TARİHTE ve GÜNÜMÜZDE ZEKÂT UYGULAMALARI

Transkript

1 TARİHTE ve GÜNÜMÜZDE ZEKÂT UYGULAMALARI

2 ENSAR NEŞRİYAT TİC. A.Ş. ISBN: Sertifika No: İSLÂMÎ İLİMLER ARAŞTIRMA VAKFI Milletlerarası Tartışmalı İlmî Toplantılar Dizisi: 22 Tartışmalı İlmî Toplantılar Dizisi: 87 Kitabın Adı Tarihte ve Günümüzde Zekât Uygulamaları Yayına Hazırlayanlar Dr. İsmail KURT Seyit Ali TÜZ İslâmî İlimler Araştırma Vakfı Koordinatör Prof. Dr. Abdullah KAHRAMAN Kocaeli Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dekanı Son Okuma Doç. Dr. Necmettin KIZILKAYA İstanbul Üniversitesi Baskı ve Cilt: ÇINAR MAT. ve YAY. SAN. TİC. LTD. ŞTİ Yıl Mahallesi Matbaacılar Caddesi Ata Han No:34 / 5 Bağcılar - İSTANBUL Tel: Faks: Sertifika No: Basım: İstanbul, Ağustos 2017/ 2000 adet basılmıştır. Her hakkı mahfuzdur. İzin alınmadan hiçbir yolla çoğaltılamaz. Kaynak gösterilmek şartıyla iktibas edilebilir. İletişim Adresi: Ensar Neşriyat Tic. A. Ş. Oruçreis Mah. 12. Sokak No: Esenler/İstanbul Tel: (0212) Faks: (0212) ensar@ensarnesriyat.com.tr

3 9 ZEKÂTIN PAKİSTAN DA KURUMSALLAŞMASI Muhammad Sajjad BABAR 1 Ali Haider KAHLOON 2 1. Giriş Zekât İslâm ın üçüncü temel şartı ve fakirin zenginin servetindeki hakkıdır. Servetin zenginden alınıp mahrum ve muhtaçlara dağıtılmasının önemli bir kaynağıdır. Zekât servetin temizlenmesine ve Müslüman toplumda iş birliği, sempati ve kardeşlik duygularına yol açar. Pakistan İslâm Devleti Anayasası açık bir şekilde, Pakistan Müslümanlarının bireysel ve toplumsal alanlardaki yaşamlarını İslâmî esaslara göre tanzim etmeleri gerektiğini ifade eder. 3 Zekât ve Öşür sistemi Pakistan a 1980 Zekât ve Öşür Yasası ile girdi. Bu sistemin temel amacı, Şeriata göre zekât alabilecek olan fakir insanlara finansal destek sağlamaktır. Böylelikle bu insanlar temel ihtiyaçlarını karşılayacak ve kendi gelirlerini sağlayan işlerine başlayarak kendilerine güvenleri oluşacaktır. Bu sistemde zekât yardımı özellikle dul, yetim ve engelli kimseler gibi zekâtı hak edenlere kendi geçimlerini sağlamaları için komisyonlar eliyle doğrudan veya eğitim, mesleki eğitim ve sağlık hizmetleri için kurumlar eliyle dolaylı bir şekilde verilmektedir. Zekât gelirleri doğal felaketlere maruz kalan insanlara finansal yardım ve bunların rehabilitasyonu için de değerlendirilmektedir. 2. Zekâtın Önemi 1 Pakistan Zekât Müdür Yardımcısı, Pencap Zekât ve Öşür Dairesi (Pakistan), msbabar75@gmail.com 2 İlçe Zekât Memuru, Pencap Zekât ve Öşür Dairesi (Pakistan) 3 Pakistan Devleti Anayasası, 1973.

