TÜRKİYE ULUSLARARASI KOOPERATİFLER YILI FAALİYET RAPORU

Transkript

1 2012 TÜRKİYE ULUSLARARASI KOOPERATİFLER YILI FAALİYET RAPORU

2

3 ÖNSÖZ Değerli Kooperatifçiler; Son yıllarda dünyada yaşanan sosyo-ekonomik krizler, birlikte hareket etme ve ortak iş yapmanın önemini bir kez daha ortaya koymuştur. Krizlere karşı toplumsal kalkınma ve sürdürülebilir işletmecilik anlayışıyla hareket eden kooperatifler bir kez daha dünyanın gündemine gelmiştir. Bu nedenle uluslararası kuruluşlar tarafından kooperatiflerin önemine dikkat çekilmiş, farkındalık oluşturulmaya başlanmıştır. Gelirin adil paylaşımına, yoksulluğun azaltılmasına ve ülkelerin kalkınmasına kooperatiflerin sağladığı katkılar nedeniyle Birleşmiş Milletler 2012 yılının tüm dünyada Uluslararası Kooperatifler Yılı olarak kutlanmasını kararlaştırmıştır. Bu kapsamda, ülkemizde de sözkonusu yıla ilişkin olarak düzenlenecek etkinlikleri belirleyip uygulamak amacıyla Bakanlığımız koordinasyonunda 2012 Uluslararası Kooperatifler Yılı Eylem Planı hazırlanmıştır. Bu plan çerçevesinde sektörle birlikte ülkemizin her tarafında bir dizi faaliyet gerçekleştirilmiştir. Söz konusu faaliyetlerin içinde en önemlisi, alanında bir ilk olan Türkiye Kooperatifçilik Stratejisi ve Eylem Planı nın yürürlüğe girmesi olmuştur. Ülkemiz kooperatifleri için bir yol haritası niteliğinde olan Strateji, Birleşmiş Milletler(BM) ve Uluslararası Kooperatifler Örgütü(ICA) tarafından diğer ülkelere örnek bir çalışma olarak tanıtılmıştır. Yıl boyunca kooperatifçilik konusunda gerek sektör gerekse üniversiteler ile işbirliği yapılarak toplantı ve seminerler düzenlenmiş, görsel ve yazılı medyada kooperatifçilik ile ilgili haberler ve bilgilendirmeler yayınlanmış, dünya uygulamalarının takibi ve görüş alışverişinde bulunulması amacıyla yurtdışındaki bazı başarılı kooperatifler de yerinde incelenmiştir. Yine, ülkemizde bir ilk olan ve tüm kooperatifçilik sektörünün yer aldığı ve kooperatiflerin halkla buluşmasının sağlandığı Türkiye Kooperatifler Fuarı gerçekleştirilmiştir. I

4 Ayrıca, kooperatifçilik bilincinin ülkemizin geleceği olan gençlere aşılanması amacıyla ilk ve orta öğrenim öğrencilerine yönelik ödüllü yarışma ve etkinlikler düzenlenmiştir. Bu çalışmalarımıza katkı sağlayan tüm kişi kurum ve kuruluşlar ödüllendirilmiştir. Bu hassasiyetimiz bundan sonra da devam edecektir. Yıl boyunca yürütülen etkinlikler ülkemizde kooperatif algısının olumlu yönde değişimine önemli katkılar sağlamıştır. Ancak, ülke olarak kooperatifçilik alanında kat edeceğimiz önemli mesafeler olduğunu dikkate alarak, bu tür çalışmaların sadece bir yıl ile sınırlandırılmadan bundan sonraki süreçte de sürdürülmesinin önemli olduğunu ifade etmek istiyorum Uluslararası Kooperatifler Yılı Eylem Planı nın hazırlanması ve yıl içinde uygulanmasında emeği geçen herkese teşekkür ediyor ve 2012 yılında oluşan sinerjinin artarak sürdürülmesini diliyorum. Hayati YAZICI Bakan II

5 İÇİNDEKİLER KISALTMALAR... V TABLOLAR... V GİRİŞ ULUSLARARASI KOOPERATİFLER YILI Birleşmiş Milletler 64/136 sayılı Kararı UKY Amaç ve Hedefleri Birleşmiş Milletler Uluslararası Kooperatifler Yılı Kılavuzu Birleşmiş Milletler - Uluslararası Kooperatifler Yılı Açılış Toplantısı Uluslararası Kooperatifler Birliği-ICA Uluslararası Kooperatifler Yılı Açılışı TÜRKİYE DE YÜRÜTÜLEN ÇALIŞMA ve ETKİNLİKLER Kutlama Komitesi Uluslararası Kooperatifler Yılı Eylem Planı Uluslararası Kooperatifler Yılı Açılış Toplantısı Türkiye Kooperatifçilik Stratejisi ve Eylem Planı Uluslararası Kooperatifler Yılı Logosunun Resmi Yazışmalarda Kullanılması Valilik ve Belediyeler ile Kooperatif Merkez Birlikleri ve Kooperatif Üst Kuruluşlarının 2012 Uluslararası Kooperatifler Yılı Hakkında Bilgilendirilmesi Kooperatifler Yılı İnternet Sayfası Kamu Spotu ve Tanıtım Filmleri Yayınlar TV Programları TV Dizisi Tanıtım Materyalleri Yıla Özgü Milli Piyango Çekilişi Yıla Özgü Hatıra Pul ve Zarflar Türkiye Kooperatifler Fuarı Kooperatifçilik Konulu Resim, Kompozisyon ve Şiir Yarışması ve Ödül Töreni Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Resim ve Kompozisyon Yarışması Köy-Koop. Denizli Birliği Şiir ve Kompozisyon Yarışması Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Etkinlikleri Çevre ve Şehircilik Bakanlığı nın Görev ve Yetki Alanına Giren Kooperatif Üst Kuruluşları Etkinlikleri Üniversiteler Tarafından Gerçekleştirilen UKY Değerlendirme Toplantıları Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Bolu Meslek Yüksek Okulu Çanakkale 18 Mart Üniversitesi Biga Meslek Yüksek Okulu...50 III

