DOĞALGAZ VE SIHHİ TESİSAT TEKNİKERLİĞİ EĞİTİMİNİN AMACI, SEKTÖR İÇİN GEREKLİLİĞİ VE MEVCUT PİYASA DURUMU

Transkript

1 MYO-ÖS Ulusal Meslek Yüksekokulları Öğrenci Sempozyumu EKİM 2010-DÜZCE DOĞALGAZ VE SIHHİ TESİSAT TEKNİKERLİĞİ EĞİTİMİNİN AMACI, SEKTÖR İÇİN GEREKLİLİĞİ VE MEVCUT PİYASA DURUMU Metin ÖNAL 1 Altuğ KARABEY 1 Leyla AKKAYA 1 1 Erciş Meslek Yüksekokulu Yüzüncü Yıl Üniversitesi - ERCİŞ ÖZET monal@yyu.edu.tr akarabey@yyu.edu.tr leylaakkaya.91@gmail.com Ülkemizde büyük bir hızla yaygınlaşan doğalgaz sektöründe gerek şehir şebeke borularının gerekse bina kolon ve daire içi hatlarının döşenmesi, teknikerlik eğitimi almış kişilerin görev alanları içerisindedir. Yapıların doğalgaz, temiz su, atık su, ısıtma ve soğutma gibi sistemlerinin projelendirilip uygulanması da bu alanda eğitim veren Yükseköğretim Kurumu Teknik Programlarının hedefleri arasındadır. Buradan hareketle bu çalışmada, bilhassa, doğalgaz eğitimi ve doğalgaz piyasasındaki iş imkanları üzerinde durulmuş; teknikerlik eğitimi alan yüksekokul öğrencilerine çalışabilecekleri iş imkanlarını tanıtma, piyasada karşılaşabilecekleri fırsatları değerlendirme konusunda gerekli teorik ve pratik bilginin verildiğinden bahsedilmiştir. Ayrıca, sektörde faaliyet gösteren gaz dağıtım firmaları ve ilgili meslek odalarından alınan bilgiler ışığında bu sektörde çalışan kişilerin istihdam durumlarına yer verilmiştir. Anahtar Kelimeler: teknikerlik, doğalgaz, meslek yüksekokulları. 1. GİRİŞ İnsanoğlu tarafından binlerce yıldan beri bilinmesine rağmen, doğal gazın yaygın olarak kullanılması 1960'lı yıllardan sonrasına rastlamaktadır. Teorilere göre, diğer fosil yakacaklar gibi, doğal gaz da milyonlarca yıl önce yaşamış bitki ve hayvan artıklarından oluşmuştur. Yeryüzü kabukları arasına gömülmüş bu artıklar, basınç ve ısı etkisiyle, kimyasal değişikliklere uğrayarak doğal gazı meydana getirmiştir. Doğal gaz petrol ile birlikte veya bağımsız olarak bulunabilir [1]. Ülkemizde 1980'lerde kullanımına başlanan doğal gazın, halen yetersiz yasal mevzuat, eğitim ve tanıtım faaliyetleri nedenleriyle özellikle binalarda ısıtma amaçlı kullanıma sunulması süresince bazı belirgin hatalar yapılmaktadır [2]. Gaz dağıtım firmalarının iç tesisat şartnamelerinde yer alan montaj ve kullanım kuralları titizlikle uygulandığı taktirde, özellikle çevre kirliliği açısından diğer fosil yakacaklara göre çok temiz ve diğer enerji kaynaklarına göre daha ucuz olan bu yakıtın insan hayatını kolaylaştırıcı bir faktör olduğu ve ülke ekonomisine olan katkısı açıkça görülmektedir. Ülkemizde doğalgaz kullanımının artışına paralel olarak doğalgaz cihazları (kombi, kazan, soba, şofben); tesisat malzemeleri ve özellikle ısı yalıtımı sektörlerinde de hızlı büyümeler kaydedilmektedir. Dolayısıyla bu alanlarda çalışacak deneyimli kişilerin yetiştirilebilmeleri için meslek yüksek okullarındaki ilgili bölümlere olan talep, her geçen gün daha da artmaktadır. 1

