MÜHENDİSLİK HİZMETLERİ '

Transkript

1

2

3 GÎRİŞ Hazla kalkınma, artan nüfusa iş bulma, refahı yükseltme ve geniş gruplara yayma ned mleriyle EâNAYÎLEŞME ZORUNLULUĞU bugün Türkiye'de herkesin ürerinde birleştiği» 1963 yümda yürürlüğe giren Kalkınma Hanlarının 15 yıllık ve Yeni Stratejinin 22 yıl» lık perspektifleri içerisinde karara bağlanan bir konudur. SANA«YİLEŞME sanayiyi kurabilme anlamında değerlendirilmelidir, Bir çok sanayi tesislerine sahip olabilmiş bir ülkeyi, şayet sanayi tesislerini kendisi kurmadıysa, (Sonayilegınlg Ülke) olarak düşünmek ha* talidir. O ülke için ancak (FabrikaJilasmif Ülke) deyimi daha uygun düşecektir ve bu ülke sanayileşme konusunda devamlı öğrenci ve satın alıcı kalmaya mahkûmdur, Sanayiinin kurulması mühendislik himnaüßrini gerektirir* Herhangi bir endüstriyel tesisin kurulmaya karar veriügi üe tesisin nominal kapasite üe işletmeye alınışı arasında yapılan çalışmalar MÜ- HENDİSLİK HteMETI^Kl olarak tanımlanır. Bugün artık dünya endüstrisini ve ekonomisini büyük mühendislik organizasyonlarının yönetmekte oldukları gerçeği anlaşılmış bulunmaktadır. Bu kurulların dünya endüstri ve ekonomisinin artan ihtiyaçlarını karşılamak Ü2sre kısa sürelerde büyük gelişmeler kaydettikleri görülmektedir, Türkiye'mizde, gehşmiş ülkelerde olduğu gibi, Sanayiyi yöneten büyük mühendislik organizasyonları kuralamanuftm Yatırımlardan en büyük faydanın sağlanması ve plan ^hedeflerine ulaşılması mühendislik hizmetlerine verilecek önemle yakından üguidir, Sanayi tesisleri için gerekli mühendislik hikmetlerinin Türk mühendisleri tarafından yapılması Türkiye'ye modern bir endüstri devletine dönüşmek konusunda yardım edebilir. Bu olmadığı takdirde Türkiye, siyasî ve mau riskleriyle dış pazarlara geniş ölçüde bağlı kalmaya devam edecektir. %* % %. 3

4 MtJHENDÏSIJK HÎZacraLERÎ Komple bîr sanayi tesisin kurulmaya karar verilişi île tesisin nominal kapasitesiyle işletmeye alınışı arasında yapılan çalışmalar mühendislik hizmetleri olarak tanımlanır. Mühendislik hizmetleri üç safha halinde yürütülür, (Tablo : I) L Safha : Yatırım Öncesi Safhası Bu safhada teknik ve ekonomik planlama, araştırma ve mühendislik çalışmaları yapılır. I. Safha tesis hakkında ön etüdler ile başlar, Tesisin teknik olarak gerçekleştirilebilmesi (Teknik fizibilite) ve iktisaden yaşayıp, kâr getirmesi (Mconomik viabüite) çalışmalarıyla devam eder. Lâboratuvar ve pilot tesis seviyesinde yapılan araştırmalar ve testler sonunda kurulacak tesisin proses dizaynı yapılır, I. Safha avan proje h-azırlığıyla sona erer. 2, Safha : Yatırım Safhası Bu safhada mühendislik ve dimyn, makeme ikmal, inşa - montaj v kontrollük çalışmaları yapılır. Mühendislik ve dizayn bölümünde topoğrafik, mimarî, inşaat, makina, elektrik, tesisat kesin projeleri haarlanır, Bu çalışmaları şartname hazırlama, ihale dosyası hazırlama ve teklif değerlendirme bölümleri izler. Malzeme ikmal bölümü şatmalma, imalât ve nakliyat bölümleriyle devam eder. Kontroluk bölümünde maliyet ve program kontrollan yapılır, 3. Safha işletmeye Alma ve İşletme Safhası Bu safha sevk - idare, işletme ve bakım personeli eğitimi, inletmeye alma ve teknik yardım ve satış sonrası servisi olmak üzere müşavirlik bölümlerim kapsar. Mühendislik hizmetleri (proje yöneticisi) başkanhğınaa yürütülür. (Tablo 2) proje ve yöneticisi başkanlığında yürütülen mühendislik hikmetlerinin (Proje Organizasyonu) nu şematik olarak göstermektedir : Tablodan takibi mümkün olduğu üzere, proje yöneticisinin tesis sahijbi ile yakjn ilişkisi vardîr. Bu ilişki mühendislik himnetfermin muhtelif safhalarında tesis sahibi üe mutabakat te. mini şeklinde olur. 2, 2. % 4

