OKUL ÇAĞINDAKİ ÇOCUKLARDA GÖRÜLEN OKUL KORKUSU

Transkript

1 OKUL ÇAĞINDAKİ ÇOCUKLARDA GÖRÜLEN OKUL KORKUSU VAHDETTİN YAŞAR Uzman Psikolojik Danışman/Avcılar Rehberlik ve Araştırma Merkezi Müdürü / İstanbul SONAY YAŞAR Fen Bilgisi Öğretmeni /Avcılar Denizköşkler İlköğretim Okulu / İstanbul GİRİŞ Ç ocuğun sosyalleşmesi, içinde yaşadığı toplumun ve dünyanın bir ferdi olmak için ilk eğitim kurumu ailesidir. Aileden sonra karşılaşacağı ikinci kurum ise okuldur. Okul, çocuğun yaşamındaki ilk toplumsal kurumdur. Okul, kişiye yaşamında gerekli olacak değerleri ve bilgileri kazandırırken topluma uyum sağlaması için gerekli sosyalleşme becerilerini de kazandırmaktadır. Yine okul çocuğun hayatındaki önemli bir başlangıçtır. Çocuğun ev dışındaki dünyaya ilk adımıdır. Bu yeni başlangıcı hem çocuklar hem de ebeveynleri büyük hevesle karşılarlar. Çünkü okul, çocuk için farklı olan birçok etkinliği gerçekleştiği, birçok konuda merakını giderdiği yerdir. Aynı zamanda yeni arkadaşlar edinme, farklı şeyler öğrenmek, farklı çevreye girmektir. Anne baba içinse çocuklarının büyüyor olması nedeni ile gurur verici bir olaydır. Vahdettin Yaşar, Sonay Yaşar, Okul Çağındaki Çocuklarda Görülen Okul Korkusu, Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim, S , Ağustos-Eylül 2010, ss Millî Eğitim Bakanlığımız eğitim ve öğretim döneminde okula yeni başlayan öğrenciler için, pedagojik açıdan son derece faydalı olabile- 16

2 AĞUSTOS-EYLÜL SAYI cek bir uygulama başlattı. Bakanlığın uygulamasını yerinde bulan İstanbul İl Millî Eğitim Müdürlüğüde eğitim ve öğretim döneminde İstanbul daki tüm ilköğretim okullarında uygulanmak üzere İstanbul Veli Eğitim Projesi (İSVEP ) başlattı. Her iki çalışmada çocukların okula uyumu için çok faydalıdır. İlköğretim birinci sınıfa ve anaokuluna yeni başlayan öğrenciler bir hafta erken okula alındılar. Millî Eğitim Bakanlığımız, ilköğretim birinci sınıf öğrencilerini ve anaokulu öğrencilerini okula uyum programı uygulamak için bir hafta erken okula çağırıyor. Bu süre içinde çocuklara okulu, arkadaşlarını ve öğretmenini tanıtmayı, onları okula alıştırmayı amaçlıyor. Çünkü öğrencilerin yaklaşık yüzde 12 si okula başlama sürecinde fobiye kapılıyor. Okula gitmemek için direniyor, hatta hastalanıyor. Bu sorun, bütün aileyi etkisi altına alabiliyor. Okula yeni başlayan çocukların diğerlerinden erken alınması bazı istenmeyen davranışlarında ortadan kalkmasına yardım edeceği gözlenen bir durumdur. Çocuklar için, okula başlamak, büyümüş olmak, yeni ve özel bir kıyafet giymek, yeni ayakkabılar, afili bir çanta, kendine ait defter, kalem ve silginin olması ne kadar mutluluk verici Merak, endişe, korku, sevinç gibi tüm duyguların harmanı olan bir ruh haleti ile anne veya babayla okul yolunda ilerlemek, henüz tanışılmamış bir sürü yaşıtla, pek de düzenli olmayan bir diziliş içinde. Okul bahçesinde bekleşmek, olanca gayreti ile müşfik olmaya çalışan bir öğretmenin talimatlarına dikkat etmeye çalışmak ve daha sonradan bu sırada nasıl oturmuşum? denilecek minik bir tahta sırayı, iki kişiyle daha paylaşmak