2 Tekniker kavramının manasına bakıldığında, teknikerin; iş hayatındaki pozisyonu, mühendis ile teknisyen arasında olan ve ikisi arasındaki koordinasyonu sağlayan ara meslek elemanı olduğunu [3] görmekteyiz. Bu yüzden doğalgaz ve sıhhi tesisat sektörlerinde gerekli olan yapı malzemelerini tanıyan, özelliklerini ve kullanım alanlarını iyi bilen, proje okuyabilen ve gerektiğinde tesisat projelerini çizebilen kişilerin varlığına daima ihtiyaç duyulmaktadır. Bu noktadan hareketle, piyasada teknikerlere olan ihtiyaç ve talep, hızlı bir şekilde artmaktadır. Bu çalışmada; doğalgaz tesisatçılığı baz alınarak mevcut piyasadaki çalışan kişilerin yeterlilikleri ve sektörde doğalgaz teknikerliğine verilen önem araştırılmıştır. 2. YÖNTEM Doğalgaz tesisatçılığı ve projelendirilmesi ile birebir ilgili olan kişilerin (tekniker olup olmadığına bakılmaksızın) aldıkları eğitimi ve çalışan sayısını tespit edebilmek amacıyla yerel gaz dağıtım firmalarından alınan bilgiler; Makine Mühendisleri Odasının doğalgaz sektöründe rol alan kişiler için verdiği eğitimleri araştırmak amacıyla odaların il temsilcilikleriyle yapılan görüşmeler ve doğalgaz tesisat ustalarıyla yapılan mülakatlar neticesinde mevcut doğalgaz sektörünün yapısı ortaya konulmaya çalışılmıştır. 3. BULGULAR Araştırma sonuçları neticesinde elde edilen sonuçlardan önemli olanları şu şekildedir: Doğalgaz projelerinin çiziminde genellikle, bir firmaya bağlı olarak çalışan ve bu konuda yetkilendirilmiş makine mühendisleri görev almaktadırlar. Mühendislerin yetkilendirilmesini ise Makine Mühendisleri Odası üstlenmektedir. Çizilen tesisat projelerinin okunup yorumlanmasında mühendis-usta ikilisi rol almaktadır. Döşenen doğalgaz tesisatlarının projeye uygun olmaması durumunda tesisatlar, çoğu kez gaz açım firması tarafından söktürülmekte ve tekrardan imal edilmesi istenmektedir. Kullanılan doğalgazlı cihazların nasıl çalıştığı hakkında çoğu kez ustalar yetersiz ve bilgisiz kalmaktadırlar. Yetkilendirilen makine mühendislerinin eğitim süresi yalnızca dört gün-24 saat, ustaların ise verilen sertifikalara bağlı olduğundan yaklaşık olarak ikişer aydır yılı itibariyle ülkemizdeki bazı gaz dağıtım firmaları ve onlara bağlı iç tesisatçı firmalarda çalışan tekniker sayıları firmalardan alınan bilgiler ışığında Tablo 3.1 de gösterilmektedir. 2

3 Tablo 3.1. Gaz dağıtım firmaları ve onlara bağlı iç tesisatçı firmalarda çalışan tekniker sayıları Gaz Dağıtım Firması Samgaz Doğal Gaz Dağıtım A.Ş. (Samsun) Başkent Doğalgaz Dağıtım A.Ş. (Ankara) Trakya Bölgesi Doğal Gaz Dağıtım A.Ş. (Trakya) Gazdaş Doğal Gaz Dağıtım A.Ş. (Gaziantep) İzgaz (Kocaeli) Bünyesinde Çalışan Doğalgaz Teknikeri Sayısı Tesisatçı Firmalarda Çalışan Doğalgaz Teknikeri Sayısı Yok 84 adet firmanın her birinde birer çizim personeli görev almakta Dergaz (Düzce) Yok 3 Malatyagaz (Malatya) Yok SONUÇLAR VE ÖNERİLER Yapılan istihdam araştırmaları ve elde edilen bulgular neticesinde, doğalgaz tesisat projelerinin genellikle makine mühendisleri tarafından çizildiği görülmektedir. Halbuki makine mühendisliği eğitimi çok geniş ve kapsamlı bir eğitimdir. Dolayısıyla makine mühendislerinin çalışma alanları ve iş imkanları da buna paralel olarak genişlemektedir. Buna ek olarak mühendislik eğitiminin sadece çok kısa bir döneminde [4] tesisat projelerine ve hesaplamalarına yer verilmektedir. Dolayısıyla bu konuda yeterince ehli olamayan mühendisler, piyasada uzun bir süre zorlanmakta ve yönetmelikler gereğince teknikerlik eğitimi almış kişilerin de iş imkanlarını daraltmaktadırlar. Doğalgaz teknikerleri iki yıllık eğitim süreleri boyunca proje çizimi ve tesisat döşenmesi konularında yeterince teorik ve pratik bilgiyle donatılmaktadırlar [5]. Dolayısıyla sadece proje çiziminde değil gerektiğinde tesisatların imali sırasında da rol alabilmektedirler. İki yıllık eğitimleri sonucunda yetkili bir ustadan daha geniş teorik bilgiye ve yeterince el pratiğine sahip olan doğalgaz teknikerleri, yaptıkları işin hassas detaylarını daha iyi bilip uygulayabilecek kapasiteye sahiptirler. Örneğin elle diş açma işlemi sırasında bir boruya uygulayacakları torku hesaplayarak borunun zarar görmesini engelleyebilmektedirler. Kullanılan doğalgaz cihazlarının çalıştırılması, teknik özellikleri ve kapasiteleri konusunda geniş bir eğitim alan doğalgaz teknikerleri müşteriyi bilinçlendirme bakımından da daha etkili olabilmektedirler. Tablo 3.1. den de anlaşılacağı üzere ülkemizde doğalgaz teknikeri çalıştırma hususunda sınırlı sayıdaki gaz dağıtım firması duyarlı davranmaktadır. Maalesef, elli beşi aşkın ilimizde [6] yaygın olarak kullanılan doğalgaz için yetişmiş elemanlara yeterince iş imkanı verilmemektedir. Halbuki yurt genelindeki bir çok üniversitenin meslek yüksek okulu bölümlerine bakıldığı zaman ilgili programlara kaydolan öğrenci sayısının her geçen gün 3