5 MÜHENDİSLİK HİZMETLERİ ' KAYNAKLAR T.K No: 3,4,5,6 Safta] ~"ÂNA BÖLÜMLER ;"[III_~! ^lei^*!^^,'", 1! * L, ı ^w~^j?.._^!r. a.n,.!^l^t lll yf^ ^^^^ L ' ö»i" etoouer x 2 TEKNİK rizîbilite jğ İKONÖMİK VİABİIİTE «TEKNİK vt EKONOMİK PLÄly ARAŞTIRMA vt TESTIER LABORATUAR LAMA ^ASTIRMA * p L0T T f s î g g MÜHENDİSLİK PROSES DİZAYNI İLOK DİYAGRAMLAR j *" AKİM ŞEMALARI 1 AVAM PRÛJg ^ g T M g TALİMATLARI İMALÂT, İNŞAAT! TATBİKAT KESİN PROJELER» TOPOGRAFÎK MÜHENDİSLİK j jjjjjf 1. OİİMH BETONARME ÇELİK YAPI I MAKİN A ELEKTRİK - TESİSAT «>» Jffw^nfirjtt.m,...,,,.^.i».,»^._....,.,.- J,., -.*...,.:..J m a.-, ^. u g ŞARTNAME HAZIRLAMA J İHALE DOSYASr HAZIRLAMA atâi^irmr TEKLİF OfGERLİNDİRMe z 4 -yalïewff SATINALMA İ İKM^İ İMAIÂT 5 NAKLİYÂT ^.,..«W,> *i rr r.":-rjr iııi;ı jmrn_... u.ı HM» -JUIUI.UL-JIU U-L.^-1.^. a JUJ;» MU.rıı..aılû-.w.W.ı ı.. _m S İNf A vt MONTAJ KONTROLLÜK ' MALIYET PROSRAM I PERSONÊI IŞITIMI SEVK VT IDARE PERSONELI. 6 IŞLETME PERSONELI f İŞlEtMEYfi ALMA BAK ' M ^ ^ S TEKNİK YARDIM 7 MÜŞAVİRLİK y SATİŞ SONRASI SERVİSİ $ Tfisisİtt NoiTslnıt Kapasite ile- Çalışması ^ ^_^=_...- -=- ^ ^^a^ Tablo 1 2. % 2. 5

6

7 10 yabancı ülkenin 40 mühendislik hikmetleri organizasyonlarına ait yapılan incelemede bu kuruluşların çalışma konuları ve sunduklar servisler bakımından aşağıdaki gruplara ayrıldıkları görülmektedir : JL Çalışma Konuları lïakinutuîan t 1) Tek konulu fimmlar, 2) Birbirine yakın iki * tt konulu fîraaaîâr, 3) Çok ve değişik komılu fümalar, B* SundiïWari Serdsler Bakınundan i 1) Proje (P) 2) Proje - satm ataa - montaj (P-S-M) 3) Proje - imalât. montaj (P-î-M) 4) Proje - satm alma - imalât montaj (PJ3-3UM) 3 No. lu Tabloda komple servisleri çok ve değişik konularda sunabilen mühendislik hikmetleri kuraluşlaram organizasyon şemalarının ortak ve genel hatlarıyla, bir örneği veriteıektedir : Böyle bir kuruluşta, kurulacak tesis cinsine bağlı olmaksmn, topoğraf, mimarlık, betonarme ve çelik yapı olarak inşaat, makina, elektrik ve tesisat mühendislik dallarıyla kurulacak tesis cinsine bağlı mühendisler bulunur. Ayrıca organizasyonda ekonomistler, hukukçular ve diğer ihtisas elemanları yer alır. Bu üp kuruluşların çalıştırdıkları personel konusunda sayısal değerler vermek gerekirse; Alman Lurgi firması için 3000, İngiliz W. S, Atkins and Partners firması için 1000 ve Amerikan Arthur G. Me Kee and Company'nin sadece demir çelik tesisleri bölümü için 400 sayısı verilebilir. Çok ve değişik konulu sanayi tesislerini gerçekle tiren mühendislik kuruluşlarınm bu çalışmaları nasıl yaptıkları konusunda Tablo 4 yardımcı olacaktır : Tablodan izlenmesi mümkün olduğu üzere, birbirinden farklı endüstriyel tesislerin 30 kadar işlemin değişik kombmekonlanyla teşekkül etmiş olduklan görülmektedir. Temel ve genel mühen* S, f

