ÇIN MENŞELİ ÜRÜNLERİN İTHALATI KARŞISINDA YERLİ ÜRÜNLERİN REKABET GÜCÜNÜN ARTTIRILMASI ARAŞTIRMASI KONFEKSİYON YAN SANAYİ SEKTÖRÜ

Transkript

1

2 İSTANBUL TİCARET ODASI ÇIN MENŞELİ ÜRÜNLERİN İTHALATI KARŞISINDA YERLİ ÜRÜNLERİN REKABET GÜCÜNÜN ARTTIRILMASI ARAŞTIRMASI KONFEKSİYON YAN SANAYİ SEKTÖRÜ YAYIN NO: İstanbul, 2007

3 Copyright İTO Tüm haklar saklıdır. Bu yayının hiç bir bölümü, yazarın ve İTO'nun önceden yazılı izni olmaksızın mekanik olarak, fotokopi yoluyla veya başka herhangi bir şekilde çoğaltılamaz. Eserin bazı bölümleri veya paragrafları, sadece araştırma veya özel çalışmalar amacıyla, yazarın adı ve İTO belirtilmek suretiyle kullanılabilir. ISBN İTO ÇAĞRI MERKEZİ Tel: (212) İTO yayınları için ayrıntılı bilgi Bilgi ve Doküman Yönetimi Şubesi Dokümantasyon Servisi'nden alınabilir. Tel : (212) Faks : (212) E-posta : ito.yayin@ito.org.tr İnternet : Odamız yayınlarına tam metin ve ücretsiz olarak internetten ulaşabilirsiniz. YAYINA HAZIRLIK, BASKI, CİLT Prive Grafik Matbaacılık San. ve Tic. Ltd.Şti. Alayköşkü Cd. Küçük Sk. No.4 Cağaloğlu/İSTANBUL Tel: Faks: pri gmail. com

4 ÖNSÖZ Ekonomik kalkınmasını ihracata dayalı büyümeye dayandıran ve 1990'lı yılların ikinci yarısından itibaren Dünya piyasalarında yer almaya başlayan Çin, ilk yıllarda ucuz işgücü ve diğer faktörlerle ürettiği ürünlerin avantajını kullanmış ve pazarlarda yer edinmeye başlamıştır. Ancak ilerleyen yıllarda Dünya piyasalarındaki varlığının çok hızlı artması Çin ile doğrudan ticari ilişkide bulunan veya ihraç pazarlarında Çin ile rakip olan tüm ülkelerin dış ticaret dengelerini bozmaya başlamıştır. Çin'in hemen hemen her sektörde Dünya piyasalarına girmesinin özellikle gelişmekte olan ülkelerde, gerek sahip oldukları ihracat pazarlarında rakip olması gerekse yerli üreticiler üzerindeki etkisi oldukça yüksek olmuştur. Son yıllarda Çin ürünlerinde kalitenin de artması ile birlikte gelişmiş ülkeler de etkilenmeye başlamış ve kısıtlayıcı tedbirler alma yoluna gidilmiştir. Henüz sanayileşmesini tamamlamadan AB ile gümrük birliğine giren ülkemiz, ekonomisini bu yeni duruma hazırlamakta iken Çin'in dünya piyasalarında ortaya çıkması ülkemiz üreticilerini hazırlıksız yakalamıştır. Bütün bunlara 2001 yılında yaşadığımız büyük ekonomik kriz de eklenince Ülkemiz Çin'den en çok etkilenen ülkelerden biri olmuştur. Bu etki ilk olarak dış ticaret dengemizin bozulmasıyla kendini göstermiş ve ilerleyen dönemde Çin ürünlerinin yerli ürünleri ikame etmesiyle yerli üretim darbe yemiş ve zaten yüksek olan işsizliğin daha da artmasına neden olarak toplumsal bir boyut kazanmış ve birçok platformda tartışılmaya başlanmıştır. Ülkemize giren Çin menşeli ürünlerin yelpazesinin oldukça geniş olması sorunu ağırlaştırmakta ve birçok sektörü etkilemektedir. Yaşanılan zorluklara rağmen zaman içinde firmaların bu yeni duruma uyum sağlaması ve bu döngüyü kırması beklenebilir. Bu noktada sorunun iyi tespit edilmesi ve çözüm önerilerinin bilimsel verilerle desteklenmesi amacına yönelik, Ev Tekstili, Hazır Giyim, Konfeksiyon Yan Sanayi, Ayakkabı-Deri Çanta, Mobilya, Otomotiv Yan Sanayi, Makine Sanayi, Kırtasiye, İnşaat, Züccaciye ve Oyuncak sektörlerini ele alan "Çin Menşeli Ürünlerin İthalatı Karşısında Yerli Ürünlerin Rekabet Gücünün Arttırılması" adı altında bir çalışma gerçekleştirilmiştir. Bu çerçevede elinizde bulunan konfeksiyon yan banayie sektörüne yönelik bu araştırma ülkemizde sektörün mevcut durumunu Çin ile karşılaştırmalı olarak ortaya koymakta ve bu bulguların ışığında yapılabilecekler konusunda bilgiler vermektedir. 3

5 Çalışmanın ülkemiz ekonomisine ve özellikle üyelerimizin çok büyük bir kısmını oluşturan ve sorundan en çok etkilenen KOBİ'lere bu durum karşısında stratejiler belirlemeleri ve yapılanmaları konusunda faydalı olacağı inancıyla çalışmayı Odamız adına gerçekleştiren Anka Danışma Grubu ve Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Şubesi personeline teşekkür eder ülkemize hayırlı olmasını dilerim. Dr. Cengiz Ersun Genel Sekreter 4

6 SUNUŞ Tekstil ve tekstille birlikte konfeksiyon yan sanayi gerek istihdam, gerek üretim ve gerekse diğer sektörlerle etkileşim boyutuna bağlı olarak Türkiye'nin önemli sektörlerinden biridir. Dünya tekstil sektöründeki önemli aktörlerden biri olan Türkiye konfeksiyon yan sanayi sektöründe de güçlü rakipleriyle mücadele etmektedir. Dünya pazarlarındaki varlığını geliştirerek sürdürmesi gereken Türkiye artan rekabet ortamında yeni, farklı ve sürdürülebilir rekabet modelleri geliştirmek zorundadır. Bilinen "Çin geldi, geliyor" klişe sloganı yerine belki de bir tehdit unsuru olarak değil, Çin'le rekabet ve işbirliği alanlarının yeniden gözden geçirilmesi ve yeni bir model oluşumu gerekmektedir. Çalışmanın birinci bölümünde sektör hakkında genel bir bakış açısı oluşturmak için sektörün tanımı, çerçevesi, dünyadaki ve Türkiye'deki yeri ve ayrıca sektörün ürünlere göre sınıflandırılmasına yer verilmiştir. İkinci bölümde ise Türkiye'de ve Çin'de konfeksiyon yan sanayi sektörünün bileşenleri ve ithalat, ihracat oranlarına bağlı olarak ürün bazında görünümü incelenmiştir. Son olarak, araştırma sonucunda temel tespitlerle sonuç ve öneriler ortaya konmuştur. Çalışmanın Odamız üyelerine ve Türk sanayine hizmet etmesini, ortaya konan önerilerle ilgili tarafları harekete geçireceğini ümit ediyor, rekabet gücümüzün artırılmasına katkıda bulanacağına olan inançla emeği geçen tüm taraflara teşekkür ediyoruz. 5

7

8 İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ 3 SUNUŞ 5 TABLOLAR GİRİŞ VE MODELLEME ÇALIŞMANIN METODU KONFEKSİYON YAN SANAYİ SEKTÖRÜNE GENEL BAKIŞ SEKTÖRÜN TANIMI KONFEKSİYON YAN SANAYİNİN DÜNYADAKİ YERİ DÜNYADA TEKSTİL VE KONFEKSİYON YAN SANAYİ İTHALATI DÜNYADA TEKSTİL VE KONFEKSİYON YAN SANAYİ İHRACATI KONFEKSİYON YAN SANAYİNİN TÜRKİYE'DEKİ YERİ TÜRKİYE'NİN KONFEKSİYON YAN SANAYİ İTHALATI TÜRKİYE'NİN KONFEKSİYON YAN SANAYİ İHRACATI TÜRKİYE'DE VE ÇİN'DE KONFEKSİYON YAN SANAYİ ÜRÜNLERİ VE İTHALAT İHRACAT ORANLARINA BAĞLI OLARAK GÖRÜNÜMÜ ETİKET SANAYİ TANIMI TÜRKİYE'DE ETİKET SANAYİ İTHALAT İHRACAT ÇİN'DE ETİKET SEKTÖRÜ İTHALAT İHRACAT FERMUAR SANAYİ TANIMI TÜRKİYE'DE FERMUAR SANAYİ ÜRETİM TÜRKİYE 'DE FERMUAR SEKTÖRÜNÜN SORUNLARI İTHALAT İHRACAT ÇİN'DE FERMUAR SANAYİ İTHALAT İHRACAT 48