4 artmakta olduğu gözlenmektedir. Bu çelişkinin ortadan kaldırılabilmesi için yapılabilecek çalışmalardan bir kaçı şöyledir: Yönetmeliklerle belirlenen doğalgaz çizim ve uygulama personelleri arasında artık doğalgaz teknikerlerine de yer verilmelidir. Odalar ve yetkili belgelendirme kuruluşlarında eğitim alan ve doğalgaz alanında yetki belgesi verilen mühendis ve ustalara en az bir doğalgaz teknikerinin aldığı eğitim kadar kapsamlı bir eğitim programı uygulanmalıdır [7]. Kamu sektöründe henüz yeterince tanınmayan doğalgaz teknikerliği için açılan kadroların genişletilmesi gerekmektedir [8]. Piyasada çoğunlukla özel olarak çalışan gaz dağıtım firmalarına belli sayılarda doğalgaz teknikeri çalıştırma zorunluluğu getirilmelidir. Her ilde şubesi olmasa dahi temsilcilikleri bulunmak üzere teknikerler odalarının tüm ülke çapında yaygınlaştırılmaları gerekmektedir. Ülkemizde faaliyet gösteren farklı isimlerdeki tekniker odalarının (birliklerinin) özellikle doğalgazın yeni gelmeye başladığı şehirlerde, doğalgaz teknikerlerinin yerel gaz dağıtım firmasında veya iç tesisat firmalarında görev almalarını ve belgelendirilmelerini destekleyici ve teşvik edici çalışmalarda bulunmaları gerekmektedir. Makine Mühendisleri Odasının, piyasada çalışan makine mühendislerinin gelir düzeylerini ve yaşam standartlarını yükseltmek amacıyla belirlemiş olduğu mühendis asgari ücretleri ve sigorta primleri taban düzeylerinin aynen doğalgaz teknikerleri için de geçerli olabilmesi için tekniker odalarınca teklifler sunulması bu mesleğin devamlılığı ve kariyerli işler arasında sayılabilmesi açısından önem göstermektedir. Teşekkür Çalışmamızda bizlere kaynaklık eden Makine Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi ve Erzurum İl Temsilciliği ile Samgaz Doğal Gaz Dağıtım A.Ş., Başkent Doğalgaz Dağıtım A.Ş. (Ankara), Trakya Bölgesi Doğal Gaz Dağıtım A.Ş. (Trakya), Gazdaş Doğal Gaz Dağıtım A.Ş. (Gaziantep), İzgaz (Kocaeli), Dergaz (Düzce), Malatyagaz a (Malatya) teşekkür ederiz. 4

5 5.KAYNAKLAR [1] Kıratlılar Ö., Yorulmaz Y., Binalarda Doğal Gaz Tesisatı Ve Yapılan Hatalar, [2] Yurtman M., Doğal Gaz Dönüşümünde Yapılan Hatalar, [3] [4] [5] Yükseköğretim Kurulu, [6] Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu, [7] Önal, M., Karabey, A., Terzioğlu, Ö., Van İlinde Doğal Gazın Kullanımı, Karşılaşılabilecek Hatalar Ve Çözüm Önerileri VI. International Symposium Of Van Lake Region, Van-Ercis, June 09 11, [8] Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM),