaptığı çalışmalarla geleneksel estetik olguyu modern ifadeye dönüştürür. Sanatında estetiği problem edinen Akkök, kendine özgü bir bakış açısıyla hem natüralist geleneğin formatif ve plastik ifade biçiminde, hem de modern sanatın konstrüktivist tarzında ürünler ortaya koyar. Bu bağlamda Akkök, Türk resim sanat tarihi içerisinde ender rastlanan somutsoyut diyalektiği içinde tipik bir sanatçı kişilik olarak durur. Bu diyalektik olguda sanatçının resimleri ya doğanın taklidine bağlı temsili bir görüntüsü ya da taklit olmayıp içten dışa yansıyan rasyonel, yapısalcı yönü ağır basan kompozisyonlardır. 165

3 Vedat Akkök ün Natüralist Resimleri Doğa görüntüsünün tuval üzerine aktarılması sanat tarihi boyunca sorgulanmış, her defasında onu yansıtma biçimi tekrar tekrar gözden geçirilmiştir. Doğa her zaman bir şekilde ressamların ilgisini çekmiş, onlara ilham kaynağı olmuş, nazını sanatçının iç duyarlılığına geçirebilmiştir. Ancak, doğa her bir dönemde farklı algılanmış ve bu algılayıştaki farklılık hem sanatçıyı hem de izleyiciyi doğayı yeniden izleme eğilimine itmiştir. İşte algıdaki bu farlılıkla Akkök, resimlerinde doğa görüntüsünü bize yeni bir anlatım biçimiyle sunar. Onun resimlerinde doğa görüntüsü salt algılamanın (objektif algılama) bir yansıması olmakla birlikte, çoğu zaman doğa sanatçının tasarısının bir ürünü olarak karşımıza çıkar. Bu tasarıyı onun yaşam alanında da görmek mümkündür. Etrafında yer alan nesneler, eşyalar kurulu kompozisyonlarıyla bir resim gibi yer almaktadır. Kısacası Akkök, yaşantısını, yaşam alanını da sanata, sanat yapıtına dönüştürmüştür. 166 Resim-1. Narlı Natürmort, 2017, 25x25 cm. Tuval Üzerine Yağlıboya. Akkök ün natüralist resimlerinin konularını peyzajlar, natürmortlar, kent manzaraları oluşturur. Sanatçının paleti geniş bir renk yelpazesine sahiptir. Renk kullanımında akademik bilginin ve kişisel deneyimin ağır bastığı dikkati çeker. Sanatçı renk teorisinin usta bir uygulayıcısıdır. Bu özellik onun resimlerini sıcak-soğuk renkler, açık-koyu değerler gibi tezatlıkla estetik bir uyumla görümüne kavuşur. Sanatçı natüralist resimlerinde genellikle doğadan esinlenir. Doğayı model aldığı peyzajları temsili, yansıtmacı geleneğin bir uzantısıdır. Resimlerine model olan dış dünya tuval üzerine olduğu gibi yansımaz. Sanatçı çoğu zaman ortaya koyduğu bakış açısı ve estetik tavrıyla olması gerektiği gibi düşüncesiyle gerçekliği estetize eder. Akkök ün bu yaklaşımı geleneksel olanın modern bir dille ifadesidir. Yeni olan bu ifade biçimi, Akkök ün amacını benzerliğin kusursuzluğundan ziyade, anlatımın öznelleşmesi üzerine yöneltir.