6 Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Mucur Meslek Yüksek Okulu Çorum Hitit Üniversitesi Merkez Birlikleri Tarafından Yıla Özgü Düzenlenen Değerlendirme Toplantıları Kooperatif ve Üst Birlikleri Değerlendirme Toplantısı Tüm Motorlu Taşıyıcılar Kooperatifleri Merkez Birliği Değerlendirme Toplantısı Tarım Satış Kooperatifleri Birlikleri Değerlendirme Toplantısı Tüm Tüketim Kooperatifleri Merkez Birliği Değerlendirme Toplantısı Tarım Kooperatifleri Merkez Birliği ve Köy-Koop Merkez Birliği Tarafından Yapılan Etkinlikler Türkiye Tarım Kredi Kooperatifleri Merkez Birliği Değerlendirme Toplantıları Kooperatiflerin Desteklenmesi Çalıştayı Nilüfer Kadın, Çevre, Kültür ve İşletme Kooperatifi Kadın Ekonomi ve Siyaseti Festivali Bursa Çağdaş Eğitim Kooperatifi Kooperatifçilik Paneli Kastamonu Valiliği Ticaret İl Müdürlüğü 2012 Uluslararası Kooperatifler Yılı Etkinlikleri Konferansı Kalkınma Bakanlığı Kooperatifçilik Eğitimi Uluslararası Etkinlikler Avrupa Kooperatifler Haftası ve ICA Avrupa Genel Kurulu Kooperatiflerin Desteklenmesi Projesi İtalya Teknik Gezisi Kanada Yenilenebilir Enerji Kooperatifleri Teknik Gezisi Uluslararası Tarım Kooperatifleri Örgütü Yıllık Yönetim Kurulu Toplantısı Uluslararası Kooperatifler Birliği ve Uluslararası Tarım Kooperatifleri Örgütü Genel Kurul ve Semineri Dünya Kooperatifler Fuarı Uluslararası Kooperatifler Birliği Genel Kurulu ve UKY Açılış Toplantısı Kooperatifçilik Alanında Eğitim Yapan Öğrencilere ve Kooperatifçilikle İlgili Yüksek Lisans Yapanlara Sağlanan Burs Destekleri Yılın Kooperatiflerinin Seçilmesi Uluslararası Kooperatifler Yılı Kapanış Toplantısı BAZI ÜLKELERDE ULUSLARARASI KOOPERATİFLER YILI ETKİNLİKLERİ ABD İngiltere Singapur Kanada Avustralya DEĞERLENDİRME BASINDA KOOPERATİFLER YILI VE KOOPERATİFLER...77 IV

7 KISALTMALAR AİBÜ Abant İzzet Baysal Üniversitesi BM ÇŞB GTB GTHB HAY-KOOP ICA ILO MEB OR-KOOP PTT RTÜK SÜR-KOOP TESKOMB TİKA TKK Birleşmiş Milletler Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Hayvancılık Kooperatifleri Merkez Birliği Uluslararası Kooperatifler Birliği Uluslararası Çalışma Örgütü Milli Eğitim Bakanlığı Orman Kooperatifleri Merkez Birliği Türkiye Posta Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğü Radyo ve Televizyon Üst Kurulu Su Ürünleri Kooperatif Birlikleri Merkez Birliği Türkiye Esnaf ve Sanatkârlar Kredi ve Kefalet Kooperatifleri Merkez Birliği Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı Türk Kooperatifçilik Kurumu TMKB Türkiye Milli Kooperatifler Birliği TTKKMB UKY Türkiye Tarım Kredi Kooperatifleri Merkez Birliği Uluslararası Kooperatifler Yılı TABLOLAR Tablo Uluslararası Kooperatifler Yılı Türkiye Eylem Planı...13 V

8

9 GİRİŞ Ekonomik ve sosyal hayat ile kamu yönetimi anlayışında yaşanan değişikliklerin sonucu olarak devletler, ekonomik ve sosyal alandaki rollerini azaltmaya gitmektedirler. Bu çerçevede idari, politik ve ekonomik yapılar serbestleştirilmekte, yerelleştirilmekte ve planlı ekonomiden piyasa ekonomisine geçilmektedir. Bu nedenle devletler, farklı ekonomik sektörlerin gelişimini dengelemeye doğru yönelmektedir. Diğer taraftan, sanayi ve teknolojik gelişmeler sonucu çevre kirliliği giderek artmakta ve iklim değişikliğine sebep olmaktadır. Dünya nüfusunda meydana gelen hızlı artış ise gıda üretiminde yetersizliğe ve gıda güvenliğinde azalmaya neden olmaktadıır. Bu sorunlar tüm dünyamızı tehdit ederken, kooperatifler kendine özgü işletme modeliyle, yerel veya küresel ölçekte yaşanan sorunların üstesinden gelmesini bilmiş, ekonomik ve sosyal alanın her ikisinde birden başarılı bir performans göstermişlerdir. Bu başarının temelinde, ticaret şirketleri gibi kar odaklı değil insan odaklı olmaları; dernek, vakıf gibi kurumlardan ise gerek demokratik yapıları gerekse iktisadi yönleriyle ayrılmaları yatmaktadır. Bu karakteri nedeniyle kamu ve özel sektör dışında üçüncü sektör olarak kabul edilen kooperatifler, istikrarlı ve sürdürülebilir politika üretmeleri nedeniyle diğer işletme türlerinden daha ön plana çıkarak dikkat çekmeye başlamışlardır. Sadece ekonomik kalkınmaya değil, sosyal gelişmeye de önemli katkıda bulunan kooperatiflerin gelişmesi devletlerin yanı sıra uluslararası kuruluşlar tarafından da desteklenmiş ve teşvik edilmeleri amacıyla uygulamaya konmak üzere çeşitli kararlar alınmıştır. Bu kapsamda, Birleşmiş Milletler (BM), üye devletlerin kooperatifçilikle ilgili küresel bir atılım hareketi yaratılması taleplerini, diğer uluslararası kuruluşların kooperatifçiliğe verdikleri önemi ve kooperatiflerin tüm dünyada refah ve barışın sağlanmasına olan katkılarını dikkate alarak 2012 yılını Uluslararası Kooperatifler Yılı (UKY) olarak ilan etmiştir. Bu kapsamda, anılan yıla özel olarak tasarlanan ve tüm üye ülkelerde kullanılmak üzere belirlenen logo ile Kooperatif İşletmeler Daha İyi Bir Dünya Kurar sloganı, yıl için BM bünyesinde hazırlanan internet sitesi aracılığıyla tüm dünyayla paylaşılmıştır. Kooperatiflerin özellikle yoksullukla mücadeledeki ve sürdürülebilir bir sosyal ve ekonomik kalkınmadaki yerine dikkat çekmek ve esas olarak devletlerden kooperatifçilik için elverişli bir ortam ve altyapı hazırlanmasını sağlamak amacıyla ilan edilen bu yıl, kooperatifçilik sektörü ve tüm dünya için tarihi bir fırsat olmuştur. Bakanlığımız tarafından Kooperatifler yılı bir fırsat olarak değerlendirilerek vizyonumuza uygun olarak kooperatifçilik alanında yeni bir hamle başlatılmıştır. 1

