ZONGULDAK TİCARET VE SANAYİ ODASI MEVCUT YATIRIM TEŞVİK SİSTEMİ VE ZONGULDAK İÇİN BİR DEĞERLENDİRME ARALIK 2015

Transkript

1 ZONGULDAK TİCARET VE SANAYİ ODASI MEVCUT YATIRIM TEŞVİK SİSTEMİ VE ZONGULDAK İÇİN BİR DEĞERLENDİRME ARALIK 2015 Yayla Mahallesi Bağlık Caddesi No :5 ZONGULDAK-TÜRKİYE TEL: FAX:

2 BAŞKAN DAN Bu rapor; ülkemizde 2012 yılında uygulamaya başlanan ve halen devam etmekte olan yeni teşvik sistemi ve teşvik sisteminin altyapısını oluşturan İllerin Sosyo Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması SEGE-2011 çalışmasının ilimiz açısından bir değerlendirmesini ortaya koymaktadır. Çalışma iki ana kısımdan oluşmaktadır. Birinci kısımda teşvik sistemi, bileşenleri ve unsurları ile ortaya konulmakta ardından 2012 den 2014 Kasım sonuna kadar olan veriler ışığında İlimiz açısından bir değerlendirme ortaya konulmaktadır. Bu kısımdaki veriler ağırlıklı olarak Ekonomi Bakanlığı nın İstatistiklerine dayanarak hazırlanmıştır. İkinci kısımda ise teşvik sisteminde illerin yer alacağı bölgeleri tayin eden illerin sosyo ekonomik gelişmişlik sıralaması 2011 çalışması teorik olarak ve elde edilebilen veriler ışığında ilimiz açısından ortaya konulmaktadır. SEGE 2011 çalışması 8 alt başlıkta 64 göstergeye göre hesaplanmaktadır. Bu çalışmada 8 alt başlık içerisindeki değişkenlerin bir kısmına erişilebilmiştir. Erişilebilen veriler çerçevesinde 2010 ve 2014 yıllarına ilişkin bir karşılaştırma yapılmaya çalışılmıştır. Teşvik sistemi illerin gelişimine katkı sağlayarak bir anlamda SEGE sıralamasında daha yüksek yerlerde olması amacını taşır. İlimiz açısından bu duruma bakıldığında uygulanan teşvik sisteminden yeterince faydalanamadığımız bir gerçektir. Faydalanma sonucu ve yaşanan süreçte SEGE açısından da ilimiz kayda değer bir gelişme gösterememiş görünmektedir. Sektörel ve bölgesel teşvik sisteminin yeniden gözden geçirilmesi ve kalkınma için daha fazla teşvik verilmesi ya da yatırımın önündeki diğer engellerin kaldırılması kaçınılmaz bir zorunluluktur. Madencilik, demir-çelik, enerji başta olmak üzere ağaç ve ağaç ürünleri, makine-imalat, tarım, ormancılık, turizm ve hizmet sektörlerinde önemli bir potansiyele sahip olan Batı Karadeniz Bölgesinde de koordinasyonu sağlayacak ve bölgenin gelişimine katkı sağlayacak Bölgesel Kalkınma İdaresi Başkanlığı na ihtiyaç durulmaktadır. Ülkemizin 5. Büyük kalkınma projesi olmaya aday olan BAKAP (Batı Karadeniz Kalkınma Projesi) ile ilgili olarak Başbakanımız Sayın Prof.Dr. Ahmet DAVUTOĞLU 1 Mayıs 2015 te Kastamonu da gerçekleştirdiği bir 1

3 ziyarette açıklamalarda bulunmuştur. Bu açıklama projenin içerisinde yer alan ilimiz de büyük bir sevinç ve heyecan yaratmıştır. Zonguldak, Bartın, Karabük, Kastamonu, Sinop ve Çankırı illerini kapsama alması planlanan BAKAP projesi ile ilgili çalışmaların başlatıldığını biliyoruz. Bu çalışmaların bir an önce tamamlanarak hayata geçirilmesi mevcut hükümetimizden en büyük isteğimizdir. Bu temenniler ile, hazırlanan bu raporun ilimiz politika yapıcıları başta olmak üzere kamu kurum ve kuruluşlarına, iş dünyasına, sivil toplum örgütlerine ve ilgili tüm paydaşlara faydalı olmasını dilerim. Ayrıca raporun hazırlanmasına büyük bir titizlikle gayret gösteren Odamız akademik danışmanı Yrd.Doç.Dr. Ferdi KESİKOĞLU na teşekkür ederim. Saygılarımla. ARALIK 2015 Metin DEMİR Zonguldak TSO Yönetim Kurulu Başkanı 2

