T.C. MARMARA ÜNĐVERSĐTESĐ EĞĐTĐM BĐLĐMLERĐ ENSTĐTÜSÜ GÜZEL SANATLAR EĞĐTĐMĐ BÖLÜMÜ MÜZĐK EĞĐTĐMĐ ANABĐLĐM DALI

Transkript

1 T.C. MARMARA ÜNĐVERSĐTESĐ EĞĐTĐM BĐLĐMLERĐ ENSTĐTÜSÜ GÜZEL SANATLAR EĞĐTĐMĐ BÖLÜMÜ MÜZĐK EĞĐTĐMĐ ANABĐLĐM DALI ÇAĞDAŞ GĐTAR ESERLERĐNĐN GĐTAR EĞĐTĐM TEKNĐKLERĐNE UYGUNLUĞUNUN ĐNCELENMESĐ Yüksek Lisans Tezi OZAN ÇINAR Tez Danışmanı: Prof. Dr. Yıldız Elmas Đstanbul, 2005

2 ÖNSÖZ Ülkemizde çağdaş müzik, cumhuriyet döneminin ilk yıllarından itibaren ulu önder Atatürk ün yönlendirmeleriyle gelişmeye başlamıştır. Birçok besteci yurt dışında müzik eğitimi alıp ülkemizin müziğini çağdaş formlara taşımak amacıyla besteler yapmış, müziğimizin geliştirilmesi ve gelecek kuşaklara aktarılması amacıyla eğitim kurumları açılmış ve bu yolla çağdaş müzik, müzik eğitiminin bir parçası haline getirilmiştir. Đçinde yaşadığımız yüzyıl değerlendirildiğinde, çağdaş müziğin gitar eğitimdeki yerinin yadsınamayacağı görülmektedir. Öğrencilerin yaşadıkları dönemin tekniğini kavramaları açısından çağdaş müzik önemli bir rol oynamaktadır. Araştırma, eğitim fakültelerindeki gitar eğitiminde çağdaş müziğin kullanımının öğrenci açısından değerlendirilmesi ve bu müziğin gitar eğitim tekniklerine uygunluğunun incelenmesi amacıyla yapılmıştır. Araştırmacı, tez çalışmasında desteğini eksik etmeyen tez danışmanı Prof. Dr. Yıldız Elmas a; veri toplama aşamasındaki desteği ve gitar eğitim teknikleri ile ilgili yardımından dolayı Yard. Doç. Dr. Sadık Yöndem e; yabancı metinlerin çevrilmesinde Burçin Yüksel e; iletişimle ilgili yardımlarından dolayı Alper Yakın a; teknik desteğinden dolayı Oğuz Demir e ve her türlü desteği kendisine göstermiş ailesine en içten teşekkürlerini sunar. Đstanbul, 2005 Ozan Çınar i

3 ÖZET Araştırma çağdaş gitar eserlerinin gitar eğitim tekniklerine uygunluğunu saptama amacıyla yapılmıştır. Bu amaç doğrultusunda Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik Eğitimi Ana Bilim Dalı nda öğrenim gören gitar öğrencilerinin eğitim öğretim sürecine ilişkin görüşleri saptanmıştır. Öğrencilerin eğitim öğretim sürecine ilişkin görüşlerini saptamak için, Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik Eğitimi Ana Bilim Dalı, Abant Đzzet Baysal Üniversitesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik Eğitimi Ana Bilim Dalı ve Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik Eğitimi Ana Bilim Dalı gitar öğrencilerinden oluşan 65 kişilik bir örneklem oluşturulmuştur. Araştırmada Çağdaş Gitar Müziği tarihleri arasında yaşamış Đngiliz, Fransız, Rus ve Latin bestecilerin eserleri ile sınırlandırılmıştır. Bu amaçla 70 adet eser seçilmiştir. Eserlerin gitar eğitim tekniklerine uygunluğunun analizi için ilgili kriterler bir gözlem formu oluşturularak belirlenmiş ve eserlerin analizi bu doğrultuda yapılmıştır. Kriterlerin oluşturulmasında eserlerin karakteristik özellikleri ve gitar eğitimini etkileyen nitelikleri saptanmış, bu yolla uygunluğu hakkında yorumlara varılmıştır. Araştırmada öğrenciler, okul içerisinde çağdaş gitar müziği ile ilgili olarak yeterince kaynak bulunmadığı, bu eserleri derste, sınavda veya okul içerisindeki dinletilerde yeterince seslendiremedikleri şeklinde görüş bildirmişlerdir. ii

4 Öğrenciler bölüm içinde birbirlerinden çağdaş müzik ile ilgili olarak faydalandıklarını belirtmiş ancak sınıf içerisinde öğretmenleriyle konuşabilmeleri konusunda çoğunluğu olumsuz görüş bildirmişlerdir. Bunun yanında elde edilen bulgular arasında öğrencilerin öğrendikleri gitar tekniklerini çağdaş eserler üzerinde uygulayabildiklerine dair olumlu görüş bildirmiş olmaları da yer almaktadır. Öğrencilerin büyük bir kısmının bu görüşte olması bu eserlerin öğrenci tarafından yadırganmayacağını düşündürmektedir. Araştırmada elde edilen çarpıcı bulgulardan biri de öğrencilerin Darius Milhaud, Frederico Mompou, Alexander Tansman, Lennox Berkeley, Benjamin Britten, Alberto Ginastera, John W. Duarte, Malcom Arnold, Stephen Dodgson, Richard R. Bennet, R. J. Vittorio, Đgor Rekhin, Stepan Rak, Egberto Gismonti, Nikita Koshkin gibi bestecilerin eserleri hakkında okulda herhangi bir uygulama yapmamış oldukları görüşünü belirtmeleridir. Araştırmada analiz edilen eserlerin gitar eğitimine ve tekniklerine uygun olduğu gözlenmiştir. Eserler yapısal açıdan(süre, ritmik yapı, kullanılan teknikler, notasyon v.b.) ve eğitim tekniklerine uygunluk açısından incelenmiş ve bu inceleme sonucunda eserlerin eğitimde kullanılabilir olduğu sonucuna varılmıştır. Ayrıca araştırma eğitimci ve öğrenciler için analizi yapılmış 70 adet çağdaş gitar eserini bünyesinde barındırdığından gitar eğitiminde kullanılabilecek bir repertuar niteliği de taşımaktadır. Bununla birlikte ortaya çıkan yeni sesler ve teknikler çağdaş eserler üzerinde uygulanmaktadır. Dolayısıyla öğrencinin bu teknikleri öğreneceği ve uygulayacağı alanın da çağdaş eserler olması gerekmektedir. Gitar eğitim tekniklerinden dinletme, ödevlendirme, birebir tekrar yoluyla öğretme gibi öğeler çağdaş eserler üzerinde de uygulanabilmektedir. Bu eserlerin gitar eğitiminde daha yoğun kullanılmasının öğrencinin başarısı açısından olumlu sonuçlar doğuracağı düşünülmektedir. iii

5 SUMMARY The study is made in order to establish compability of modern guitar works to guitar education techniques. In accordance with this aim, opinions of students who study Music at Fine Arts School are established. In order to get students opinions for educational process, a group of 65 students has been formed from guitar students of Marmara University, Faculty of Fine Arts, Music Education Science, Abant Đzzet Baysal University, Faculty of Fine Arts, Music Education Science, Gazi University Faculty of Fine Arts Music Education Science. In this study, modern guitar music is limited with English, French, Russian and Latin composers works that lived between 1970 and works are chosen for this purpose. In order to get analysis of compability of works of arts to guitar education techniques, some criteria are determined by composing an observation from and analysis of work of arts is made in this sense. When constituting criteria, characteristics of work of arts and it s qualities that effects guitar education are stabilized. Hence comments compability is made. During the study, students said that they couldn t find enough resources about modern guitar music and sufficiently vocalize this works of arts at lessons, exams or concerts inside the school. Students said that they benefit from each other about modern music but they gave negative opinions about talking to teachers about modern music at class. Furthermore among the evidences acquired, students gave positive opinions about that they are able to perform guitar techniques on modern works. If most of the students agree on this opinion that makes you think that they will not find those works of arts as strange. iv