4 476 TARİHTE VE GÜNÜMÜZDE ZEKÂT UYGULAMALARI Namazla beraber zekât, İslâm ın en önemli şartı olarak nisab miktarı mala sahip olan her Müslüman a gereklidir. Zekât Kur ân da 80 defadan fazla zikredilmiştir. Zekâtın önemi Kur ân-ı Kerîm in emirlerinin ışığı altında anlaşılabilir: ı. Artık namazı dosdoğru kılın, zekâtı verin ve Allah a sarılın 4 ıı. Namazı dosdoğru kılın, zekâtı verin, Rasulullah a itaat edin ki size merhamet edilsin 5 ııı. Onlar namazı dosdoğru kılan, kendilerine rızık olarak verdiğimiz şeylerden Allah yolunda harcayanlardır. İşte onlar gerçekten iman edenlerdir 6 ıv. İnsanların mallarında artış olsun diye verdiğiniz herhangi bir faiz, Allah katında artmaz. Allah'ın rızasını isteyerek verdiğiniz zekâta gelince, işte zekâtı veren o kimseler, evet onlar (sevaplarını ve mallarını) kat kat arttıranlardır 7 v. İman edip iyi işler yapan, namaz kılan ve zekât verenler var ya, onların mükâfatları Rableri katındadır. Onlara korku yoktur, onlar üzüntü de çekmezler 8 Zekâtın önemi aynı şekilde Hz. Muhammed in (a.s) aşağıdaki hadislerinde de belirtilmektedir: ı. İbn Ömer, Hz. Peygamberin (a.s) şöyle söylediğini rivayet etmiştir: İslâm beş esas üzerine kurulmuştur. Allah tan başka ilah olmadığına ve Muhammed in Allah ın kulu ve elçisi olduğuna şahadet etmek, namaz kılmak, zekât vermek, Ramazan orucu tutmak ve Kabe yi haccetmek 9 ıı. Muaz b. Cebel Hz. Peygamberin (a.s) şöyle söylediğini rivayet etmiştir: Ben insanlar Allah tan başka ilah olmadığına ve benim 4 el-hac, 22/78. 5 en-nûr, 24/56. 6 el-enfal, 8/ er-rûm: 30/39. 8 el-bakara, 2/ Sahih-i Buhârî 8; Sahih-i Müslim 16.

5 ZEKÂTIN PAKİSTAN DA KURUMSALLAŞMASI 477 Allah ın Peygamberi olduğuma şahitlik edinceye ve namazı kılıp zekâtı verinceye kadar savaşmakla emrolundum İslâm da Zekât Sisteminin Merkezileştirilmesi İslâm, toplumun bireysel ve toplumsal refahına vurguda bulunur. Cenab-ı Hak, Peygamberine şöyle buyurmuştur: Onların mallarından sadaka al; bununla onları (günahlardan) temizlersin, onları arıtıp yüceltirsin 11 İslâm devleti, zekâtın toplanıp dağıtılmasını tanzim etmek ile vazifelendirilmiştir. Kur ân-ı Kerîm şöyle buyurmaktadır: O müminler öyle kimselerdir ki, eğer kendilerine yeryüzünde iktidar verirsek namazı kılar, zekâtı verirler, iyiliği emreder ve kötülükten nehyederler. İşlerin sonu Allah'a varır 12 Zekât varlığın dağıtımını sağlar ve servet sahipleri ile mal varlığı olmayanlar arasındaki farkı minimize eder. Kur ân-ı Kerîm açıkça şöyle buyurur: Böylece o mallar, içinizden yalnız zenginler arasında dolaşan bir devlet olmaz 13 İlk Râşid halife olan Hz. Ebu Bekir, zekât vermeyi reddedenlere savaş ilan etmiştir. 4. Pakistan da Zekât Sistemi Pakistan daki zekât sisteminin kökleri, Pakistan ın bağımsızlığını kazandığı ve Müslüman alimlerin devlet politikalarının İslâm Şeriatına dayanması üzerinde durdukları 1947 ye kadar gitmektedir (Clarke, 2001). Fakat ülkede yönetimi elinde bulunduranlar buna itibar etmedi. Pakistan hükümeti, zekât sisteminin ülkede uygulanabilmesine yönelik tavsiyelerde bulunmak için 1950 de bir zekât komisyonu kurdu, ancak bu tavsiyeler uygulamaya geçmedi. Daha sonra hükümet, zekât biletleri almak suretiyle zekât meblağlarının postanelere yatırılmasına olanak sağlayan bir Gönüllü Zekât Sistemi kurdu; fakat bu da başarılı olamadı (Rehman, 1981) lerdeki seçimi, İslâm Sosyalizmi vizyonuna sahip olan Zülfikar Ali Butto kazandı, ancak o da ülkede bir zekât 10 Sünen-i İbn Mâce, et-tevbe, 9/ el-hac, 22/ el-haşr, 59/7.