8 dişlik hizmetleri elemanlarıyla birlikte, işlemler sayısında ihtisas gruplarım bünyesinde bulunduran bir firmanın; demir - çelikten deterjan endüstrisine, petro - kimyadan besin endüstrisine kadar bütün endüstriyel tesisleri gerçekleştirilebilmesi mümkün olmaktadır, TÜBXtr&NtS DUEUMÜ Türkiye sanayileşme çabası içerisinde bulunan bir ülke olup, sanayi yatırımları artan bir seyir takip etmektedir, Türkiye'nin bu durumunu Grafik : 1, Grafik : 2, Grafik : 8 ve Tablo 5 te izlemek mümkündür : I nolu grafikte Türkiye'nin geçtiğimiz yıllardaki toplam kaynakları, toplam yatıranları ve sanayi yatıranları görülmektedir* 2 ve 8 nolu grafikler Türkiye'nin 22 yıllık per&pektifteki sanayileşme kararlarını yansitinjaktadir, Taiblo 5 i»; bu dönemlerdeki yapılmış ve yapılması düşünüleni yatırımlarını göstermektedir; Kotm/ple endüstriyel tesmerta yatırım tutarının % 25'M mühendislik himietleri tutan teşkil etmektedir. 4 No.lu grafikte Türkiye'nin sanayi yatınmlarma paralel endüstriyel îmml&r mıühmdis«lik hizmetleri tatarının hangi mablağa ulaşüğı ve bunun yurt içi ve yurt dip karşılanan miktarları goatariknäktedir* Grafikten izlendiği gibi, yurt içi mühendisuk hizmetleri tuıtan toplam mühendialik Mzınötteri tutarı y anında çok az kalmaktadır* Btı halkı sebeıbdm, Tünkiyefıdeki mühendiaiik hkmetlerinüı durumu» run inoeleaxtök izah edœektir* Türkiye'de ässel sektörde muhtelif meslek odalarına kayutlı 350 civannda nuühendibiikj müşavirlik ve müteahhitlik bürosuı vardır, Bımların ancak 50 ka4an kayda defer büyüklüktedir, Bu bürolarda firmadaki kıdem yılları ortalaması 5 olan İSO mühendis kıdem yıhan ortalaması 4 olan konstrüktör ve kıdem yılları ortalamabi 4 olan tonstriiktör ve kıdem yılları ortalaması 4 olan ressam çalışmaktadır. Kısa bir geçmişe sahip olan bu firmalar komıple miühemdmik hizmetleri anlamından u^ak, ancak bazı bölümlerini kapsayan, irtibatsız çalışmalar yapmaktadırlar, Z* % 2. 8

9

10

11

12

13

14 Devlet SöktÖriünd isa; 1) Tesis Kurdurma alışkanlığı, 2) İşletme ile uğraşına, 3) Önemini kavrayamamış olma, 4) Güvensizlik, sebebiyle, benzerleri olan ve teknolojisi bilinen konularda büe mühecndislik hijmetterinm tezgâhlanması ve ithâli alışkanlığı vardır. Bir kaç kuruluş hariç, yapılan çalışmalar yenileme, yedekleme, ve tevaiat çalışmalarından öteye geçmemektedir, Mühendislik hizmetlerinin en önemli karakteristik ölçülerinden birisi proje pafta ayılarıdır. 5 Nolu grafikte sanayi yatırımları ve bunların gerektirdiği pafta saydarı ile yurt içi ve yurt dışı pafta sayılan görülmektedir. Yurt dışından ithal edilen mühendislik hizmetleriyle birlikte cök gç^ib bir arşivimizin olması gerektiği halde, mahdut bir arşiv toplanabilmiştir. Bu durum mühendislik hizmetlerinin öneminin şimdiye kadar nasıl anlaşıldığını göstermesi bakımından ilgi çekicidir. Yurt dışı mühendislik hizmetleri» pafta sayısı ve yurt içi mü» heoa<iislik: hizmetleri - pafta sayısı grafiği ise (Grafik No: 6), pafta başı maliyetleri vermektedir. Görülen netice yurt dışı pafta maliyetinin yurt içi maliyetin yaklaşık olarak dört katı olduğudur. Endüstrisi az gelişmiş ülkelerde endüstrinin genel karakteri ba- &ît teknolojiler dayanan proses endüstrisi şeklindedir. Nitekim tablo: 8 da görüldüğü üzere; Yeni Stratejide ( ) fkiki hedefleri gerçekleştirilmiesi ön görülen ve Türkiye için büyük önem arz den altı sanayi sektörü bu gruptandır. Türkiye 22 yıllık perspektif içerisinde demir - çelik sanayini 13, çimento sanayini 7, kâğıt sanayini 28, elektrik enerjisi üretimini 14, plastik sanayini 40 ve alimünyuan sanayini 50 misli büyütecektir. Bugün Türkiye'de teknolojisi bilinen ve benzerleri mevcut endüstriyel tesislerin, eldeki mevcut arşivlerin değerlendirilmeliyle ve diğer imkânların kullanılmasıyla, demir - çelik endüstrisinde , kâğıt endüstrisinde , çimento sanayiinde 11,000 ve şeker sanayiinde paftalık teknik resim arşivleri bir misâl olmak ü&ere verilebilir, komple mühendislik hizmetleri ihtiyacımızın % 40'ının karşılanması mümkündür, % 2, 2, M