6 One of the conspicuous evidences gotten from the study is that students didn t make any practice about works of arts of whom like Darius Mihaud, Frederico Mompou, Alexander Tansman, Lennox Berkeley, Benjamin Britten, Alberto Ginastera, John W. Duarte, Malcom Arnold, Stephen Dodgson, Richard R. Bennet, R. J. Vittorio, Đgor Rekhin, Stepan Rak, Egberto Gismonti, Nikita Koshkin. It is observed that the Works of arts which are analyzed in this study are appropriate for guitar education techniques. They are analyzed constructively (time, rhythmic structure, techniques in use, notation) and from a point of compability to guitar education techniques. As a result of this analysis, it is seen that the works are suitable in order to be used in education. Besides, this study has a concept of repertoire quality which can be used in guitar education techniques because it contains 70 modern guitar works which are analyzed for educationalists and students. Nevertheless new voices and techniques are performed on modern works of arts. Consequently the area which students will learn and perform these techniques should be modern works of arts. Components of guitar education techniques like having sb listen, giving sb a duty and teaching by repeat one by one are able to be used on modern works. If these works are used more densely on guitar education, it will give positive results for students success. v

7 ĐÇĐNDEKĐLER Sayfa ÖNSÖZ... i ÖZET... ii SUMMARY... iv ĐÇĐNDEKĐLER... vi TABLOLAR LĐSTESĐ... x I. GĐRĐŞ Problem Amaç Önem Sınırlılıklar Sayıltılar II. ĐLGĐLĐ LĐTERATÜR...20 III. ARAŞTIRMANIN YÖNTEMĐ Araştırmanın Modeli Evren ve Örneklem Evren Örneklem Verilerin Toplanması Gözlem Formu Öğrencilerin Çağdaş Gitar Eserleri ve Eğitim Sürecine ilişkin Görüşleri Anketi Verilerin Çözümlenmesi IV. BULGULAR VE YORUMLAR ÇAĞDAŞ GĐTAR ESERLERĐNĐN GĐTAR EĞĐTĐM TEKNĐKLERĐNE UYGUNLUĞUNA ĐLĐŞKĐN ELDE EDĐLEN BULGULAR Leo Brouwer / Simple Etudes No Leo Brouwer / Simple Etudes No Leo Brouwer / Simple Etudes No Leo Brouwer / Simple Etudes No Leo Brouwer / Simple Etudes No vi

8 4.1.6 Leo Brouwer / Simple Etudes No Leo Brouwer / Simple Etudes No Leo Brouwer / Simple Etudes No Leo Brouwer / Simple Etudes No Leo Brouwer / Simple Etudes No Leo Brouwer / Simple Etudes No Leo Brouwer / Simple Etudes No Leo Brouwer / Simple Etudes No Leo Brouwer / Simple Etudes No Leo Brouwer / Simple Etudes No Leo Brouwer / Simple Etudes No Leo Brouwer / Simple Etudes No Leo Brouwer / Simple Etudes No Leo Brouwer / Simple Etudes No Leo Brouwer / Simple Etudes No Leo Brouwer / La Espiral Eterna Leo Brouwer / Canticum Leo Brouwer / Cancion de Cuna Leo Brouwer / Ojos Brujos Leo Brouwer / Fuga Leo Brouwer / Preludio Leo Brouwer / Elogio de la Danza Leo Brouwer / Guajira Criolla Joaquin Rodrigo / Invocation et Danse Joaquin Rodrigo / En Los Trigales Joaquin Rodrigo / Tiento Antiguo Joaquin Rodrigo / Far Sarabande Carlo Domeniconi / Time and Space Carlo Domeniconi / The Chinese Carlo Domeniconi / Hommage a Oliver Messiaen Carlo Domeniconi / Sunayama Henge Carlo Domeniconi / A Step to Paradise Emilio Pujol / Cancion de Cuna Emilio Pujol / In Memoriam Tarrega Astor Piazzolla / Campero Astor Piazzolla / Acentuado Astor Piazzolla / Triston Astor Piazzolla / Compadre Roberto J. de Vittorio / La Esquina Azul Roberto J. de Vittorio / El Cafe de Los Billares Roberto J. de Vittorio / La Calle Perdida Roberto J. de Vittorio / El Vals del Noctambulo Roberto J. de Vittorio / Asi Cantaba Rodolfo Roberto J. de Vittorio / Dias de Verano Roberto J. de Vittorio / El Vals de la Calle Angosta Roberto J. de Vittorio / La Ultima Feria Roberto J. de Vittorio / Al Final del Callejon vii

9 Roberto J. de Vittorio / Un Farol y Un Gato Roberto J. de Vittorio / Pequeno Vals Roberto J. de Vittorio / Paseo de la Tarde Roland Dyens / Song Capricorne Roland Dyens / Tango en Skai Nikita Koshkin / Usher Waltz Eduardo Sainz de la Maza/ Campanas del Alba William Walton / Bagatell No William Walton / Bagatell No William Walton / Bagatell No William Walton / Bagatell No William Walton / Bagatell No Andres Segovia / Improntu Reginald S. Brindle / Natural Harmonics Reginald S. Brindle / Repeated Semiquavers Alberto Ginastera / Danza de la Moza Donosa Stepan Rak / Petit Nocturne Stepan Rak / Rumba Çağdaş Gitar Eserlerinin Gitar Eğitim Tekniklerine Uygunluğuna Đlişkin Elde Edilen Bulgulara Ait Yorumlar ÖĞRENCĐLERĐN ÇAĞDAŞ GĐTAR ESERLERĐ VE EĞĐTĐM ÖĞRETĐM SÜRECĐ ĐLE ĐLGĐLĐ GÖRÜŞLERĐNE ĐLĐŞKĐN ELDE EDĐLEN BULGULAR VE YORUMLAR Öğrencilerin Çağdaş Gitar Bestecileri Hakkındaki Görüşlerine Đlişkin Elde Edilen Bulgular Öğrencilerin Çağdaş Gitar Bestecileri hakkındaki Görüşlerine Đlişkin Elde Edilen Bulgulara Ait Yorumlar Öğrencilerin Çağdaş Gitar Eserlerini Okul Đçerisinde Seslendirebilmelerine Đlişkin Elde Edilen Bulgular Öğrencilerin Çağdaş Gitar Eserlerini Okul Đçerisinde Seslendirebilmelerine Đlişkin Elde Edilen Bulgulara Ait Yorumlar Öğrencilerin Çağdaş Gitar Eserleri ile Đlgili Okul Đmkanlarından Faydalanmalarına Đlişkin Elde Edilen Bulgular Öğrencilerin Çağdaş Gitar Eserleri ile Đlgili Okul Đmkanlarından Faydalanmalarına Đlişkin Elde Edilen Bulgulara Ait Yorumlar Öğrencilerin Çağdaş Gitar Eserlerinin Gitar Eğitiminde Kullanımı ile ilgili Görüşlerine Đlişkin Elde Edilen Bulgular Öğrencilerin Çağdaş Gitar Eserlerinin Gitar Eğitiminde Kullanımı ile ilgili Görüşlerine Đlişkin Elde Edilen Bulgulara Ait Yorumlar Öğrencilerin Çağdaş Gitar Eserlerinin Analizini Yapabilmelerine Đlişkin Elde Edilen Bulgular Öğrencilerin Çağdaş Gitar Eserlerinin Analizini Yapabilmelerine Đlişkin Elde Edilen Bulgulara Ait Yorumlar Öğrencilerin Çağdaş Gitar Eserleri ile ilgili Okul Dışındaki Kaynaklardan Yararlanabilmelerine Đlişkin Elde Edilen Bulgular viii