4 ARAŞTIRMACI ÖZETİ Bu çalışma Türkiye Cumhuriyeti nin ilk vilayeti olan ilimizin 2012 yılında yürürlüğe giren teşvik sistemi ve sisteme alt yapı sağlayan 2011 yılı Sosyo Ekonomik Gelişmişlik Endeksi (SEGE-2011) kriterleri çerçevesinde durumunu ortaya koymaktadır. Bölgesel gelişmişlik farklılıkları ülkemizin uzun yıllardır en önemli sorunlarından biri olmuştur. Yıllardır bu farklılıkları azaltmaya yönelik olarak merkezi hükümet tarafından farklı teşvik sistemleri uygulanmaktadır. Ülkemizde uygulanan teşvik sistemi 2006 yılında köklü bir değişikliğe uğramıştır yılında uygulanan teşvik sistemi 2012 yılında daha da genişletilerek yeni haliyle uygulamaya devam edilmiştir. Ülkemizde uygulanan mevcut teşvik sistemi bölgesel sınıflandırmayı esas almaktadır. Bu çerçevede 81 il 6 bölgeye ayrılmıştır. Teşvik sisteminin alt yapısı ise İllerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralamasına (SEGE) bağlıdır. İllerin Sosyo Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması çalışması birbirinden farklı 60 a yakın gösterge kullanılarak hesaplanmaktadır. Temel Bileşenler Analizi yöntemi ile yapılan hesaplamalarda iller Türkiye genelinde sıralanmakta ve bu sıralamaya bağlı olarak da teşvik sistemindeki yerleri belirlenmektedir. Mevcut teşvik sisteminin alt yapısı 2011 yılı SEGE çalışmasına dayanmaktadır yılından önceki hesaplama ise 2003 yılında yapılmıştır. Zonguldak 2003 yılında ülke genelinde 21. Sırada iken 2011 yılı hesaplamalarında 29. Sıraya gerilemiştir. Bu durum son 10 yıllık dönemde ilimizin ekonomik potansiyelinde var olan ve hep söylenen daralmanın açık kanıtlarından biri konumundadır. 29. Sırada yer alan Zonguldak 3. Bölge içerisinde değerlendirilmektedir. İlimizin mevcut teşvik sistemindeki yerini ve SEGE kriterleri açısından durumunu ortaya koymayı amaçlayan bu çalışmada öncelikli olarak Teşvik Sisteminin yapısı ve bileşenleri ortaya konulmaktadır. Ardından SEGE-2011 çalışması ayrıntılı olarak ortaya konulmaktadır. Sonrasında ise hem teşvik sistemi hem de SEGE kriterlerinde ki gelişme açısından ilimizin durumu değerlendirilmektedir. 3

5 3. Bölge içerisinde yer alan ilimizin teşvik sistemindeki yerine ilişkin özet bir değerlendirme şu şekildedir. 3. Bölge içerisinde yer alan Zonguldak teşvik belge sayısı itibari ile 2012 yılında bölge içerisindeki teşvik belge sayısının %5,8 ine, 2013 yılında 3,3 üne, 2014 yılında ise 2,8 ine sahiptir. Teşvik Belge sayısı her geçen yıl giderek azalmaktadır. Benzer bir durum Teşvik Belge Sayısının ülke içindeki payında da görülmektedir yılında ülke genelinde teşvik belgelerinin %1,2 sine sahip olan ilimiz, 2013 yılında %0,5 ine, 2014 yılında da %0,4 üne sahiptir. Teşvik sisteminde genel teşvik, bölgesel teşvik, büyük ölçekli yatırım teşviki ve stratejik yatırım teşviki olmak üzere 4 ana başlık uygulanmaktadır. İlimiz yıllarında sadece bölgesel ve genel teşvik kapsamında teşviklerden yararlanabilmiştir. Büyük ölçekli ve stratejik nitelikli yatırımlara yönelik bir teşvikten yararlanılamamıştır. Kömür, Enerji ve Demir Çelik gibi önemli sektörlere sahip olan ilimiz açısından büyük ölçekli ve stratejik yatırım olmaması bu konuda daha fazla çalışma ve destek yapılmasını kaçınılmaz kılmaktadır yılları arasında teşvike bağlı yatırımlar ilimizde 1950 kişiye iş imkanı sağlamıştır. Üçüncü böge içerisinde en yüksek paya sahip olan Gaziantep ele alınan dönemde teşvik sistemine bağlı yatırımlar aracılığıyla kişiye iş imkanı sağlamıştır. 3. Bölgede en düşük paylardan birine sahip olan sınır komşumuz Karabük de 1000 kişiye istihdam olanağı yaratabilmiştir. Teşvik sisteminin performansı ilimiz açısından yeterli değildir. Elbette ki bunun bir çok sebebi vardır. Girişimci eksikliği, dışarıdan yatırımcı çekilememesi, arazi ve mülkiyet sorunları, ulaşım altyapısının yetersizliği, tanıtım ve lobi eksikliği ilk akla gelenlerdir. Bu konularda daha fazla çalışması kaçınılmaz bir zorunluluktur. Teşvik sisteminin alt yapısını oluşturan SEGE-2011 çalışması ile ilgili değerlendirmeler ise şu şekilde özetlenebilir. Teşvik sisteminin kalkınmışlık farklılıklarını gerçekten ortadan kaldırıp kaldırmadığını net bir şekilde görebilmek için SEGE çalışmasının temelini oluşturan göstergelerde ki değişikliklerin sürekli güncellenmesi gerekmektedir. 4