15

16

17

18

19

20

21

22

23 RAYNAKLAB. 1) Pro j edilgimizin Gelişimini Hedef Tutan Çalışmalar, DPT - KB, Şubat I960» DPT 1 - Ankara. 2) AŞK Brgün, OHöD'nin WJ3. Atkine and Partners Firmasında Düzenlediği staj raporu, Kasım 1967 â Karabük. g 3) Kalkınma Planı ikinci Beş Yıl , DPT, Kasım 1967, DPT, Ankara, 4) Genel ve Katma Bütçe, Döner Sermaye, İktisadî Devlet Teşekkülleri Yatıranları 1968, 1969, 1970 A 1971i 1972 DPT, Ankara. 5) Yıllık Programlar : 1968, 1969, 1970, 1971, İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı 1968, 1972 X DPT, Ankara, 6) Türkiye'de Mimarlık, înşaat (Betonarme ve Çelik - yapı), Makina ve Elektrik Sahalarında Özel Sektör Mühendislik - Müşavirlik ve Müteahhitlik çalışmaları yapan firmalara ait araştırma, 1968/1969, Karabük, 7) Türkiye'de Projecilifin Geliştirilmesi ve Sınaî Tesisler ve Proje Hizmet» leri - Komisyon Raporu: TANYAŞ Hanıza, KIZILCA Kâzım, YÜUEK Ertan, M,M,O, Ş Ankara, 8) TAYFUN, Y. Kemal, Türkiye'de Mühendislik Hikmetleri, Karabük. 9) Ergün Enver, Sanayi Projeleri Mühendislik Hizmetleri, DPT - SPD, Mayıs I960, BPT, Ankara, 10) Proje ve Mühendislik Hizmetleri Bürosu Teşkili Hakkında (görüşler) 1960, PFT, Ankara. 11) ÇAKm,OĞUL*LARl Ayçan, Endüstrileşme Zorunluluğu ve Mühendislik Hizmetleri, Mayıs 1970, Karabük. 12) Araştırma, Mühendislik ve Müşavirlik Hizmetleri, Kasım 1970, DPT, Ankara. 13) Yatırım Projelerinin Hazırlanması ve Deferlendlrihnesi, Cilt l t 2, 1970, DYB, Ankara, 14) Yabancı Ortaklıfı ile Kurulan Mühendislik - Müşavirlik Fİrmalan Hakkında Komisyon Raporu, TMH Sayı: 184, Temmuz 1970, IMO, Ankara. 15) ŞÎT, Yılmaz, Proje Faaliyetlerinin Dünü, Bugünü ve Yarım, Mart 1971, Karabük, 16) tklnci Beş Yıllık Kalkmma Planında Türk özel Sektörü, DPT 94S- TUD: 18, 1970, DFT, Ankara. 2. 2, 2, 23

24 17) DPT Bülteni Sayı : 2, Haziran 1070, DPT, Ankara, 18) Mimar, înşaat» Makina, Elektrik ve Maden Mühendisleri Odaları Meslek Hizmetleri Büro Tescil Yönetmelikleri ve Formları 1971, Ankara, 19) 19.1 Arthur G. Me Kee and Company, USA. 19.1,1. Specialized Global Services for major Induatry 19,2.1. Process Research and Test Centre, Annual Report m2 Allis Chalmers Mfg. Co, USA. 19,2.1. Procès Research and Test jo'entre Dravo - Engineering and Construction Division. U.S.A. 10,3,1, Engineering Construction Capabilities for Steel Plants Koppers Co,, Inc., U,S,A. 20) 20,1, Arthur G. Me Kee and Company Branch Office* Canada. 21) Head Wrightson, ENGLAND, , Engineering and Contracting Services Schedule of Main Contracts Head Wrightson Organizations Head Wrightson Research and Development Division WÄ Atkins and Partners, ENGLAND. 21.3, John Miles and Partners, ENGLAND, 22) 22,1, Lurgi Gesellschaften, DEUTSCHLAND Our Activities Didier «Werke A.G., BBİÎOTSGHLANB. 22,2.1. Planen - Konstruieren» Bauen Dr, a Otto and Company» DEUTSCHLAND, 22,3,1, Arbeitsgebiet 22,2,1, Planen - Konstruieren - Bauen 22.3, Dr, C, Otto and Company, DHUTSOffljAND 22,8,1. Arbeitsgebiet 22.4, GHH Industriebau, DEUTSCHLAND, 22.5, Krupp, DEUTOSBŒ^AND Demag, DEUTQSHLAND Report for the year Wedag, DŒUTSOLAJND, 22,7,1, Scope of Manufacture Salzgitter A.G DEUTSCHLAND, Humboldt» DEUTSCHLAND Fritz - Werner, DEUTSCHLAND DLAG, DEUTSCHLAND, 23) Fives Lille - Cail, FRANCE Iron and Stell Industry Continous Handling Services 3, 2. 2, ~ 24

25 24) 24,1, IRI (Industrial Reconstruction Institute), ITALY. 24.2, Societa Italiana Implant! <S/pJL, Italy, 24.3, Italeonsult - Societa Generale Per Progettazlbni Oonsulenze e PartecipaMoii S,p,A TVAJJY. 24.4, Irigeco, TTALıY, MM, Me Kee And CTIP, ITALY. 25) Voest, AUSTRIA, Vttest Industrieanlagenbau 25,8. Industriebau Engineering and Equipment Division 26) 26.İ. Sala SWEDEN AB Electro - Invest, SWEDEN Granges Engineering AB,, SWEDEN, 27) 27,1, Vniimetmash, UJ3ÄR Vniptmash, UÄSÄ Tyazhromelektroproekt, U.S.SJI. ' / Gipromez, U.S.S.RL Giprokoks U.S.S.R BNO, U.S.S.R, Tyazhromejqwrt, U.S.S.R, 28) 28.1, IHE (Ishikawajima - Harima Heavy Industries Company) JAPAN 28.2, NKK (Nippon Kokan Kabushİkİ Kaisha), JAPAN 28.3, Kobe» JAPAN. 28.4, Sumitoma» JAPAN 29) End. Zor! ve Müh. Hizmetleri, ÇAKIRÖĞULJÜARI Ayçan, TBTAK 3. Bilim Kongresi, Ekim 1971, Ankara 30) Makîna îmalât Sanayi Raporu İ07I, MMO f Ankara 31) Yeni Strateji : ( ) Nisan 1972, DPT, Ankara Tablo Grafik Kaynak No. (TK No.) Kaynak No. (GRÏC No,) 1 : 22,1., 22X1, ı : ı 2 : :2 3:2 4 :18 s: 3 4 : 4 5 : 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, : 11 6:11 6:17 7 : 29 7 ; 16 İ : 30 8 : 15 B : 31 9 : 31 2, Z. 2, 25