9 3.3. DÜĞME TOKA VE METAL AKSESUAR SANAYİ AKSESUAR ÇEŞİTLERİ TÜRKİYE'DE DÜĞME TOKA VE METAL AKSESUAR SANAYİ İTHALAT İHRACAT ÇİN'DE DÜĞME TOKA VE METAL AKSESUAR SANAYİSİ İTHALAT İHRACAT KAPİTONELİ MENSUCAT SANAYİ TANIMI TÜRKİYE'DE KAPİTONELİ MENSUCAT SANAYİ İTHALAT İHRACAT ÇİN'DE KAPİTONE SANAYİ İTHALAT İHRACAT DAR DOKUMA VE ÖRME SANAYİ TANIM v DAR DOKUMA VE ÖRME ÇEŞİTLERİ TÜRKİYE'DE DAR DOKUMA VE ÖRME İTHALAT İHRACAT ÇİN'DE DAR DOKUMA VE ÖRME İTHALAT İHRACAT DOKUNMAMIŞ MENSUCAT SANAYİ TÜRKİYE'DE DOKUNMAMIŞ MENSUCAT İTHALAT İHRACAT ÇİN'DE DOKUNMAMIŞ MENSUCAT İTHALAT İHRACAT PAMUKTAN DİKİŞ İPİLĞİ SANAYİ TÜRKİYE'DE PAMUKTAN DİKİŞ İPLİĞİ İTHALAT İHRACAT ÇİN'DE PAMUKTAN DİKİŞ İPLİĞİ İTHALAT İHRACAT 77 8

10 3.8. DOKUMAYA ELVERİŞLİ SUNİ VE SENTETİK LİFTEN DİKİŞ İPLİĞİ SANAYİ TÜRKİYE'DE DOKUMAYA ELVERİŞLİ SUNİ VE SENTETİK LİFTEN DİKİŞ İPLİĞİ İTHALAT İHRACAT ÇİN'DE DOKUMAYA ELVERİŞÜ SUNİ VE SENTETİK LİFTEN DİKİŞ İPLİĞİ İTHALAT İHRACAT SUNİ SENTETİK DEVAMSIZ LİFTEN DİKİŞ İPLİĞİ TÜRKİYE'DE SUNİ SENTETİK DEVAMSIZ LİFTEN DİKİŞ İPLİĞİ İTHALAT İHRACAT ÇİN'DE SUNİ SENTETİK DEVAMSIZ LİFTEN DİKİŞ İPLİĞİ İTHALAT İHRACAT VATKA SANAYİ TÜRKİYE'DE VATKA İTHALAT İHRACAT ÇİN'DE VATKA KEÇE SANAYİ TÜRKİYE'DE KEÇE İTHALAT İHRACAT ÇİN'DE KEÇE İTHALAT İHRACAT PARÇA, ŞERİT, MOTİF HALİNDE İŞLEMELER SANAYİ TÜRKİYE'DE PARÇA, ŞERİT, MOTİF HALİNDE İŞLEMELER İTHALAT İHRACAT ÇİN'DEPARÇA,'şE^İMOffi'H^LİNDE İŞLEMELER İTHALAT İHRACAT PARÇA HALİNDE KORDON, SAÇAK, PONPON VB. ÜRÜNLER SANAYİ 98 9

11 TÜRKİYE'DE PARÇA HALİNDE KORDON, SAÇAK, PONPON VB İTHALAT İHRACAT ÇİN'DE PARÇA HALİNDE KORDON, SAÇAK, PONPON VB İTHALAT İHRACAT SAHA ARAŞTIRMASI ÇİN MALLARININ TÜRKİYE PİYASASINA GİRMEDEN ÖNCE VE SONRASINA AİT DURUM KIYASLAMASI DÜŞÜK FİYATA ODAKLANMA KALİTEYE ODAKLANMA MÜŞTERİ TATMİNİNE ODAKLANMA TEKNOLOJİYE ODAKLANMA TASARIMA ODAKLANMA EMSALSİZLİĞE ODAKLANMA AMBALAJLAMAYA ODAKLANMA MODAYI TAKİBE ODAKLANMA HIZLI CEVAP VERMEYE ODAKLANMA İMAJ VE GÜVEN SAĞLAMAYA ODAKLANMA ÇİN ÜRÜNLERİNİN TÜRKİYE PİYASASINA GİRMESİNİN ÖNCE VE SONRASININ DEĞERLENDİRİLMESİ ÇİN, HİNDİSTAN, PAKİSTAN, VİETNAM GİBİ ÜLKELERLE REKABET EDİLEBİLİRLİK ÇİN VE UZAKDOĞU ÜLKELERİ İÇİN DEVLETTEN YAPMASI BEKLENENLER KORELASYON TEMEL TESPİTLER VE SWOT TÜRKİYE'NİN ÇİN'E KARŞI ZAYIFLIKLARI TÜRKİYE'NİN ÇİN'E KARŞI ÜSTÜNLÜKLERİ ANLAMSIZ ÖNERMELER PAZARDAKİ FIRSATLAR PAZARDAKİ TEHDİTLER SONUÇ VE ÖNERİLER İÇ PAZARA YÖNELİK ÖNERİLER KÜRESEL PAZARLARA YÖNELİK ÖNERİLER GENEL DEĞERLENDİRME 140 KAYNAKÇA 141 YAYIN LİSTESİ

12 TABLOLAR Tablo 1 Dünyada Tekstil Ve Konfeksiyon Yan Sanayi İthalatı 25 Tablo 2 Dünyada Tekstil Ve Konfeksiyon Yan Sanayi İhracatı 27 Tablo 3 Türkiye'de Tekstil Ve Konfeksiyon Yan Sanayi İthalatı 29 Tablo 4 Türkiye'de Tekstil Ve Konfeksiyon Yan Sanayi İhracatı 31 Tablo 5 Türkiye'nin Etiket İthalatı 34 Tablo 6 Türkiye'nin Etiket İhracatı 35 Tablo 7 Çin'in Etiket İthalatı 37 Tablo 8 Çin'in Etiket İhracatı 38 Tablo 9 Üretim Sürecinin Entegrasyonu 40 Tablo 10 Fermuar Sektöründeki Daralma 42 Tablo 11 Türkiye'nin Fermuar İthalatı 44 Tablo 12 Polyester Fermuar Tedarik Kaynakları 45 Tablo 13 Türkiye'nin Fermuar İhracatı 46 Tablo 14 Çin'in Fermuar İthalatı 47 Tablo 15 Çin'in Fermuar İhracatı 48 Tablo 16 Türkiye'nin Düğme, Toka ve Metal Aksesuar İthalatı 51 Tablo 17 Türkiye'nin Düğme, Toka ve Metal Aksesuar İthalatı 52 Tablo 18 Çin'in Düğme, Toka, Metal Aksesuar İthalatı 53 Tablo 19 Çin'in Düğme, Toka, Metal Aksesuar İhracatı 54 Tablo 20 Çin Düğme, Çıtçıt, Yapışan Fermuar vb İhracat Birim İstatistikleri 55 Tablo 21 Türkiye'nin Kapitoneli Mensucat İthalatı 56 Tablo 22 Türkiye'nin Kapitoneli Mensucat İhracatı 57 Tablo 23 Çin'in Kapitoneli Mensucat İthalatı 58 Tablo 24 Çin'in Kapitoneli Mensucat İthalatı (Birim Fiyat) 59 Tablo 25 Çin'in Kapitoneli Mensucat İhracatı 60 Tablo 26 Çin'in Kapitoneli Mensucat İhracatı (Birim Fiyat)..61 Tablo 27 Türkiye'nin Dar Dokuma İthalatı 63 Tablo 28 Türkiye'nin Dar Dokuma İhracatı 65 Tablo 29 Çin'in Dar Dokuma İthalatı 66 Tablo 30 Çin'in Dar Dokuma İhracatı 67 Tablo 31 Türkiye'nin Dokunmamış Mensucat İthalatı 69 Tablo 32 Türkiye'nin Dokunmamış Mensucat İhracatı 70 Tablo 33 Çin'in Dokunmamış Mensucat İthalatı 71 Tablo 34 Çin'in Dokunmamış Mensucat İhracatı 72 11