Fakat okula başlamanın bir de diğer yüzü vardır. O ana kadar ailesini yanında hazır ve nazır bulan çocuk, özellikle oyundan her kafasını kaldırdığında karşısında bulduğu annesini veya babasını okula başlama ile görmeyecektir. Bununla birlikte daha önce deneyimlemediği bir çevreye anne babası olmaksızın giriyor olmak çocukta ciddi bir kaygı ve panik hâlini de yaratabilmektedir. Yine okula başlamada bazı çocukların ağladıkları, yakınlarından ayrılmak istemedikleri ya da sınıfta da birlikte otur- 17

3 dukları görülür. Okul korkusu, okul reddi veya okul fobisi gibi isimler verdiğimiz bu durumlar her sınıfta birkaç kişide görülebilir. Bunların önemli bir kısmı birkaç gün içinde kaybolur. Ama okul fobisi, sonradan geçse bile bilinçaltına yerleşerek, ileriki okul hayatının bazı olumsuzluklarına zemin teşkil edebilir. Bu nedenle, ebeveynlerin dikkate alması gereken bir durumdur. Bu anlamda Bakanlığın başlattığı uygulama, öğrencilerin okula başlatmasını kolaylaştırdığı ve okul korkusunu yendiği için önem arz etmektedir. Korku, diğer duygular gibi normal yaşamda sahip olunması gereken evrensel bir duygudur. Çevreden gelebilecek tehlikelere tedbir alma ve hayatı korumak için vardır. Okul korkusunun görülme sıklığı % 12 kadardır. Okul korkusu, okuldan kaçma ve okul fobisi ile karışmakta, bazen bu üçünü birbirinden ayırmak güç olabilmektedir. Aslında belirtiler hem de davranışı ortaya çıkartan etkenler farklıdır. Peki, nedir bu okul korkusu? Okul korkusu ile okul fobisi aynı şeyler mi? Yoksa farklı şeyler mi? okul korkusu ile okuldan kaçma arasında bir ilişki var mıdır? Bu durumlarla anne baba ve öğretmeler nasıl başa çıkılmalı? Ne tür önlemler alınmalı? ÇOCUKLARDA GÖRÜLEN OKUL KORKUSU VE OKULDAN KAÇMA İlgili, duyarlı ve çocuk yetiştirmenin, çocuk oyuncağı olmadığının farkında olan Ahmet beyin başından geçen önemli bir olay: İki çocuğum var. Ablasından sonra sıra oğluma geldiğinde büyük bir heyecanla okul arayışına girdik. Pek gözde olan bir okula başvurduk. O okula kayıt yaptırmak için yüklüce bir kayıt parası verdik. İçimiz rahattı artık. Herkesin gıptayla baktığı bu okula çocuğumuzu yazdırmıştık, kafamız sekiz yıl boyunca rahat olacaktı. Eşim ev kadını, ben ise bir aile şirketinde çalışıyordum. Oğlum güle oynaya 1,5 ay okula gitti. Ama ne olduysa, neden olduysa, bir gün sabahları okula gitmemek için bahaneler uydurmaya başladı. Bize hep korktuğunu, onu yalnız bırakmamamız gerektiğini söylüyor, neredeyse yalvarıyordu. Sınıfı çok kalabalıktı. Zaman geçtikçe sabahları kâbus olmaya başladı. Sabah ağlaya ağlaya annesiyle okula gidiyor ama sınıfa girmeyi reddediyordu. Öğretmenleri, idareciler, hatta okul müstahdemleri bu durumu şımarıklık olarak algılıyor, hem bizi hem çocuğu aşağılıyorlardı. Okulda rehber öğretmen yoktu. Ne yapacağımızı şaşırdık. Çocukla konuştuk. Sonunda, ilk gün güle oynaya okula giden çocuk, öğretmeninin kulağını çektiğini, sınıfındaki hiperaktif bir çocuğun kendisini korkuttuğunu anlattı. Korkuyordu, asla okula gitmek istemiyordu. Annesiyle sabahları okul bahçesinde bekleyip, sınıfa girmeden