10 Öğrencilerin Çağdaş Gitar Eserleri ile ilgili Okul Dışındaki Kaynaklardan Yararlanabilmelerine Đlişkin Elde Edilen Bulgulara Ait Yorumlar Öğrencilerin Çağdaş Formda Yazdıkları Eser veya Eşlikler ile Đlgili Görüşlerine Đlişkin Elde Edilen Bulgular Öğrencilerin Çağdaş Formda Yazdıkları Eser veya Eşlikler ile Đlgili Görüşlerine Đlişkin Elde Edilen Bulgulara Ait Yorumlar Öğrencilerin Öğretmenlerinin Çağdaş Gitar Müziğine Olan Bakış Açısı ile Đlgili Görüşlerine Đlişkin Elde Edilen Bulgular Öğrencilerin Öğretmenlerinin Çağdaş Gitar Müziğine Olan Bakış Açısı ile Đlgili Görüşlerine Đlişkin Elde Edilen Bulgulara Ait Yorumlar Öğrencilerin Çaldıkları Müzik Dönemleri ile Đlgili Görüşlerine Đlişkin Elde Edilen Bulgular Öğrencilerin Çaldıkları Müzik Dönemleri ile Đlgili Görüşlerine Đlişkin Elde Edilen Bulgulara Ait Yorumlar Öğrencilerin Kendilerini Geliştirdiğini Düşündükleri Müzik Dönemlerine Đlişkin Elde Edilen Bulgular Öğrencilerin Kendilerini Geliştirdiğini Düşündükleri Müzik Dönemlerine Đlişkin Elde Edilen Bulgulara Ait Yorumlar V. SONUÇ VE ÖNERĐLER Sonuç Öneriler KAYNAKLAR EKLER EK 1 Leo Brouwer EK 2 Joaquin Rodrigo EK 3 Carlo Domeniconi EK 4 Emilio Pujol EK 5 Astor Piazzolla EK 6 Roberto J. de Vittorio EK 7 Roland Dyens EK 8 Nikita Koshkin EK 9 Eduardo Sainz de la Maza EK 10 William Walton EK 11 Andres Segovia EK 12 Reginald S. Brindle EK 13 Alberto Ginastera EK 14 Stepan Rak EK ÖĞRENCĐLERĐN ÇAĞDAŞ GĐTAR ESERLERĐ VE EĞĐTĐM SÜRECĐNE ĐLĐŞKĐN GÖRÜŞLERĐ ANKETĐ EK GÖZLEM FORMU ix

11 TABLOLAR LĐSTESĐ Sayfa Tablo 1: Öğrencilerin Cinsiyet Değişkenine Göre Frekans ve Yüzde Dağılımları 27 Tablo 2: Öğrencilerin Yaş değişkenine Göre Frekans ve Yüzde Dağılımları.27 Tablo 3: Öğrencilerin Mezun Oldukları Okullara Göre Frekans ve Yüzde Dağılımları.28 Tablo 4: Öğrencilerin Devam Ettikleri Sınıfa Göre Frekans ve Yüzde Dağılımları...28 Tablo 5: Öğrencilerin Gitar Çaldıkları Süreye Göre Frekans ve Yüzde Dağılımları..29 Tablo 6: Öğrencilerin Emilio Pujol Hakkındaki Görüşleri Tablo 7: Öğrencilerin Darius Milhaud Hakkındaki Görüşleri Tablo 8: Öğrencilerin Frederico Mompou Hakkındaki Görüşleri.103 Tablo 9: Öğrencilerin Andres Segovia Hakkındaki Görüşleri..104 Tablo 10: Öğrencilerin Alexander Tansman Hakkındaki Görüşleri.104 Tablo 11: Öğrencilerin Joaquin Rodrigo Hakkındaki Görüşleri Tablo 12: Öğrencilerin William Walton Hakkındaki Görüşleri 105 Tablo 13: Öğrencilerin Lennox Berkeley Hakkındaki Görüşleri..106 Tablo 14: Öğrencilerin E. Sainz de la Maza Hakkındaki Görüşleri.106 Tablo 15: Öğrencilerin Benjamin Britten Hakkındaki Görüşleri..107 Tablo 16: Öğrencilerin Alberto Ginastera Hakkındaki Görüşleri.107 x

12 Tablo 17: Öğrencilerin Reginald S. Brindle Hakkındaki Görüşleri..108 Tablo 18: Öğrencilerin John W. Duarte Hakkındaki Görüşleri.108 Tablo 19: Öğrencilerin Astor Piazzolla Hakkındaki Görüşleri.109 Tablo 20: Öğrencilerin Malcom Arnold Hakkındaki Görüşleri 109 Tablo 21: Öğrencilerin Stephen Dodgson Hakkındaki Görüşleri.110 Tablo 22: Öğrencilerin Richard R. Bennet Hakkındaki Görüşleri 110 Tablo 23: Öğrencilerin R. J. de Vittorio Hakkındaki Görüşleri 111 Tablo 24: Öğrencilerin Leo Brouwer Hakkındaki Görüşleri.111 Tablo 25: Öğrencilerin Đgor Rekhin Hakkındaki Görüşleri Tablo 26: Öğrencilerin Stepan Rak Hakkındaki Görüşleri Tablo 27: Öğrencilerin Carlo Domeniconi Hakkındaki Görüşleri 113 Tablo 28: Öğrencilerin Egberto Gismonti Hakkındaki Görüşleri.113 Tablo 29: Öğrencilerin Roland Dyens Hakkındaki Görüşleri Tablo 30: Öğrencilerin Nikita Koshkin Hakkındaki Görüşleri.114 Tablo 31: Öğrencilerin Okula girmeden Önce Çaldığınız Çağdaş Eser Var mı? Sorusuna Đlişkin Görüşleri.115 Tablo 32: Öğrencilerin Çağdaş Gitar Eserlerini Derste Seslendirebilmelerine Đlişkin Görüşleri 116 Tablo 33: Öğrencilerin Çağdaş Gitar Eserlerini Sınavlarda Seslendirebilmelerine Đlişkin Görüşleri 116 Tablo 34: Öğrencilerin Çağdaş Gitar Eserlerini Bölüm Konserlerinde Seslendirebilmelerine Đlişkin Görüşleri xi

13 Tablo 35: Öğrencilerin Çağdaş Gitar Müzik ile Đlgili Anadal Öğretmeninden Yeterince Yararlanma Konusuna Đlişkin Görüşleri 118 Tablo 36: Öğrencilerin Çağdaş Gitar Müziği ile Đlgili Bölümden Yeterince Yararlanabilmelerine Đlişkin Görüşleri..118 Tablo 37: Öğrencilerin Çağdaş Gitar Müziği ile Đlgili Bölüm Đçinde Faydalandıkları Arkadaşlarının Olmasına Đlişkin Görüşleri 119 Tablo 38: Öğrencilerin Çağdaş Gitar Eserleri ile Đlgili Derste Öğretmenleriyle Konuşabilmelerine Đlişkin Görüşleri.119 Tablo 39: Öğrencilerin okul Đçerisinde Çağdaş Gitar Eserlerini Dinleme Đmkanlarına Đlişkin Görüşleri.120 Tablo 40: Öğrencilerin Okul Đçersindeki Çağdaş Gitar Eserleri ile Đlgili Kaynakların Yeterliliğine Đlişkin Görüşleri 120 Tablo 41: Öğrencilerin Okul Đçerisinde Çağdaş Gitar Müziği ile Đlgili Seminer, Dinleti v.b. Düzenlenmesine Đlişkin Görüşleri..121 Tablo 42: Öğrencilerin Gitarın Çağdaş Müziğe Uygun Bir Enstrüman Olmasına Đlişkin Görüşleri 122 Tablo 43: Öğrencilerin Çağdaş Eserlerin Gitarda Kullanılan Teknikleri Geliştirmesine Đlişkin Görüşleri.123 Tablo 44: Öğrencilerin Çağdaş Gitar Müziğinin Gitar Eğitiminde Kullanılabilirliğine Đlişkin Görüşleri.123 Tablo 45: Öğrencilerin Çağdaş Eserleri Kullanmakta Zorlanmalarına Đlişkin Görüşleri 124 Tablo 46: Öğrencilerin Çağdaş Eserler Üzerinde Öğrendikleri Gitar Tekniklerini Uygulayabilmelerine Đlişkin Görüşleri..124 xii