6 SEGE sisteminde yer alan parametreler yeniden değerlendirilmelidir. Güncelliğini kaybeden veya kaybetme potansiyeli olan göstergeler değerlendirmeden çıkarılmalıdır. İlimizin SEGE-2011 kriterlerinden yapılan araştırma neticesinde bulunabilen kriterlere göre aşağı yukarı aynı yerlerde olduğu ya da birkaç basamak geriye gittiği düşünülmektedir. Nüfus ve demografik göstergelerin en önemli parametresi olan nüfus yoğunluğu ve göç açısından ilimiz daha kötüye gitmiştir yılında 620 binlerde olan nüfusumuz 2014 yılı sonunda 598 binlere gerilemiştir. İlimizin en temel problemlerinden biri haline gelen göç, hızı artarak devam etmektedir. İstihdam göstergeleri açısından bakıldığında ülke genelinde yaşanan gelişmeler ile eşgüdümlü bir değişim yaşanmaktadır küresel krizin etkilerinin ortadan kalktığı 2010 sonrası dönemde istihdam göstergelerinde küçük de olsa pozitif bir gelişme vardır. Ancak ildeki işsizlik oranları yine de ülke ortalamasına yakın seyirdedir. Göç ve nüfustaki azalış da işsizliğin önemli sorunlardan biri olarak varlığını sürdürdüğüne işarettir. Ayrıca 2014 yılında yaşanan madencilik sektöründeki daralma da işsizlik sorununu artırmış gözükmektedir. Benzer bir biçimde Tersaneler de çalışan işgücünün işsiz kalması da bir başka tetikleyici unsudur. Eğitim göstergeleri açısından bakıldığında niceliksel olarak pozitif bir gelişme bölgede kendini hissettirmektedir. Ancak okullaşma oranlarındaki gelişme genellikle ülke sathındaki gelişme ile benzer bir özellik taşımaktadır. Niteliksel olarak ise eğitim sektöründe bir gerileme söz konusudur. Üniversite sınavlarında var olan düşüş ilimizde de kendini göstermektedir. Eğitimin kalitesindeki düşüşün sebepleri araştırılarak eğitim de kalite artışı sağlanmaya çalışılmalıdır. Eğitim açısından yaşanan gelişmeler sağlık açısından da kendisini göstermektedir. Niceliksel olarak çok düşük ancak günümüz ekonomik değişimi açısından yeterli olmayan gelişmeler kendini göstermektedir. Rekabetçilik ve yenlikçilik açısından var olan göstergelerde pozitif ve negatif küçük değişimler kendisini göstermektedir. Ancak buradaki en önemli göstergelerden biri olan teşvik belgeli yatırımların ülke içerisindeki payı binde 2 seviyelerinden on binde 9 seviyelerine gerilemiştir. Yine benzer bir biçimde açılan şirket sayısı, imalat sanayindeki işyeri sayısı açısından ilimiz geriye doğru ilerlemektedir. 5

7 Mali göstergeler açısından bakıldığında da ilimiz de bir geriye gidişin olduğu görülmektedir. Mevduat hacmi açısından ülkenin önde gelen illerinden biri olan Zonguldak kullanılan krediler ve kişi başı tasarruf mevduatı açısından geriye doğru bir seyir izlemektedir. Erişebilirlik ve yaşam kalitesi göstergelerine tam olarak ulaşılamadığı için tam bir değerlendirme yapmak mümkün gözükmemektedir. Sonuç Olarak Teşvik Siteminin alt yapısını oluşturan SEGE kriterlerindeki gelişmeler değerlendirildiğinde ilimizin önemli mesafeler kat edemediği görülmektedir. Bu çerçevede mevcut teşvik sisteminin ilimizin Sosyo Ekonomik Gelişimine Pozitif Katkı Sağlayamadığını söylemek yanlış olmayacaktır. Teşvik yatırımlarının üretken alanlarda özellikle sanayi ve hizmet sektörlerinde gerçekleştiği bilinen bir gerçekliktir. Ancak ilimiz özelinde sanayi ve üretime yönelik SEGE kriterlerinde çok düşük düzeyde olumlu gelişmeler sağlanmıştır. Pozitif gelişme sağlanan göstergeler ağırlıklı olarak merkezi hükümet ve kurumsal firmalar tarafından gerçekleştirilen harcamalara dayanan hizmetler sonucudur. Örneğin; okullaşma oranlarındaki artış, internet şubesinden yararlanan müşteri sayısındaki artış v.b. Mevcut Teşvik Sistemi İle İlgili Öneriler 1- Teşvik sistemine alt yapı sağlayan SEGE parametreleri yeniden gözden geçirilmeli, ekonomik yönü ağır basan göstergeler öne çıkarılmalı ve sürekli hesaplanmalıdır. 2- Teşvik sistemine sektörel teşvikler eklenerek il için öncelikli sektörler ön plana çıkarılmalıdır. 3- Teşvik sisteminden daha fazla yararlanmak için tanıtım ve lobi çalışmalarına ağırlık verilerek dışarıdan yatırımcı çekilmelidir. Alternatif Bir Sistem Önerisi (BAKAP-Batı Karadeniz Kalkınma Programı) Ülkemizde her bölgenin kendi şart ve imanlarına duyarlı, yerel düzeyde yapısal dönüşüm hedeflerine odaklı ve çok yönlü bir bölgesel gelişme politikası uygulanmaktadır. Bu uygulamalar kapsamında, yerel potansiyelden maksimum seviyede yararlanılmasını, kaynak dağılımında eşitliği esas alan, yerel aktörlere ve paydaşlara öncelik tanıyan, beşeri sermayenin güçlendirilmesini esas alan yeni bir bölgesel gelişme yaklaşımı izlenmektedir. Bu yaklaşımın uygulamaya konulan kurumsal yapısı ise Bölgesel Kalkınma İdareleridir. 6