eve dönüyordu. Bu süreç uzayınca Rehberlik Araştırma Merkezi ne gittik. Pek sonuç alamadık. Sonunda bir psikiyatrın kapısını çaldık. Oğlumun okul fobisi yaşadığını öğrendik. Bu kez okula annesi değil, ben götürdüm. Hafta başında çocuklar sırayla sınıfa giriyorlardı. Oğlum da arkadaşlarıyla sıraya girdi. Sınıfa doğru yönelince ondan izin kopararak, çıktım. Arabamı çalıştırıp gidecekken bir baktım ki, peşimden sapsarı bir hâlde, ağlayarak koşuyor, yanıma gelmek için yalvarıyor. 7 yaşındaydı ve büyük acı yaşıyordu. Benim de eşimin de bu süreçte sinirlerimiz harap oldu. En ufak bir şeyde sinirleniyor, birbirimize bağırıyorduk. Bütün gece Acaba yarın ne yapacak, okula gidecek mi? diye düşünüyorduk. Tek önemli 18

4 AĞUSTOS-EYLÜL SAYI şey vardı, o da oğlumdu. Kızımı, işimi, çevreyi, başka sorunları hep bir kenara bırakmıştık. Ya okul yaşamı bitecek ya da devam edecekti. Artık devlet okulunda bunun mümkün olmadığını gördük Çünkü sınıfa da bizi istiyor, yanında olmamızı bekliyordu. Devlet okulunda bizi sınıfa almadılar. Biz de imkânlarımızı zorlayarak çevredeki okulları araştırdık. Birinin kapısını çaldık. Durumu anlattık. Kaydımızı yaptırdık. Oğlum için en zor olan, sabah evden çıkış kısmı idi. Ama biz kararlıydık. Her sabah okula gitmek istemese de okul kıyafetini giydirip okulun kapısına kadar gidip bahçesine giriyorduk. Çoğu zaman sınıfa girmeden kapıdan döndük, ama her sabah okulun kapısına gittik. Bazen arabanın içinde saatlerce sohbet ettik. Bazen öğretmeni de arabaya geldi, onu elinden tutup sınıfa götürdü. Korkuyorum, yapamıyorum dedikçe, ağladıkça, biz daha kararlı olduk. Geceleri uyumak istemiyor, uykusunda kâbus görüyordu. Okul anlayışla karşıladı ve bizi de oğlumla birlikte sınıfa kabul etti. Artık hor görülmüyor, aşağılanmıyor, oğlumuza şımarık gözüyle bakılmıyordu hiç değilse. Sabahtan öğlene kadar ben, öğleden sonra annesi sınıfta bize ayrılan sandalyede oğlumuzu bekliyorduk. Arka sırada 7 yaşındaki çocuklarla birlikte ders dinliyorduk. Oğlum bizim orada olmamızın verdiği güvenle dersi dikkatle dinliyor, biz orada yokmuşuz gibi davranıyordu. Teneffüslere çıkarken arkadaşlarıyla koşuyor, oynuyor, hiçbir şey yokmuş gibi hareket ediyordu. Sınıftaki bu nöbet tam üç yıl sürdü. Diğer çocuklar yaşları küçük olduğu için durumun pek farkında değillerdi. Zaten onlara da anne babalık yapıyorduk. Sınıfa psikiyatrımızın önerisiyle girdik. Çünkü çocuk bizi göremeyince anında kendini kaybediyor, titreme, üşüme geliyor, dudakları morarıyordu. Oğlum, ilköğretim dördüncü sınıfa geçtiğinde onu koridorda beklemeye başladık. Sınıfın kapısı aralıktı ve bizi görecek mesafede oturuyordu. Bizim orada olduğumuzu görünce rahatlıyordu. Ama bizim için her şey çok zordu. Kendi öğretmenimiz durumu bildiği için sorun yaşamıyorduk, ama okuldaki diğer öğretmenler bize tuhaf tuhaf bakıyordu. Bazen Yine mi bekliyorsunuz, daha alışamadı mı? diye alaycı sorularla karşılaşıyorduk. Teneffüste onlara görünmemek için koridorda saklanırdık. Oğlum okula alışınca biz de önce sınıftan, sonra koridordan ve sonra da okuldan