6 478 TARİHTE VE GÜNÜMÜZDE ZEKÂT UYGULAMALARI sistemi kurmadı (Clarke, 2001). Sonunda Butto nun ülkede Şeriatı uygulamayı ihmal etmesinin de etkisiyle 1977 deki kitlesel hareketin akabinde General Muhammed Ziyaülhak yönetimi ele geçirdi ve Zekât ve Öşür sistemi kurdu (Rehman, 1981). Zekât ve Öşür sistemi 1980 Zekât ve Öşür Yasası ile uygulamaya konuldu. Bu yasa Zekât ve Öşürün toplanması, dağıtımı ve yönetimi ile ilgili kapsamlı bir mekanizma sunmaktadır. 5. Zekâtın Toplanması Zekâtın toplanması Federal Hükümetin sorumluluğundadır ve zekât, 1980 Zekât ve Öşür Kanununun birinci maddesinde bahsedilen şu on bir varlıktan zorunlu olarak çıkarılır: Bankadaki Tasarruf Hesapları, İhbarlı Mevduat Hesapları ve Faturaları, Sabit Mevduat Hesapları ve Faturaları, Mevduat Sertifikası Hesapları ve Faturaları, Ulusal Yatırım Ortaklığı Şirketleri, Pakistan Mali Yatırım Fonları Sertifikaları Şirketi, kazancın hamil tarafından periyodik olarak tahsil edilebildiği Devlet Tahvilleri, Menkul Kıymetler (şirketlerin hisse ve Tahvilleri ile kazancın ödendiği yasal korporasyonlar), Maaşlar, Hayat Sigortası Poliçeleri, Tasarruf Sandıkları. zekât için dikkate alınacak varlıkların hesaplanması Ramazan ayının ilk günü yapılır (Pakistan Hükümeti 1980). Zekâtın toplanması finansal kurumlar tarafından yapılmakta ve State Bank of Pakistan da bulunan Merkezi Zekât Fonu hesabına yatırılmaktadır. Zekâtın toplanması, birçok insanın zekâtın hesaplanacağı günden önce paralarını bankalardan çekmesi veya beyan vererek muafiyet talep etme gibi birçok sebepten ötürü oldukça düşük bir seviyededir. Ayrıca Pakistan Anayasa Mahkemesinin 1999 da aldığı bir kararla zekât vermek bütün mezheplerce gönüllü hale getirildi. 14 Ülke genelinde zekât ve sadaka toplayan birçok inanç ve yardım temelli organizasyon bulunmaktadır ve bu toplananların önemli bir miktarı STK lara verilmektedir. Aga Khan Development Network tarafından desteklenen bir araştırma, 41 Milyar 14 Clarke, 2001; Toor ve Nasar, 2003; Powe, 2009.

7 ZEKÂTIN PAKİSTAN DA KURUMSALLAŞMASI 479 Rupi civarında büyük bir meblağ bağışın (ayni/nakdi) özel hayırlar için bireyler tarafından verildiğini ortaya koymaktadır. Bu mali bağışların üçte ikisi şahıslara verilirken geriye kalanı kurumlara verilmektedir (Irfan, 2003). Nisab miktarına sahip olan Müslümanların ürettiklerinin %5 inden öşrün alınması gerekir. Nüfusun büyük bir kısmı kazançlarını tarım sektöründen elde etmekte ve tarım Gayrı Safi Millî Hasılanın %20 sini teşkil etmektedir (Pakistan Hükümeti, 2016). Öşürden elde edilebilecek büyük bir kaynak potansiyeli bulunmakla beraber Öşür, 1994 ten beri toplanmamaktadır (Irfan, 2003). Son Beş Yılda Toplanan Zekâtın Detayları Sr. No. Mali Yıl Toplanan Miktar (Rs. Milyon Olarak) Son Beş Yılda Zekâtın Toplanma Trendini Gösteren Grafik