13 Tablo 35 Türkiye'nin Pamuktan Dikiş İpliği İthalatı 73 Tablo 36 Türkiye'nin Pamuktan Dikiş İpliği İhracatı 74 Tablo 37 Çin'in Pamuktan Dikiş İpliği İthalatı 75 Tablo 38 Çin'in Pamuktan Dikiş İpliği İthalatı (Birim Fiyat) 76 Tablo 39 Türkiye'nin Pamuktan Dikiş İpliği İhracatı 77 Tablo 40 Türkiye'nin Dokumaya Elverişli Suni Ve Sentetik Liften Dikiş İpliği İthalatı 78 Tablo 41 Türkiye'nin Dokumaya Elverişli Suni Ve Sentetik Liften Dikiş İpliği İhracatı 79 Tablo 42 Çin'in Dokumaya Elverişli Suni Ve Sentetik Liften Dikiş İpliği İthalatı 80 Tablo 43 Çin'in Dokumaya Elverişli Suni Ve Sentetik Liften Dikiş İpliği İhracatı 81 Tablo 44 Türkiye'nin Suni Sentetik Devamsız Liften Dikiş İpliği İthalatı 82 Tablo 45 Türkiye'nin Suni Sentetik Devamsız Liften Dikiş İpliği İhracatı. 83 Tablo 46 Çin'in Suni Sentetik Devamsız Liften Dikiş İpliği İthalatı 84 Tablo 47 Çin'in Suni Sentetik Devamsız Liften Dikiş İpliği İthalatı 85 Tablo 48 Türkiye'nin Vatka İthalatı 86 Tablo 49 Türkiye'nin Vatka İhracatı 87 Tablo 50 Çin'in Vatka İthalatı 88 Tablo 51 Çin'in Vatka İhracatı 89 Tablo 52 Türkiye'nin Keçe İthalatı 90 Tablo 53 Türkiye'nin Keçe İhracatı 91 Tablo 54 Çin'in Keçe İthalatı 92 Tablo 55 Çin'in Keçe İhracatı. 93 Tablo 56 Türkiye'nin Parça, Şerit, Motif Halinde İşlemeler İthalatı 94 Tablo 57 Türkiye'nin Parça, Şerit, Motif Halinde İşlemeler İhracatı 95 Tablo 58 Çin'in Parça, Şerit, Motif Halinde İşlemeler İthalatı 96 Tablo 59 Çin'in Parça, Şerit, Motif Halinde İşlemeler İhracatı 97 Tablo 60 Türkiye'de Parça Halinde Kordon, Saçak, Ponpon Vb. Ürünlerin İthalatı 98 Tablo 61 Türkiye'de Parça Halinde Kordon, Saçak, Ponpon Vb. Ürünlerin İthalatı 99 Tablo 62 Çin'in Parça Halinde Kordon, Saçak, Ponpon Vb. Ürünlerin İthalatı 100 Tablo 63 Çin'in Parça Halinde Kordon, Saçak, Ponpon Vb. Ürünlerin İhracatı

14 l.giriş VE MODELLEME Modelimiz Konfeksiyon Yan Sanayi Sektöründe Çin ile Türkiye'nin karşılaştırmasını yapmayı ve Türkiye açısında nerelerde Çin ile rekabet edip nerelerde işbirliği yapmanın faydalı olacağını ortaya koymaya yönelik olarak ve herkes tarafından kolayca anlaşılabilecek biçimde geliştirilmiştir. Rekabet gücünü belirleyen öncelikle pazarlara nüfuz etme kapasitesidir. Pazarlara nüfuz etme ise 1) düşük fiyat, 2) talebi anlama ve talep oluşturma, 3) dağıtım kanallarına hükmedebilmeye bağlıdır. 1) Düşük fiyat, maliyetin düşürülmesi ile tüketiciye sunulan fiyat arasında doğrusal bir ilişki olması gerekmediğinden, satıcının karlılığını artırarak bir fiyat avantajı yaratır. Bunun dolaylı etkisi, satıcılara rahat mal satabilme imkanı sağlamasıdır. 2) Talebi anlama ve talep oluşturma, üç noktadan oluşur: a) Var olan tüketim talebini anlamak ve talebe göre ürünleri hazırlamak. Tüketicinin talepleri bilinirse, fiyat ikinci planda kalabilir. b) Talep oluşturmak; mevcut ürünleri tüketicinin zihninde değerli hale getirerek tüketicinin o arza yönelmesini sağlamak. c) Alıcıların, hızlı mal edinme talebine karşılık vermek. Başka bir ifadeyle, pazarlara nüfuz etmenin ikinci yolu olan talebi anlama ve talep oluşturma, a) fiyat dışında ürüne talebi artıran -kültür, moda, tasarım, kalite, albeni, imaj, alışkanlıklar gibi- faktörleri iyi anlayıp doğru analiz etmekten ve bu analizler doğrultusunda ürün yelpazesi oluşturmaktan, b) yine ürüne talebi artıran faktörlerden hareketle mevcut ürünleri tüketiciye cazip gelecek biçimde sunmaktan geçer. Bu sürecin ise, 1. ürün, 2. ortam, 3. tüketici, 4. üreticiye dönük birbiriyle bağlantılı dört yönü vardır. Talebi anlama ve talep oluşturma sürecinin ürüne dönük yönü, tasarım, kalite, emsalsizlik, ambalajlama ve sunum açısından cazip ürün ortaya koymaktan geçer. Talebi anlama ve talep oluşturma sürecinin 13

15 ortama dönük yüzü, moda ve trendleri yakalamakla kalmayıp moda ve trend yaratma becerisiyle ilgilidir. Talebi anlama ve talep oluşturma sürecinin tüketiciye dönük yüzü, kültür, yaş, cinsiyet, tarz, alışkanlık gibi farklı değişkenlerin muhtelif varyasyonlarını yatay kesen ürünler ortaya koyabilme yeteneğine bağlıdır. Talebi anlama ve talep oluşturma sürecinin üreticiye dönük yüzü, üreticinin müşterilerinin gözünde güven uyandıracak bir imaj ve algılanmaya sahip olmasında yatar. 3) Pazarlara nüfuz etmenin üçüncü bileşeni olan dağıtım kanallarına hâkimiyet, ürettiğimiz ürünlerin doğrudan tüketiciye ulaşımını sağlayacak ya da satıcıların ürünlerimize rahatlıkla ulaşabileceği sistemler geliştirebilme becerimizle bağlantılıdır. Bunun da, a) hızlı cevap vererek satıcılara ulaşma, b) mağaza zincirleri kurarak tüketiciye doğrudan ulaşma ve c) satın alma ajansları kurarak üreticilerle doğrudan bağlantı kurma olmak üzere üç boyutu vardır. Bununla birlikte rekabet gücü bu üçünden ibaret değildir. Gümrük tarifeleri, kotalar, kur politikaları, standartlar, ikili ilişkiler gibi siyasi yaklaşımlar ile kur farkları, pazarlara yakınlık, lojistik, şirketlerin işbirliğine açıklığı gibi stratejik avantajlarla doğrudan bağlantılıdır Şimdi rekabet gücü denkleminin bileşenlerini açıkladıktan sonra, bu bileşenlerin denklemde eşit etkiye sahip olmadıklarının altı çizilmelidir. Bu bileşenlerin rekabet gücü açısından konumlarını belirlemek için, Ahmet Davutoğlu'nun "Stratejik Derinlik" kitabında kullandığı formülden yararlanacağız. Davutoğlu bu kitapta: G=(SV+PV) x (SZ x SP x Sİ) şeklinde bir denklem kullanmaktadır. Bu denklemin açılımı: Güç= (Sabit Veriler + Potansiyel Veriler) x (Stratejik Zihniyet x Stratejik Planlama x Siyasal İrade) biçimindedir. Bu bileşenler ise şöyle tanımlanmaktadır: Sabit Veriler: Ülkelerin mevcut parametreler içinde kısa ve orta vadede kendi iradeleriyle değiştirmelerinin mümkün olmadığı unsurlar olarak tanımlanmakla 14

16 Yatırım Maliyet İşçilik Hammadde URUN Tasarım, Kalite, Emsalsizlik, Ambalajlama ve Sunum Düşük Fiyat - Kur Farkları - Pazarlara Yakınlık - Şirketler arası işbirligine açıklık - Lojistik Stratejik Avantaj Enerji ÇEVRE Moda,Trend Talebi Anlama ve ITalep Oluşturmaı Pazarlara Nüfuz Rekabet Gücü -uı SermayelFon Maliyeti Vergiler Lojistik ve Muhaberat Pazarlama Maliyeti ve Tanıtım TUKETICI Kültür, Yaş, Cinsiyet, Alışkanlıklar ÜRETİcİ İmaj, Güven, Algılama Dağıtım Kanallarına Hakimiyet Tüketiciye Ulaşma; Mağazalar, Doğrudan Satış vb. - Gümrük Tarifeleri - Kotalar - Kur Politikaları - Standartlar - Tüketici Hakları - Siyasi!lekabet - Siyasi Işbirliği Siyasi Yaklaşımlar 1) Düşük fiyat ile pazarlara nüfus etmiş satıcıların, karlılığını arttırmaya yönelik bir konudur. Tüketiciye malı sunanların zihninde oluşmuş rakamlar. Satıcımn karlılığım arttıran ama tüketicinin satın alma fiyatını düşürmeyen bir fiyat avantajı. Bunun dolaylı etkisi, satıcıların rahat mal satabilme imkanı da sağlar... 2) Talep: Uç noktadan oluşur. A) Varolan talebi anlamak ve talebe göre ürünleri hazırlamak. Talep satıcının değil tüketicinin. Tüketicinin talebini bilirse, fiyat ikinci planda olabilir. B) Talep oluşturma; Mevcut ürünleri tüketicinin zihninde değerli hale getirerek tüketicinin o arza yönelmesini sağlamak. c) Alıcıların, hızı mal edinme talebine karşılık vermek.