10 Bu alanda güncel gelişmeleri yakından takip eden Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü, yıla ilişkin ülkemizde yürütülecek faaliyetleri planlaması ve koordine etmesi amacıyla, kooperatiflerden sorumlu diğer bakanlıklar ile sektör temsilcilerini bir araya getirerek 2012 Uluslararası Kooperatifler Yılı Türkiye Komitesi kurulması konusunda toplantılar düzenlemiştir. Söz konusu çalışmaların sonunda kurulan Komite tarafından yıla ilişkin faaliyetlerin yer aldığı bir Eylem Planı hazırlanarak Bakanımız onayı ile uygulamaya konulmuştur. Bahse konu eylem planı, 2 Şubat 2012 tarihinde kamu ve sektör temsilcilerinin geniş katılımıyla düzenlenen 2012 Uluslararası Kooperatifler Yılı Türkiye Açılış Toplantısı nda Bakanımız Sayın Hayati YAZICI tarafından kamuoyu ile paylaşılmıştır. Anılan Eylem Planı kapsamında Bakanlıklar, kamu kurumları, üniversiteler ile kooperatifler tarafından yıla özgü gerçekleştirilen tüm faaliyet ve projelere ilişkin detaylı bilgiler ile görsel dokümanlar bir araya getirilmiştir. Derlenen bilgiler ile görsel dokümanlar, ülke kooperatifçiliğinin ulusal ve uluslararası alanda tanıtılmasına katkı sağlanması amacıyla Bakanlığımız tarafından bir rapor olarak bastırılmıştır ULUSLARARASI KOOPERATİFLER YILI İnsanlar tek başına karşılamaları güç veya imkânsız olan ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla tarihin her döneminde bir araya gelerek ortaklaşa hareket etmişlerdir. Bu çerçevede, işbirliği ve dayanışmanın gelişmiş bir modeli olan kooperatifler, insanların hayatlarındaki güçlükleri aşmasını sağlayan bir yapı olmuştur. Kendine özgü ilke ve değerleri bulunan ve bunları çağın ihtiyaçlarına göre geliştiren kooperatifler, gerek yönetim anlayışı gerekse dinamik yapılarıyla farklıdırlar. Uluslararası Kooperatifler Birliği (ICA) tarafından 1995 yılında belirlenen ve kooperatifleri diğer işletme türlerinden ayıran bu ilkeler şunlardır: Gönüllü ve herkese açık ortaklık Demokratik kontrol Ortakların ekonomik katılımı Özerklik ve bağımsızlık Eğitim, öğrenim ve bilgilendirme Kooperatifler arası işbirliği Topluma karşı sorumlu olma Sorunlara karşı getirdikleri çözümlerle diğer iktisadi yapılardan ayrışan kooperatiflerin güçlendirilmesi ve gelişmeleri için uygun ortamın yaratılması konusunda birçok uluslararası kuruluş tarafından çalışmalar yürütülmektedir. Bu faaliyetlerden biri, yukarıda da bahsedilen ve kooperatiflerin dünya genelinde bir araya gelerek oluşturdukları bağımsız bir sivil toplum kuruluşu niteliğinde olan ICA tarafından yürütülmektedir. 1 milyardan fazla kooperatif ortağını temsil eden bu Birlik tarafından hem ülkelere hem de uluslararası kuruluşlara kooperatifçilikle ilgili konularda destek verilmekte, kooperatiflerin ekonomik etkilerini 2