8 Kurulan Bölgesel Kalkınma İdareleri kapsam alanındaki bölge illerinin kurum ve kuruluşlarının yatırım projelerinin ve faaliyetlerinin uyum ve bütünlük içerisinde yürütülmesini sağlayarak, bu projelerin uygulanmasını koordine etmek, izlemek ve değerlendirmek gibi bölgesel düzeyde makro hedefler ile ilgilenmektedir. Ülkemizde halen faaliyette bulunan Bölgesel Kalkınma İdareleri Şunlardır: 1. Güney Doğu Anadolu Projesi Kalkınma İdaresi (GAP BKİ): Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Gaziantep, Kilis, Mardin, Siirt, Şanlıurfa, Şırnak illerini kapsamaktadır. 2. Doğu Anadolu Projesi Kalkınma İdaresi (DAP BKİ): Erzurum, Ağrı, Ardahan, Bingöl, Bitlis, Elazığ, Erzincan, Hakkari, Iğdır, Kars, Malatya, Muş, Tunceli ve Van illerini kapsamaktadır. 3. Doğu Karadeniz Projesi Bölge Kalkınma İdaresi (DOKAP BKİ): Giresun, Artvin, Bayburt, Gümüşhane, Ordu, Rize, Samsun, Trabzon illerini kapsamaktadır. 4. Konya Ovası Projesi Bölge Kalkınma İdaresi (KOP BKİ): Konya, Karaman, Aksaray, Niğde illerini kapsamaktadır. Bölgesel Kalkınma İarelerinin yer aldığı iller ve bölgelerde yatırım, üretim, istihdam başta olmak üzere sosyal ve kültürel pek çok konuda pozitif gelişmeler sağlanmıştır. Ülkemizin 5. Büyük kalkınma projesi olmaya aday olan BAKAP (Batı Karadeniz Kalkınma Projesi) ile ilgili olarak Başbakanımız Sayın Prof.Dr. Ahmet DAVUTOĞLU 1 Mayıs 2015 te Kastamonu da gerçekleştirdiği bir ziyarette açıklamalarda bulunmuştur. Zonguldak, Bartın, Karabük, Kastamonu, Sinop ve Çankırı illerini kapsama alması planlanan BAKAP projesi ile ilgili çalışmaların başlatıldığını biliyoruz. Yapılan çalışmaların bir an önce tamamlanarak hayata geçirilmesi bölge için büyük önem arz etmektedir. Türkiye nin en büyük projelerinden biri olarak kabul edilen Filyos Vadisi projesi ile Bölgesel Kalkınma İdaresi Bütünleştirildiği takdirde bölgenin temel sorunları olan göç ve işsizlik sorunlarının çözüleceği ve pazara yakınlık göz önüne alındığında ülkemizin yükselen değerinin BAKAP projesi olacağı açıktır. Yrd.Doç.Dr. Ferdi KESİKOĞLU TOBB Zonguldak İli Akademik Danışmanı 7

9 1. MEVCUT TEŞVİK SİSTEMİNİN YAPISI Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar a ilişkin ilk kamuoyu duyurusu 9 Nisan 2012 tarihinde Başbakan Recep Tayyip ERDOĞAN tarafından yapılmıştı. 5 Ek ten oluşan Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar 19 Haziran 2012 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. 10 Ek ten oluşan Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararın Uygulanmasına İlişkin Tebliğ 20 Haziran 2012 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. AMAÇ Cari açığın azaltılması amacıyla ithalat bağımlılığı yüksek olan ara malı ve ürünlerin üretiminin artırılması, En az gelişmiş bölgelere sağlanan yatırım desteklerinin artırılması, Bölgesel gelişmişlik farklılıklarının giderilmesi, Destek unsurlarının etkinliğinin artırılması, Kümelenme faaliyetlerinin desteklenmesi, Teknolojik dönüşümü sağlayacak yüksek ve ortayüksek teknoloji içeren yatırımların desteklenmesi. 8