17 birlikte; bu, onların güç denklemi içindeki ağırlıklarının konjonktürel değişikliklerden etkilenmediği anlamına gelmemektedir. 1 Uluslararası ilişkiler sözkonusu olduğunda bu sabit değişkenler tarih (t), coğrafya (c), nüfus (n) ve kültürdür. Diğer taraftan, bu güç denkleminde kültüre, sabit verilerle potansiyel veriler arasında bağlantı sağlayıcı bir rol verilmiştir: Belli bir insan unsurunun (nüfus), belli bir mekan içinde (coğrafya) ve belli bir zaman boyutunda (tarih) sahip olduğu kimlik ve aidiyet hissi ile ürettiği değerler dünyasına dayalı psikolojik, sosyolojik, siyasi ve ekonomik yapı taşlarından oluşan kültür, bir ülkenin sabit güç verilerini potansiyel güç verilerine bağlayan en önemli unsurdur. Kültür, bir taraftan sabit verilerin yaşayan süreç içinde tezahür etmesini sağlarken, diğer yandan potansiyel verileri harekete geçiren temel muharrik rolü oynamaktadır. Ortak zaman-mekan idrakinden kaynaklanan güçlü bir kimlik ve aidiyet hissine sahip olan ve bu his ile psikolojik, sosyolojik, siyasi ve ekonomik unsurları harekete geçirebilen kültürel yapısı oturmuş toplumlar, sürekli yenilenebilen stratejik açılımlar gerçekleştirme imkanına sahiptir. Buna karşılık, kimlik bunalımı yaşayan ve bu bunalımı bir kültür buhranı haline dönüştüren toplumlar, psikolojik, sosyolojik, siyasi ve ekonomik dalgalanmaların kıskacında stratejik bir açmaz içine düşerler." 2 Bizim modelimizde, raporun ilerleyen bölümlerinde sebepleri açıklandığı üzere, Çin ile maliyet konusunda rekabet etmenin mümkün olmayışından dolayı Çin'den düşük fiyatla üretim yapamama sabit veri olarak alınmıştır. Potansiyel Veriler: Bir ülkenin kısa ve orta vadede değişebilir nitelikte olan ve ülke potansiyelinin kullanım kapasitesinin yansıması olan unsurlardır. Ekonomik kaynaklar, teknolojik kaynaklar ve askeri kaynaklar bir ülkenin potansiyel verileridir. Bizim modelimizde potansiyel veriler, talebi oluşturma ve talebi anlama ile dağıtım kanallarına hâkimiyet bileşenlerinden oluşmaktadır. Yukarıdaki açıklamalardan hatırlanacağı, gibi talep oluşturma ve talebi anlama tasarım, kalite, emsalsizlik, moda ve trendleri yakalama ve yönlendirme gibi farklı boyutları olan AR-GE ağırlıklı bir bileşendir. ^Davutoğlu, 2001: 17) 2 (Davutoğlu, 2001: 23) 16

18 Bilindiği gibi başta ABD olmak üzere ekonomi-politik alanda güçlü ülkeler, olayların gidişatını etkileme gücü sağlayan teknolojik üstünlük elde etme ve bu üstünlüklerini korumaya son derece önem vermektedirler. ABD'nin, Japonya ile multi-medya ve iletişim teknolojisi, Çin ile telif hakları ve uluslararası patent antlaşmaları, Fransa ile teknoloji casusluğu konusunda karşı karşıya gelmesinin en önemli sebebi, teknolojik oluşumun nabzını ve kontrolünü elinde tutmaya devam etme isteğidir. 3 Son yıllarda özgün buluşlar konusunda Doğu Asya'nın rolünün gittikçe artması ABD'yi endişeye sevk etmektedir. Bu sebeple ABD, teknolojik kaymanın kontrol altına alınmasının en önemli aracı olarak uluslararası hukuku devreye sokmuştur. ABD'nin, patent hukukunun tanınmasına Çin'deki insan hakları ihlallerinden daha büyük önem vermesi ve Tianenmen olayında uyguladığından daha büyük bir baskı oluşturması, teknolojik üstünlüğün korunmasına yönelik iradenin kararlılığını ortaya koymaktadır. Bu kararlılıkta, geçtiğimiz 25 sene içinde ABD'nin kendi oluşturduğu teknolojinin Japonlar tarafından piyasa değeri olan emtia haline dönüştürülmesinin yarattığı kayıpların, Çin'in gelişimi karşısında tekrarlanmaması isteğinin etkisi büyüktür. Stratejik Zihniyet: Bir kimlik bilincinin tarihi süreç içinde biçimlenmesinin ve yeniden şekillenmesinin sonucunda ortaya çıkan ve geçici siyasi dalgalanmaların ötesinde süreklilik arz eden bir unsur olarak tanımlanmaktadır. Uluslararası güç parametrelerine ağırlık koyabilme kabiliyeti, stratejik zihniyetin oturmuşluğu ve bu zihniyetin değişen şartlara göre yeniden üretebilmesiyle bağlantılıdır. 4 Stratejik Planlama: Stratejik planlama, sabit verilerce belirlenen ve muhtevası potansiyel verilerce rasyonel bir kurguya oturtulan stratejik zihniyetin, elle tutulur ve algılanabilir bir şekle bürünmesini sağlayan güç bileşenidir. 5 Siyasi İrade: Stratejik planlamanın taktik ve stratejik olmak üzere iki yönü vardır ve belirlenen nihai hedeflere ulaşılabilmesi, bu ikisi arasında uyum ve koordinasyonun sağlanmasına bağlıdır. İşte bu koordinasyonu sağlayan unsur siyasal iradedir. Yukarıdaki güç formülünden de anlaşıldığı gibi, stratejik zihniyet, stratejik planlama ve siyasi irade bu formül içerisinde çarpan etkisine sahiptir. Dolayısıyla, (Davutoğlu, 2001: 26) (Davutoğlu, 2001: 29) (Davutoğlu, 2001: 31)

