Çevre Biyolojisi II BYL 118 Hacettepe Üniv. Biyoloji Bölümü lisans dersi

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Çevre Biyolojisi II BYL 118 Hacettepe Üniv. Biyoloji Bölümü lisans dersi"

Ekin Özmert
5 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Çevre Biyolojisi II BYL 118 Hacettepe Üniv. Biyoloji Bölümü lisans dersi Küresel çevre sorunları Çağatay Tavşanoğlu Hacettepe Üniv., Biyoloji Böl., Ekoloji Anabilim Dalı Bahar

2 Dünyanın her yerinde aynı anda gerçekleşmekte olan çevre sorunları (Tüm Dünya için geçerli) Küresel çevre sorunlarının temelinde yatan sebepler insan nüfus artışı ve küreselleşmedir

Küreselleşme Yeryüzünün bütünleşmesi (sosyal,

Şirketler faaliyetlerini aynı anda çok sayıda ülkede

3 Küreselleşme Yeryüzünün bütünleşmesi (sosyal, ekonomik, kültürel vb. anlamda) Bugün küreselleşmiş bir dünyada yaşıyoruz: Ülkeler, insanlar, kültürler iç içe geçmiş durumda Şirketler faaliyetlerini aynı anda çok sayıda ülkede gerçekleştirebiliyor Uluslararası ticaret önündeki engeller geçmişe göre daha azalmış durumda

kaynaklarla üretilmiş ve ticaretle bize ulaşmış olurdu (Kıta

4 Küreselleşme Kullandığımız bir ürün; Geçmişte çoğu zaman yerel kaynaklarla üretilmiş olurdu ya da en fazla başka bir bölgede yerel kaynaklarla üretilmiş ve ticaretle bize ulaşmış olurdu (Kıta içlerinde yaşayan taş devri insanlarının deniz kabuğu kolyeler kullanması) (İpek yolu)

Bugün, Yerkürede kaynakların dolaşımı ve ticareti üzerinde herhangi

Dünyanın farklı bir yerinde üretilen ürünler, farklı ülkelerde

ulaşabilmektedir Fildişi Sahilleri ndeki kakao plantasyonlarında

plantasyonlarında üretilen fındığı satın alan İtalyan Ferrero şirketi,

Polonyalı işçilerin işgücünü kullanarak Nutella adında bir kakaolu

5 Bugün, Yerkürede kaynakların dolaşımı ve ticareti üzerinde herhangi bir sınır bulunmamaktadır (birkaç istisna dışında: Kuzey Kore). Dünyanın farklı bir yerinde üretilen ürünler, farklı ülkelerde işlenip, çok farklı coğrafyalardaki insanlara ürün olarak ulaşabilmektedir Fildişi Sahilleri ndeki kakao plantasyonlarında üretilen kakaoyu ve Türkiye nin doğu Karadeniz sahillerindeki fındık plantasyonlarında üretilen fındığı satın alan İtalyan Ferrero şirketi, Polonya daki fabrikasında Alman ve Japon teknolojik ürünlerini ve Polonyalı işçilerin işgücünü kullanarak Nutella adında bir kakaolu krema üretip tüm dünyaya satmaktadır. Michelle Ferrero ( ) Forbes milyarder listesinde 22. sıradaydı (2014)

Küreselleşmenin çevreye maliyeti Küreselleşmeye bağlı tüketim artışı çevre üzerine önemli bir maliyet getirmektedir Bazı çevre sorunları, küreselleşme sonucunda ulaşabildiğimiz ürünleri tükettiğimiz

6 Küreselleşmenin çevreye maliyeti Küreselleşmeye bağlı tüketim artışı çevre üzerine önemli bir maliyet getirmektedir Bazı çevre sorunları, küreselleşme sonucunda ulaşabildiğimiz ürünleri tükettiğimiz yerlerde değil, dünyanın bambaşka yörelerinde (özellikle ham madde üretiminin yapıldığı yerlerde) gerçekleşmektedir Kakao plantasyonları için Tropik ormanlar kesilmekte Fındık plantasyonları için Doğal Karadeniz habitatları yok edilmekte Kakaolu kremanın üretilmesi için Fosil yakıtlar kullanılarak atmosfere sera gazları verilmekte ve fabrika atıkları oluşmakta Ambalajlama/kutulama için Rusya Tayga ormanlarından kesilen ağaçlardan elde edilen kartonlar kullanılmakta Üretilen kakaolu kremanın dünyanın başka yerlerine ulaştırılabilmesi için fosil yakıt kullanan araçlar kullanılmakta Fildişi Sahilleri nde bir kakao plantasyonu

Küreselleşmenin çevreye maliyeti Dünyanın et ihtiyacını karşılamak

(Arjantin ve Brezilya dan Çin e ve Ortadoğu ya et ihracı).

arazileri açılmakta Ortadoğu da üretilen petrol Avrupa ve ABD ye

7 Küreselleşmenin çevreye maliyeti Dünyanın et ihtiyacını karşılamak için Güney Amerika da hayvancılık faaliyetleri yürütülmekte (Arjantin ve Brezilya dan Çin e ve Ortadoğu ya et ihracı). Hayvanları beslemek için doğal habitatlar tahrip edilerek tarım arazileri açılmakta Ortadoğu da üretilen petrol Avrupa ve ABD ye ihraç edilmekte sanayileşmiş ülkelerde fosil yakıt kullanımı küresel iklim değişikliği

Küreselleşmenin çevre korunması açısından faydaları

olması», dünyanın herhangi bir yerinde doğaya zarar

engellemede ve dönüştürmede, dünyanın diğer bir

olanak sağlamaktadır Kaçak balina avcılığı ve

faaliyetler Gelişmiş ülkelerden gelişmekte olan

Biyolojik çeşitliliğin korunması ve çevre

sözleşmelerin imzalanması Küresel bir baskı aracı

8 Küreselleşmenin çevre korunması açısından faydaları Küreselleşme sonucunda «dünyanın daha küçük olması», dünyanın herhangi bir yerinde doğaya zarar verici bir şekilde gerçekleşen insan faaliyetlerini engellemede ve dönüştürmede, dünyanın diğer bir kesiminde yer alan insanların rol alabilmesine olanak sağlamaktadır Kaçak balina avcılığı ve Tropik ormanların yok edilmesi ne karşı yürütülen faaliyetler Gelişmiş ülkelerden gelişmekte olan ülkelere eğitim ve araştırma amaçlı mali destek Biyolojik çeşitliliğin korunması ve çevre sorunlarının önlenmesi için uluslararası sözleşmelerin imzalanması Küresel bir baskı aracı olarak imza kampanyaları Faroe Adaları (Danimarka nın AB dışındaki toprağı) -> balina ve yunus avcılığı

9 Küresel çevre sorunları Küresel iklim değişikliği Küresel arazi kullanım değişikliği Azot döngüsündeki küresel değişimler Yangın rejimlerindeki değişiklikler İstilacı türler Kirlilik

10 Küresel iklim değişikliği Yerkürenin küresel ortalama sıcaklığı 20.yy ın başından beri +0.8 C artmıştır Sıcaklık değişimi Küresel ortalama sıcaklık değişimi Yerkürenin bazı bölgeleri küresel ortalamadan daha çok ısınırken, bazı kesimleri ise soğuma belirtisi göstermiştir Yağış değişimi

11 Sera gazları Sera gazları Yerkürede en yaygın bulunan sera gazları: CH 4 O 3 H 2 O CO 2 CFC N 2 O

12 Karbondioksit (CO 2 ) Sera gazları

13 Karbondioksit (CO 2 ) Sera gazları Atmosferdeki CO 2 miktarının yükselmesinin iki ana sebebi vardır: 1- Fosil yakıtların yakılması 2- Ormansızlaşma Haiti-Dominik Cum. sınırı Atmosfere salınan CO2 emisyonu

14 İklim modelleri Küresel ısınma

15 Arazi kullanım değişiklikleri

Arazi kullanım değişiklikleri İnsanlar, ortaya çıktıklarından beri arazi örtüsü üzerinde değişikliklere yol açmışlardır İnsan teknolojisi geliştikçe, bu değişikliklerin alansal

16 Arazi kullanım değişiklikleri İnsanlar, ortaya çıktıklarından beri arazi örtüsü üzerinde değişikliklere yol açmışlardır İnsan teknolojisi geliştikçe, bu değişikliklerin alansal ve zamansal ölçeği büyümüştür Tarım devrimi öncesi avcı-toplayıcı toplumlar (küçük ölçekte); - Yakacak için ağaçları kesme - Yerleşim için arazi açma - Avlanma için orman yakma

17 Arazi kullanım değişiklikleri Tarım devrimi ve evcilleştirmeler sonrasında (daha geniş ölçekte); - Yakacak için ağaçları kesme - Yerleşim için arazi açma - Avlanma için orman yakma - Otlatma için arazi açma - Tarım için arazi açma

Arazi kullanım değişiklikleri İnsan teknolojisi ilerledikçe ve nüfus arttıkça bu etkilerin ölçeği ve şiddeti artmıştır Sanayi devrimi sonrasında insanın Yerküre deki arazi örtüsü üzerindeki etkileri:

18 Arazi kullanım değişiklikleri İnsan teknolojisi ilerledikçe ve nüfus arttıkça bu etkilerin ölçeği ve şiddeti artmıştır Sanayi devrimi sonrasında insanın Yerküre deki arazi örtüsü üzerindeki etkileri: - Yakacak için ağaçları kesme - Yerleşim için arazi açma (Kentleşme) - Otlatma için arazi açma - Tarım için arazi açma - Ağaçlandırma (odun üretimi) - Sulak alanların kurutulması (tarım, vektör mücadelesi) - Su kütleleri oluşturma (barajlar tarım, enerji) - Akarsu yatağı ıslahı (sellerin engellenmesi)

19 Arazi kullanım değişiklikleri Günümüzde, insanoğlu karaların buzlarla kaplı olmayan yüzeyinin 1/3ünün arazi örtüsünü tamamen değiştirmiştir Arazi kullanım değişikliklerinin etkileri tüm dünyada eş zamanlı olarak görülmektedir