8 480 TARİHTE VE GÜNÜMÜZDE ZEKÂT UYGULAMALARI 6. Zekât Gelirlerinin Sarfı Zekât gelirleri, Merkezî Zekât Birimi tarafından Kamu Menfaatleri Konseyinin onayladığı kurallara uygun bir şekilde bölgelere/şehirlere aktarılmaktadır. Bölge/şehir bazında zekât paylaşımı aşağıda tasvir gösterilmiştir: Bölge Bazında Zekât Paylaşımı Sr. No. Bölge/Şehir İsmi Onaylanan Pay % Pay 1 Pencab 4 Vilayetin Total Paylaşımının Sind %93 ü KPK Balocistan FATA ICT 7% GB 1.32 Bölge Bazlı Zekât Paylaşım Grafiği Merkezi Zekât Biriminin zekât paylaşımı ulaştıktan sonra her vilayet kendi zekât bütçesini hazırlar. Zekât alacak olanlara sağlanan finansal desteğin altında yer alan Değişik Zekât Programları/Planları aşağıda zikredilmektedir.

9 ZEKÂTIN PAKİSTAN DA KURUMSALLAŞMASI 481 i. Geçim Ödeneği Geçim Ödeneği, Mahalli Zekât Birimi tarafından zekât alabilecekler ile ilgili yapılan tespit sonucunda hak eden Müslüman ergen kişilere verilir. Verilen zekât mobil bankacılık uygulaması kanalıyla aylık 1000 Pakistan Rupisidir. ii. Eğitim Bursları Eğitim Bursları, Mahallî Zekât Birimi tarafından zekât alabilecekler ile ilgili yapılan tespit sonucunda hak eden Müslüman öğrencilere aşağıdaki oranlarda verilmektedir. Eğitim Düzeyi Yıllık Oran (Pakistan Rupisi) Orta Öğretim ve Lisans Düzeyi 6000/- Lisansüstü 12000/- Mühendislik/Tıp, Mühendislik Üniversiteleri 18000/- Yapılan tespit ve kurum başkanının onayından sonra müstahik öğrenciler müracaatlarını ilgili kurumun Burs Komisyonuna yaparlar. Komisyon da dikkatli bir incelemeden sonra fon tahsisatı için listeyi Bölge Zekât Komisyonuna gönderir. Tahsisat geldikten sonra, komisyonlar bursları öğrencilere dağıtır ve teftiş için dağıtım için gerekli kayıtları tutarlar. iii. Dinî Okullarda Okuyan Öğrenci Bursları Bu burslar, Mahalli Zekât Birimi tarafından zekât alabilecekler ile ilgili yapılan tespit sonucunda Dinî okullarda okuyan öğrencilere aşağıdaki oranlarda verilmektedir: Kursun Adı Yıllık Oran (Pakistan Rupisi) Kıraat ve Hafızlık 3000/- Alet İlimleri Düzeyi 6000/- Hadis Dersleri 12000/- Burslar, her eğitim düzeyi ve onun için ayrılmış miktara göre ilgili okulun Burs Komisyonunun tavsiye ettiği uygun öğrencilere dağıtılmak üzere Okul a verilir. Çeşitli harcama hibeleri de ya-