19 sabit ve potansiyel unsurlar ne ölçüde büyük avantajlar sağlarsa sağlasın, stratejik zihniyeti oturmayan, stratejik planlaması ve siyasi iradesi yeterince güçlü ve tutarlı şekilde devreye giremeyen ülkelerde, ekonominin ve sektörlerin rekabet gücü kazanması mümkün değildir. Sektör temsilcileriyle yapmış olduğumuz görüşmelerde, Türkiye'nin en çok öne çıkarılan zayıflığının güçlü bir siyasi irade ve oturmuş bir stratejik planlama geleneğinin olmayışı şeklinde ifade edilmesi de bu açıdan dikkat çekicidir. Sektör temsilcilerine göre, yapılması gereken bir an önce sektörün envanterinin çıkarılması ve sektör temsilcilerinin deneyimlerinin yansıdığı kısa, orta ve uzun vadeli bir stratejik planlamanın, sektör temsilcileri, bürokratlar ve akademisyenlerden oluşan bir grupça ortaya konmasıdır. Çin'in başarısını incelediğimizde, bu başarının arkasında zannedilenin tersine düşük maliyetlerden ziyade, yukarıda tanımlanan ve çarpan etkisi yaratan stratejik zihniyet, stratejik planlama ve siyasi iradenin iyi kullanılmış olmasının yattığını görmekteyiz. Çin'in, gerek başta ABD ve AB ülkeleri olmak üzere çok uluslu şirketlerden teknoloji transferi sağlayabilecek biçimde yatırımlar elde etmesi, gerekse tanımlamış olduğu stratejik hedeflere yürümesini sağlayacak şirket evlilikleri ve ikili antlaşmalara gitmesi bunu açıkça ortaya koymaktadır. Çin'in stratejideki başarısıyla geldiği konum bazı Amerikalı stratejistleri, Çin'e yönelik NATO benzeri bir siyasi yapılanmaya (ATO) gidilmesi gerekliliğine bile ikna etmiştir. 6 Oded Shenkar (2006) da, "Çin'in İhracat Patlamasından Çıkarılacak Dersler" başlıklı bir makalesinde, Çin'in başarısını AR-GE ve teknoloji transferine ağırlık veren bir dizi stratejik yöntem kullanmasına bağlamaktadır. Shenkar, Çin'deki teknoloji ürünleri ihracatının %60'mın yabancı sermayeli şirketler tarafından yapıldığını ve teknoloji düzeyiyle birlikte bu yüzdenin de arttığını ifade ettikten sonra, buradan hareketle, Çin'in sadece dünyadaki çok uluslu şirketler için düşük maliyetleriyle kullanılmaya hazır bir ihracat ortamı oluşturduğu sonucuna varmanın yanlış olacağını belirtir. Nitekim Çin kesinlikle montajcı ya da başkalarının gelişmiş kapasiteleri için uygun ortam sağlayan bir ülke olarak kalma niyetinde değildir. Tersine Sony ve Samsung düzeyinde küresel bir bilgi oyuncusu (knowledge player) ve yerli bir teknoloji üreticisi olmayı hedeflemektedir. Shenkar'm tespitlerinden yararlanarak, Çin'in amacına ulaşmak için kullandığı stratejik yöntemleri şöyle özetleyebiliriz: 6 (Thayer, 2005) 18

20 1) Her yıl mezun ettiği mühendislik öğrencisinin yeteneklerini geliştirmek için eğitim sistemini dönüştürmek ve akademi ile üretim arasında kesintisiz bir bağ geliştirmede yabancı şirketlerin yardımını sağlamak. 2) Dış yatırımların yerli kapasiteye dönüştürülmesini sağlamak için teknoloji transfer etmeye istekli şirketlere öncelik vermek ve teknoloji transferiyle doğru orantılı olarak teşvikleri artırmak. 3) Şirket birleşmeleri ve şirket satın almalarında teknoloji transferini hedeflemek ve bunu mümkün kıldığı sürece düşük kâr marjına hatta zarar etmeye aldırmamak. ABD'nin çok uluslu şirketlerinin Çin'deki iştiraklerinin AR-GE yoğunluğunun, küresel ortalamanın üç kat üstünde olması ve bu eğilimin artarak devam etmesi ve Çin'in Lenova şirketinin IBM'den çok düşük kar payıyla PC departmanını satın alması vb. göstergeler bu argümanı desteklemektedir. 7 Çin yalnız üretim sürecinde değil, pazarlama aşamasında da belli taktikleri başarıyla kullanmaktadır. Mülakat yaptığımız sektör temsilcilerinin de vurguladıkları gibi Çin, dış işleri mensupları, Bakanlık ve Başbakanlık düzeyinde yabancı ülkelerde ikili temaslar yürütmekle kalmayıp, üreticisine yurt dışında pazar yerlerinden showroom açılışlarına kadar en üst düzeyde destek vermektedir. Modelimiz adeta bir turnusol kağıdı gibi Çin'le yanlış alanlarda rekabet etmeye çalıştığımızı ortaya koymakla kalmayıp, sektörün dünyadaki tarihsel evrimine baktığımızda asıl rakibimiz olan ileri tekstil aşamasını yaşayan AB ülkeleriyle nasıl rekabet edilmesi gerektiği konusunu da açığa çıkarmaktadır. Buradan hareketle yapmış olduğumuz tespit ve önerilere raporun ilerleyen sayfalarında yer verilmiştir ÇALIŞMANIN METODU Çin'in üretim yapısını anlamaya yönelik yaptığımız araştırmada, öncellikle bu alanda yapılmış araştırmalar, makaleler, raporlar vb. ikincil kaynaklar taranmış çalışmada değerlendirilebilecekler belirlenerek incelenmiştir. Yine araştırmada elde edilen veriler haftalık toplantılarla araştırmacıların da dâhil olduğu 6-7 kişilik grup çalışmalarıyla tekrar gözden geçirilip ulaşılan bilgiler rafine hale getirilmiştir. 7 (Shenkar, 2006) 19

21 Daha sonra üst örgütlerden ve örgüt temsilcilerinden anket ve mülakatlarla bilgi toplanmıştır. Gerek geçmiş birikimlerimiz gerekse sektörde aktif rol oynayan üretici ve ihracatçı kişi ve kuruluşlarla görüşülmüş ve gözlemler yoluyla model sınanmış ve desteklenmiştir. Son olarak elde edilen verilerle sektörün mevcut yapılan güçlü ve zayıf yönleri, karşılaşacakları tehditler saptanmış rekabet modeli bağlamında avantaj ve dezavantajlan ortaya konulmaya çalışılmıştır. Temel amaç, genel geçer doğrular olarak kabul edilen ve kamuoyunda paylaşılan varsayımlara, eleştirel bir yaklaşımla çözüm bulmak ve uygulanabilir öneriler getirmektir. Sektörel birikimimizin yanı sıra, İstanbul Ticaret Odası'nda gerçekleştirilen Meslek Komite Toplantılarına iştirak edilerek her sektörün kendi temsilcilerinden edinilen bilgiler de bu rapora yansıtılmıştır. Böylece her bir sektörün Çin ile rekabet ve işbirliği alanlarını belirlemeye yönelik yapılan ve birinci elden bilgi edinmeye yönelik bu çalışmalarla sektör aktörlerinin nabzı tutulmaya çalışılmış ve meslek komitelerinin değerli görüş ve önerilerinden de yararlanılmıştır. 20

22 2. KONFEKSİYON YAN SANAYİ SEKTÖRÜNE GENEL BAKIŞ GİRİŞ Konfeksiyon yan sanayinin üretim, istihdam ve ihracat bakımından Türk ekonomisindeki yeri ve her geçen gün gittikçe artan ağırlığı göz önünde bulundurulmalıdır. Bu sektör hazır giyim sektörüyle beraber düşünüldüğünde, bir konfeksiyon ürününde kullanılan tüm yan sanayi ürünlerinin, o üründe yarattığı katma değer yaklaşık %5-10 olarak kabul edildiğinde sektörün önemi ortaya çıkmaktadır. Bir konfeksiyon ürününde kullanılan düğme, fermuar, tela, astar, vatka, çıt çıt, kopça, dikiş ipliği vb. yan sanayi ürünleri, o ürünün kalitesini ve kullanım ömrünü doğrudan etkilemektedir. Çalışmayan veya çabuk bozulan bir fermuar, birkaç kullanımda kınlan veya düşen düğmeler, bir konfeksiyon ürünün tüketici gözündeki değerini bir anda sıfıra indirebilir. Dolayısıyla, bir konfeksiyon ürününde kullanılan yan malzemeler o ürünün toplam kalitesinde hayati bir öneme sahiptir. Konfeksiyon yan sananayicileri hammadde temini, moda ve teknolojinin takibi, doğrudan ihracat gibi konularda başarılı olabilmek için dünya ticaretine entegre çalışmaktadırlar. Ana sanayiindeki tüm gelişmelerden olumlu veya olumsuz etkilenen sanayiciler, hacimli ve/veya butik üretim yetenekleri, kalite, konmakonaklama, iletişim ve lojistik avantajlarını kullanarak pazar paylarını geliştirmeye çalışmaktadırlar. 1 Konfeksiyon yan sanayi hazır giyim sektörünün en önemli tamamlayıcısıdır. Konfeksiyon sektörü konfeksiyon yan sanayi ile yatay entegrasyon halindedir. Tekstil ve konfeksiyon sanayinin üretim, istihdam ve ihracat bakımından ekonomimizdeki ağırlığı dikkate alındığında, bu sektöre girdi temin eden tekstil ve konfeksiyon yan sanayinin de önemi ortaya çıkar. Türk tekstil ve konfeksiyon sanayinin dünya pazarlarında başarılı olabilmesi, bir ölçüde konfeksiyon yan sanayinin çalışmalarına bağlıdır. Konfeksiyon yan sanayi ürünlerinin çeşitliliği, biçimi, kalitesi, stili, markası, vb. özellikleri ile konfeksiyon ürünlerinin katma değerini arttırmakta ve bunların kolayca pazarlanabilir olmasını sağlamaktadır kasım 2005 Haluk Koksal, Yönetim ve Ekonomi, Celal Boyar Üniversitesi, 2001, Cilt:8 Savi:2, MANİSA, sf