14 Tablo 47: Öğrencilerin Çaldıkları Çağdaş Eserlerin Analizini Yapabilmelerine Đlişkin Görüşleri 125 Tablo 48: Öğrencilerin Çağdaş Eserlerin Notalarını Okul Dışında Elde Etmelerine Đlişkin Görüşleri.126 Tablo 49: Öğrencilerin Çağdaş Eserlerin Kayıtlarını Evde Dinleyebilmelerine Đlişkin Görüşleri 127 Tablo 50: Öğrencilerin Çağdaş Formda Yazdıkları Eser veya Eşliklere Đlişkin Görüşleri 128 Tablo 51: Öğrencilerin Öğretmenlerinin Çağdaş Gitar Müziğine Olan Bakış Açısına Đlişkin Görüşleri.129 Tablo 52: Öğrencilerin Çaldıkları Müzik Dönemlerine Đlişkin Görüşleri.130 Tablo 53: Öğrencilerin Kendilerini Geliştirdiğini Düşündükleri Müzik Dönemlerine Đlişkin Görüşleri 131 xiii

15 I. GĐRĐŞ ÇAĞDAŞ MÜZĐK Yirminci yüzyıl bilim ve teknoloji alanındaki gelişmelerin de etkisiyle kendinden önceki dönemlere göre çok daha hızlı yaşanmıştır. Daha önceki dönemlerde sanat akımları yüzyıl, yüz elli yıl gibi sürelere yayılırken, yirminci yüzyılda hayatın kazandığı hızın da etkisiyle bu süreler kısalmış, hatta aynı yıllar içerisinde birçok sanat akımı varlığını sürdürmüştür. Bunun sonucunda birçok besteci de yaşamları boyunca birden fazla akım içerisinde üretkenlik gösterebilmişlerdir. Yirminci yüzyıl iki dünya savaşı, teknolojik ve bilimsel gelişmeleriyle tüm insanlığı derinden etkilemiş, bu dönemde özellikle müzik alanında köklü değişiklikler gerçekleşmiş. Müzikte bugüne kadar geçerli olan kuralların birçoğu yıkılmıştır. Özellikle ses öğesi üzerinde birçok deney gerçekleşmiş, çalgıların kapasiteleri zorlanmış ve buna bağlı olarak kullanım şekillerinde de yeni teknikler ortaya çıkmıştır. Besteciler yaşamları boyunca karşılaştıkları olaylara tepkilerini verirken o zamana kadar kabul gören teorik birikimi de sorgulamışlar ve geliştirme ihtiyacı duymuşlardır. Çağımız bestecileri aynı anda birden fazla tonalite kullanmış, hatta daha da öteye giderek yılları arasında dönemine uygun örnekler veren Arnold Schoenberg 1909 yılında Atonal (Tondışı) mantığa varmıştır de Expressionist (Dışavurumcu) tarzda Pierrot Lunaire i yazdıktan sonra, öğrencilerinden Berg ve Webern, Serial (Dizisel) denklemler türetirken, 1 Mehmet Kaygısız, Müzik Tarihi, Kaynak Yayınları, Đstanbul 1999, s. 269.

16 kendisi 1920 li yıllarda ton ve ezgi kavramlarını yeniden ele alarak tonal müziğin öğelerini dizi ile bağdaştırmıştır. 2 Yirminci yüzyılda ortaya çıkmış ve günümüze dek gelişimini sürdürmüş müzik akımlarının tümüne çağdaş müzik denmektedir. Müziğin üç temel öğesi olan seslerin yatay bir şekilde değerlendirilmesiyle ortaya çıkan ezgi ve tartım(ritim), seslerin dikey değerlendirilmesiyle ortaya çıkan uyum(armoni) ve seslerin diğer öğelerle olan ilişkisinin değerlendirilmesiyle ortaya çıkan biçim(form), konularında birçok gelişme kaydedilmiştir. Bu gelişmelerin ilk örneklerini veren besteciler öncü, bu gelişmeleri kabullenip uygun bir anlayışla eser veren besteciler ilerici ve gelişmeleri görmezden gelip eski anlayışa göre eser veren besteciler ise gelenekçi olarak tanımlanmaktadır. Bu dönemde diğer dönemlere kıyasla çok daha çeşitli ekoller bulunmaktadır. Merkezi Paris olan izlenimcilik(debussy, Stravinsky), merkezi Viyana olan anlatımcılık(schoenberg, Berg, Webern), Almanya ve Macaristan merkezli yeni-klasikçilik(hindemith, Bartok, Kodaly) ve Amerika merkezli deneycilik(bloch, Copland, Ives, Varese) gibi belli başlı görüşler bu dönemde doğmuştur. Bununla birlikte yirminci yüzyılın başında Đngiltere, Rusya, Đspanya gibi ülkelerin bestecileri ulusal kimlikleriyle öne çıkmaya başlamışlardır. 1. Đngiltere de Çağdaş Müzik Đngiltere sanayi devrimini ilk gerçekleştiren ülke olmasına karşın 18. ve 20. yüzyıllar arası müzik alanında bir varlık gösterememiştir. Ancak Ralp Vaughan Williams, ülkesinin yerli müzik kaynaklarıyla bağlantı kurarak 20. yüzyıl Đngiliz müziğinin yaratılmasını sağlamış ve kendisinden sonra gelecek besteciler için bir örnek teşkil etmiştir. Đngiltere de çağdaş müzik bestecilerini üç kuşak etrafında gruplamak mümkündür. 2 Kemal Mete Sakpınar, Yirminci Yüzyıl Müziğinde Avant-Garde Öğeler, Yüksek Lisans Tezi, (Đstanbul: 2002) s. 2. 2

17 Birinci kuşak Đngiliz bestecilerinin başında Edward Elgar ( ), Frederick Delius ( ) ve Ralph Vaughan Williams ( ) gelmektedir. Bu bestecilerden Edward Elgar Alman müziğinden, Frederick Delius ise daha çok Fransız müziğinden etkilenmişlerdir. Edward Elgar 1904 de sir unvanını almış, 1924 de Kral 7. Edward ın müzik danışmanı olmuş ve 1931 yılında baron unvanını alarak Đngiliz müziğinin en önemli isimlerinden biri haline gelmiştir. Elgar ın müziğinde kendine özgü melodi çizgisi ve konuşma dilindeki vurguları müziğine aktarması, bestelerine belirgin bir Đngiliz havası verir. Koro için müzik bestelemesi de bu ülkenin koro geleneğine örnek oluşturmuştur. Elgar kantatları ve oratoryolarında koroyu geniş ölçüde kullanmıştır. 3 Bestecinin önemli eserleri arasında Enigma Varyasyonları The Dream of Gerantios (Garantios un Düşü) (1900) ve The Apostles (Misyonerler) (1903) adlı oratoryoları, Cockaigne (Kokeyn) (1901) konser üvertürü, Falstaff adlı senfonik şiiri bulunmaktadır. Bu eserlerin yanında besteciye ait keman ve viyolonsel konçertoları da vardır. Frederick Delius ise Fransız müziğinden özellikle de Debussy den etkilenmesinin bir sonucu olarak müziğinde izlenimci bir çizgi takip etmiştir. Kendi halk müziğinden de faydalanmış olan Delius, Leipzig Konservatuarı nda bestecilik eğitimi almıştır de Fransa ya yerleşmiş ve çalışmalarını burada sürdürmüştür. In a Summer Garden (Bir Yaz Bahçesinde) (1908), On Hearing the First Cockoo in Spring (Baharda Duyulan Đlk Guguk Kuşu) (1912) adlı senfonik şiirleri; Sea Drift (Deniz Akıntısı) (1904), A Mass of Life (Hayatın Parçası) (1908) adlı orkestra çalışmaları ve A Village Romeo and Juliet (Romeo ve Juliet Köyü) (1901) adlı operası bestecinin önde gelen eserlerindendir. 3 Evin Đlyasoğlu, Zaman Đçinde Müzik, Başlangıcından Günümüze Örneklerle Batı Müziğinin Evrimi, Yapı Kredi Yayınları, Đstanbul, Ekim s