4 Resim-2. Çinili Natürmort; 1991, 40x50 cm.tuval üzerine Yağlıboya. Resim-3. Natürmort, 2010, 50x60 cm. Tuval üzerine Yağlıboya. Vedat Akkök ün Soyut Resimleri Akkök ün düşünsel boyuta uzanan soyut resimleri tamamen sanatçının öznel kişiliğinin birer yansımaları olarak karşımıza çıkar. Sanatçının soyut çalışmalarında doğa artık model değildir; resimlerinde doğaya dair elemanlar yer almaz. Bunun yerine konstrüktif, geometrik tasarımlarla oluşmuş kompozisyonlar ortaya çıkar. Bu inşacılık geometrik biçimlerin üst üste ve yan yanalığıyla oluşturulmuştur. Doğayı yansıtmayan renk de bu kompozisyonlardaki biçimlerin arasındaki ilişkide oldukça önemli bir rol oynar. 167 Sanatçı güzelliğin özüne dair bir gerçekliği ortaya koymak ister. Akkök soyut kompozisyonlarında geometrik formların güzelliğini yansıtmaya çalışır. Felsefi açıdan güzelliği sorgulayan Platon formların güzelliğinin özleri gereği güzel olduğunu ifade eder. Güzelliği geometrik kavram olarak ele alan Aristoteles ise formları düzenleyen şeylerin sınırlılık olduğunu, geometrinin güzelliğini fizik ile ilgili olup geometrik kavramlarca ortaya çıktığını söyler. Aristoteles e göre Geometrik formlar ne güzel ne de çirkindirler; Ancak, belli geometrik cisimlerin biçimleri olarak anlaşılırsa güzel olurlar (Tunalı; 1983, 65-67). Bu bağlamda Akkök ün soyut resimleri belli cisimlerin geometrik biçimlerini ifade etmezler, onların özüne ait güzelliğe yönelir. Sanatçı geometrik formların genel ifadesindeki nötr olan güzellik uyumunu plastik dilin ya da ifadenin kuramsal yönünde dengeleyerek rasyonel, nesnel bir güzelliği açığa çıkarır. Plastik ifade de oranların büyük-küçük ilişkisi, renk uyumu ve açık koyu değerler gibi kavramlar çerçevesinde de bakmak gerekir. Dolayısıyla Akkök ün resimlerinde renk uyumu, renk kontrastı, sıcak soğuk renklerin sağladığı dengelerle oran-orantı kullanımı ön plana çıkar.

5 Resim-4. Soyut Kompozisyon I, 88x 117 cm. Tuval üzerine Akrilik. Akkök soyut resimlerini oluştururken doğanın nesnel duyumlarından çok kendi içsel yaşantısından hareket eder. Sanatçının doğaya bakışı da bu özgünlüğün perspektifindedir. Sanatçının resimleri de içten dışa yansıyan soyut bir dünyanın varlıkları olarak ortaya çıkar. Türk resim geleneği içerisinde geometrik soyutlama Avrupa sanatını takip etme, sanatçılara ulusal boyutta bir misyon yüklemekte ve diğer uluslarla çağdaşlaşma yolunda bir paralellik gösterme amacıyla başlar. Ve bu başlangıç batılı anlamda Türk resim sanatında soyutlamanın miladını teşkil etmektedir. Türk sanatının bu soyut başlangıcı sonrası durum Ersoy a göre uluslar arası ilişkilerin yoğunluğuna bağlı olarak şekillenmiştir sonrası dönemde uluslar arası ilişkilerin yoğunluğu ve ulusların kültür sanat yarışı sanatçılarımızın özgünlük ve yenilik üzerine yoğunlaşmasını sağlamıştır (Ersoy; 33). 168

6 Resim-5. Soyut Kompozisyon II, 88x 117 cm. Tuval üzerine Akrilik. Ersoy a göre geometrik soyutlama yapan Türk sanatçılar doğaya bağlı kalmadan gördüklerinin yerine kendi görüşlerinin resimlerini yapmışlardır. Doğaya karşı duygularını kontrol altında tutmuş ve çizgisel yapılanma içinde inşacı ve ritmik bir çizgi dokusunun karmaşık, katı formlarını benimsemişlerdir. Rastlantısallık yerine akılcı kompozisyonlara daha fazla değer vermişlerdir ( Ersoy; 36). Akkök de resimlerinde çizgisel yapılanma içerisinde ritmik uyumlarla rasyonel kompozisyonlar ortaya koymuş bir sanatçıdır. Gerçekten de soyut geometrik yaklaşım resim sanatında plastik anlayışa yeni bir boyut kazandırmış, oldukça farklı bir açılım sağlamıştır. Bu bağlamda Akkök ün resimleri Modern Türk resim geleneğinin bir uzantısı, bir açılımı gibi algılanabilir. Şöyle ki: Batıyla eş zamanlı olarak Geometrik Non-Figüratifle nesneleri çizgi ve renkle parçalayarak çalışmalar yapan Türk ressamları, yenileme çalışmalarına gerek bu yönde, gerekse geleneksel yüzey şematizminin geometrik renk planları tasarımı yönünde çözüm aramışlardır. Bu süreçte Non-Figüratif anlayışın oluşumunda Sabri Berkel, Şemsi Arel, Cemal Bingöl, Ferruh Başağa, İsmail Altınok, Adnan Çoker gibi sanatçılar oldukça kararlı ürünler ortaya koymuşlardır. Vedat Akkök de günümüze uzanan bu geleneğin çağdaş bir temsilcisidir. Duben kübizm, fovizm gibi konstrüktivist yaklaşımların doğa görüntüsünün temelindeki geometriyi ve mekâna ait dengeyi resmin önemli bir meselesi olarak gördüğünü belirtir (Duben; 96). Vedat Akkök konstrüktivist resimlerinde cisimleri ya da nesneleri değil biçimleri parçalayarak geometrik olguları resmin temel problemi haline gelir. Bu kompozisyonlarda kübist ve fütürist anlayışın dinamizmi görülür. Bazı soyut kompozisyonlarında ise yalın bir üslubun ağır bastığı dikkati çeker. Parçalanmalar dikey, yatay, diyagonal çizgilerin birbiriyle kesişmelerinden oluşur. Geometrik parçalanmalar bazen de bir uzamın temsili gibi derinlik hissi oluşturur. Geometrik yüzey parçalanmalarında denge büyük-küçük ilişkisindeki dağılımla sağlanır. Resimler tüm plastik değerlerin uyumuyla görünürlük kazanır. 169