10 482 TARİHTE VE GÜNÜMÜZDE ZEKÂT UYGULAMALARI tılı müstahik öğrencilerin yiyecek, giyecek ve konaklama gibi diğer masrafları için Dini Okullara verilmektedir. iv. Sağlık Hizmetleri Vilayet Zekât Kurulu tarafından listelenen Vilayet Bazında Sağlık Kurumları/Hastanelerine ayrılan zekât fonu doğrudan Vilayet Zekât İdaresi tarafından verilmektedir. İlçe Merkez hastanelerinin zekât fonları, Vilayet Zekât Fonunun her ilçenin nüfus oranı için belirlenen kriterler çerçevesinde İlçe Zekât Komisyonları tarafından verilmektedir. Her kurum/hastanenin, zekât almaya müstahik olan hastaların tedavi ve buna bağlı olarak ücretsiz ilaç ihtiyaçlarını sağlayan Sağlık Hizmetleri Komisyonu oluşturulmuştur. Mahalli Zekât Komisyonunun belirlenen kriterler çerçevesinde yaptığı tetkik sonrası zekât müstahiki olan kişi, vilayet ve aynı zamanda ilçe bazındaki herhangi bir hastane/kurumdan ücretsiz sağlık hizmeti alabilmektedir. v. Evli Olmayan Kadınlara Evlilik Yardımı Maddi desteğe ihtiyacı olan zekât müstahiki, evlilik yardımı için bulunduğu bölgedeki Mahalli Zekât Komisyonuna /- Pakistan Rupisi almak için bir form ile başvurur. Mahalli zekât Komisyonunun tavsiye ettiği müracaat usule uygun bir şekilde İlçe Zekât Komisyonuna yardımı aktarmak için gönderilir. Ödenek ulaştıktan sonra Mahalli Zekât Komisyonu, hamilince alınmak üzere bir çek ile ödemeyi yapar. vi. Eğitim Yardımı (Teknik) Bu proje bilgisayar uygulamaları, elektrikçilik, laboratuar asistanlığı, elbise yapımı gibi çeşitli mesleki ve teknik sahâlârda eğitim alan fakir gençlerin kendi yaşamlarını düzgün bir şekilde sürdürebilecek bir kazanç elde etmeleri için başlatıldı. Yardımlar, Pencab Mesleki Eğitim Kuruluna bağlı olan Mesleki Eğitim Enstitülerinin kursiyerlerine kabiliyetleri oranında en yüksek başarıyı elde etmeleri amacıyla verilmektedir. Verilen yardım oranları şu şekildedir:

11 ZEKÂTIN PAKİSTAN DA KURUMSALLAŞMASI 483 a) Aylık Yardım: Her kursiyer için 500/- Pakistan Rupisi b) Kurs Harcı: Her kursiyer için 2500/- Pakistan Rupisi Bu usule göre müstahik öğrenciler, Mesleki Eğitim Enstitülerinin kabul ilanından sonra bulundukları yerdeki Mahallî Zekât Komisyonundan aldıkları istihkak belgeleriyle beraber müracaatlarını, adayları elemeden geçirip her eğitim programı için uygun olanları seçen ilgili Burs Komisyonuna yapmaktadırlar. vii. Ramazan ve Bayram Yardımı Ramazan ve Bayram Yardımı, halihazırda geçim yardımı alan her bir zekât müstahikine Ramazan Bayramı akşamı 1000/- Pakistan Rupisi olarak verilmektedir. Bu yardım, her fakirin bulunduğu bölgedeki Mahalli Zekât Komisyonunun yaptığı uygunluk araştırması sonucunda şubesiz bankacılık yoluyla verilmektedir. viii. Sürdürülebilir Ekonomik Gelişim Programı Sürdürülebilir Ekonomik Gelişim Programı, hükümetin yeni bir girişimidir. Aslında bu program, Mesleki Eğitim Enstitülerinden mezun olan fakat ellerinde meslekleri olduğu halde maddi olanaksızlıklar nedeniyle iş hayatına atılamayan kabiliyetli gençlerin Daimi Rehabilitasyonu için Pilot Proje olarak başlatıldı. Bu programda, Mesleki Eğitim Enstitülerinin kurslarını başarıyla bitiren kursiyerlere kendi gelirlerini sağlayacak işlerine başlamaları amacıyla Pakistan Rupisine varan karşılıksız yardım verilmektedir. ix. Sosyal Rehabilitasyon Bu da Hükümetin fakirliği önleme amacıyla oluşturduğu yeni biri girişimidir. Fakirlerin içinden en fakirlerden Şeriata göre zekât alabilecek ve uygun iş tecrübesine sahip olanlara bu Program dahilinde Otomatik Rikşa verilmektedir. Böylece bu kimseler kendi kendilerine yetebilecek ve kendi geçimlerini uygun bir şekilde sağlayabileceklerdir. 7. Zekât Sisteminin Tabakaları i. Merkezi Zekât Kurulu

