M. ARİF KOŞAR 1983 yılı Bartın doğumlu. Lisans eğitimini 1999 yılında girdiği Kocaeli Üniversitesi, Bilgisayar Mühendisliği Bölümü nde 2007 yılında

Transkript

1

2 M. ARİF KOŞAR 1983 yılı Bartın doğumlu. Lisans eğitimini 1999 yılında girdiği Kocaeli Üniversitesi, Bilgisayar Mühendisliği Bölümü nde 2007 yılında tamamladı yılında Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Bölümü nde Türkiye de Çalışma İlişkileri ( ) başlıklı tezi ile yüksek lisansını bitirdi yılında aynı enstitü ve bölümde Sınıf Analizi Kapsamında Negri nin Çokluk Kavramı tezi ile doktora eğitimini tamamladı. Teori ve Eylem Dergisi nde yazar ve yazı kurulu üyesi. Özgür Müftüoğlu ile Türkiye de Esnek Çalışma: Kapitalist Üretim İlişkilerinde Yeniden Esnekleşme kitabını hazırladı.

3 KOR KİTAP - 17 MARKSİST ARAŞTIRMALAR DİZİSİ - I NEGRI, SINIF VE ÇOKLUK - M. ARİF KOŞAR POSTMODERN ÖZNE ARAYIŞININ ELEŞTİRİSİ KAPAK ve İÇ TASARIM DEVRİM KOÇLAN ISBN Birinci Basım Ekim 2017 Ginko Kitap Ltd. Şti BASKI: Ezgi Matbaacılık Tekstil Pors. İnş. San. Tic. Ltd. Şti. Sanayi Cd. Altay Sk. No. 14 Yenibosna / İstanbul Sertifika No T: Ginko Kitap: Osmanağa Mah. Ali Suavi Sk. No: 10 D. 3 Kadıköy / İstanbul T: F: info@korkitap.com Sertifika No: Kor Kitap, Ginko Kitap Ltd. Şti. markasıdır.

4 ARİF KOŞAR NEGRI, SINIF VE ÇOKLUK POSTMODERN ÖZNE ARAYIŞININ ELEŞTİRİSİ

5 İÇİNDEKİLER GİRİŞ ERMENEK VE SINIFLAR 9 NEGRI VE POSTMODERN SOL 15 ÇERÇEVE 22 KAPSAM 26 BİRİNCİ BÖLÜM / NEGRI NİN POSTMODERN SENTEZİ 33 SAVAŞ SONRASI İDEOLOJİK ZEMİN 33 i. Avrokomünizm ve modern revizyonizm 33 ii. Marksizm den Hegelci kalıntıları temizleme kampanyası 36 iii. Kültürel dönemeç ve postmodern gündem 36 iv. Postendüstriyalizm ve yeni toplumsal hareketler teorisi 39 İTALYAN OPERAISMO SU 41 POSTYAPISALCI SENTEZ 54 SPINOZACILIĞIN DAHLİ 59 İMPARATORLUK 66 İKİNCİ BÖLÜM / ÇOKLUĞA TOPLUMSAL ZEMİN ARAYIŞI 77 MADDİ OLMAYAN EMEK 80 i. Duygulanımsal emek 91 MADDİ OLMAYAN EMEĞİN HEGEMONYASI 95 SOSYO-TEKNİK İŞÇİ TİPOLOJİLERİ 112 ÇOKLUĞA GİDERKEN: YARATICI KAVRAMLAR 117