10 9

11 10

12 TEŞVİK UNSURLARI KDV İstisnası: Yatırım Teşvik Belgesi kapsamında yurt içinden ve yurt dışından temin edilecek yatırım malı makine ve teçhizat için KDV ödenmemesi şeklinde uygulanır. Gümrük Vergisi Muafiyeti: Yatırım Teşvik Belgesi kapsamında yurt dışından temin edilecek yatırım malı makine ve teçhizat için gümrük vergisi ödenmemesi şeklinde uygulanır. Vergi İndirimi: Gelir veya kurumlar vergisinin,yatırım için öngörülen katkı tutarına ulaşıncaya kadar indirimli olarak uygulanmasıdır. Faiz Desteği: Yatırım Teşvik Belgesi kapsamında kullanılan en az 1 yıl vadeli krediler için sağlanan bir finansman desteğidir. Teşvik Belgesinde kayıtlı sabit yatırım tutarının %70 ine kadar kullanılan krediye ilişkin ödenecek faizin veya kar payının belli bir kısmının Bakanlık tarafından karşılanmaktadır. Yatırım Yeri Tahsisi: Yatırım Teşvik Belgesi düzenlenmiş büyük ölçekli yatırımlar, stratejik yatırımlar ve bölgesel desteklerden faydalanacak yatırımlar için Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde yatırım yeri tahsis edilebilir. Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği: Yatırım Teşvik Belgesi kapsamında hayata geçirilen yatırım sonucunda sağlanan ilave istihdam için ödenmesi gereken sigorta primi işveren hissesinin asgari ücrete tekabül eden kısmının Bakanlıkça 11

13 karşılanmasıdır. Bu destekten faydalanmak için teşvik belgesinin tamamlanma vizesinin yapılması gerekir. Sigorta Primi İşçi Desteği: Yatırım Teşvik Belgesi kapsamı yatırımla sağlanan ilave istihdam için ödenmesi gereken sigorta primi işçi hissesinin asgari ücrete tekabül eden kısmının Bakanlıkça karşılanmasıdır. Sadece 6.Bölgede gerçekleştirilecek bölgesel, büyük ölçekli ve stratejik yatırımlar için düzenlenen teşvik belgelerinde öngörülür. Gelir Vergisi Stopajı Desteği: Yatırım Teşvik Belgesi kapsamında sağlanan ilave istihdam için ödenmesi gereken gelir vergisi stopajının asgari ücrete tekabül eden kısmının terkin edilmesidir. Sadece 6.Bölgede gerçekleştirilecek yatırımlar için düzenlenen teşvik belgelerinde öngörülür. KDV İadesi: Sabit Yatırım Tutarı 500 milyon TL nin üzerinde olan Stratejik Yatırımlar kapsamında gerçekleştirilen bina-inşaat harcamaları için tahsil edilen KDV nin iade edilmesidir. YENİ TEŞVİK SİSTEMİNİN BİLEŞENLERİ 12

14 13

15 14

16 15

17 Teşvik Belge Sayısı Toplam Sabit Yatırım (Milyon TL) Toplam İstihdam Teşvik Belge Sayısı Toplam Sabit Yatırım (Milyon TL) Toplam İstihdam Teşvik Belge Sayısı Toplam Sabit Yatırım (Milyon TL) Toplam İstihdam İlimizin Mevcut Teşvik Sistemindeki Yeri (11 Aylık-Kasım 2014) 3. BÖLGEDE YER ALAN İLLER Teşvik Türü Bölgesel Genel ZONGULDAK TOPLAM Bölge İçindeki Payı (%) Türkiye İçindeki Payı (%) BALIKESİR BİLECİK BURDUR GAZİANTEP KARABÜK KARAMAN MANİSA MERSİN SAMSUN TRABZON UŞAK TOPLAM TOPLAM TOPLAM TOPLAM TOPLAM TOPLAM TOPLAM TOPLAM TOPLAM TOPLAM TOPLAM Bölge İçindeki Payı (%) 3.Bölge İçindeki Payı (%) 3.Bölge İçindeki Payı (%) 3.Bölge İçindeki Payı (%) 3.Bölge İçindeki Payı (%) 3.Bölge İçindeki Payı (%) 3.Bölge İçindeki Payı (%) 3.Bölge İçindeki Payı (%) 3.Bölge İçindeki Payı (%) 3.Bölge İçindeki Payı (%) 3.Bölge İçindeki Payı (%) BÖLGE TOPLAM Bölgesel Büyük Ölçekli Genel Stratejik TOPLAM Türkiye İçindeki Payı (%) TÜRKİYE TOPLAM Bölgesel Büyük Ölçekli Genel Stratejik TOPLAM