18 Ralph Vaughan Williams, 12 Ekim 1872 de Down Ampney de dünyaya gelmiştir yılında Londra Kraliyet Müzik Akademisi ne kabul edilmiştir de Berlin de Max Bruch ve Paris te Maurice Ravel ile birlikte eğitim görmüştür. Williams, Bartok ve Janacek gibi hayatı boyunca ülkesinin halk müziğini incelemiş ve bu müziğe olan ilgisi ve geleneksel kilise müziği çalışmaları, bestelerindeki bakış açısını derinden etkilemiştir. 4 Ralph Vaughan Williams ın müziğinin her döneminde ulusal bir bilinç söz konusudur. Bestecinin en önemli eserleri arasında Fantasia on a Theme of Thomas Tallis (Thomas Tallis in Bir Teması Üzerine Fantezi) (1910), yılları arasında yazmış olduğu dokuz senfoni, keman konçertosu (1925) ve piano konçertosu (1933) yer almaktadır. Bu üç bestecinin yanı sıra bu dönemde yaşamış diğer Đngiliz besteciler arasında Gustav Holst ( ), Granville Bantock ( ), John Đreland ( ), Franck Bridge ( ) ve Arnold Bax ( ) sayılabilir. Đkinci Kuşak Đngiliz bestecilerinin en önemlileri arasında, William Walton ( ), Lennox Berkeley ( ), Benjamin Britten ( ) sayılabilir. William Walton, Oxford Üniversitesi nde başladığı müzik eğitimini 1920 yılında yarıda bırakmıştır dan sonra film müzikleri bestelemiş, Đkinci Dünya Savaşı ndan sonra müzik stilini değiştirmeyi reddetmesiyle birlikte müziği geri planda kalmıştır. Bestecinin gitar için yazdığı eserleri de bulunmaktadır. Lennox Berkeley, Oxford ve Paris te Nadia Boulanger ile çalışmıştır. Yeni klasikçi akımdan etkilenmiş olan besteci yılları arasında Kraliyet Müzik Akademisi nde öğretmenlik yapmıştır. Dört adet senfoni, Nelson adlı bir opera (1954) piyano ve gitar parçaları ve birçok oda müziği eseri bestelemiştir. 5 Benjamin Britten, yirminci yüzyılın en büyük Đngiliz bestecisi olarak kabul edilmektedir. Akademik eğitimine Norfolk da başlamıştır.1930 yılında Londra Kraliyet 4 Robert P. Morgan, Twentieth Century Music, W. W. Norton and Company, Newyork 1991, s Paul Griffits, 20th Century Music, The Thames and Hudson Encyclopeadia, by Thomas and Hudson ltd, London 1986, s

19 Müzik Akademisi ne girmiş, 1939 da Đkinci Dünya Savaşı sebebiyle Amerika ya gitmiş 1942 yılına kadar bu ülkede yaşamıştır. Đlk olarak Londr da Leon Goossens ve yaylı üçlü ile seslendirilen obua, keman, viyola ve viyolonsel için Fantezi, on dokuz yaşında bestecinin adını uluslar arası duyuran ilk çalışma olmuştur 6. Britten kariyeri boyunca insan sesine büyük ilgi göstermiş, çok sayıda şarkı, birçok koro çalışması ve kantat bestelemiştir. Opera alanında Peter Grimes (1945) adlı eseriyle başarıya ulaşmıştır. Daha sonra yazdığı A Mid-Summer Night s Dream (Bir Yaz Gecesi Rüyası) (1960) adlı operası büyük başarı kazanmıştır. Ayrıca besteci yılları arasında on sekiz belgesel ve bir film müziği bestelemiştir. Bestecinin yazdığı bir gitar eseri de bulunmaktadır. Eserleri arasında birçok motet, marş ve kantat bulunmaktadır. Bunlardan bazıları; A Ceremony of Carols (Noel Kutlamaları) (1942) ve Rejoice in the Lamb (Kuzunun Sevinci) (1943) dir. Eserlerin sözlerini Cristopher Smart yazmıştır. Diğer besteleri gibi operalarında da Britten ın stili eklektiktir. Kullandığı model ve müzikal ölçü Đngiliz vezin tekniği geleneği ile uyum göstermektedir. Bu sebepten halk onun operalarını kolaylıkla anlayabilmektedir. 7 Bestecinin diğer eserleri arasında; On çalgı için yazılmış bir oda senfonisi olan Sinfonietta (1933), Young Apollo (Genç Apollo) (1939), Canadian Carnival (Kanada Karnavalı) (1940), Scottish Balade (Đskoç Baladı) (1941), Viyola ve Yaylı Çalgılar Orkestrası için Lachrymae (1977), God Save the Queen (Tanrı Kraliçeyi Korusun) (1967) bulunmaktadır. Üçüncü Kuşak Đngiliz bestecileri arasında önde gelen isimler; Malcom Arnold (1921), Peter Maxwell Davies (1934), Richard Rodney Bennet (1936) olarak sayılabilir. 6 Arnold Whittall, The Music of Britten and Tippet. Studies in Themes and Techniques, Cambridge University Pres, 1990, s Damla Tunçer, Yirminci Yüzyıl Đngiliz Bestecileri Ve Belli Başlı Obua Eserlerinin Đncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, (Đstanbul; 2004) s

20 Malcom Arnold, Kraliyet Müzik Akademisi nde Gordon Jackob ile çalışmış, besteci olarak başarı elde etmeden önce orkestrada trompetçi olarak görev yapmıştır. Besteci müziğinde tonal anlayışı benimsemiş, klasik kontrpuandan caza kadar değişik stiller kullanmıştır. Bestecinin yazdığı bir gitar konçertosu da bulunmaktadır. Peter Maxwell Davies, Hint ve Ortaçağ müziklerini incelemiş ve eserlerinde kullanmıştır de Roma da müzik eğitimi almış, 1959 da Đngiltere ye dönmüştür. En önemli eseri Taverner (1970) adlı operasıdır. Richard Rodney Bennet, Londra Kraliyet Müzik Akademisi nde öğrenim görmüştür. Besteci Lennox Berkeley le çalışmış daha sonra Pierre Boulez ile müzik çalışmalarını sürdürmüştür. Besteci film müzikleri de bestelemiştir. Bu bestecilerin dışında üçüncü kuşak besteciler arasında David Bedford (1937), Bill Hopkins ( ) ve Simon Bainbridge (1952) gibi isimler sayılabilir. 2. Rusya da Çağdaş Müzik Rusya da devrimden sonra Çağdaş Müzik Birliği (1923) kurulmuştur. Sanatçılar bu kurum aracılığıyla batılı sanatçılarla iletişime geçmiştir. Bu kurum sayesinde pek çok modern eser seslendirilmiş veya sahnelenmiştir. Rusya da devrim sonrası müzik eğitimi okul çağındaki çocuklardan yetişkinlere kadar tüm halkı içine almıştır. Bu dönemde Rusya da müzik eğitiminin hedefleri; a. Eğitimin ilk kademesinden başlayarak müzik eğitimini zorunlu kılmak, b. Profesyonel ve genel müzik eğitimini birlikte almak, c. Genç yetenekleri özel müzik okullarına alarak yetiştirmek, d. Kitle eğitimi için yurt sathında irili ufaklı profesyonel ve amatör grup, koro, orkestra vb. kurarak sanatı halkın yaşamına katmak 8 olarak özetlenebilir. 8 Mehmet Kaygısız, Müzik Tarihi, Kaynak Yayınları, Đstanbul 1999, s