uzaklaştık. Oğluma okulun bir köşesinde onu beklediğimizi söyledik. Ama onu sabah bırakıp, akşam çıkışta okula dönmeye başladık. Bizim o köşede beklediğimizi sanıyor, kendini güvende hissediyordu. Geçen yıla kadar bu durum devam etti. İkinci dönemden sonra artık sabahları onu bırakıyorduk. Akşamları kendisi yürüyerek eve geliyordu. Bu durumu hep çevremizden sakladık. Çocuk hor görülür, aşağılanır diye korktuk. Sadece çok yakınımızdakiler ve okuldaki öğretmenler durumu biliyordu. Bu okul fobisi bizden çok şey götürdü. Sinirlerimiz yıprandı, eşimle birbirimize karşı kırıcı olduk. Sosyal hayatımız bitti. Çocuğun üzerine çok mu düştük, çok mu bize bağımlı yetiştirdik? diye kendimizi suçladığımız oldu. İsyan ettiğimiz anlar az değildi. Her uzun tatil öncesi büyük stres yaşardık. Şu an pek sorunumuz yok. Ama biz bu konuda savaşmaya, mücadele etmeye karar verdik. Ya bir ömür boyu heba olacak ya da okuyacaktı. Biz sabrettik. Şu anda da tam iyileşti 19

5 diyemiyoruz. Bundan sonra da imkânlarımızı zorlayıp desteğimizi sürdüreceğiz. Eğer kararlı olmasaydık, çocuğumuz bu yıl orta ikinci sınıfa geçmezdi Anne ve baba olan herkesin karşılaşacağı bir durum. Peki, nedir bu okul korkusu? Çok sevdiğimiz çocuklarımız neden böyle davranış ve uyum sorunları ile karşı karşıya kalıyorlar? Okul fobisi, kuvvetli bir endişe nedeniyle çocuğun okula gitmeyi reddetmesi ya da bu konuda isteksiz görünmesidir. Okul fobisi olan çocuklar, okula olan isteksizliklerini tipik bir biçimde bedensel yakınmalarıyla dile getirmeye çalışan, bu nedenle kendilerini evde tutma yolunda anne-babalarını ikna etmeye çalışan çocuklardır. Başka bir tanıma göre de okul fobisi; okul çağına gelmiş çocuğun, okula gitmek istememesi ve dolaylı davranışlarla direnç göstermesidir. Bu süreçteki her çocuk okula isteksizliğini bazı tipik bedensel yakınmalarla sergiler. Okulla gidiş saatlerine yakın gözlenen daha sonra kendiliğinden yok olan mide bulantıları, baş karın ağrıları, mide krampları, titreme, hırçınlık, huysuzluk, ağlama nöbetleri, uykusuzluk bu çocukların tipik davranışlarıdır. Bu yolla da ebeveynlerini okula gitmeme konusunda ikna etmeye çalışırlar. Okul fobisi geçici veya kronik olabilir. Okul fobisi olan çocuklar evde kaldıkları sürece mutludurlar. Arkadaş ilişkilerinde evde etkindirler. Hatta bu çocukların evde ödevlerini yaptıkları da görülür. Okul fobisi ilkokuldan liseye kadar her yaşta görülebilir. Kronik okul fobisi zamanla oluşur. Bu fobinin oluşmasında, gencin çocukluk yıllarındaki okul fobisini de içine alan çeşitli davranış problemlerinin rolü büyüktür. Kronik okul fobisi, akut okul fobisinin tersine birtakım uyum zorluklarını içerir. Bu çocukların sadece okuldan değil, daha önceden zevk aldıkları diğer faaliyetlerden de uzaklaştıkları görülür. Bunun yanı sıra bu tür çocuklar okula olan korkularını tüm çevreye genelleştirirler. Sonuç olarak; bu çocukların gerek insan ilişkilerinde gerekse yabancı oldukları ortamlardaki huzursuzlukları giderek artar. Okul fobisi genellikle 6-10 yaşları arasında ortaya çıkar. İlkokuldan liseye kadar her yaşta