26

27

28

29 ÏENÎ STKAmJÏ ( ) MÜHE.NDİSLÎK mehetlermn ÖNEMI TARTIŞMAĞI Ertan ÏTiifek Sümerıbank Genel Müdürlüğü Efendini benimki arada bazı sualler olmak üzere esas katkı olacaktır. Bu bakımdan sayın başkanın mûsadelerini rica ederim. Hakikaten TurkL ye'de son zamanlara kadar hep sanayi kurma çalışmalari ve sözleri üzerinde durduk. Son yıllarda da hepünmn bileği gibi yatırım mal«lan sanayinin kurulmasımn gerçekleşmesi Üe Türkiye'nin sanayilegeçeğini denedik. Ancak burada unutulan çok mühim bir husus hakikaten çok mü«him bir önemi olan projecüîk hizmetlerinin yurt içinde yapılması için çalışmalara hız verümemesidir, Eğer bir değerlendirilme yapılırsa şunu görüyoruz : ProjeciUk hizmetlerini Türkiye'de yaparsak mutlak surette makjna imalât sanayini, yatınm mallan sanayini ve ara malları sar nayini kendimimn kurma şansı çok daha fada olacaktır, Eğer öncelikle Türkiye proje hizmetterine önem verir ve Türkiye'de proje hizmetleri gelişecek olursa proje hizmetlerini yatırım malları sanayiine gitmek gerekecek çünkü tüketim malları sahasına gidecek yatınm dışardan ithal edileceğine Türkiye'de yapılmasının daha yararlı olacağım her müteşebbis çeşitli sebeplerle burda söylediğim şeşitli sebeplerle müdriktir. Bu bakımdan tebliğ çok enteresan ve şu ana kadar bilinenlerin Türkiye'de konuşulanlann dışında yeni bir konu getirmekte oda Türkiye'nin mutlak surette mühendislik hizmetlerine süratle yönelmesidir. Ancak burada tahmin ediyorum Çakıroğullan daha iyi bilirler, o da mühendislik hizmetlerinin bütün genel yatınm içindeki tutarı 2.2,2,-29

30 burada bahsedilmemiş. Ben hatırımda kalanı söyleyevim. Eğer yan- İı dûzeltsdnteıv i% 5 ilâ 2Q'sî aramada tahmin cüyorum* Genel olarak <% 5 üe 20 arasında. Genel yatırımın, toplam yatırjmm 5 ite 20 si proje MmxetLerine gidiyor. Bu da takdir edersiniaki kâğıt, katem v«kafadır* Başka bdrşey değildir* Ü husustur ve foüyüfe bir kısmında kâğıt, katemi bir tarafa bırakacak oluraaaı^ kafadır. Binanaleyh Türkiye yönünden ok büyük bir yatanıdır. 450 milyonluk bir Çaycuma Fabrikasmm l%ı 10 unu aldığınız vamt 45 mil* yon Hra yapar, % M sini aldığınım yamt 100 milyonun üzerinde bir proje hikmetleri vardır. Ve bunun tamamıda kafadır. Mühendislik hiamatlariyle ilgili söyleyeceğim husus budur. îkinci bir husus Sayın Çakıroğulları aayfa 12 déki tablo 6 da Türkiye*de bilinen teknolojileri bahsederken ancak mahdut dört veya beş teknolojiyi almı, Halbuki Türkiye'de bilinen daha birçok teknolojiler vardır. Özellikle tekstil teknolojisi. Türkiye tekstil ilk kuran daha doğrusu! kurulan senayüer içerisinde ilk sanayi kolu olup bunu diğerlerinde çok daha iyi bilmektedir. Üstelik o diğerlerine görede oldukça kolaydır, Binanaleyh buraya belki sayın Çakıroğullan bir takım teknolojileri daha doğrusu teknoloji olarak bilinen sanayileri ilâve etmeside mümkündür. Diğer bir hususta devlet sektöründe çeşitli hususları söylemek tesis kurma ali kanhğı i Mme He uğraşma önemli kariyer almış olma güvensizlik. Takdir edersiniz ki Türkiye'deki kamu kuruluflan veya iktisadî devlet teşekkülleri ve diğer kamu kuruluşları işletmeci birer kuruluştur, l letmeei kuruluflann doğrudan doğruya bu işletmecilik faaliyetlerini aksatarak veyahutta ihmâl ederek proje hizmetlerine gitmesi oldukça zordur. Nitekim dünyanın birçok memleketlerinde işletmeci kuruluşlar projecilîk hizmetlerini yapmamakta tana karşılık müşavirlik hikmetlerini difardan kullanmaktadırlar, Türkiye'de çalıştığım kuruluşu düşünüyorum veya diğer kamu kuruluşlarıni düşünüyorum, proje hizmetlerine girdiği takdirde kendi su3iî vazifesi olan işletmecilik gö* rev ve iyi yönetimini belm zaman zaman ihmâl etme durumunda olabiliyor. Bu bakımdan devlet kurulu larini bu sebeplerle belki suçlama diyemiyeceğimde veya öylede denebilir suçlama olmaması buna kar- &&& 30