11 tüm dünyaya duyurmak amacıyla ICA Global-300 Raporları yayınlanmaktadır. Kooperatifçilik için önem arz eden bir diğer kuruluş ise Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) dür. ILO nun en üst düzey karar alma organı olan Uluslararası Çalışma Konferansı nın 2002 yılında geçekleştirilen 90. Toplantısında; kooperatifçiliğe ilişkin hedefler, politikalar ile bu kapsamda devletlerin rolü ve kooperatiflerin teşvik edilmesi için almaları gereken önlemleri ayrıntılı bir şekilde ele alan 193 sayılı Kooperatiflerin Teşvik Edilmesi Tavsiye Kararı kabul edilmiştir. Bu kararla; istihdam yaratma, kaynakların harekete geçirilmesi, yatırım oluşturma ve ekonomiye katkılarında kooperatiflerin önemli olduğu, kooperatiflerin değişik türleriyle tüm insanların tam olarak ekonomik ve sosyal kalkınmaya katılımlarının teşvik edildiği, küreselleşmenin kooperatifler için yeni ve farklı baskılar, sorunlar ve fırsatlar oluşturduğu ve buna bağlı olarak küreselleşmenin faydalarının daha adaletli dağılımını kolaylaştırmak için insanlar arasında ulusal ve uluslararası düzeyde daha güçlü bir dayanışmanın gerekliliği ortaya konulmuştur. Ayrıca, dengeli ve adaletli bir toplum için güçlü bir kamu sektörü ile özel sektörün yanı sıra kooperatiflerin ve diğer sosyal ve hükümet dışı kuruluşların içinde bulunduğu güçlü bir sektörün varlığının da gerekli olduğu açık bir biçimde vurgulanmıştır. Birleşmiş Milletler ise, kurulduğu ilk günden bu yana kooperatiflerin yoksulluğun azaltılması, gelir dağılımında adaletin sağlanması ve ülkelerin ekonomik ve sosyal kalkınmasında oynadıkları kilit rolü vurgulamıştır. Bu amaçla, 1971 yılında kooperatifçiliğin dünya genelinde geliştirilmesi için Kooperatiflerin Teşvik Edilmesi ve Geliştirilmesi Komitesi (COPAC) kurulmuştur yılına gelindiğinde Yeni Ekonomik ve Sosyal Eğilimlerin Işığında Kooperatiflerin Statü ve Rolü başlıklı Genel Sekreter Raporu yayınlanmıştır. Aynı yıl, ICA nın 100. Kuruluş yılı olduğu da dikkate alınarak, A/RES/47/90 sayılı Genel Kurul kararıyla Temmuz ayının ilk cumartesi gününün Uluslararası Kooperatifler Günü olarak kutlanmaya başlanılmış ve daha sonraki yıllarda da devam edilmiştir. Birleşmiş Milletler, 2000 yılında Binyıl Bildirgesi nin kabul edilmesi sonrasında, tüm üye devletlerce kooperatiflerin gelişmesi için destekleyici bir ortam yaratılması amacıyla 2001 yılında 56/114 sayılı Genel Kurul Kararı almıştır. Bu Karar, kooperatiflerin desteklenmesi için gerekli yasal, adli ve idari hükümler, eğitim faaliyetleri ve kamu fonlarından faydalanma imkânlarını ele almaktadır. Bu kararın ardından BM, 15 Temmuz 2005 tarih ve A/60/138 sayılı Kooperatifler ve Sosyal Kalkınma raporunu ise Dünya Sosyal Kalkınma Zirvesi nin onuncu yılında, Kopenhag Beyannamesi doğrultusunda kooperatifçiliğin yoksulluğun ortadan kaldırılmasına yönelik potansiyel ve katkısını değerlendirmeye ayırmıştır. Buna istinaden kabul edilen 31 Ocak 2006 tarih ve A/RES/60/132 sayılı İlke Kararı nda söz konusu amaca yönelik olarak diğer hususların yanı sıra kooperatiflerin örgütsel, yönetimsel ve mali yeterliliklerin güçlendirilmesi sağlanarak kapasitelerinin geliştirilmesi gerektiği vurgulanmıştır. Bu gelişmeler sonrasında, kooperatiflerin dünya refahına ve barışına olan katkıları ile Binyıl Hedeflerine ulaşılmasındaki rolünü dikkate alan BM, üye devletlerden gelen talepleri de dikkate alarak, 18 Aralık 2009 tarihli 64. Genel Kurul çalışmalarında aldığı 64/136 sayılı Kararla 2012 yılını Uluslararası Kooperatifler Yılı (UKY) olarak ilan etmiştir. Kooperatiflerin özellikle yoksullukla mücadeledeki ve sürdürülebilir bir sosyal ve ekonomik kalkınmadaki yerine dikkat çekmek ve esas olarak devletlerden kooperatifçilik için elverişli bir ortam ve altyapı hazırlanmasını sağlamak amacıyla ilan edilen bu yıl, kooperatifçilik farkındalığı için önemli fırsat olmuştur. 3

12 1.1. Birleşmiş Milletler 64/136 sayılı Kararı BM nin bu kararıyla; kooperatif işletme modelinin ekonomik ve sosyal kalkınmada oynadığı temel rolün tanınması, hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerde yaşayan insanların ekonomik ve sosyal kalkınmalarında kooperatiflere tam katılım sağlamalarının desteklenmesi ve özellikle yoksullukla mücadelede kooperatiflere aktif rol verilmesi vurgulanmıştır. Ayrıca; bireylerin, toplulukların ve devletlerin Binyıl Kalkınma Hedefleri gibi uluslararası kabul görmüş hedeflere ulaşmasına, kooperatif kuruluşlarının katkısının önemine dikkat çekilmiştir. Bahse konu BM 64/136 sayılı Karar ile ülkelere: Tüm üye ülkelerin ve diğer ilgili paydaşların, kooperatiflerin gelişmesi ve sosyal ve ekonomik kalkınmaya olan katkılarına yönelik farkındalık oluşturulması için çalışmalar yapmaları, Sürdürülebilir kalkınmada, yoksulluğun önlenmesi, kırsalda ve şehirde yaşayan insanların refahlarının artırılmasında sosyo-ekonomik kuruluşlar olan kooperatiflerin geliştirilmesine ve yeni ve gelişmekte olan alanlarda kooperatifçiliğin desteklenmesine yönelik faaliyetlerde bulunulması, Devletlerin, hızlı değişen sosyo-ekonomik şartlarda kooperatiflerin sürdürülebilirliklerini ve güçlenmesini sağlayacak uygun yasal altyapının oluşturulmasına yönelik çalışmalar yapılması, Uluslararası toplantılarda alınan kararların uygulanmasında ve takibinde kooperatiflerin rolüne ve katkılarına gereken önemin verilmesi, Kooperatiflerin, ortaklarının kurumsal, idari ve mali kapasitelerinin artırılması ve kooperatiflerin yeni teknolojilere ulaşmasının geliştirilmesine yönelik programların desteklenmesi ve hazırlanması, Tarım kooperatiflerinin uygun finansmana erişmeleri ile büyümeleri, sürdürülebilir üretim tekniklerini kullanmalar, kırsal altyapı ve sulamanın geliştirilmesi, pazarlama yöntemlerinin geliştirilmesi ve kadınların ekonomik faaliyetlere katılımının desteklenmesi, Tüm kooperatiflerin uygun finansmana erişebilmeleri için finans kooperatiflerinin geliştirilmesi, konularında tavsiyelerde bulunulmuştur UKY Amaç ve Hedefleri BM nin 2012 yılını Uluslararası Kooperatifler Yılı ilan etmesinin amacı, kooperatifler hakkında dünya genelinde bir farkındalık oluşturmak, kooperatiflerin kurulması ve güçlendirilmesini desteklemek ve hükümetleri bu yönde teşvik etmektir. Böylece kooperatifçilik hareketinin küresel çapta gelişmesinin sağlanması ve günümüzde yaşanan birçok soruna sürdürülebilir bir şekilde çözüm bulunması hedeflenmiştir. BM tarafından alınan 64/136 sayılı Karar da 2012 UKY ile: Kooperatifler nedir ve ne yaparlar konusunda genel farkındalığın artırılması, Kooperatif işletmeler ve kuruluşların büyümesinin sağlanması, Uygun ve destekleyici ulusal politikaların teşviki, 4