görülebilir. Eğer gerektiği şekilde ele alınmazsa, çocuğun eğitim yaşamının ve sosyal yaşamının olumsuz bir şekilde etkilenmesi söz konusudur. Bu durum gençlik çağında ortaya çıktığında bir karşı gelme bozukluğu veya daha ciddi sorunlar akla gelir. Bununla beraber, gerek ergenlik döneminde gerekse ergenlik öncesi dönemde rastlanılan okul fobisi belirtileri ilköğretime başlayan çocuktaki gibi kuvvetli ve zorlu değildir. Çocuk büyüdükçe şiddetli biçimde okul fobisi görülmez, fakat bunun yerini kronik okul fobisi alır. Kronik okul fobisi zamanla oluşur. Bu fobinin oluşumunda gençler sadece okuldan değil, aynı zamanda önceden zevk aldıkları faaliyetlerden de uzaklaşmaya başlar. Fobi, daha genellenmiş sorun olarak çocuğun tüm yaşam alanlarını etkiler. Bununla birlikte; bazı araştırmalar fobi ile beraber depresyon ve obsesif kompülsif bozukluk gibi psikolojik bozuklukların da ortaya çıkabildiğini göstermektedir. Okula başlama, tüm başlangıçlarda olduğu gibi, hem coşku, hem de biraz kaygı verici bir olaydır. Okul dönemi, çocuk ve ailesi için yepyeni ve önemli bir evredir. Okula başlama; belirli bir olgunluğa ulaşma, sorumluluk alma, 20

6 AĞUSTOS-EYLÜL SAYI bunların getirdiği sevinç yanında, anne babadan ayrı, kendi başına yeni ve bilinmez bir serüvene başlamanın korkularını birlikte içerir. Oyun ve arkadaş deneyimi olmayan, sorumluluklarını bilmesine ve üstlenmesine fırsat tanınmamış olan çocuklarda, evden kopup okula başlama sorun oluşturabilir. Zekâsı yeterli olsa bile, çocuk ruhsal yönden okula hazır değildir; evin koruyucu sığınağından çıkmak okul çağına gelmiş olmasına karşın, öğrenme ve kavraması yeterli düzeye ulaşmamış olabilir. Okul, kendisi ve toplumu ile uyumlu, bilgi ve görgü düzeyi yüksek, zihinsel ve yaşamsal problemlerin çözüm yöntemlerini öğrenmiş bireyler yetiştirmeyi hedefleyen kurumlar olarak tarif edilir. Okulların bu güzel işlevleri varken, çocuklar neden okuldan korkar ve okuldan kaçma davranışı gösterirler? Korku, çocuklar için diğer duygular gibi normal yaşamın bir parçasıdır. Normal korkular çocuğun çevreye uyum sağlamasının ve kaygılarını yok etmesinin bir yoludur. Çocukların çevreye uyum sağlamasını engelleyen korkular da vardır. Tabii ki, bunlardan biri ve en önemlisi de okul korkusudur. Okul korkusu kuvvetli bir endişe sebebiyle çocuğun okula gitmek istememesi ya da bu konuda isteksiz görünmesidir. Bu korku her çocukta rastlanan bir durum değildir. Çocuğun okuldan korkmasının altında yatan asıl sebebin aileden (annebabadan) ayrılma korkusundan kaynaklandığını söyleyebiliriz. Bunun yanında okulun yapısı, ortamda bulunan diğer öğrencilerin davranışları ve çevreden gelen korkutucu ve saldırgan davranışlar da çocuğun okuldan korkmasına sebep olan etkenler olarak sayılabilir. Anne baba, çocuğu kendine bağımlı olarak yetiştirmiş ise çocuk onlardan kopamayacaktır; özellikle de anneden ayrılmak istemeyecektir. Burada annenin takındığı tavır önemlidir. Anne okulla ilgili olumsuz tavırlar, endişeler geliştirir ve bunu çocuğuna hissettirirse, çocuk da zaten anneden kopamadığı için okula