6 BİYOPOLİTİKA VE BİYOİKTİDAR 125 EMEK DEĞER TEORİSİNİN SONU MU? 130 i. İş zamanı ve boş zaman arasındaki ayrım ortadan kalktı mı? 134 ii. Bilişsel emeğin ölçülemezliği iddiası 141 iii. Sömürü ilişkileri komuta ilişkilerine mi dönüştü? 146 KAPİTALİZM VE OTONOMİ 151 i. Kapitalizm içinde özerklik olarak komünizm 159 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM / ÇOKLUK, İŞÇİ SINIFINA KARŞI 163 KİMLİKLERİN BİLEŞİMİ OLARAK ÇOKLUK 165 i. Bir ve çok 169 KARŞI-İKTİDAR OLARAK ÇOKLUK 173 i. Çokluğa tarihsel referans çelişkisi 183 SPINOZA VE ÇOKLUK 184 DİYALEKTİĞİN REDDİ 189 i. Küçük ölçekli dolaşım, değer, değer teorisi ve ücret 192 ii. İşçi sınıfı otonom mu? 198 MÜCADELE EDEN HERKES OLARAK ÇOKLUK 206 YOKSUL OLARAK ÇOKLUK 212 İŞÇİ SINIFIN BİLEŞİMİ VE ÇOKLUK 216 SONSÖZ / ÇOKLUK HÜKÜMSÜZDÜR! VE UFUKSUZ! 227 KAYNAKÇA 241

7 GİRİŞ ERMENEK VE SINIFLAR Immanuel Kant ın insanın deniz ve dev sıra dağlar karşısında yaşadığı ve anlama yetisini aşan bir duygu coşkunluğu olarak tanımladığı yüce liğin bir benzerini, Ermenek in 1 dik yamaç ve uçurumlarında hissetmek mümkün. 2 İnsan, bu kadar yüksek ve tehlikeli bir yerde binlerce yıl süren yaşama inanmakta gerçekten zorluk çekiyor. Ancak Ermenek, Karamanoğulları beyliğine başkentlik yapmış, Hitit, Asur, Babil, Roma, Bizans, Osmanlı uygarlıklarını yaşamış kadim bir Anadolu kenti 3. Hâlâ bazı köylerine gidildiğinde yol kenarlarında Hititlerden kaldığı tahmin edilen tarihi heykelleri görmek mümkün. Kendi küçük bahçe ve tarlasında ürettiğinin bir kısmını tüketen bir kısmını da şehir pazarlarında satan Ermenekli köylü çok kısa bir zaman içinde üretemez hale geldi. Ermenek e yapılan barajla köylülerin önemli bir bölümü topraklarını kaybetti. 4 Kalanlar 1 Ermenek, Karaman iline bağlı bir ilçe. Ayrıca tarihi bir maden bölgesi. Jeoloji Mühendisleri Odası nın verdiği bilgilere göre; bölgede en az 8 kapalı kömür ocağı bulunuyor (JMO, 2014). 2 Ufukta sıralanan dağların ya da köpüren çılgın dalgalarıyla denizin yüceliğinde bizi sarsan, kavrayan nedir? Burada bize verilmiş olan şey bizim anlama yetimizi aşar ve normalde bir güvensizlik duygusu duymamız gerekirken tam tersi olur, bir duygu coşkusu içinde yükseldiğimizi hissederiz (Kant tan aktaran Heimsoeth, 1967: ). 3 Ekiz, 2013: Ermenek barajının inşasına 2003 yılında başlandı. 8 yılda bitirildi ve 2012 yılında elektrik üretimine geçildi (Ekiz, 2013: 235). Barajın suyunun tutu- 9