13 hedeflerine odaklanılması, kooperatiflerin gelişmesi, genişlemesi ve küresel kalkınmaya katkıları için güçlü bir temel kurulması öngörülmüştür. BM, kooperatifler hakkında kamu farkındalığını artırmak için birçok UKY faaliyeti düzenlenmesini öngörmüş ve bunların bilgi paylaşımına odaklanmasının faydalı olacağını belirtmiştir. Bu iletişim faaliyetlerinin Kooperatif İşletmeler Daha İyi Bir Dünya Kurar sloganı ile yürütülmesi ve aşağıdaki on ana mesaja dayanması BM tarafından tavsiye edilmiştir: Kooperatif işletmeler daha iyi bir dünya kurar. Kooperatifler; ortakların sahipliğinde, ortaklarına hizmet eden ve ortaklarınca yönetilen işletmelerdir. Kooperatifler İnsanları güçlendirir. Kooperatifler yaşam şartlarını iyileştirir ve ekonomiyi güçlendirir. Kooperatifler sürdürülebilir kalkınma sağlar. Kooperatifler kırsal kalkınmayı geliştirir. Kooperatifler sosyal ve ekonomik ihtiyaçların her ikisini de dengeler. Kooperatifler demokratik ilkeleri geliştirir. Kooperatifler yoksulluktan çıkış yoludur. Kooperatifler; gençlik için sürdürülebilir bir ticaret Birleşmiş Milletler Uluslararası Kooperatifler Yılı Kılavuzu Bahse konu 64/136 sayılı Kararın akabinde, BM Genel Sekreterliğince hazırlanan yazıda, üye devletler ve yıla ilişkin diğer kurum ve kuruluşların, kooperatiflerin tanıtılması ve bu girişimlerin sosyal ve ekonomik kalkınmada oynadıkları role ilişkin farkındalık yaratılması için UKY yi bir avantaj olarak kullanmaları önerilmiştir. Ayrıca, söz konusu yazıda üye devletler kooperatifçiliğe özgü bu yıl kapsamında etkinlik ve faaliyetler düzenlemesi ve koordine etmesi için Ulusal Komite kurmaları konusunda teşvik edilmiştir. 5

14 Daha sonra, BM tarafından 2012 Uluslararası Kooperatifler Yılı Kapsamında Bir Ulusal Komite Oluşturulması İçin Üye Devletlere Kılavuz başlıklı metin hazırlanarak BM internet sitesinde yayınlanmıştır. Söz konusu BM Kılavuzunda, Ulusal Komitelerin 2012 Uluslararası Kooperatifler Yılı kapsamında UKY nin temel amaçlarıyla bağlantılı olan şu üç ana hedef için çalışmaları öngörülmüştür: Kooperatif farkındalığının artırılması, kooperatiflerin farklı sektörlerde bireysel, toplumsal ve ulusal sosyo-ekonomik kalkınmanın geliştirilmesi ve kuvvetlendirilmesinde oynadıkları role ilişkin bilincin geliştirilmesi, Kooperatif girişimlerin teşvik edilmesi, bireylerin ve toplulukların sorumluluk almaları ve etkin ve verimli kooperatiflerin gelişmesi için kapasite artırımının desteklenmesi, Paydaşlarla çalışılması, kooperatiflerin kuruluşuna ve başarısına yardım edecek yasal çevrenin ve politikanın oluşturulmasına destek olunması ve bu konuda girdi temin edilmesi. 27/09/2011 tarihi itibariyle otuz sekiz üye ülke, söz konusu yıl etkinlikleri için ulusal komite kurulduğuna dair Birleşmiş Milletlere bilgilendirmede bulunmuştur yılı sonunda bu sayı sekiz farklı coğrafi bölgeden kırk iki ülkeye ulaşmıştır Birleşmiş Milletler - Uluslararası Kooperatifler Yılı Açılış Toplantısı Birleşmiş Milletler, 31 Ekim 2011 tarihinde Genel Merkezi olan New York ta düzenlediği 66. Genel Kurul Toplantısı nda, 2012 Uluslararası Kooperatifler Yılı nın açılışını yapmıştır. 6