21 Rus müziğinin en büyük isimlerinden biri Sergey Prokofiyef ( ) dir. Prokofiyef, müzik eğitimini St. Petersburg Konservatuarı nda almıştır. Besteci ilk yapıtlarını izlenimci akımdan etkilenerek yazmıştır yılında Rusya dan ayrılmış, 1932 de ise kesin dönüş yaparak ülkesine yerleşmiştir. Đkinci Dünya Savaşı süresince Kafkasya da kalarak işlevsel müzikle ilgilenmiştir. Rus müziğinin önde gelen bestecilerinden biri de Dimitri Şostakoviç ( ) dir. Şostakoviç St. Petersburg Konservatuarı nda Glazunov un öğrencisi olmuş, ilk senfonisini henüz öğrenciyken yazmıştır. Şostakoviç Sovyet Rusya da Prokofiyef ile birlikte müziğin en büyük isimlerinden biridir. Eserlerinde halk ezgilerine de yer veren Şostakoviç, Prokofiyef in etkisi altında kalmıştır. Şostakoviç 15 senfoni, 15 yaylı çalgılar dörtlüsü, 2 keman konçertosu, 2 viyolonsel konçertosu dahil olmak üzere 150 dolayında büyük eser yazmıştır. Rusya da genellikle yerel müzik dili eserlere taşınmıştır. Aram Haçaturyan ( ) Ermeni ve Kafkas ezgilerini, Kara Karayev (1918) Azeri ezgilerini, Georgi Sviridov (1915) Gürcü ezgilerini ve Arvo Part (1935) Estonya ezgilerini müziklerine taşımışlardır. Rus müziğinin önemli diğer bestecileri arasında Dimitri Kabalevski (1904), Alfred Schnittke (1934), Nikolay Miyaskovski ( ) ve Edison Denisov (1929) sayılabilir. Rus besteciler müziklerinde kullandıkları dilin karmaşıklığı nedeniyle çok yoğun eleştirilere maruz kalmışlar daha sonraları özellikle bu eleştiriler sonucunda daha yalın ve anlaşılır bir anlatım yolunu benimsemişlerdir. 3. Fransa da Çağdaş Müzik Fransa da çağdaş müziğin başlıca temsilcileri arasında; Maurice Ravel ( ), Albert Roussel ( ), Eric Satie ( ), Darius Milhaud ( ) ve Olivier Messiaen(1908) sayılabilir. Maurice Ravel, müzik eğitimine 1889 da Paris Konservatuarı nda başlamıştır. Anlatımcı akımın temsilcilerinden biri olarak kabul edilmektedir. Debussy den ayrıldığı 7

22 en önemli nokta ise müziğinde alaycı bir ifade kullanmış olmasıdır. Müziğinde form sorunlarından çok nitelikle ilgilenmiştir. Rus müziğini yakından incelemiştir. Eserleri arasında en büyük çapta yazılmış yapıtı olan Daphnis et Chloe (1910) yanında, Đspanyol Rapsodisi (1907), Gaspard de la Nuit (1909), La Valse (1920) sayılabilir. Albert Roussel, 1898 de Scola Cantorum a giderek Vincent d Indy nin öğrencisi olmuştur. Besteci yeni klasikçi akımın ustalarından sayılmaktadır. 2. Senfonisi ve Fa Majör Süit i bu dönemin örneklerindendir. Diğer eserleri arasında; Divertissement (1906), Evocations (Çağrılar) (1910), Le Festin de l araignee (Örümceğin Şöleni) (1912), Aeneas (1935) sayılabilir. Eric Satie, 1905 yılında Scola Cantorum a giderek Albert Roussel ile çalışmadan önce ciddi bir müzik eğitimi almamıştır. Darius Milhaud, Arthur Honegger, Francis Poulenc, Germanie Tailleferre, Georges Auric, Louis Durey adlı bestecilerden oluşan Fransız Altıları adlı grubu büyük ölçüde etkilemiştir. Yapıtları arasında; Relache (Uğrak) (1924), Deseriptions Automatiques (Otomatik Betimlemeler) (1913), Parade (Geçit) (1916) sayılabilir. Darius Milhaud, Paul Dukas ın öğrencisidir.1945 te Paris Konservatuarı kompozisyon öğretmenliğine atanmıştır. Yazmış olduğu 200 ün üzerinde eser bulunmaktadır. Gençlik yapıtlarında bitonalite (çok tonluluk) üzerine yoğunlaşmıştır. Yapıtları arasında 6 küçük senfoni, Kristof Kolomb operası ve Piyano ve Orkestra Đçin 5 Etüt bulunmaktadır. Olivier Messiaen, Paris Konservatuarı nda öğrenim görmüştür den sonra La Saite Trinite de orgcu ve besteci olarak çalışmaya başlamıştır. Müziğinde izlenimci bir üsluptan yola çıkmıştır. En önemli eserlerinden biri Turangali adlı senfonisidir(1950). 4. Latin Ülkelerinde Çağdaş Müzik Latin Amerika ülkelerinden Meksika da, ülkenin en önemlisi bestecisi Carlos Chavez ( ) olarak kabul edilir. Besteci Meksika Hintlileri nin müziği konusunda birçok incelemeler yapmış ve bunların sonuçlarını müziğine yansıtmıştır. 8

23 Sinfonia India adlı eserinde Hint vurmalı çalgılarına da yer vermiştir. Bir başka Meksikalı besteci ise Silvestre Revueltas ( ) tır. Bu besteci de ülkesinin halk müziğinden yola çıkarak birçok eser vermiştir. Küba nın müziğinde en önemli isim, gitarist-besteci Leo Brouwer dır (1939). Yeni müziğin gelişmesinde büyük bir rol oynamış ve gitar dağarına da birçok eser kazandırmıştır. Bestecinin özellikle Đkinci Dünya Savaşı sonrası müzikte yaptığı deneysel çalışmaları, Küba nın çağdaş müzik konusunda önde gelen ülkelerden biri olmasını sağlamıştır. Brezilya da çağdaş müziğin en büyük ismi Heitor Villa Lobos tur ( ). Oldukça verimli bir besteci olan Villa Lobos, Bach ın müziğindeki yapı özelliklerinin verdiği izlenimlerin Brezilya halk müziğiyle birleştiği Bachianas Brasilerias adını taşıyan orkestra ya da oda müziği toplulukları için yazılmış yapıtlar dizisi ve bunlar gibi Choros formunda yazdığı eserleri ile birlikte aralarında gitar için de yazmış olduğu besteleri 2000 e yakındır. Arjantin müziğinin ise en önemli çağdaş bestecilerinden biri Alberto Ginastera dır ( ). Bununla birlikte çok büyük bir bölümü tango formunda olan eserleri ile Astor Piazzolla, Arjantin müziğinin oldukça verimli sayılabilecek bestecilerinden bir diğeridir. Đspanya da ise çağdaş müziğin önemli isimleri; Isaac Albeniz ( ), Enrique Granados ( ), Joaquin Turina ( ), Manuel de Falla ( ) ve Joaquin Rodrigo ( ) olarak sayılabilir. Bu besteciler Đspanyol ulusal müziğinin gelişmesinde ve diğer ülkelerde tanınmasında büyük rol oynamışlardır. Albeniz ve Granados müziklerinde romantik bir üslubu benimsemişlerdir. Manuel de Falla ise eserlerini yeni klasikçi akıma uygun bir tarzda yazdı. Joaquin Rodrigo da eserlerinde yeni klasikçi bir anlayışı benimsemiştir. Gitar için de birçok eser vermiş olan Rodrigo, müziğinde Đspanyol halk ezgilerine geniş ölçüde yer vermiştir. 9