12 484 TARİHTE VE GÜNÜMÜZDE ZEKÂT UYGULAMALARI ii. Vilayet Zekât Kurulu iii. İlçe Zekât ve Öşür Komisyonu iv. Mahalli Zekât ve Öşür Komisyonu 7.1. Merkezi Zekât Kurulu Merkezi Zekât Kurulu, Zekât ve Öşür ile ilgili meselelerin genel gözetim ve kontrolünü yürüten en üst forumdur. Bu kurul 2010 a kadar varlığını sürdürmüştür. Pakistan İslâm Cumhuriyeti Anayasasının 18. maddesindeki bir değişiklik ile Merkezî Zekât Kurulu kaldırılarak Zekât ve Öşür meseleleri vilayetlere devredildi. Bununla beraber, zekâtın toplanması, vilayetlerin ittifakı ile Diyanet İşleri Bakanlığı bünyesinde kurulan Merkezi Zekât Birimi halen Federal Hükümetin elindedir. Merkezi Zekât Birimi Organizasyon Şeması

13 7.2. Vilayet Zekât Kurulu ZEKÂTIN PAKİSTAN DA KURUMSALLAŞMASI 485 Vilayet Zekât Kurulu, Zekât ve Öşür ile ilgili işlerde vilayetteki en yüksek makamdır. Bu kurulda, Yüksek Mahkeme Hakimi veya emeklisi olan bir başkan, üç alim, iki bayan üye, iki erkek üye ve dört memur üye olmak üzere toplam on iki kişi bulunmaktadır Kurulun Esas Görevleri ı. Zekât ve Öşür ile ilgili meselelerin genel gözetim ve kontrolünü yapmak ıı. Zekât bütçesini onaylamak, ııı. Yeni politika, prosedür veya programları onaylamak, ıv. İlçe Zekât Komisyonu başkan ve üyelerinin yerini değiştirme veya feshetmek. Vilayet Organizasyon Şeması

14 486 TARİHTE VE GÜNÜMÜZDE ZEKÂT UYGULAMALARI 7.3. İlçe Zekât ve Öşür Komisyonu İlçe Zekât ve Öşür Komisyonu bir başkan, beş bay üye (her biri bir ilçeden), üç bayan üyeden oluşurken İlçe Zekât Müdürü Re sen İlçe Zekât Komisyonunun üyesi/sekreteridir Komisyonun Esas Görevleri ı. Vilayet Zekât Kurulunun yönetmeliğini takip etmek ve kararlarını uygulamak, ıı. Zekât ödeneklerini Mahallî Zekât Komisyonları ve Kurumlarına aktarmak, ııı. İlçe Zekât Fonunun hesaplarını hazırlamak ve idare etmek, ıv. Mahallî Zekât Komisyonları ve zekât ile desteklenen kurumların denetimini yapmak, v. Mahallî Zekât Komisyonlarını oluşturmak, vı. Mahallî Zekât Komisyonlarının Başkan/Üyelerini azletmek ve yerlerini değiştirmek Mahalli Zekât ve Öşür Komisyonu Her ilçede Mahallî Zekât ve Öşür Komisyonları her gelir kaynağı, arazi, köy veya semt için oluşturulmaktadır. Her Yerel Komisyon, bir başkan, mahallede mukim ortaokul diplomasına sahip ve dindar olarak bilinen üç kadın ve altı erkek olmak üzere on üyeden oluşmaktadır Komisyonun Esas Görevleri ı. Vilayet Zekât Kurulu ile İlçe Zekât Komisyonunun yönetmeliğini takip etmek ve kararlarını uygulamak, ıı. Zekât yardımı için hak edenleri tespit etmek, ııı. Zekât yardımı alacaklara zekâtı ulaştırmak, ıv. Zekât, Öşür ve Atiyyeleri toplamak, v. Mahalli Zekât Fonunun hesaplarını hazırlamak ve idare etmek.