gitmeyi reddedip annesinin yanından ayrılmayacaktır. Annenin bu olumsuz ve çekingen tavrının yanında aşağıda belirtilen nedenlerde çocukta okul korkusunu geliştirmekte etkili olmaktadır. Çocuklarda okula gitmek istememe ve gitmeme durumu, bazı psikologlar, eğitimciler tarafından okul reddi, bazıları tarafından okul korkusu olarak isimlendirilmektedir. Diğer fobilerde olduğu gibi, okula girdikten sonra oluşan korkularda da kalıtsal ve yapısal etkenlerden çok, psikolojik yaşantıların daha önemli yer tuttuğu görülür. Okul fobisi olan çocuk görünüşte nedensiz olarak okula gitmekten korkmaktadır. Ancak bu korkuyu oluşturan 21

7 bazı temel etkenler vardır. Bunların başında; Anne-babadan birinin şehir dışında çalışması, Anne ile babanın sürekli kavga etmesi veya olumsuz bir aile ortamı, Aileye yeni bir bebeğin gelmesi, Aile bireylerinden birinin hasta olması, Anne-babanın çocuğu çok koruması ve üstüne düşmesi, Anne-babanın boşanması, Annenin gereksiz endişelerini çocuğa yansıtması, Ailenin yeni bir çevreye taşınması sayılabilir. Her ne kadar problem aileden kaynaklanıyor görünse de bazen okuldan kaynaklanan nedenlerden dolayı da çocuklarda okul korkusu oluşabilir. Örneğin; duyarsız, otoriter, sürekli emir veren bir öğretmen ya da başka bir okul personeli, uygun olmayan bir sınıf içi yerleştirme, özellikle de çocuğun fazla tehditkâr bulduğu bir yere oturtulması, teneffüs, sesli okuma, sınıf önünde ders anlatma, beden eğitimi gibi etkinliklerden korkup, gerçekleştirmede güçlük çekmesine rağmen bunları yapması için zorlanması, okulda ya da okul yolunda fiziksel olarak tehdit edici bir yerin ya da birilerinin olması, ahlakî düzeyin çok düşük olduğu, şiddetin ve belirsizliğin hüküm sürdüğü kötü bir okul ortamı, okulda hırpalanmasına, reddedilmesine veya kavga etmesine yol açacak bir sosyal beceri eksikliği. Okul korkusu çocukta; mide bulantısı, kusma, baş ve karın ağrısı, baş dönmesi gibi psikosomatik belirtiler şeklinde görülür. Çocuğun bu şikâyetleri genelde pazar akşamları ya da sabahları okula gitmeden önce görülür. Okul servis aracı gidince siz evde kalmasını istediyseniz, bu şikâyetleri hemen ortadan kalkacaktır. Okul fobisi ile okuldan kaçma farklı kavramlardır. Bu durumu birbirine karıştırmamak gerekir. Okuldan kaçan çocukta okul korkusu yoktur. Bu çocuklar okulu sevmezler, saldırgan davranış sergilerler ve umursamazlık huyları vardır. Akademik başarıları düşüktür. Disiplin problemleri fazladır ve okul idaresini bu konuda zorlarlar. Bu problemi yaşayan ailelerde çocuğa karşı ilgisizlik ve sevgi azlığı vardır. Çocuğun okula gitmediğinden ailenin haberi yoktur. Çünkü bu çocuklar okula gitmedikleri zaman evde durmazlar. Fakat okul fobisi yaşayan çocuklardaysa aile çocuğun okula gitmediğini bilir; çünkü çocuk okula gitmediği zaman gününü evde, ailesinin yanında geçirir. Okulda disiplin problemi yoktur. Bu çocuklarda akademik öğrenme ve başarı genellikle yüksektir. Neler Yapılmalı? Okuldan uzak kalmasının getireceği sorunlar nedeniyle, okul fobisi olan çocukların bir an önce okula dönmeleri gerekir. Bunun için; bir uzman tarafından sorunun nedenleri araştırılarak, çocuğun endişeleri azaltılmalıdır. Okulu çocuğa yeniden tanıtma ve özendirme girişimleriyle, gerekirse önce bir saat, sonra yarım gün, sonunda tam gün okula gidilmesi sağlanabilir. Eğer mümkünse, anne çocuğun yanında kısa bir süre oturarak, çocuğun oku- 22