24 ÇAĞDAŞ MÜZĐK AKIMLARI Empressionism / Đzlenimcilik Đzlenimcilik nesnel dünyanın müziğe dayalı çağrışımlar yolu ile anlatılmasıdır. Akımın en önemli temsilcisi Claude Debussy dir. Debussy eserlerini oluştururken diğer sanat dallarından, özellikle de edebiyat ve resimden büyük ölçüde yararlanmış, özellikle Mallarmé ve Baudelaire i yakından incelemiştir. Pelléus adlı operasında kişilerin ruh durumlarını müzikle anlatmış, diğer bir eseri olan La Mer (Deniz) de ise denizin kendisine verdiği duyguları ve izlenimleri aktarmıştır. Debussy izlenimci bakış açısıyla çoğu zaman tonalitenin sınırlarını zorlamış, klasik armoni kurallarının tersine koşut aralıkları kullanmış ve tam aralıklı ses dizilerini müziğine katmıştır. Böylelikle izlenimcilikle birlikte çağdaş müziğin kapıları aralanmış ve yirminci yüzyıl bestecilerinin tümü bu müzikten etkilenmişlerdir. Debussy nin müziğinden etkilenen diğer izlenimciler ise Đngiltere de Frederick Delius, Ralph Vaughan Williams, Gustav Holst, Amerika da Charles Tomlinson, Charles Martin Loeffer ve izlenimci öğeleri caz üslubu ile birleştirmeye çalışan John Alden Carpenter, Đtalya da Ottorino Respighi, Alfredo Casella ve Polonya da Karol Szymanowski dir. Ekspressionism / Dışavurumculuk Đzlenimciliğe bir tepki olarak doğmuştur. Akımın en önemli temsilcileri Arnold Schoenberg, Alban Berg ve Anton Webern dir. Bu dönemin içinde besteciler işlevsel müzik kavramından yola çıkarak amatör bir müzisyen tarafından bile çalınabilecek, sade eserler vermişlerdir. Müziğin salonlardan çıkıp insanların evlerinin içine girmesini sağlamışlardır. Neo-Classicism / Yeni Klasikçilik I. Dünya savaşı sonrasında ortaya çıkan bir akımdır. Tonsuzluğa ve çok tonluluğa bir tepki olarak oluşmuştur. Bu dönemin bestecileri klasik değerleri 10

25 sürdürerek yaşadıkları çağın estetik değerlerine uygun eserler vermişlerdir. Ölçü, tempo, ezgi ve armoni gibi öğelerin ortadan kalkması kargaşalık olarak değerlendirilmiş ve bunun yerine abartıdan uzak, açık, yalın ve anlaşılır müzik anlayışının yeniden yaratılması hedeflenmiştir. Yeni klasikçilikle birlikte Rönesans ve barok müzik biçimleri olan füg, tokkata gibi kontrpuan yazısı benimsenmiştir. Besteciler geçmiş dönemlerdeki armonik uyumun yadsınamayacağını iddia ederek kendilerinden önceki akımlara uygun formlarda müzikler yazmaya devam etmişlerdir. Akımın en önemli temsilcilerinden biri Bela Bartok tur. Bela Bartok Balkan ülkeleri, Türkiye, Kuzey Afrika ve Arap ülkelerinin halk müziklerini incelemiştir. Bestecinin olgunluk döneminde kullandığı tonalitenin özgür, ritim kalıplarının ise son derece karışık olmasına karşın son döneminde yazı dili daha basit, halk müziği öğeleri daha belirgindir. Bartok, Macar halk ezgilerini özgün bir kompozisyon anlayışıyla kaynaştırmış, ülkesinin gerçek halk müziğini tanımasını ve uluslararası bir yere sahip olmasını sağlamıştır yılında ülkemizde yaptığı çalışmalar ile ulusal müziğimize de katkıda bulunmuştur. Akımın bir diğer temsilcisi ise Paul Hindemith tir. Hindemith halkın müziğin içine katılmasını ve ulusal müziğin ülkesine yayılmasını amaçlamıştır. Bunun sonucunda da işlevsel müzik görüşünü ortaya çıkarmıştır. Hindemith in 1920 li yıllarda geliştirmeye başladığı işlevsel müzik anlayışı tüm ülkeler ve besteciler üzerinde etkili olmuştur. Đşlevsel müzik anlayışına göre yeni müzik halkın dışında kalmış anlaşılır olmaktan uzak ve gittikçe daha soyut bir hal almıştır. Bunun sonucu olarak bestecinin dinleyiciye ulaşmak için eski formlara başvurması, basitlik ve anlaşılırlık adına çağının gerisine düşmesi işlevsel müzik anlayışına uygundur. Hindemith, müziğin işlevsel ve yararlı olması anlayışından yola çıkarak okul çağındaki çocuklara bale, opera, çalgı ve ses için bir çok eser yazmış, müzik eğitimine büyük katkılarda bulunmuştur. Besteci 1930 lu yıllarda Hitler rejimi sonucu ülkesinden ayrılmak zorunda kalmıştır. Hindemith bu yıllarda Türkiye ye çağrılmış ve bir süre Türkiye de kalarak eğitim müziğine ilişkin raporlar hazırlamıştır. 11

26 Dadaism / Dada Akımı 1915 lerden sonra önem kazanan Dada felsefesi, kabul görmüş değerleri hiçe sayarcasına, döneminin estetik anlayışını yıkmaya çalışan, yıkıcı ve mantık dışını arayan yaklaşımıyla toplumla hesaplaşarak onu değiştirmeyi hedeflemiştir. Dadaistler yaptıklarını Ölümün yüzü karşısında yaşamın onaylanması 9 olarak tanımlamışlardır. Bu dönemde Arthur Honegger, Francis Poulenc ve Darius Milhaud, Eric Satie nin düşüncelerinden etkilenerek armonilerinde dadaist felsefenin anarşik yapısına değinmişlerdir. Dadaizm Pierre Schaeffer, György Ligeti ve John Cage in de etkilendiği kübizm kaynaklı temel akımlardan biridir. Dadaist bestecilerden Alber Savinio nun genellikle desensel ve farklı karakterlerde birçok akorun üst üste gelmesi gibi tanımlanan müziği eleştirmenlerce uyumsuz dan öte uyuşumsuz olarak nitelendirilmiştir. 10 Atonal(Twelve Note) / Ton Dışı ( On iki Ton) Yirminci yüzyıl müziğini farklı bir noktaya sürükleyen besteci Arnold Schoenberg kromatik diziyi oluşturan oniki sesi, güç bakımından birbirine eşitliği ilkesi doğrultusunda kullanarak, dönemini ve sonrasını yönlendirmiştir. Schoenberg tonal müziğin eksen bağımlı derce anlayışından uzaklaştığı atonalite kavramıyla dizideki sesleri sayılandırmış, dercelerden kurtarmış ve yeni sayısal bir düzen oturtarak Dodechaphonic olarak da adlandırılan On iki ton düzenini kurmuştur. Schoenberg in müziği on iki farklı sesten oluşan bir cümle tamamlanana kadar cümleyi oluşturan seslerden herhangi birinin tekrar etmemesi esasına dayanıyordu. Bu düzene göre seçilmiş olan cümle ; retrograde (cümlenin sondan başa uygulanmasıyla), inversion (aşağı ya da yukarı çevrilmesiyle), retrograde-inversion (sondan başa uygulanan cümlenin aşağı ya da yukarı çevrilmesiyle) ve tüm cümlelerin diminution (küçük değerlerden tekrarı), 9 Nancy Princenthal: Art in America. Dada. I. Introduction, Online Encyclopedia Jan Barbara Poggi and Douglas Kahn, F.T. Marinetti and Piano Masnata, Arnoldo Mondadori Editore,1968. s

27 augmentation (büyük değerlerden tekrarı) ve transposition ları (oktavın diğer perdelerinden uygulanabilmeleri) şeklinde çeşitlendiriliyordu. Schoenberg in on iki ton dizisinin kuralları; a. Dizi on iki kromatik sesten oluşturulur b. Dizi baştan sona, sondan başa doğru seslendirilir. Dizinin aralıkları tersine çevrilir. Sonra yeni oluşan dizi tekrar tersten okunur. Böylelikle dört dizi elde edilmiş olur. c. Bulunan dört dizi başka alanlara kaydırılır(ton aktarılır). Böylece her birinden 12 dizi çıkarılabilecek 48 dizilik geniş bir ses alanı elde edilir. d. Aralıklar ve akorlar istenilen seslerden seçilebilir. Sesler alt alta getirilebilir veya arka arkaya sıralanabilir. e. Akorlar majör-minör düzeninden farklı olmalıdır. f. Oktav yasaktır. Diğer aralıkların kullanılma sırası; Küçük ikili, büyük yedili, küçük yedili, eksik beşli, üçlüler, altılılar ve beşliler. g. Aynı aralık ard arda kullanılamaz. h. Bir dizinin tüm sesleri sırayla duyulmadan aynı ses ikinci kez kullanılamaz. i. Ölçü, ölçü çizgisi istenildiği gibi değiştirilebilir. Ölçü olmayabilir. j. Ritim düzenliliği olmamalıdır. k. Biçim kuralı yoktur. 11 Ablan Berg ve Anton Webern in de uyguladığı On iki ton yazı tekniği, müzikten tonalitenin kaldırılması olarak özetlenebilir. 11 Mehmet Kaygısız, Müzik Tarihi, Kaynak Yayınları, Đstanbul 1999, s