18 Yukarıdaki tablodan da görüldüğü üzere ilimiz 2012 ve 2014 yılları arasında genel ve bölgesel teşvik başlığından yararlanabilmiştir. 3. Bölgede yer alan 12 ilden Samsun ve Gaziantep illeri büyük ölçekli ve stratejik yatırım teşviklerinden en çok iki defa yaralanabilmişlerdir. Geriye kalan iller de ilimizi gibi genel ve bölgesel teşvik uygulamalarından yararlanabilmiştir. 3. bölge 2012 yılında Türkiye deki toplam 4257 teşvik belgesinin %16,3 olan 693 üne sahip olmuştur. İlimiz ise bölge içerisinde 693 belgenin %5,8 i olan 24 teşvik belgesine hak kazanmıştır. İlimizin ülke içerisindeki payı ise 2012 yılında %1,2 dir yılında ilimizde alınan teşvik belgeleri ile 102 milyon TL lik yatırım yapılmış 602 kişilik istihdam yaratılmıştır yılında 3. Bölge Türkiye deki 4930 teşvik belgesinin 696 sına sahip olabilmiştir. İlimiz 2013 yılında bölgedeki belge sayısının %3,3 üne diğer ifadeyle 23 tanesine sahip olabilmiştir. 23 teşvik belgeli yatırımın tutarı Milyon TL olup 910 kişiye istihdam sağlamıştır yılının 11 aylık döneminde 3. Bölgenin yararlandığı teşvik belgesi sayısı aşağı yukarı aynı olup %15 ler civarındadır. İlimizin bölge içerisindeki payı ve ülke içerisindeki payı biraz düşük kalmıştır yılının 11 aylık döneminde Zonguldak ili 15 teşvik belgesi ile 59 milyon TL lik yatırım ve 415 kişilik istihdam sağlayabilmiştir. Bir karşılaştırma olabilmesi açısından 3. Bölge illerinin aldıkları teşvik belgesi sayısına göre bölge içerisindeki sıralaması şu şekilde yapılabilir Yılı Verilerine Göre 3. Bölge İçin Bir Karşılaştırma Belge Sayısına Göre Sıralama Yatırım Tutarına Göre Sıralama İstihdama Göre Sıralama 1. Gaziantep 2. Manisa 3. Mersin 4. Balıkesir 5. Samsun 6. Bilecik 7. Burdur 8. Uşak 9. Karaman 10. Zonguldak 11. Karabük 12. Trabzon 1. Gaziantep 2. Zonguldak 3. Karaman 4. Mersin 5. Samsun 6. Balıkesir 7. Manisa 8. Trabzon 9. Bilecik 10. Burdur 11. Karabük 12. Uşak 1. Gaziantep 2. Manisa 3. Mersin 4. Balıkesir 5. Samsun 6. Karaman 7. Zonguldak 8. Trabzon 9. Bilecik 10. Burdur 11. Karabük 12. Uşak 17

19 ENERJI HIZMET Enerji Belge Sayısı 2 0 Yatırım Tutarı (Milyon TL) İstihdam Hizmetler Belge Sayısı 13 5 Yatırım Tutarı (Milyon TL) İstihdam İmalat Belge Sayısı 7 10 Yatırım Tutarı (Milyon TL) İstihdam Madencilik Belge Sayısı 1 0 Yatırım Tutarı (Milyon TL) 2 0 İstihdam 30 0 YATıRıM TUTARı (MILYON TL) LER İMALAT MADEN CILIK Teşvik Belgeli Yatırımların Sektörel Dağılımı İSTIHDAM BELGE SAYıSı YATıRıM TUTARı (MILYON TL) İSTIHDAM BELGE SAYıSı

20 2. MEVCUT TEŞVİK SİSTEMİNİN ALTYAPISINI OLUŞTURAN SEGE 2011 ÇALIŞMASININ YAPISI VE İLİMİZ AÇISINDAN BİR DEĞERLENDİRME SEGE-2011 çalışmasında kullanılan tüm göstergeler 81 il bazında olup, bunların bir bolumu illerin Türkiye genelindeki durumunu yansıtan sayı ya da oran değerleri, bir kısmı ise ildeki bireylerin durumlarını yansıtan oran ya da kişi başına değer biçimindeki göstergelerdir. SEGE-2011 çalışmasında sekiz başlık altında 61 göstergeden yararlanılmıştır. İller SEGE 2003 Sırası* SEGE 2011 Sırası* SEGE 2012 Sırası** Zonguldak Bartın Karabük Demografik Göstergeler Nüfus Yoğunluğu: Nüfus yoğunluğu değerinin yüksek olması ilin ekonomik potansiyelinin yüksek olduğuna işaret etmekte ve sonuç üzerinde pozitif etki beklenmektedir. Yaşa Özel Doğurganlık Oranı (15-49 yaş): Doğurganlık oranı değerinin yüksek olması, ilin sosyo kültürel ve ekonomik potansiyelinin düşük olduğu anlamına gelmekte ve sonucu negatif etkilemektedir. Genç Bağımlı Nüfus Oranı (0-14 yaş): Oran değerinin yüksek olması, il nüfusunun önemli bir bölümünün genç olması nedeniyle işgücü içerisinde yer almaması bu nedenle ilin ekonomik potansiyelinin olumsuz etkilenmesi anlamına geldiği için sonuca negatif etki eden bir göstergedir. Net Göç Hızı: Bu oranın yüksek olması ilde istihdam başta olmak üzere, eğitim, sosyal yaşam gibi koşulların iyi olmasından dolayı diğer illerden göç alması anlamına geldiğinden bu göstergenin sonuca etkisinin pozitif olması beklenmektedir. Şehirleşme Oranı: Yüksek bir şehirleşme oranı, o ilde yaşayanların kırsal kesime nazaran daha gelişmiş olan kentlerde ikamet ettikleri, katma değerin düşük olduğu tarım sektöründen ziyade katma değerin daha yüksek olduğu sanayi ve hizmetler sektörlerinde faaliyette bulundukları anlamına geldiği için sonuca etkisi pozitif olan bir göstergedir. 19

21 Yıllara göre Türkiye/Zonguldak nüfusları Türkiye Zonguldak Yıllara göre Türkiye/Zonguldak nüfus artış hızı Türkiye 13,5 12,0 13,7 13,3 Zonguldak -11,8-9,6-8,2-4,6 Elde Edilen Verilere Göre Değişim Demografik Göstergeler Yön Nüfus Yoğunluğu km2/kişi ( - ) Yaşa Özel Doğurganlık Oranı Binde 1.65 Binde 1.59 ( + ) Genç Nüfus Bağımlılık Oranı (0-14 Yaş) Yüzde 29.3 Yüzde 27.7 ( + ) Net Göç Hızı ( - ) Şehirleşme Oranı ( + ) Tablo incelendiğinde 5 göstergenin hemen hepsine erişilebilmektedir. Demografik göstergeler açısından ilimiz özellikle nüfus yoğunluğu ve net göç hızı açısından 2010 yılına oranla daha fazla geriye gitmektedir. Şehirleşme oranındaki artışın özellikle yerel yönetimlere ilişkin yasal düzenlemelerden kaynaklandığı düşünülmektedir. (Belde ve köylerde ilçeye dönüşen yerlerin olması). Yaşa özel doğurganlık oranı ve genç nüfus bağımlılık oranında pozitif gelişmeler olmakla birlikte tüm demografik göstergeler açısından bir değerlendirme yaparsak; SEGE 2011 bazlı sıralama ve buna bağlı gerçekleşen teşvik sistemi açısından Zonguldak ın demografik göstergeler başlığında büyük değişiklikler olmadığı hatta geriye doğru bir gidişat olduğu açıktır. 2. İstihdam Göstergeleri İşsizlik Oranı: İşsizlik oranı değerinin yüksek olması ilin ekonomik potansiyelinin, işgücü piyasasının etkin olmadığı anlamına geldiği için sonuca negatif etki eden bir göstergedir. İşgücüne Katılma Oranı: İşgücüne katılma oranının yüksek olması ildeki üretim isteğinin ve dolayısıyla ekonomik faaliyetlerin yüksek olduğu anlamına geldiği için sonuca pozitif etki eden bir göstergedir. Çalışma Cağındaki Nüfusun (15-64 yaş arası) Toplam Nüfus İçerisindeki Oranı: Çalışma Çağındaki Nüfusun (15-64 yaş arası) Toplam Nüfus İçerisindeki Oranının yüksek olması ilin işgücü potansiyelinin yüksek olduğu anlamına geldiğinden sonuca pozitif etki eden bir göstergedir. İmalat Sanayi İstihdamının Sigortalı İstihdam İçindeki Oranı: Bu göstergeyle ilde sanayi üretiminin 20