23 Teknolojik ve sosyal gelişmelere kendini adapte etmeyi başaran Türk yan sanayicisi üretim kapasitesi ve kalite olarak Hong Kong'dan sonra dünya ikincisidir. 3 Moda ve markayı yaratan unsurların arasında yan sanayi ürünlerinin önemi inkar edilemez. Yan sanayi ürünleri işlevsel amaçlarının yanında, aksesuar olarak da vazgeçilmez bir öneme sahiptir. Güçlü bir konfeksiyon yan sanayi, hazır giyim sanayinin de entegrasyonu açısından son derece önemlidir. Bu malzemelerin yerli sanayi tarafından karşılanması, hazır giyim sanayinin zamanında üretim ve zamanında teslimat süreçlerini olumlu yönde etkilemektedir. Konfeksiyon yan sanayisi de bu yüksek teknoloji ile üretim yapmakta olan hazır giyim sektörünü gerektiği gibi destekleyebilmektedir. Ülkemizde konfeksiyon yan sanayi büyük ölçüde iç pazara yönelik çalışmaktadır. İhracata ise daha çok dolaylı olarak katkı sağlamaktadır. Yan sanayi üreticileri 1995 yılında bir araya gelerek "Konfeksiyon Yan Sanayicileri Derneği" olarak dernekleşmişlerdir. Bu dernek, hizmet ve ürün kalitesini artırmaya yönelik çalışmalar yapmaktadır. Türk Konfeksiyon Yan Sanayinde irili ufaklı binlerce işletme bulunmaktadır. Bu işletmelerin en küçüğünde ortalama 15 ve büyüklerinde ise ortalama 250 kişi istihdam edilmektedir. 4 Türkiye'de bulunan konfeksiyon yan sanayi üreticileri başta İstanbul olmak üzere ağırlıkla İzmir, Bursa, Denizli ve Gaziantep illerimizde üretim yapmaktadırlar SEKTÖRÜN TANIMI Konfeksiyon yan sanayi başlıca deri, kumaş, iç giyim ve ev tekstili sektörleri için üretilen, hazır giyim ürünlerine işlevsellik kazandıran ya da bu ürünlerde süsleme amacıyla kullanılan ürünler bütünüdür. Konfeksiyon yan sanayi hazır giyim yanında sağlık, mobilya, otomotiv, askeriye, ambalaj gibi diğer sektörlere de üretim yapmaktadır Konfeksiyon Yan Sanayicikleri Derneği Genel Koordinatörü Hasan Yeğenler, Görüşme tutanakları 5 Hasan Yeğenler, Görüşme tutanakları 6 kasım

24 Konfeksiyon yan sanayinin hangi ürünleri içerdiği hakkında muhtelif fikirler olmakla beraber Konfeksiyon Yan Sanayicileri Derneği bu ürünleri; Askı sanayi Dar dokuma ve örme sanayi Düğme-toka ve metal aksesuar sanayi Etiket sanayi Fermuar sanayi Kapitone sanayi Tela, elyaf Vatka sanayi başlıkları altında yedi kategoride toplamaktadır. Dış Ticaret Müsteşarlığı ise konfeksiyon yan sanayini Pamuktan dikiş ipliği; Dokumaya elverişli suni ve sentetik liften dikiş ipliği; Suni-sentetik devamsız liften dikiş ipliği; Vatka; Keçe; Dokunmamış mensucat; Dokunmuş kordelalar, böldükler; etiket; parça halinde kordon, saçak, ponpon vb Parça, şerit, motif halinde işlemeler; Kapitoneli mensucat; Düğme, çıtçıt, yapışan fermuar vb Fermuar şeklinde tanımlamıştır. 7 Konfeksiyon yan sanayinin daha ayrıntılı değerlendirilmesinin yapılabilmesi için çalışmamız sırasında Dış Ticaret Müsteşarlığı'nın ürün gruplandırması, göz önünde bulundurulmuştur. Konfeksiyon yan sanayinin Armonize kodları aşağıdaki gibidir: Pamuktan dikiş ipliği Dokumaya elverişli suni ve sentetik liften dikiş ipliği Sevim, a.g.m., 23

25 5508- Suni-sentetik devamsız liften dikiş ipliği 5601-Vatkalar Keçe Dokunmamış mensucat Dokunmuş kordelalar, böldükler Etiketler Parça halinde kordon, saçak, ponpon vb Parça, şerit, motif halinde işlemeler Kapitoneli mensucat Düğme, çıtçıt, yapışan fermuar vb Fermuar KONFEKSİYON YAN SANAYİNİN DÜNYADAKİ YERİ DÜNYA'DA TEKSTİL VE KONFEKSİYON YAN SANAYİ İTHALATI Dünyada tekstil ve konfeksiyon yan sanayi ithalatı 2003 yılında 17,4 milyon dolar civarında gerçekleşmiştir. İthalata konu olan başlıca ürünler 6,1 milyon dolar ile dokunmamış mensucat, 2,2 milyon dolar ile dokunmuş kordela ve böldükler, 1,6 milyon dolar ile fermuar, 1,4 milyon dolar ile vatka'dır. Tekstil ve konfeksiyon yan sanayi ithalatında Meksika, ABD, Hong Kong, Çin, Romanya, Vietnam, İtalya, Almanya ve Fransa başta gelen ülkelerdir. 9 Aşağıdaki tabloda da görüldüğü gibi 2003 yılı rakamlarına göre tabloda bulunan on üç kalem ürünün dokuzunun ilk beş ithalatçısı arasında Çin ve Hong-Kong'u görmek mümkündür. Nitekim Suni sentetik liften dikiş ipliği ihracatında Çin %8'lik pazar payı ile ikinci sırada yer alırken, Hong-Kong %4'lük pazar payı ile beşinci sırada, Suni, sentetik liften devamsız dikiş ipliği alanında Hong-Kong %11 ile birinci ve Çin de %9 ile ikinci sırada, Dokunmamış mensucat alanında Çin %5'lik Pazar payı ile dördüncü sırada, Dokunmuş kordela ve böldükler alanında Çin %7 ile üçüncü, Hong-Kong %5 ile dördüncü sırada, 8 9 Gruplama, Dış Ticaret Müsteşarlığı kaynaklarına göre yapılmıştır. Sevim, a.g.m. 24

26 Etiket alanında Hong-Kong %10 ile birinci, Çin %8 ile ikinci sırada, Parça halinde kordon, saçak, ponpon vb ürünler alanında Çin %6 ile dördüncü sırada, Kapitoneli mensucat alanında Çin %3 ile üçüncü sırada, Düğme, çıt-çıt, yapışan fermuar vb ürünler alanında Hong-Kong % 12 ile birinci sırada, Çin ise % 11 ile ikinci sırada, Kayarak işleyen fermuar alanında Çin %13 ile birinci sırada, Hong-Kong %8 ile ikinci sırada yer almaktadır. Tablol. Dünyada Tekstil Ve Konfeksiyon Yan Sanayi İthalatı DÜNYADA TEKSTİL VE KONFEKSİYON YAN SANAYİ İTHALATI (1000 DOLAR) ÜRÜNLER 2003 % DEG % DEG Pazar payı(%) Pamuktan dikiş ipliği Meksika (7), Bir. Arap Emir. (5), İtalya (5), ABD (5), İspanya (5) Suni-sentetik liften dikiş ipliği Meksika (12), Çin (8),Romanya (5), Almanya (4), Hong Kong (4) Suni-sent. devamsız liften dikiş ipliği Hong Kong (11), Çin(9), Meksika (6), Tunus (3), İtalya (3) Vatka* Almanya (9), İngiltere (6), Fransa (6), ABD (5), Rusya (5) Keçe* Fransa (8), Almanya (7), İngiltere (7), ABD (6), Belçika (4) Dokunmamış mensucat* ABD (9), Almanya (8),İngiltere (5), Çin (5),Fransa (5) Dokunmuş kordela ve böldükler Meksika (11), ABD(10), Çin (7), Hong Kong (5), Romanya (4) Etiketler Hong Kong (10), Çin(8), Vietnam (5), Bangladeş (5), Meksika (-5) Parça halinde kordon, ABD (21), İngiltere (7),Fransa (6), saçak, ponpon vb Çin (6), Suudi Arabistan. (3) Parça, şerit ve motif halde işlemeler ABD (11), Bir. Arap Emir. (9), Fransa (8), İngiltere (7), İtalya (5) Kapitoneli mensucat Meksika (37), Türkiye (24), Çin (3), Romanya (3), İngiltere (2) Düğme, çıtçıt, yapışar fermuar vb Hong Kong (12), Çin (11), ABD (3), Romanya (5), Almanya (3), Fransa(3) Kayarak işleyen fermuarlar Çin (13), Hong Kong(8), Vietnam (4), İtalya(4), Romanya (4) TOPLAM Kaynak: ITC - TradeMap, * Tekstil ve konfeksiyon yan sanayinde kullanılan ürünler ile birlikte diğer sanayi dallarında kullanılan ürünler de dahildir. 25