28 Serialism / Dizisel Müzik Schoenberg in müziğinde yatay ya da dikey olarak duyurulan cümleleri, Anton Webern, on iki yerine altı, dört ya da hücre adı verilen üç gibi daha az sayıda ses kümelerinden oluşturarak farklı arayışlara yönelmiştir. Webern küme ya da kümeleri organize bileşkeler halinde kullanmanın yanı sıra seslere, hem kümeleri hem de çalgıları birbirlerine bağlayıcı işlevsellik kazandırarak Seriasm i (diziselcilik) başlatmıştır. Fransa da, Oliver Messiaen ve Pierre Boulez, Almanya da Karlheinz Stockhausen, Avusturya lı Ernst Krenek, Amerika lı Milton Babbit, Roger Sessions ve Đgor Stravinsky, Webern sonrası dizisel müzik bestecilerini oluştururlar. Musique Concrete / Somut Müzik Somut müziğin öğeleri günlük yaşamın içinden seçilir. Ortaya konan müziklerin özelliği, seslerin elektronik müzik yöntemlerinde olduğu gibi sentezleyici çalgılardan yapay olarak değil, günlük yaşamda doğal olarak var olan kaynaklardan alınmasıdır. Edgar Varese gibi besteciler yirmili ve otuzlu yıllarda kayıtlara geçiremeseler de yaptıkları deneysel çalışmalarla somut müziğe ışık tutmuşlardır. Somut müzik lı yıllarda film bale ve diğer gösteri sanatlarında da kullanılmıştır. Akımın önemli isimleri Iannis Xenakis, Luc Ferrari, Karlheinz Stockhausen, Olivier Messiaen, Edgar Varese dir. Electronic Music / Elektronik Müzik Elektronik müzik, her türlü elektronik gereçten yararlanılarak besteleme ya da seslendirmenin bütün alanlarını kapsar 12. Elektronik gereçleri müziksel yaratıcılıkta kullanmak ikinci dünya savaşından sonra gerçekleşebilmiştir. Bir yandan çalgıların sınırlarını aşmaya yönelik çabalar, bir yandan elektronik gereçlerin sağladığı ses olanakları, bestecilerin bu ortamda çalışmalarını sağlamıştır. 12 Đlhan Mimaroğlu, Müzik Tarihi, Varlık Yayınları, Đstanbul, 1999, s

29 Elektronik müziğin besteciler açısından en olumlu yanı, bestecilerin eserlerini yorumcu gibi bir aracıya gerek duymadan, doğrudan dinleyicisiyle paylaşma olanağı tanımasıdır. Dönemin önde gelen isimleri Milton Babbit, Karlheinz Stockhausen, Iannis Xenakis, György Ligeti gibi bestecilerdir. Conceptual Art / Kavramsal Sanat Kavramsal sanat 1960 larda başlayan, yaratıda düşünselliğin, düşüncede kavram boyutunun önemini vurgulayan bir akımdır. Sessizlik ilk kez bu akımla müziğin öğelerinden biri olarak işlenmiştir. John Cage de bu akımla ilintili olarak 4:33 adlı bir yapıt ortaya koymuştur. Indeterminacy / Belirsizlik Karlheinz Stockhausen belirsizlik kavramının iki odakta yoğunlaşmaya başlayan anlamını ayırt etmek için; geleneğe aykırı kaynaklı belirsizlik içren dinletileri gösteri, daha çok doğaçlama özelliği taşıyanları ise Sezgisel Müzik olarak adlandırmıştır. 13 Bu dönemde besteciler eserlerinde şansa dayalı oluşumlara yer verdiler. Nota yazısı olarak grafik notasyon kullanmışlardır. Akımın önemli başlıca temsilcileri Earl Bown, Karlheinz Stockhausen, John Cage, Alberto Ginastera dır. Micro Tonality / Mikro Tonalite Doğu müziği çalgılarından esinlenilerek batı müziğine aktarılan mikrotonal anlayış, on iki sesten oluşan kromatik dizinin aralıklarını oluşturan komaları arttırıp veya eksiltip diziyi daha fazla veya daha az sesten meydana gelebilir hale getiriyordu. Charles Ives ve diğer Amerikalı bestecilerin mikrotonal eserleri seslendirilmeden önce piano, eser için tasarlanmış komalara göre akord edilmiştir. Ayrıca mikrotonal müzik için özel çalgılar üreten Harry Partch in yanı sıra Amerikan besteci Benjamin Johnston, hesaplamalarıyla komaları ayırt eden bir çizelge ortaya 13 Morton Brian, Recorded Contemporary Music, Glossary, N.Y., Blackwell Publisher, 1995, s

30 koymuş ve bu düzene göre diyez ve bemollerin yerleri değişmiş, majör üçlü ve mükemmel beşli gibi aralıklar ise yerlerini korumuşlardır. 14 GĐTAR EĞĐTĐMĐNDE KULLANILAN TEKNĐKLER Gitar eğitimi gerek kullanılan teknikler ve yöntemler, gerekse materyal açısından birçok öğeyi barındırmaktadır. Öğrencinin hedeflenen davranış doğrultusunda gelişim göstermesi açısından bu teknikler önem taşımaktadır. Araştırmada adı geçen tekniklerin açıklamaları aşağıda verilmiştir. Flajöle, gitarda sol elin perdelere basmadan tellerin üstünde tutulduğu ve sağ el ile çalınarak sesin alındığı tekniktir. Gitarda doğal ve yapay olmak üzere iki tip flajöle kullanılmaktadır. Bunlardan doğal olanında sol el tellerin üzerinde tutulup perdelere basmazken yapay flajölede sol el perdelere basar ve sağ el parmaklarından biri çalınacak sese göre bir perde üzerinde konumlandırılıp diğer sağ el parmaklarından biri teli çeker. Golpe, sağ el parmaklarından herhangi biri ile gitarın gövdesine yapılan vuruşlara denir. Pizzicato, gitardan daha boğuk bir ses elde edilmesi amacıyla tellerin köprüye yakın kısmının sağ el ile kapatılıp baş parmak ile çalındığı tekniktir. Glissando, Çalınan bir notadan diğerine sağ el kullanılmadan sol el ile kayarak ulaşıldığı tekniktir. Vibrato, ses alınan perdede kalmak suretiyle sol elin tel üzerinde sağ ve sola doğru titreştirilmesi yoluyla seste elde edilen dalgalanmaya denir. 14 Howard Risatti, New Music Vocabulary, Urbana Chicago London, University of Illinois Pres, 1976, s

31 denir. Rasgueado, sağ elin tırnaklarının dış kısmı ile birden fazla tele yapılan vuruşa Legato, çalınan iki nota arasında ilkinin sağ el ile çekilip ikinci notanın sesinin sol el yardımı ile elde edildiği tekniktir. Tril, bir nota ile yarım veya tam ton üstündeki bir notanın ard arda titretircesine çalındığı tekniktir. Tremolo, gitarda ard arda aynı 3 notanın aynı tel üzerinde çalındığı tekniktir. Tirando, tellerin sağ el parmakları avuç içine doğru çekilerek ve bir üst tele yaslanmadan çalındığı tekniktir. Apoyando, tellerin sağ el parmakları avuç içine doğru çekilerek ve bir üst tele yaslanarak çalındığı tekniktir. Arpej, bir akorun seslerinin belirli bir sıra ile arka arkaya çalınmasıdır. 17