15 ZEKÂTIN PAKİSTAN DA KURUMSALLAŞMASI Sonuç Zekât İslâm ın, Müslüman toplumlarda müreffeh olanlar ile mahrumiyet içerisinde olanlar arasındaki açığı kapatmayı hedefleyen temel şartlarından biridir. Zekât ve Öşür sistemi Pakistan a 1980 de girdi. Yüzbinlerce aile bu sistem üzerinden geçim, eğitim, mesleki eğitim, sağlık yardımı ve rehabilitasyon için maddi yardım almaktadır. Yıllık zekât toplama verileri, ülkenin total ekonomik büyümesine kıyasla zekât toplamanın hâlâ düşük olduğunu göstermektedir. Zekât 1980 den beri sadece on bir varlıktan (Zekât ve Öşür Kanununun birinci maddesinde zikredilmektedir) verilmekteyken ekonomi büyük çapta farklılık arz etmektedir. Zekât sistemi, yeni varlık türlerinin de zekâta tabi mallar olarak kabul edilmesi halinde, makul bir süre içerisinde Pakistan daki fakirliğin kökünü kurutmaya etkin bir biçimde yardım edebilir. Tarım sektörü ülkenin Gayrı Safi Millî Hasılasının yaklaşık %20 sini teşkil etmesine rağmen öşrün toplanması son yıllarda askıya alınmıştır. Zekât toplama işini arttırma ve Öşrü iyileştirmek ile Kur ân ve Sünnet ışığında servetin varlıklılardan yoksullara aktarımını sağlamak için somut adımların atılması gerekmektedir. Daha güçlü bir zekât sistemi geniş kitlelerin fakirlik, gıdasızlık, eğitimsizlik ve yetersiz sağlık hizmetleri sorunlarını çözüme kavuşturmaya olanak sağlayacaktır.

16 488 TARİHTE VE GÜNÜMÜZDE ZEKÂT UYGULAMALARI Kaynaklar Al-Quran, Translation by Pickthal, M Bukhari, M Bin I (1982), Al- Jame Al- Sahih, Farid Book Stall, Lahore. Clark, G. (2001) 'Pakistan's Zakat system: A policy model for developing countries as a means of Redistributing income to the elderly poor', Journal of Religion & Spirituality in Social Work: Social Thought, 20: 3, Government of Pakistan (2007), Collection of Zakat, Islamabad, Ministry of Religious Affairs Zakat and Ushr Government of Pakistan (2016), Pakistan Economic Survey , Islamabad, Ministry of Finance Government of Pakistan (1973), The Constitution of the Islamic Republic of Pakistan, Islamabad, Ministry of Law. Government of Pakistan, (1980), Zakat and Ushr Ordinance, Islamabad, Ministry of Religious Affairs Zakat &Ushr Government of Pakistan (2003), Zakat Disbursement Procedure, Islamabad, Ministry of Religious Affairs Zakat and Ushr Ibn-e-Maja, M Bin Y (2011), Al-Sunan, Farid Book Stall Lahore. Irfan, M. (2003) Poverty and Social Safety Nets: A Case Study of Pakistan, MIMAP Technical Papers Series NO 15, Pakistan Institute of Development Economics Islamabad, Pakistan Muslim, Ibn H (2006), Sahih Muslim, Farid Book Stall Lahore. Powel, R. (2009) Zakat: Drawing Insights for Legal Therapy and Economic Policy from Islamic Jurisprudence University of Pittsburgh Tax Review Vol.7: XX Seattle University School of Law Legal Paper Series # Rahman, Ur-T. (1981) Introduction of Zakat in Pakistan, Council of Islamic Ideology Islamabad Toor, I.A. and Nasar, A. (2003), Zakat as A Social Safety Net: Exploring the Impact, Research Report No. 53.