15 Yıla ilişkin bu toplantı ile BM; kooperatiflerin sosyal ve ekonomik kalkınmaya olan katkıları, BM Binyıl Kalkınma Hedeflerine ulaşmadaki rolleri ile kooperatifler hakkında kamudaki farkındalığı artırmayı ve dünya çapında kooperatiflerin güçlendirilmesi ve kurulmasını teşvik etmeyi amaçlamıştır. Açılış toplantısına; elliye yakın üye devletten çok sayıda temsilci ve gözlemciler, BM Ekonomik ve Sosyal İşler Dairesi, Kooperatiflerin Geliştirilmesi ve Teşviki Komitesi, Ekonomik ve Sosyal Konsey temsilcileri ile diğer ilgili BM kuruluşlarının temsilcileri ve istişari nitelikteki sivil toplum kuruluşları temsilcileri katılmışlardır. Sabah düzenlenen konuşmalar ve Kooperatif İşletmeler Daha İyi Bir Dünya Kurar: Sürdürülebilir Kalkınmaya Olan Katkılar başlıklı konferans ardından öğleden sonra açılış seremonisi ile Genel Kurul toplantısı düzenlenmiştir. 31 Ekim 2011 tarihli toplantıya ülkemiz adına Türkiye Mili Kooperatifler Birliği heyeti katılım sağlamış ve Başkan Muammer NİKSARLI tarafından ülkemizde yürütülmesi planlanan faaliyetlere ilişkin bilgi verilmiştir Uluslararası Kooperatifler Birliği-ICA Uluslar arası Kooperatifler Yılı Açılışı ICA tarafından, Kasım 2011 tarihleri arasında Meksika da UKY ye ilişkin özel bir toplantı yapılarak açılış töreni düzenlenmiştir. Toplantıda ICA Başkanı Pauline GREEN ve Genel Direktör Charles Gould un yaptığı konuşmalardan önce BM Genel Sekreteri Ban Ki-moon ile ILO Genel Direktörü Juan SOMAVIA nın Genel Kurula hitaben hazırladıkları video mesajları gösterilmiştir. 2. TÜRKİYE DE YÜRÜTÜLEN ÇALIŞMA ve ETKİNLİKLER 2.1. Kutlama Komitesi Birleşmiş Milletler tarafından 18 Aralık 2009 tarih ve 64/136 sayılı kararla 2012 yılının Uluslararası Kooperatifler Yılı olarak ilan edilmesi ardından yıla özgü etkinlikler hakkında Dışişleri Bakanlığı ile yazışmalar yapılmıştır. Anılan Bakanlıkça BM yetkilileriyle iletişime geçilmiş ve konuyla ilgili bilgi alınarak Bakanlığımıza iletilmiştir. Bahse konu gelişmeler sonrası, Bakanlığımızca ülke kooperatifçilik sektörü için bu yılın önemli bir fırsat olduğu değerlendirilmiş ve bu kapsamda kooperatiflerle ilgili farkındalığı artırmak ve kooperatif bilincini toplumun geneline yaymak üzere, kamu ve sektör temsilcileri ile akademisyen ve uzman üyelerin katılımlarıyla bir Komite kurulması için ilgili kurum ve kuruluşlarla temasa geçilmesine karar verilmiştir. 7

16 Bu kapsamda, söz konusu yıl çerçevesinde düzenlenecek faaliyetleri planlamak ve koordine etmek amacıyla bir komite kurulması için Bakanlığımız koordinasyonunda 27 Ocak 2011 tarihinde Tarım ve Köyişleri Bakanlığı (639 sayılı KHK yürürlüğe girdikten sonra Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı), Bayındırlık ve İskan Bakanlığı (644 sayılı KHK yürürlüğe girdikten sonra Çevre ve Şehircilik Bakanlığı), Türkiye Milli Kooperatifler Birliği ile diğer ilgili kuruluşların katımlarıyla 2012 Uluslararası Kooperatifler Yılı Hazırlık Çalışmaları Toplantısı düzenlenmiştir. Söz konusu toplantıda, BM nin anılan Kararı, üye devletlere gönderilen yazı ve bu yönde hazırlan Kılavuz da dikkate alınarak, anılan yıl ile ilgili bir 2012 Uluslararası Kooperatifler Yılı Kutlama Komitesi kurulması hususu tutanağa bağlanmıştır. Aynı toplantıda sekretarya görevini Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü nün üstlenmesi kararlaştırılmıştır UKY Kutlama Komitesi üyeleri şunlardan oluşmuştur: 1. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı 2. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 3. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı 4. Milli Eğitim Bakanlığı 5. Kalkınma Bakanlığı 6. Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu 7. Türkiye Milli Kooperatifler Birliği Yönetim Kurulu Üyeleri 8. Türkiye Tarım Kredi Kooperatifleri Merkez Birliği 9. Türk Kooperatifçilik Kurumu 10. Uzman/Prof. Hüseyin POLAT 11. Akademisyen/Prof. Dr. Mustafa KARA 27/01/2011 tarihli toplantı sonrasında, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü nün 2012 Uluslararası Kooperatifler Yılı Kutlama Komitesi nin temas noktası olduğu hususu BM nin ilgili birimine ve BM Daimi Temsilciliğimize bildirilmiştir. Bu bilgilerin BM nin yıla özel hazırladığı internet sitesinde ülkemiz için ayrılan bölümde yayınlanması sağlanmıştır Uluslararası Kooperatifler Yılı Kutlama Komitesi ilk toplantısını Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü nde 13/10/2011 tarihinde yapmıştır. Söz konusu toplantıda yıl içerisinde gerçekleştirilecek faaliyetler konusunda bir Eylem Planı Taslağı hazırlanması için kooperatiflerden sorumlu üç Bakanlıktan birer temsilci, Türkiye Milli Kooperatifler Birliği nden bir temsilci, Tarım Kredi Kooperatifleri Merkez Birliği nden bir temsilci, Türk Kooperatifçilik Kurumundan bir temsilci ve Prof. Hüseyin POLAT tan oluşacak bir alt komisyon kurulması kararlaştırmış ve bu komisyona bir Eylem Planı Taslağı hazırlayarak Kutlama Komitesine sunma görevi verilmiştir. 8