8 da kiraz ve elma gibi birkaç ürüne sıkıştı. Tüm ihtiyaçlarını piyasadan tedarik etmek zorunda kaldı. 28 Ekim 2014 tarihinde bölgedeki bir madende yaşanan iş cinayeti sonucu hayatını kaybeden 18 işçiden biri olan Osman Çoksöyler in kendisi de maden işçisi olan abisi Abdullah Çoksöyler şunları söylüyor: Köy yeri artık şehirden beter. Burada insanların büyük arazileri falan yok. Karaman a gittim, birisi anlatıyor; 150 dönüm arazim var diye. Benim kendimin 8.5 dönüm. Kiraz var, elma var. Yılda 10 bin lira ancak gelir. İlacı, gübresi, taşıması, bir şey kalmıyor doğru düzgün. Yevmiye hesabı yok, ondan biraz kalıyor. Ama geçim mümkün değil. 5 Köyde gelir azsa gider de azdır diye bilinir. Abdullah Çoksöyler e göre öyle değil: Nasıl az? Şehirde nasıl ödüyorsan elektrik, suyu burada da ödüyorsun. Telefon ihtiyacı da aynı. Domates, biber, peynir, zeytini biz de dışarıdan alıyoruz. Eskiden hayvancılık vardı biraz. Her kişinin danası, ineği vardı. Ama yem olmuş bin lira. Üstüne samanı. Olmuyor. Burada hayvan da hayvancılık da kalmadı. Köyde yaşam zor, çok zor. 6 Artık köylü ailesi başka bir gelir kapısı bulmak zorunda: Maden. Küçük tarla ve bahçesinde yaptığı üretim, ihtiyaçlarını karşılamaya yetmedikçe başlangıçta sigortam olsa yeter denilen maden işçiliği giderek temel geçim kaynağı haline geldi. Geçinemeyen köylü, makro ölçekteki neoliberal enerji ve tarım politikalarının gayet mikro bir sonucunu yaşadı: Madenci oldu. Köyündeki lacağı yer geniş vadilerdi ve burada bölge halkının ekip biçtiği arazileri vardı. Bütün bu araziler yapılan barajla sular altında kaldı. 2 bin 820 kişinin elindeki toprak kamulaştırılırken bölge halkı tarımcı özelliğini önemli ölçüde kaybetti (Ekiz, 2013: 245). 5 Evrensel, Evrensel,

9 imkânları azaldıkça da talepleri arttı: Ücretine zam istedi, yemek istedi, güvence istedi. İş cinayetlerinde ölmeye karşı çıktı. Dik yamaçlar üzerine kurulu Ermenek in bir köyündeki bu hikaye aslında bizim hikayemiz. Uçurumun kenarındaki Ermenek, yaşamın giderek merkezine yerleşen piyasalaşma ve proleterleşmenin küçük bir örneği: Kapitalist piyasa ilişkileri toplumsal yaşamın her alanında egemen oluyor. Birçok ülkede küçük mülk sahibi sınıflar daralırken ücretlilik hali, yani büyük ölçüde işçi olan kitleler genişliyor 7 : Türkiye de ücret karşılığı çalışanların istihdamdaki payı 1955 yılında %14 iken 2000 yılında %48 e 8 yükseldi Şubat ına gelindiğinde bu oran %67.2 ye ulaştı 9. Kendi hesabına çalışanların oranı ise 2000 yılındaki %24,6 seviyesinden Şubat ında %17.8 e geriledi 11. Ücretli çalışanların sayısındaki artış sadece Türkiye gibi geç kapitalistleşmiş değil erken kapitalist ülkeler için de geçerli. Almanya da çalışanların %88.4, İngiltere de %85.7, İspanya da %83.2, İtalya da %74.8, Belçika da %85.6 sını ücretli ve maaşlı çalışanlar oluşturdu. 12 Sınıfsal eşitsizliklerin bir göstergesi olarak gelir ve servet eşitsizliği tarihte görülmemiş boyutlara ulaştı Özelleştirme, kuralsızlaştırma, her türlü sosyal ilişkinin meta piyasasına tahvil edilmesi ve tekelleşmeyle birlikte tarihin en büyük işçileşme dalgalarından birisini yaşıyoruz. Çin, Hindistan gibi Güneydoğu Asya ülkeleri başta olmak üzere yüz milyonlarca küçük toprak sahibi köylü, bireysel işletme sahibi küçük üretici/tüccar mülksüzleşmektedir. İşçi sınıfının niceliksel düzeyi olağanüstü bir hızla artarken, yeni tabaka ve kategorilerle bileşimi genişlemektedir. 8 TÜİK, 2012: TÜİK, TÜİK, 2012: TÜİK, Canbey-Özgüler, ve 2011 yılı verilerine göre. 13 İngiliz Yardım Kuruluşu Oxfam ın 2015 yılı raporuna göre; 62 süper zengin in toplam serveti, dünya nüfusunun yarısından yani 3 milyar insanınkinden daha fazla. Bir yıl önce, dünya nüfusunun en fakir olan yarısının serveti, 80 süper zenginin servetine denk geliyordu. Dünyanın en yoksul 11