20 Küresel azot döngüsündeki değişiklikler Azot döngüsü

21 Küresel azot döngüsündeki değişiklikler Endüstriyel azot fiksasyonu (Haber-Bosch yöntemi) N H 2 2 NH 3 Kolayca yükseltgenerek gübre ve patlayıcı yapımında kullanılan nitrat ve nitrit elde edilebiliyor Fritz Haber, 1918 Nobel Ödülü Gübre kullanımı

22 Küresel azot döngüsündeki değişiklikler Endüstriyel azot fiksasyonunun doğal azot döngüsüne katkısı Gruber & Galloway (2008)

23 Yabancı türler (introduced, alien, exotic species) Yabancı türlerin yeni coğrafi alanlara girişi doğal bir olaydır -Volkanik adaların kolonizasyonu -Yeni oluşan türlerin/soyların uygun alanlara yayılması Çoğu yabancı tür, yeni geldikleri yerde bulunan kommünitelerce asimile edilirler

24 İnsan yabancı türlerin yeni alanlara girişi olayını hem hızlandırmış hem de ölçeğini genişletmiştir

25 İnsan yabancı türlerin yeni alanlara girişi olayını hem hızlandırmış hem de ölçeğini genişletmiştir Kaza eseri (Ulaşım ve ticaret sırasında taşıma ile) - Kullanılmış lastik ticareti Özel bir amaçla (tarımsal ürün, biyolojik kontrol ajanı, evcil hayvan) - Bir bölge için yeni tarımsal ve hayvansal ürünler - Yeni tarım ürünleri ile birlikte gelen diğer organizmalar - Akvaryum balığı ticareti - Göllerin «balıklandırılması»

26 Yabancı türler, bazen doğal türler ve kommüniteler üzerinde çarpıcı değişikliklere yol açabilmektedirler Bu durumdaki yabancı türlere istilacı türler (invasive species) adı verilir

27 Kahverengi ağaç yılanının Guam adasına girişi Sonuç: Yuva predayonu nedeniyle 10 endemik kuş türünün yok olması (Ör: Mikronezya yalıçapkını)

28 Asya kaplan sivrisineği (Aedes albopictus) Sarı humma Deng humması Dünyaya yayılışı: 1979 Arnavutluk 1985 Houston, ABD 1986 Brezilya 1990 İtalya, Güney Afrika 1991 Nijerya 1999 Fransa 2003 Yunanistan, İsrail 2006 Bosna-Hersek

29 Asya kaplan sivrisineği (Aedes albopictus) Ünlü ve Farajollahi (2012) Türkiye de saptandı: Oter et al. 2013

30 Yangın rejimlerindeki değişiklikler

31 Günümüz yangın rejimlerinin şekillenmesi Bowman et al Science

32 Günümüz yangın rejimlerinin şekillenmesi Yangın yönetimi uygulamaları ya da geleneklerin yangın rejimlerini etkilediği (c,d,e) ve etkilemediği (a,b,f) durumlar Bowman et al. 2011

33 Kırsal alanların terk edilmesi Ağaçlandırma Pausas &Fernández-Muñoz 2012 Climatic Change Orman örtüsü artışı Yanıcı madde miktarı artışı

35 İklim değişiklikleri - Sıcaklıklarda artış - Yağışta azalma/artış - Kurak dönemin süresi ve şiddetinde artış/azalma

Yangın rejimlerinde beklenen değişiklikler Günümüzde: - Yangın sıklığında artış - Büyük yangınların sayısında artış Gelecekte beklenen: Tepe yangınlarının görüldüğü ekosistemlerde

36 Yangın rejimlerinde beklenen değişiklikler Günümüzde: - Yangın sıklığında artış - Büyük yangınların sayısında artış Gelecekte beklenen: Tepe yangınlarının görüldüğü ekosistemlerde Yangın sıklığı ve şiddetindeki artış Örtü yangınlarının görüldüğü ekosistemlerde Tepe yangınlarının görülmeye başlanması Yangına eğilimli bazı ekosistemlerde Yangının ortadan kalkması

37 Kirlilik Dünyanın her yerinde eşzamanlı olarak gerçekleşen kirlilik, küresel bir çevre sorunudur Kentsel hava kirliliği Yüzey sularının kirlenmesi Yearltı sularının kirlenmesi Endüstriyel madencilik Kapalı alan hava kirliliği Radyoaktif kirlilik ve uranyum madenciliği

38 Gerçek zamanlı hava kalitesi ölçümleri TSİ 00:00

Benzer belgeler

Küresel Değişim Ekolojisi BYL 327 Hacettepe Üniv. Biyoloji Bölümü lisans dersi

Küresel Değişim Ekolojisi BYL 327 Hacettepe Üniv. Biyoloji Bölümü lisans dersi Küresel Değişim Kavramı Çağatay Tavşanoğlu Hacettepe Üniv., Biyoloji Böl., Ekoloji Anabilim Dalı 2017-2018 Güz Sistem kavramı