17 Kutlama Komitesi nin sekretaryasını yürüten Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü tarafından Komite üyeleri ile işbirliği yapılacak kurum ve kuruluşlara birer yazı gönderilerek, söz konusu yıla ilişkin yapılacak eylem ve faaliyetler hakkında görüş ve önerilerini bildirmeleri istenilmiştir. İlgili kurumlardan alınan cevabi yazılar Sekretarya tarafından derlenmiş ardından Alt Komite tarafından bu öneriler 25/11/2011 tarihli toplantıda görüşülerek bir Eylem Planı Taslağı oluşturulmuştur. Alt Komite tarafından, anılan yıl kapsamında düzenlenecek etkinlik ve faaliyetlerin neler olacağı ve bunların nasıl yürütüleceğine ilişkin olarak hazırlanan taslak metin, 09/12/2011 tarihli 2012 Uluslararası Kooperatifler Yılı Kutlama Komitesi tarafından değerlendirilerek 44 maddelik kapsamlı bir Eylem Planı kabul edilmiştir. Komite toplantısı ardından Bakanlık Makamımızdan Onay alınarak yıla ilişkin çalışmalara başlanılmıştır. Yoğun çalışmalar sonucu kısa bir sürede Eylem Planı Taslağı nı hazırlayan Alt Komite nin, yıl içerisinde de sürekli olarak görev yapması öngörülmüştür. Bu kapsamda, çalışmalarını esas olarak e-posta yoluyla gerçekleştiren Alt Komite Üyeleri; 18/01/2012, 28/02/2012, 30/04/2012 ve 02/06/2012 tarihlerinde olmak üzere dört toplantıda daha bir araya gelmiştir. Söz konusu toplantılarda yıl kapsamında gerçekleştirilen ve gerçekleştirilecek olan eylemler ile ilgili bilgiler paylaşılmış ve yol haritası belirlenmiştir Uluslararası Kooperatifler Yılı Eylem Planı 2012 yılının BM tarafından Uluslararası Kooperatifler Yılı olarak ilan edilmesi nedeniyle, Komite tarafından bu yılın amacına uygun etkinlikler düzenlenmesine öncelik verilmiştir. Ayrıca, Bakanlık Makamlarının Onayına bağlanan Eylem Planı nın tüm paydaş kurum ve kuruluşlarca işbirliği içerisinde ve katılımcı bir anlayışla yürütülmesi konusuna Komite tarafından dikkat edilmiştir yılına özel olarak hazırlanan Eylem Planı nda yer alan faaliyetlere ilişkin bilgi aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. 9

18 Tablo Uluslararası Kooperatifler Yılı Türkiye Eylem Planı FAALİYETLER SORUMLU KURULUŞ İŞBİRLİĞİ YAPILACAK KURULUŞLAR TARİH AÇIKLAMA 1 Yapılacak bir basın toplantısı ile 2012 UKY nin ve bu yılda kooperatifçilik adına yapılacak etkinliklerin kamuoyu ile paylaşılması. GTB, GTHB, ÇŞB, TMKB Tüm Komite Üyeleri, Görsel ve Yazılı Medya Kuruluşları Ocak 2012 Tamamlandı 2 Yüksek Planlama Kurulu Karar alınmasının ardından, Türkiye Kooperatifçilik Strateji Belgesi ve Eylem Planının yürürlüğe konulması ve kamuoyu ile paylaşılması. GTB Belge hazırlıklarına katılan paydaş kuruluşlar Ocak-Mart 2012 Tamamlandı 3 Valilikler ve Belediyeler tarafından 2012 UKY kapsamında kooperatif farkındalığını artırmaya yönelik faaliyetlerde bulunulmasının teşvik edilmesi için İçişleri Bakanlığına yazı yazılması. GTB İçişleri Bakanlığı Valilik ve Belediyeler Ocak 2012 Tamamlandı 4 Kooperatif üst kuruluşlarının 2012 UKY hakkında bilgilendirilmesi. İlgili Bakanlıklar Kooperatif Üst Kuruluşları Ocak 2012 Tamamlandı 5 BM tarafından hazırlanan 2012 UKY logosunun resmi yazışmalarda kullanılması. İlgili Bakanlıklar Tamamlandı yılının tanıtımının yapılacağı bir internet sitesi kurulması. GTB, GTHB, TTKKMB Tüm Komite Üyeleri Ocak 2012 Tamamlandı yılına ilişkin programlar ve tanıtım filmlerinin hazırlanması ve yayınlanması. TRT Tüm Komite Üyeleri, RTÜK, işbirliği öngörülen Kurum ve Kuruluşlar Tamamlandı 8 Bu Toprağın Sesi, Hayatın Renkleri gibi kuşak programlarda kooperatifçilikle ilgili canlı yayınlar hazırlanması. TRT Tüm Komite Üyeleri, işbirliği öngörülen Kurum ve Kuruluşlar Tamamlandı UKY ilişkin önemli etkinliklerin devam eden programlarda duyurulması. TRT Tüm Komite Üyeleri, işbirliği öngörülen Kurum ve Kuruluşlar Tamamlandı 10 Görsel medyada kooperatiflere ilişkin vurgulama yapılması. GTB, GTHB, ÇŞB Tüm Komite Üyeleri, RTÜK, işbirliği öngörülen Kurum ve Kuruluşlar Tamamlandı 11 TV dizilerinde kooperatifçiliğe vurgu yapılması. GTB, GTHB, ÇŞB RTÜK, işbirliği öngörülen Kurum ve Kuruluşlar Tamamlandı 12 Tanıtıcı malzemeler bastırılması ve dağıtımı. İlgili Tüm Komite Üyeleri İşbirliği öngörülen Kurum ve Kuruluşlar Tamamlandı 13 Türkiye de kooperatifçilik hakkında uluslararası kurumlar ve toplantılarda dağıtılabilecek Türkçe, İngilizce, Almanca, Rusça ve diğer dillerde kitapçık hazırlanması ve bütün kurumların kullanımına sunulması. TKK Tüm Komite Üyeleri, işbirliği öngörülen Kurum ve Kuruluşlar Tamamlandı 10