31 fihk devletin diğer himıeüeriyle projedeki Mzraetlterini geliştirmesi çok daha yararlı olacaktır ve devlet sektörüde bu bakımdan rahat edecektir. Türkiye'de projecüik hizmetlerini yaptıracak bir kuruluş olmadığından devlet sektörü ister istemez dışardaki mühendislik fir«malarından yararlanmayı mecburi görmektedir, ProjeciHk himnetiteri Türkiye'de gemfxms olsa idi Türkiye yerli yatırımlardan yerli imkânlan kulanmak çok daha fada olacaktı. t te en mühim kanaatimce varacağımın sonuç budur. Zira hepimiz biliyoruz çeşitli kuruluflardan geüyoifüa burada be» ok basit bir misal anlatayım : Sümerbank'm kurdurmuş olduğu bu* km teste. ProjeeiMk hizmet leri dışardan yapıldığı için gittiğim zaman hayretler içerisinde kal. dim. Hepiniz biliyorsunuz sandaiyasıam varıncaya kadar, saajtma varıncaya kadar 20 tane saat, dirsek ve boruya varıncaya kadar tonlarcası gelmiş ve depoda bekliyotdu, Bunun sebebi tesis anahtar teslimi dışarıya üıâle etmek alışkanlığından veya 2»runluluğundan diyeceğim, Eg er mühendislik hizmetleri Türkiye'de yapılsaydı bunun. Mutlak surette önce yerli ünkânlan kullanma ünkânlarau araitıracaktık. Ondan sonrada dışarıya gidecektik. Proje hfemjetleri Türkiye'de yapılır ise yatıranlarda yeri imkânların kullanılması suratla artacak ve bu artış bir birini tamamlayarak diğer imalât sanayisinde kurulması gerçekleştirecektir. Ayçam Çataroğulari (TBAK) Ertan Yülek beyin görüşlerine bende katılıyorum. ÂçıMaması istenen bir husus olmaım tır, Teşekkür ederim. Dr, GtagÖr Başer (Sümerbank Genel Müdüriüğü) Sayın Çakıroğulları teıbliğin sonucu bölümünde Türiüy^de sanayinin Türfe Mühendisleri tarafından yonetilmemesi tehlik^inden bahsettiler. Ben bu kadar kötümser değilim. Şahsi tecrübelerimden ve gördüğümden şunu söyleyebilirim ki; Türkiye'de dışarıdan büyük çapta müşavirlik hmneti ithâl edilmektedir, Ancak bu müfavirler TürkL ye'e buı hizmetleri tamamıyla kendileri yapmamaktadırlar. Bunlar muhakkak ki Türk Mühendisleri ile müşterek bir çalışmaya girmektedirler, daha çok organizasyon ve idareci olarak görev yapmaktadırlar. Aslında esas büyük paralar dış firmalara ödenmekte fakat çalışmanın miktarı bakımından dışardan ithâl ettiğimin müşavirlik hizmetlerinin büyük kısmı yinede Türk Mühendisleri tarafından yapılmaktadır, 8.2Ä 31

32 Bu. bakımdan kötümser olmamak Ezımdır* Ancak bu bîr onlays meselesidir. Bu konuda büyük zihniyet degî ıwifine ihtiyaç vardm Eğer* Türkiye'de bu İşlerin yapılabileceği daha iyi organizatörler veyahut müşavir firmalar bulunabileceği veya kuruiiıbiteceğl an» layışı yerleşirse o zaman bu dışardan ithâl edilen müşavirlik hizmetlerinin büyük ölçüde adatacağı kanaatindeyim. Samim uygun (Çukurava Elektrik A #,) Türkiye'nin duru«mjuyla aiâkajbı güvensizlik kısmında bir ey söylemek iâtiyoruzil Güvensizlik Msmmda devlet kadrosunda çalışan ardakların, tahmin ediyorum işlerinin çok fazla olmasından, projelik tarafına pek eğitemiyorlar. Sayın ipakıroğulları orada haklıdır* Bir de kadrosuzluk kısmı var. Bu kadrosuzluk kısmıda dahil edilirse tebliğe, tahmin ediyorum daha uygun olacak. Güvensizlikle alâkalı dununda da ye~ ni yapılan yatırımlarda bizde maateeasüf araştırma ve geliştirme olmadığı için projeoilik hizmetterî bir yerde tam zamanında obua takip edemiyor* O bakımdan ancak biz güvenmfimizi araştırma ve geliştirme Üe birleştirirsek o zaman elde edebiliriz, Gültddn SaTbimeuoğlu _ Sayın Ayçan ÇaJaroğul>Iarı arkadaşımız çok mühim bir meseleyi konu olarak almış bulunmaktadır. Burada soracağım sual mühendislik hfemeüeri kumlusu organizasyonu şeması. Fizibilite etüdlerinide ihtiva etmektedir anladığıma göre. Komple bir sanayi tesisinin kurulmaya karar verilişi ile tesisin nominal kapasitesi vesaire diye gidiyor. Karar verilmeden evvel başlaması gerekmez mi bir fizibilite etüdü. Yani etüd neticesi menfi çıkarsa vaz geçilmesi icap eder. Yani karar verilmeden evvel başlıyor demek istiyorum. Bu gün büyük bir yokluk şu ki burada dile getirilmektedir. Yalnız nasıl bu organizasyonun kurulkoağı hakkında da biraz bilgi verirlerse gok memnun olacağım, Problem şu. Parası ilan, sermayesi olan yatırım yapmak isteyen çoktur, fakat güvenuir bîr fizibilite etüdünü nerede nasıl yaptıracağı bilinmemektedir. Bir ok vatandaşlaramz bize müracaat ederler. Şu mevzu bu mevzu. Bakanz her birimiz ayrı bir yerde çalışıyoruz, istenen mevzu. Bakarız her birimiz ayn bir yerde çalışıyoruz, îstenen mevzu şurada şemada gösterilen ihtisas konularım bilen bîr organizasyon tarafından ancak yapılabilecektir. Bu organizasyon nasıl kurulabilir, İşittiğime göre Hindistan'da birçok fizibilite etüdleri evvelden %SX 32

33 bir organizasyon tarafından yapibmi hanr. Vatandaş müracaat ediyor, Benim 20 müyonunı var ne yapayım diyor. Birkaç fmbüte etüdü ^ıtoe dömuüyor* Vatandaş bunlaman birisini yapmaya kaımr* veriyor, ÎMDM Özturk ( Ereği Demir Çelik Fab, A, Ş.) Bu tebliğin son kısmı yani sonuç kısmından sonra bîr de tavsiye ktsımm ihtiva etmesini isterdim. Çünkü neticede sonuçlar mevcut şartların, ne olduğumu ocrtaya koyuyor, aşıklar gösteriliyor. Fakat acaba bunların gideritaıe yollaam nedir buıüar pek bdirtibniyor. Mteselâ bugün i in Türkiye'de bizim için bir dert kabul edebileoeğtaiz bir konujözel sektör olsun, bilmiyorum kamu! sektörün, deki tutumu. Fakat özel sektörde yatmı» yapan kimse çoğunlukla garanti istiyor kendinde. Halbuki bugün bozun için yeri mühendislik ve müşavirlik firmalar olsun kurulmuş geyler henüz tam bir güven verememiş durum var. Veya bir mevcuda çok fada bir nevi referans verecek işler yapmış durumu yok, BeM bugünkü Türkiye'nin geri katauş özelliği bu sanayi dallarının dış mühendislik firmalarından ithâl edilerek yapılması ve arkadaşımmn dediği gibi bu yapılırken gene Türklerin birlikte çalışması ile oluyor ama bu Mr nevi aynı zamanda tecrübe kazanılmış oluyor. Bu günkü şartlarla bu müştereklik Mm bas şeyler kazandırıyor ve ödeme kargılığında Türk ftanjalarınm tecrübesi artıyor. Fakat şimdi bu acaba ne gibi tavsiyeleri bu yüzde artırılabilir ve bu yon doğru döndürülebilir. Burada bir tavsiye yok, Acaba bu hükümet zoruylamı yapılması lâzım. Yoksa Özel sektöre ne bileyim şu kadar yüzde üe yerli firmaya bu işi yaptıracak diye baskımı yapmak lazım, Bunu artırabilmek için herhangi bir tavsiye yok. Acalba ihtiva edeblmrmi? Emin 'Temîzlejriter (Azot Sanayi GMM Müdürlüğü) Bdr nolu grafikte yer alınış bulunan toplam yatırımlara nisbeten sanayi yatınmları meselâ 1970 senesi için 6,8 milyar Türk Lirası, esasında aynı-'senede toplam yatmm yan hedef olarak 23,6 milyar lira ön görü.» iüyor. Sanayi yatıranının 6,3 milyar lira olması sanayileşmede tercihini yapmış bulunan Türkiyenin kaynamannı israf ettiği anlamına gelirmi getaezmi, önce bunu' Öğrenmek istiyorum , T- 33