27 DÜNYA'DA TEKSTİL VE KONFEKSİYON YAN SANAYİ İHRACATI Konfeksiyon yan malzemelerinin ihracata olan katkısı büyük ölçüde dolaylı olarak gerçekleşmektedir. Bu ürünlerin doğrudan ihracatı da son yıllarda önemli bir artış göstermektedir yılında 119 milyon dolar civarında gerçekleşen yan sanayi ürünleri ihracatı, 2004 yılında 196 milyon dolar civarına yükselmiştir. Vatka, keçe ve dokunmamış mensucat ihracatında sadece konfeksiyonda kullanılan ürünlerin değil diğer sanayi dallarında kullanılan ürünlerin istatistikleri de dâhildir. Bu ayırım yapılamadığından, verileri değerlendirirken bu durumun göz önünde tutulması gerekmektedir yılı ihracatında başta gelen ürünler; 46 milyon dolar ile "dokunmamış mensucat", 33 milyon dolar ile "parça, şerit ve motif halde işlemeler", 28 milyon dolar ile "fermuarlar", 15 milyon dolar ile "suni-sentetik liflerden dikiş iplikleri", 14 milyon dolar ile "etiketler" ve 13 milyon dolar ile "parça halinde kordon, saçak, ponpon vb.dir. Tekstil ve konfeksiyon yan sanayi ihracatındaki en önemli pazarlar ise; ABD (%9), İngiltere (%7), Almanya (%6), İtalya (%5), Rusya (%5), Romanya (%4) ve Bulgaristan'dır (%4). 26

28 Tablo 2 Dünyada Tekstil Ve Konfeksiyon Yan Sanayi İhracatı DÜNYADA TEKSTİL VE KONFEKSİYON YAN SANAYİ İHRACATI( 1000 DOLAR) ÜRÜNLER 2003 %DEGIŞIM Pazar payı (%) Pamuktan dikiş ipliği 172, Endonezya(15), Hindistan (14), ABD(10), İtalya(9), Çin(6) Suni Sentetik Liften Dikiş İpliği 826, Almanya(19), ABD(12), G.Kore(8), Çin(7), Hong Kong(6) Suni Sent. Devamsız Liften Dikiş İpliği 703, Çin(40), Hong Kong(10), G.Kore(8), ABD(6), Almanya(5) Vatka* 1,434, Almanya(12), İngiltere(9), Hollanda(8), İtalya(7), ABD(7) Keçe* 679, Almanya(15), ABD(12), Italya(12), İngiltere(8), Japonya(8) Dokunmamış mensucat* Almanya(16), ABD(14), İtalya(lO), Japonya(6), Fransa (5) Dokunmuş Kordela ve Böldükler ABD(15), Tayvan(9), Almanya(9), Hong Kong(8), Çin (7) Etiketler Hong Kong(19), G.Kore(19), ABD(10), Fransa(6), Almanya(5), Parça halinde Kordon Saçak, Ponpon vb. 389, Fransa(19), Çin (12), ABD(7), Tayvan(7), Almanya(6) Parça, Şerit ve Motif Halde İşlemeler G.Kore (20), Çin(12), Avusturya(9), İsviçre(9), Fransa(6) Kapitoneli Mensucat 199, Meksika(16), Çin(15), ABD(14), Almanya(ll),İtalya(10) Düğme, Çıt Çıt, Yapışan Fermuar Hong Kong (20), Almanya (15), İtalya(9), Japonya(9), Çin(8) Kayarak işleyen Fermuar Hong Kong(12), Çin(12), Tayvan(12), Japonya (12), G.Kore(8) TOPLAM Kaynak: ITC - TradeMap Tekstil ve konfeksiyon yan sanayinde kullanılan ürünler ile birlikte diğer sanayi dallarında kullanılan ürünler de dahildir. Dünya tekstil ve konfeksiyon yan sanayi ürünleri ihracatı 2003 yılı itibariyle yaklaşık olarak 18 milyar dolar civarındır. Dünya ticaretine konu olan en önemli ürünler; 6.4 milyar dolar ile dokunmamış mensucat, 2.2 milyar dolar ile dokunmuş kordela ve böldükler, 27

29 1.7 milyar dolar ile kayarak işleyen fermuar, 1.4 milyar dolar ile vatka ve 1.4 milyar dolar ile parça, şerit ve motif halde işlemelerdir. Tekstil ve konfeksiyon yan sanayi ihracatında Almanya, ABD, İtalya, Japonya, Tayvan, Hong Kong, Çin, G. Kore, İngiltere ve Fransa en önde gelen ülkelerdir. 10 Çin'in 2003 yılı rakamlarıyla konfeksiyon yan sanayi ihracatına göz atacak olursak Pamuktan dikiş ipliği alanında Çin %6 ile beşinci sırada, Suni sentetik liften dikiş ipliği alanında Çin%7 ile birinci sırada, Hong-Kong %6 ile ikinci sırada, Suni sentetik devamsız liften dikiş ipliği alanında Çin %40 ile birinci, Hong- Kong % 10 ile ikinci sırada, Dokunmamış kordela ve böldükler alanında Hong-Kong %8 ile dördüncü, Çin %7 ile beşinci sırada, Etiket alanında Hong-Kong % 19 ile birinci sırada, Parça halinde kordon, saçak, ponpon vb ürünler alanında Çin % 12 ile ikinci sırada, Parça, şerit ve motif halde işlemeler alanında Çin%12 ile ikinci sırada, Kapitoneli mensucat alanında Çin % 15 ile ikinci sırada, Düğme, çıt-çıt, yapışan fermuar alanında Hong-Kong %20 ile birinci sırada, Çin %8 ile beşinci sırada, Kayarak işleyen fermuar alanında Hong-Kong % 12 ile birinci sırada, Çin ise yine % 12 ile ikinci sırada yer almaktadır KONFEKSİYON YAN SANAYİNİN TÜRKİYE'DEKİ YERİ TÜRKİYE'NİN KONFEKSİYON YAN SANAYİ İTHALATI Dünya'daki tekstil ve hazır giyim sanayileri arasında önemli bir yere sahip olan Türkiye, yan sanayi girdilerinin büyük bir kısmını ithalat yoluyla temin etmektedir. 11 Tekstil ve konfeksiyon yan sanayi ithalatı 2002 yılında 309 milyon dolar dolaylarında iken 2004 yılında 403 milyon dolar civarına Sevim, a.g.m. Sevim, a.g.m. 28

30 yükselmiştir. İthal edilen yan sanayi ürünleri arasında "dokunmamış mensucat" 2004 yılında 143 milyon dolar civarına yükselerek en önemli ithalat hacmine sahip üründür. Tablo 3. Türkiye'de Tekstil Ve Konfeksiyon Yan Sanayi İthalatı TEKSTİL VE KONFEKSİYON YAN SANAYİ İ THALATI (1000 DOLAR) ÜRÜNLER Tedarikçi payı (%) Pamuktan dikiş ipliği Hindistan (66), Fransa (19), ABD (5), Almanya (4), İtalya (3) Suni-sentetik liften dikiş ipliği 8,601 10,677 9,192 Almanya (40), ingiltere (10), Çin(8), Avusturya (5), İtalya (4) Suni-sent. devamsız liften dikiş ipliği 12,022 11,585 12,506 Çin (86), Hindistan (3), Almanya(3), Malezya (2) Vatka* 15,620 23,655 31,499 italya (81), Almanya (5), ingiltere (4), İsviçre (2) Keçe* 6,085 8,277 12,117 Almanya (34), italya (16), İspanya (16), İngiltere (11),Fransa (10) Dokunmamış mensucat* 76, , ,133 italya (24), Almanya (22), Fransa (10), Çin (8), İsrail (7) Dokunmuş kordela ve böldükler 23,524 28,294 34,529 Hollanda (28), italya (11), Ingiltere(ll), Almanya (8), Belçika (7) Etiketler 13,596 15,108 17,735 italya (24),Almanya (21),Ingiltere (16), Hong Kong (12), Danimarka (6) Parça halinde kordon, saçak, ponpon vb. 1,854 2,614 3,289 Çin (27), Fransa (18), Ingiltere(12), Çek (10), Almanya (6) Parça, şerit ve motif halde işlemeler 3,356 5,400 6,984 Çin (33), Hindistan (19), G. Kore(18), İtalya (7), Avusturya (3) Kapitoneli mensucat 77,819 76,637 31,816 Fransa (44),Almanya (26),Belçika (16), İspanya (7), Avusturya (4) Düğme, çıtçıt, yapışan fermuar vb. 25,166 32,26 35,032 Almanya (34), italya (27), HongKong (10),Tayvan (6), Çin (4) Kayarak işleyen fermuarlar 44,029 57,386 65,182 ist. AHL. S. B. (26), Çin (25), İtalya(14), Japonya (10), Tayvan (6) TOPLAM 309, , ,497 italya (22), Almanya (18), Çin (12), Fransa (8), İst. AHL. S. B. (4), İngiltere (4), Hollanda (4), Belçika (3), İspanya (3) Kaynak: DTM, * Tekstil ve konfeksiyon yan sanayinde kullanılan ürünler ile birlikte diğer sanayi dallarında kullanılan ürünler de dahildir. İthalatta önemli paya sahip olan diğer yan sanayi ürünleri ise 65 milyon dolar ile "kayarak işleyen fermuar", 35 milyon dolar ile "dokunmuş kordela ve 29