19 FAALİYETLER SORUMLU KURULUŞ İŞBİRLİĞİ YAPILACAK KURULUŞLAR TARİH AÇIKLAMA 14 Kooperatifler Fuarı düzenlenmesi. TMKB Tüm Komite Üyeleri, işbirliği öngörülen Kurum ve Kuruluşlar Belirlenecek bir tarih Tamamlandı Ekim ile 2 Kasım 2012 tarihleri arasında düzenlenecek olan Dünya Kooperatifler Sergisine (ICA EXPOCOOP) Türkiye den ilgilenen kooperatiflerin katılımının sağlanması yönünde girişimlerde bulunulması. TMKB İlgili Bakanlıklar, Tüm Komite Üyeleri, Kooperatif Üst Kuruluşları Ocak-Ekim 2012 Tamamlandı 16 UKY kapsamında yabancı ülkelerde düzenlenecek konferans, toplantı gibi etkinliklerin duyurulması ve bu etkinliklere Komite adına katılımın sağlanması yönünde girişimlerde bulunulması. İlgili Bakanlıklar Tüm Komite Üyeleri Tamamlandı 17 Hatıra Para bastırılması. GTB Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü Belirlenecek bir tarih - 18 Milli Piyango çekilişi düzenlenmesi. GTB Türkiye Milli Piyango İdaresi Tamamlandı 19 Hatıra Pul bastırılması. GTB PTT Tamamlandı 20 Kooperatiflerin ve üst kuruluşlarının yıl içerisinde yapacakları yazışmalarda kullanılmak üzere özel zarf ve pul bastırmalarının teşviki. TMKB ve kooperatif üst kuruluşları PTT Tamamlandı 21 Kooperatiflerin yoğun olduğu bölgelerde kooperatiflerin birleşerek Hatıra Ormanı kurmalarının teşviki. TMKB Kooperatifler ve Üst Kuruluşları Özel At yarışı düzenlenmesi. GTHB Türkiye Jokey Kulübü Belirlenecek bir tarih - 23 Genel Kurullara katılan Bakanlık Temsilcileri vasıtasıyla, kooperatif ortaklarının 2012 Uluslararası Kooperatifler Yılı hakkında bilgilendirilmesi. İlgili Bakanlıklar Kooperatifler ve üst kuruluşları Tamamlandı 24 Yıl boyunca ulusal ve uluslararası boyutta konferans, panel sempozyum vb. bilimsel toplantılar düzenlenmesi ve konunun bu toplantılarda değerlendirilmesi. İlgili Tüm Komite Üyeleri İşbirliği öngörülen Kurum ve Kuruluşlar, TİKA Tamamlandı 25 Kooperatiflerin desteklenmesine yönelik hazırlanan Kooperatif Destekleme Programının (KOP-DES) hazırlık çalışmaları kapsamında, özel sektör ve kamu sektörünün yer alacağı geniş katılımlı toplantı, çalıştay, konferanslar düzenlenecektir. GTB İşbirliği öngörülen Kurum ve Kuruluşlar Tamamlandı 11

20 FAALİYETLER SORUMLU KURULUŞ İŞBİRLİĞİ YAPILACAK KURULUŞLAR TARİH AÇIKLAMA 26 Kadınlar tarafından kurulan kooperatiflere yönelik toplantılar düzenlenmesi. GTB, KEDV İşbirliği öngörülen Kurum ve Kuruluşlar Tamamlandı 27 Tüm Motorlu Taşıyıcılar Kooperatifleri Merkez Birliği ile birlikte toplantılar düzenlenmesi. GTB TMTKMB İşbirliği öngörülen Kurum ve Kuruluşlar Tamamlandı 28 Tüm Tüketim Kooperatifleri Merkez Birliği ile birlikte toplantılar düzenlenmesi. GTB TTKMB İşbirliği öngörülen Kurum ve Kuruluşlar Tamamlandı 29 Türkiye Esnaf ve Sanatkarlar Kredi ve Kefalet Kooperatifleri Merkez Birliği ile birlikte toplantılar düzenlenmesi. GTB TESKOMB İşbirliği öngörülen Kurum ve Kuruluşlar Tamamlandı 30 Tarım Satış Kooperatifleri Birlikleri ile birlikte toplantılar düzenlenmesi. GTB Tarım Satış Koop.Birlikleri İşbirliği öngörülen Kurum ve Kuruluşlar Tamamlandı 31 GTHB nin görev ve yetki alanına giren kooperatif üst kuruluşları tarafından toplantı veya konferanslar düzenlenmesi. GTHB, Kooperatif Üst Kuruluşları İşbirliği öngörülen Kurum ve Kuruluşlar Tamamlandı 32 ÇŞB nin görev ve yetki alanına giren kooperatif üst kuruluşları tarafından toplantı veya konferanslar düzenlenmesi. ÇŞB, Kooperatif üst Kuruluşları İşbirliği öngörülen Kurum ve Kuruluşlar Tamamlandı 33 Yıl boyunca kooperatifçilik eğitimine ilişkin seminerler düzenlenmesi. İlgili Tüm Komite Üyeleri İşbirliği öngörülen Kurum ve Kuruluşlar Tamamlandı 34 Üniversitelerin kooperatifçilik bölümlerinden mezun olan öğrencilerin kooperatiflerde daha rahat iş bulabilmesi yönünde çalışmalarda bulunulması. TMKB Tüm Komite Üyeleri ve diğer ilgili kuruluşlar Tamamlandı 35 Kooperatifçilik ile ilgili yüksek lisans ve doktora eğitimlerinin teşviki ve tez çalışmalarının desteklenmesi. TKK Tüm Komite Üyeleri ve Üniversiteler Tamamlandı 36 Kooperatifçilik alanında eğitim yapan öğrencilere burs desteği sağlanması. TMKB, TKK, TTKKMB Tüm Komite Üyeleri ve diğer ilgili kuruluşlar Tamamlandı 37 Ticaret Meslek Lisesi öğrencilerinin 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu hükümlerine göre kooperatiflerde uygulamalı eğitim/staj görmelerinin ve okul kooperatiflerinin geliştirilmesinin desteklenmesi. MEB İlgili Bakanlıklar, Kooperatif Üst Kuruluşları Tamamlandı 12