34 îkincî bir soru 3 nolu grafikte toplam kaynakların saktörel bilesimini gösteriyor. Burada 1972 senesinden sonra sanayi yatırımlarınm yükselmesi tarıma yapılan yatırımların ekgilmesiyle karşılanıyor. Zira hizmetlerin sabit tutulması ön görülüyor. Acaba bu müm* künmüdür? Üçüncü sorumuz, TürMyede'M proje hizmetleriniıı büyük bir Çoğunlukla yabancı firmalar tarafından yapünaeom bir güvensizlik olarak düşünüyoruz. Bu güv^nskeğin kaymakları acaba Türkiye*deki eğitim sisteminin yeterli olmadığı kanaatinin mevcut olması ve bu çakışmaları yapabilecek kalite ve evsafta elemanların yetistiruememb durumu söz konusumudur. Attiîâ GaMaır (DPT) îzin verirseniz saym Çakıroğuilan rulan sualleri topluca cevaplandırsınlar. Ayçan CsämogtüMxi (TBTAK) * Sayın Ertan Yültek daha çok açıklayıcı mahiyetteki hususlara değindikleri için cevap verilecek bir husus gömmyorum. Sayın Dr. Güngör Baser bey iki numaralı sonuçta olumsuz olmadıklarını belirttiler. Burada olumsuzluk nedeni «yonetitemem» kelimesiyle ifade edilmek istenilen insiyatif yönündendir. Yoksa fmkman yapılabilme yapılamama yönünden değildir, însiyatif anlamına düşünüldüğü if^in o fekillde bir ifade kıâlanıknîştır. Saym Samim Uygun devlet sektöründe güvensizliğin yanında kadrosuzluk ilâve edilmelimidir veya düfünülmälimidir, şeklinde bîr görüşleri olmuştur. Ben kendilinin bu görücüne katılıyorum. Muhakkak devlet sektörü için düfünüldüğünde veya ö^l sektör için düşünüldüğünde elemajüarm gerek kalite gerek kantite olarak bu hizmetlerde büyük Önemi vardır, Ayrıca herhaaıgi bir tesisin kurulma kararıyla tesisin gerçekleşmesi arasında yapılan hmnetler olarak tanımladığımız mühendislik hikmetleri için verilen!% 25 rakkamı bir takım alt ve üst sınırları olan bir rakamdır ki, buna Ertan Yülek Beyde işaret etmişlerdir. Hesaplama kolaylığı bakımından yuvarlaitılmigtır. Sektörlere göre sanayüerm çeşitlerine göre bir tafarklıefclar arzetmektedir. Sayın Gültekin Sabuncuoğltı organizasyon em.asınınj f îzibilitr çahpnaları dahil düşünülen bir kadro olduğunu, halbuki tanımda kurmaya karar verilifi kelimesinin kullanımığmı ifade ettiler, İJ-2* 34 BÖ**

35 Kurmaya karar veriliş kurmayı düşünme anlamında kuüanıîmış,. tır* Yine ben tendi görüşlerine katılıyorum. Yani o düşünceden sonra ön fkibülte ve esas fiabiüte dediğimiz safhalar vardır* Saym Güt tekin Sabuncuıoğlü'nun ikinci sorusuyla sayın îsmaü öztürk'ün sorusunu biriktirmek bir yerde mümkündür, Tavsiye getirumediği hususu ve bu organizasyonun nasıl kurulacağı meselesidir. Ben tebliğimde durumun sadece bir fotoğrafım vermeyi amaçladım. Bun«dan sonraki ajşyşmalarmıi bu yönde olacaktır, Sayın Emin Temkerfcr 28,6 milyar Türk lirası yatıranın sadece 63 milyarının sanayi yatmmlaıı olduğunu) ayrıca önümümeki 22 yıllık perspektifte tarım sektöründeki bileşimin sanayiye kayacağım söylediler. Bunlar tamamen bmsi geçmiş, birisi gelecek yılda devletin tercihleridir. Yoksa israf yönünde bw şey yoktur. 23,6 milyar Türk lirası toplam yatmmları ifade etmektedir. Bunun bir fosmı tarım, bîr kısmı hizmetler ve 6,8 milyarıda sanayi yatırımlarıdır. Önümüzdeki yıllara aît'de tarımdan Eanajdye kayar mı, kayamaz mı hususu ayrı bir konudur* Bu plânlamanm ve devletin var» ma yi istediği, tayin V6 tesbit ettiği bir husus olarak karşımıza çıkmaktadır. Güvensizlik konusunda eğitiminde önemi varmıdır, yok mudur şeklînde bir husus var. Büyük Önem olduğu görüşündeyim, Üniversitelerimizin bu konu üzerine, bilhassa takım çalışmasına, eğilmeleri gerekir. 2,2,2. 35

36 ABDURRAHMAN ERGÎNSOY 1919 yılında doğmuş olan Abdurrahman ERGÎNSOY, 1947 yıluıda ÎTÜ MaMna Fakültesinden Makina Yük, Müh. olarak mezun olmuş, aynı yû içinde mecburi hikmeti nedeniyte Zonguldak Ereğli Kömürleri toetmesind görev başlamıştır. Burada Mühendis, Başmühendis ve müdür olarak hismet görürken, Zonguldak Maden Mühendis Okulunda Termodinamik - Makina - Maden Makinaları derslerini okutmuştur* 19ST başında T, Çimento Sanayii T.A.Ş. e gegip«çorum Çimento FaJbtrikası müdürlüğü, markide Etüd Tesis Müdür yardımcılığı ve Müdürlüğünü yaptıktan sonra 1968 başında Ereğli DemJr ve Çelik Fb. A.Ş. İBıe geçerek Proje b^mühendkügi görevinde bulummuştur yılı Kasım ayında Devlet Yatmm Bankasına geçmiş olup, halen burada Proje Tteknik Analiz umaanı görevinde çalışmaktadır* Almanya^da Yeraltı Maden Mekanimsyonui ihtisası yapmıştır. Fransızca ve Almanoa'yı iyi derecede, îngim^eyi orta derecede bilir, evli v beş ocumudur,