31 böldükler", 32 milyon dolar ile "kapitoneli mensucat", 32 milyon dolar ile "vatka", 18 milyon dolar ile "etiketler" ve 13 milyon dolar ile "suni - sentetik devamsız liften dikiş iplikleri"dir. Tekstil ve konfeksiyon yan sanayi ürünlerinin ithal edildiği başlıca ülkeler ise sırasıyla, İtalya (%22), Almanya (%18), Çin (%12), Fransa (%8), İngiltere (%4), Hollanda (%4), Belçika (%3) ve İspanya'dır(%3). Türkiye'nin 2004 yılında Konfeksiyon yan sanayi toplam ithalatı dolar'dır. Bu rakam Türkiye'nin dolarlık ihracatının yaklaşık olarak iki katma denk düşmektedir. Bu durumda, Türkiye'de günümüzde de ithalat ihracat dengesizliği devam etmektedir TÜRKİYE'NİN KONFEKSİYON YAN SANAYİ İHRACATI Konfeksiyon yan sanayinde satışlar doğrudan ihracat, ihracatçı firmalara yapılan satışlar (dolaylı ihracat) ve iç pazara yönelik yapılan satışlar olarak gruplandırılmaktadır. 12 Türkiye Tekstil ve konfeksiyon yan sanayi büyük ölçüde iç pazara yönelik olarak çalışmaktadır. İhracata ise daha çok dolaylı olarak katkı sağlamaktadır. 13 Konfeksiyon yan sanayinde önemli ölçüde dolaylı ihracat mevcuttur. Fakat bu veriler ihracat olarak işlenmemektedir. 14 Son yıllarda tekstil ve konfeksiyon yan sanayi ürünlerinin doğrudan ihracattaki payları önemli bir artış göstermiştir. - Konfeksiyon Yan Sanayicileri Derneği Genel Koordinatörü Hasan Yeğenler, Görüşme tutanakları Sevim, a.g.m. Konfeksiyon Yan Sanayicileri Derneği Genel Koordinatörü Hasan Yeğenler, Görüşme tutanakları 30

32 Tablo 4 Türkiye'de Tekstil Ve Konfeksiyon Yan Sanayi İhracatı TEKSTİL VE KONFEKSİYON YAN SANAYİ 1 [HRACATI (1000 DOLAR) ÜRÜNLER Tedarikçi payı (%) Pamuktan dikiş ipliği 1,796 2,165 1,943 Bulgaristan (12), isveç (11), Almanya (10), Fransa (8), Bosna Hersek (7) Suni-sentetik liften dikiş ipliği 8,797 11,042 15,079 Avusturya (24), Almanya (9), Bulgaristan (7), Tunus (5),Polonya (5) Suni-sentetik devamsız liften dikiş ipliği 6,015 6,043 8,645 Türkmenistan (28), Romanya (12), Yunanistan (6), Bulgaristan (6), Danimarka (5) Vatka* 2,777 2,988 6,052 italya (23), Almanya (15), İngiltere (10), KKTC (6), Belçika (4) Keçe* 5,506 6,587 9,608 Suudi Arabistan (14), BAE (10), Almanya (9), İngiltere (8), İrlanda (6) Dokunmamış mensucat* 20,478 28,290 45,869 ABD (32), ingiltere (12), Almanya (7), Bulgaristan (5), Polonya (4) Dokunmuş kordela ve böldükler 11,164 7,059 8,83 Rusya (12), italya (12), Yunanistan (8), İsrail (8), Romanya (6) Etiketler 7,514 10,134 13,828 ingiltere (11), Fransa (8),Israil (6) Türkmenistan (7),Romanya (7), Parça halinde kordon, saçak, ponpon vb. 10,763 12,991 12,667 ist. AHL. S.B. (36), ABD (15), Rusya (7), İsrail (5), Fransa (3) Parça, şerit ve motif halde işlemeler 23,221 26,675 32,883 italya (13), Rusya (12), Almanya (7), Fransa (7), İngiltere (6) Kapitoneli mensucat 3,056 4,292 6,654 Suriye (21), Çek Cum. (20), Romanya (19), Bursa S.B. (10), Bulgaristan (4) Düğme, çıtçıt, yapışan fermuar vb. Kayarak işleyen fermuarlar 3,618 4,348 6,486 ist. AHL. S.B. (40), italya (6), Romanya (8), Almanya (7), Rusya (6), Mersin S.B. (5) 14,725 22,192 27,831 İst. AHL. S.B. (40), İtalya (6), Romanya(5),İngiltere(5),Bulgaristan(4) TOPLAM 119, , ,375 ABD (9), ist. AHL. S.B.(9), İngiltere (7), Almanya (6), İtalya (5), Rusya (5), Romanya (4),Bulgaristan (4) KAYNAK: DTM, *Tekstil ve konfeksiyon yan sanayinde kullanılan ürünler ile birlikte diğer sanayi dallarında kullanılan ürünler de dahildir. Tekstil ve konfeksiyon yan sanayi ihracatı 2002 yılında 119 milyon dolar düzeyindeyken 2004 yılında 196 milyon dolar seviyesine yükselmiştir. Tekstil ve konfeksiyon yan sanayi ihracatında yaklaşık 46 milyon dolar ile "dokunmamış mensucat" en büyük paya sahip olan üründür. Dokunmamış mensucatı, yaklaşık 33 milyon dolar ile "parça, şerit ve motif halde işlemeler", yaklaşık 28 milyon 31

33 dolar ile "kayarak işleyen fermuarlar", 15 milyon dolar ile "suni-sentetik liflerden dikiş iplikleri", yaklaşık 14 milyon dolar ile "etiketler" ve yaklaşık 13 milyon dolar ile "parça halinde kordon, saçak, ponpon" izlemektedir. Dünyada 2003 yılı rakamlarıyla konfeksiyon yan sanayi ürünleri toplam ihracatı bin dolar iken Türkiye'nin toplam bin dolarlık ihracatı dünyanın yaklaşık olarak %1 'ine karşılık gelmektedir. Dünyada geniş bir pazar payımız bulunmamasına rağmen, dolaylı ihracatımızın yüksekliği konfeksiyon yan sanayi ihracatımızın önemini artırmaktadır yılında Türkiye'nin hazır giyim ihracatı toplam bin dolardır. Yapılan mülakatlardan ulaştığımız sonuçlara göre Türkiye hazır giyim sektörünün ortalama kar marjı %20 oranındadır. Bu durumda, hazır giyim ihracatçılarının 2004 yılı toplam maliyeti bin dolar civarındadır. Konfeksiyon ve hazır giyim sanayinin bileşenlerinden olan aksesuar ve yan sanayinin payı ise DPT 2005 verilerine göre %12'dir. Bu noktadan hareketle; Türk hazır giyim ihracatçılarına mamul satmak suretiyle yani dolaylı yoldan konfeksiyon yan sanayi ürünlerinin ihracatının toplam değeri ise bin dolardır. ABD (%9), İstanbul Atatürk Havalimanı (AHL) Serbest Bölgesi(S.B.) (%9), İngiltere (%7), Almanya (%6), İtalya (%5), Rusya (%5), Romanya (%4), Bulgaristan (%4), tekstil ve konfeksiyon yan sanayi ihracatındaki en önemli pazarlardır. 32