8 AĞUSTOS-EYLÜL SAYI la alışmasına yardımcı olabilir. Bütün bunlara rağmen eğer çocukta gerçekten okul korkusu varsa çocuk, mutlaka bir çocuk psikiyatristi ya da psikolog tarafından değerlendirilmelidir. Bu hastalığın tedavisinde, çocuğun bireysel tedavisi yanında aile tedavisi de gerekebilir. Bu nedenle aile olarak veya okulda öğretmen olarak, okul korkusu olan bir çocuğunuz varsa öncelikle hastanelerin çocuk ruh sağlığı bölümlerinden, rehberlik ve araştırma merkezlerindeki uzmanlardan yardım almanız çocuğun gelişimi için uygun olur. SONUÇ VE ÖNERİLER Öncelikle anne-babaların çocuklarında korkuya sebep olacak davranış ve tutumlar sergilememelidir. Anne ve babaların özellikle annelerin çocuğunun okulda rahat edemeyecek kadar küçük olduğu endişesini taşımamalı ve bunu çocuğuna yansıtmamalıdır. Aksi takdirde çocuk bu durumu, Okul ortamı güvensiz, annem de orada olmamı istemiyor. şeklinde yorumlayacaktır. Çocuk okula gitmediğinden veya gitmek istemediğinden dolayı çevresindekiler tarafından suçlanmamalı, yargılanmamalı ve kendisi ile alay edilmemelidir. Bu durumun geçici olduğu, başka çocuklarda da bu durumun olabildiği, aslında bu durumun kolaylıkla üstesinden gelinebildiği anlatılmalıdır. Çocuğun okula gitmesi konusunda aile fertleri ısrarlı olmalı ve taviz vermemelidirler. Okula gitmemesi durumunda derslerden geri kalacağı ve bu yüzden ders başarısında düşme olabileceği kendisine anlatılmalıdır. Çocuğa, okulun amacını açıklamak, okula gitmesi konusunda ailenin tüm fertlerinin kararlı ve tutarlı olması işe yarar. Okula gitmemesi halinde yapılan çalışmalardan geri kalacağı ve bunun kendisi için bazı aksaklıklara yol açacağını anlatmaya çalışılmalıdır. Çocuğunuzla okula gitmemesi konusunda konuşmanız ve onun bu konuda kendi duygularını anlatmasını sağlamanız, empati yaparak (kendinizi karşıdaki kişinin yerine koyup olaylara onun gözüyle bakıp onu anlamaya çalışarak) hem sıkıntısını paylaşmanız hem de anlaşıldığını hissettirmeniz onun rahatlamasını sağlayacaktır. Çocuğun okul korkusu evdeki problemlerden kaynaklanıyorsa öncelikle bu meselelerin kaynağına inilmeli ve problemler çözülmelidir. Örneğin aile içi iletişimde sorun varsa çocuklar çekinir ve bu yüzden okula gitmek istemeyebilir. Öncelikle bu sorunun çözülmesi gerekir. Aile olarak çocuklarınızın diğer arkadaşlarıyla etkileşimini ve sosyal becerisini artırması için arkadaş toplantıları yapmalarına ve onlarla oynamasına izin verebilirsiniz. Çocuğunuz okul korkusu konusunda öğretmeni ve okuldaki psikolojik danışmanları/ rehber öğretmeni ile görüşerek, bu konuda ortak plan yapıp uygulamaya koyabilirsiniz. Çocuk kendini rahat hissedinceye kadar sınıfta oturabilirsiniz. Daha sonraki günler okulda öğretmenler odasında veya bahçede bir iki saat durabilirsiniz. İlerleyen zamanlarda da çocuğu sadece okul bahçesine bırakıp geri dönerek aşamalı olarak korkusunu yenip okula alışmasını sağlayabilirsiniz. Eğer çocuğunuz korkularını ifade edemiyor ve okula gitmek konusunda sizi çok zorlu- 23