7 Sanatçının geometrik kompozisyonlarında renk biçimin oluşmasında dolaylı bir araçtır. Biçim renkle bir kesintiye uğramaz; biçimi çizgisel dinamiği içinde görmemiz daha doğru bir yaklaşım olur. Sanatçının resimlerinde biçim ve renk yüzeysel bir ilişkide değildir. Renk biçimi dolduran temel öğe olmasına rağmen biçime kendi içinde bir hacim kazandırır. Dolayısıyla sanatçı, geometrik anlayışın içinde plastiği ve mekânsal derinliği önceleyen bir duruş sergiler. Akkök ün soyut resimlerindeki bu durum, diğer sanatçıların soyut çalışmalarından ayıran en belirgin özelliktir. Sanatçı geometrik biçimsel anlayışta salt renk ve biçimlerle uyum sağlayarak çağdaş bir anlatıma ulaşır. Geometrik kompozisyonlarda rengin kendisinden bir bakış açısıyla bakıldığında bir çok resimde renk ara değerler olarak görülür. Bu renk değerleri içerisinde uyumun titizlikle sağlandığı dikkati çeker. Rengi değer olarak ele almasının yanında bazen temel renklerle bazen de ana ve ara değerleri bir kompozisyonda harmanladığına tanık olunur. Bu bakımdan Akkök ün resimlerinde kompozisyonun dengesini sağlayan biçimin oranlarıyla renk uyumunun bir birini tamamlayan unsurlar olduğu anlaşılır. 170 Resim-7. Soyut Kompozisyon IV, 88 x 117 cm. Tu- Tuval üzerine Akrilik. Resim-6. Soyut Kompozisyon III, 88 x 117 cm. val Tuval üzerine Akrilik. Sonuç Vedat Akkök sanatının erken yıllarında geleneksel resimler yapmış, 1990 lı yıllarda soyut eğilim göstermiştir. Soyut bir anlatıyı da benimseyen Akkök ün gerçekçi resimler yapmaya devam ettiği görülmüştür. Dolayısıyla sanatçı somut-soyut diyalektiği içerisinde eserler üretmiştir. Resimlerinde sanatın ilke ve değerlerine bağlı kalmıştır. Hem doğanın, dış dünyanın model olduğu temsili resimlerinde hem de soyut geometrik çalışmalarında akademik, evrensel bilgiyi öznel dünyasıyla senteze uğratmış ve kendine özgü olanı ortaya koymuştur. Vedat Akkök çağdaş Türk sanatı içerisinde modern bir sanatçı olarak gelecek kuşaklara örnek olacaktır. KAYNAKLAR Duben, İpek, (2007), Türk Resmi ve Eleştirisi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul. Ersoy, Ayla, (1998), Günümüz Resim Sanatı, Bilim Sanat Galerisi Yayınları, İstanbul. Koç, Ali, (2014), Cumhuriyet Dönemi Türk Plastik Sanatlar Tarihinde Maraşlı Ressamlar Üzerine Bir Değerlendirme, Uluslarası Cumhuriyet Döneminde Maraş Sempozyumu, Kasım 2013, (Ed. Cevdet Kabakçı, Serdar Yakar) Kahramanmaraş Belediyesi, Kahramanmaraş.

8 Koç, Ali, (2017), Akkök Vedat, Kahramanmaraş Ansiklopedisi. C:1, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi (Ed. Prof. Dr. İbrahim Solak), s , Kahramanmaraş. Tunalı, İsmail, (1983), İfade Bilimi ve Genel Linguistik Olarak Estetik, Remzi Kitabevi, İstanbul. ( ). 171