9 yorsa, okulundaki rehber öğretmen (psikolojik danışmandan) yardım alabilirsiniz. Ebeveyni olarak vedalaşmaları çabuk ve kısa süreli tutarak, ayrılıkların doğal olduğu hissettirilebilir. ÖĞRETMENE ÖNERİLER Okuldaki öğretmenlerin bu tür davranışlarda bulunan öğrencilerle karşılaşma ihtimali olduğundan ve öğretmenlerin çoğu bu gibi durumlarda tecrübeli olduğundan, sınıf içinde sıcak bir ortam oluşturarak çocukların okula karşı duydukları korkuları azaltacaklardır. Öğretmen, çocukların birbirleriyle arkadaşlık kurmasına yardımcı olacak, çocuklara tehditle ve alaycı şekilde davranan arkadaşlarını engelleyerek onların destekçisi olduğunu hissettirerek okula alışmalarını sağlayacaktır. Bununla beraber okulda öğretmenlerin aşağıda belirtilenlere uymasında fayda vardır. Çocuğun okulda kendini terkedilmiş ve yalnız hissetmesine yol açacak davranışlardan kaçınmalıdır. Öğretmen okulun ilk günlerinde sevgiyle ve farkında olarak çocuklara yaklaşmalı. Öğretmen eğer çocukta kaygı, korku, heyecan gibi duygular hissediyorsa; bu duyguları anlayışla karşılamalı. Naz yapıyorsun, numara yapıyorsun gibi sözler söylenmemelidir. Çünkü çocuk gerçekten kaygı duymaktadır. Okulda çocuğun ilgisini çekecek sınıf içi aktiviteler çoğaltılabilir. Bu anlamda Bakanlığın yayınladığı sınıf içi rehberlik etkinlikleri nden yararlanılabilir. Çocuk sınıf içi çalışmalara katılmaya zorlamaktan kaçınılmalı, başlangıçta kolaylıkla üstesinden gelebileceği görevleri alması için yüreklendirilmelidir. Özendirme girişimleriyle birlikte gerekirse önce bir saat, sonra yarım gün ve sonunda tam gün okula gelmesi sağlanabilir. Öğretmenlerin okulun ilk başlarında çok katı ve kuralcı olmaları doğru değildir. Annelerin de okula gelmeleri ve çocuk kendini rahat hissedinceye kadar kısa bir süre sınıfta oturmaları sağlanabilir. Okula devam etmesi gereken bir çocuk okuldan uzak kalmamalıdır, eğer ilk günlerde sınıfa girmiyorsa bile belli bir süre öğretmen odasında ya da okul bahçesinde durabilir. Okullardaki psikolojik danışmanların/rehber öğretmenlerin okularındaki velilere annebaba seminerleri vererek aileleri bu konularda aydınlatmalıdırlar. Yine okullar anne ve babaları eğiterek, okulda yeterli bakım ve eğitim olmadığı yolundaki inancı yok edip, aşırı koruyucu tavırlarından kurtulmalarını kolaylaştırılabilir. Bu olumsuz inanç kaybolursa otomatik olarak çocuklarda rahatlayacak ve okula başlamadan önce onlarda başlayan kaygılı konuşmalardan etkilenmeyeceklerdir. KAYNAKÇA Öztürk, Mücahit.(2007). Anne Baba ve Eğitimciler İçin Çocuk Psikiyatrisi. Uçurtma Yayınları. İstanbul. Yaşar, Vahdettin. (2009). Bu Çocuk Neden Böyle. Elit Kültür Yayınları. İstanbul. Yaşar, Vahdettin. (2008). Her Şey Çocuğum İçin. Elit Kültür Yayınları. İstanbul. Yavuzer, Haluk.(1999). Çocuk Psikolojisi. Remzi kitapevi. İstanbul asp?m=1 24