22 nispi gücü ile ücretli ve düzenle çalışanların nispi ağırlığı, diğer bir ifadeyle ilin üretim gücü ortaya konulmaktadır. Bu durum, Türkiye gibi sanayileşme evresindeki bir ülkede olumlu olarak görülebilir. Sosyal Güvenlik Kapsamındaki Aktif Çalışanların Toplam Nüfusa Oranı: Sosyal Güvenlik Kapsamındaki Aktif Çalışanların Nüfusa Oranı değerinin yüksek olması ilde kayıtlı istihdamın yaygın olduğunu göstermektedir. Ortalama Günlük Kazanç: Ortalama Günlük Kazanç değerinin yüksek olması ilde katma değerin yüksek olduğu sektörlerde kayıtlı istihdamın yaygın ve işgücü niteliğinin yüksek olduğu anlamına geldiği için sonuca pozitif etki eden bir göstergedir. Ortalama Günlük Kazanç Kadın: Ortalama Günlük Kazanç-Kadın değerinin yüksek olması, ilde katma değerinin yüksek olduğu sektörlerde kadınların istihdam edildiğin göstermektedir. İstihdam Oranı: İstihdam oranının yüksek olması ilde kayıtlı çalışmanın yaygın olduğu, işgücü piyasasının canlı olduğu, ilin üretim gücünün ve ekonomik potansiyelinin yüksek olduğu anlamına geldiği için sonuca pozitif etki eden bir göstergedir. İstihdam Göstergeleri /2014 İşsizlik Oranı * ( + ) İşgücüne Katılma Oranı * ( + ) İstihdam Oranı * ( + ) Çalışma Çağındaki Nüfusun (15-64 Yaş Arası) Toplam Nüfus İçindeki Payı Yüzde 70 Yüzde 70* İmalat Sanayi İstihdamının Sigortalı İstihdam İçindeki Oranı Yüzde 23 Yüzde 27* ( + ) Sosyal Güvenlik Kapsamındaki Aktif Çalışanların Toplam Nüfusa Oranı Yüzde 23 Yüzde 20* ( - ) Ortalama Günlük Kazanç TL TL* ( + ) Ortalama Günlük Kazanç Kadın TL TL* ( + ) İstihdam göstergeleri açısından ilimiz incelendiğinde 2010 dan 2013 e neredeyse bütün oranlarda pozitif bir gelişme yaşanmıştır verileri yayınlanmadığı için erişilemediğinden ağırlıklı olarak 2013 verileri kullanılmıştır. İstidam göstergeleri açısından yaşanan bu gelişmeler 2011 bazlı listedeki yerimizi çok etkileyecek nitelikte değildir. İşgücüne katılım oranı, istihdam oranı, çalışma çağındaki nüfus değişkenlerinde küçük bazlı değişiklikler mevcut görünmektedir. 3. Eğitim Göstergeleri Okuryazar Nüfus Oranı: Bu değerin yüksek olması ilde temel eğitim altyapısının gelişmiş olduğu anlamına gelmektedir. Sonuca pozitif etki eden bu göstergedir. Okuryazar Kadın Nüfusunun Toplam Kadın Nüfusuna Oranı: Bu gösterge değerinin yüksek olması, eğitim olanaklarına erişimin iyi olduğu ve kadının sosyal yaşamda daha çok yer almakta olduğu anlamına gelmektedir. Sonuca pozitif etki eden bir göstergedir. Genel Ortaöğretim Net Okullaşma Oranı: Yüksek olması ilde orgun eğitim düzeyinin yüksekliğini gösterdiği için sonuca pozitif etki eden bir göstergedir Mesleki ve Teknik Liseler Okullaşma Oranı: Yüksek olması, özellikle sanayi sektörü için gerekli ara 21

23 insan gücünün yetiştirilmesi bakımından oldukça önem taşımaktadır. Bu nedenle, sonuca pozitif etki eden bir göstergedir. İlin YGS Ortalama Başarı Puanı: Verilen eğitimin kalitesi ve buna bağlı olarak illerin yükseköğretim giriş sınavlarında ortalama başarılarını göstermesi nedeniyle önemlidir. Yüksek Okul veya Fakülte Mezunu Nüfusun 22+ Yaş Nüfusa Oranı: Gösterge, illerin eğitim seviyesini ortaya koymanın yanı sıra özellikle sanayi ve hizmetler sektörü için gerekli nitelikli işgücü stokunu belirlediğinden sonuca pozitif etki eden bir göstergedir. Eğitim Göstergeleri Yön Okur Yazar Nüfus Oranı (6 Yaş Üzeri) Yüzde 90 Yüzde 94 ( + ) Okur Yazar Kadın Nüfusun Toplam Kadın Nüfusuna Oranı (6 Yaş Üzeri) Yüzde 85 Yüzde 88 ( + ) Genel Ortaöğretim Net Okullaşma Oranı 36.98( ) 41.59( ) ( + ) Mesleki ve Teknik Liseler Okullaşma Oranı 36.66( ) 44.31( ) ( + ) İllerin YGS Puanları YGS 1-2: 220,264 YGS 1-2: 191,541 ( - ) YGS 3-4: YGS 3-4: 222,768 ( - ) YGS 5-6: 250,270 YGS 5-6: 215,359 ( - ) 180 Üzeri Alanların Toplama Oranı Yüzde 82 Yüzde 69 ( - ) Yüksekokul ve Fakülte Mezunlarının 20 yaş üzeri nüfusa oranı Yüzde 7 Yüzde 11 ( + ) Okur yazar nüfus ve kadın nüfus oranlarında küçük de olsa pozitif bir gelişme vardır. Bu gelişmelerin yaşanan teknolojik devrim ile ülke genelinde olduğu da düşünülebilir. Doğal olarak sıralamadaki yerimizi çok fazla değiştirmeyecektir. Okullaşma oranlarındaki gelişmeler ve eğitimli nüfustaki artış da benzer bir biçimde ülke geneliyle paralel bir seyir izlemektedir. Eğitim başlığında en büyük sorun ise YGS puanları diğer bir ifade ile eğitimin kalitesine ilişkindir yılında sınava girenlerin %82 sinin 180 üzeri puan aldığı ilimizde bu oran 2014 de %69 a gerilemiştir. Bu durum kaliteye ilişkin gerek makro anlamda ülke bazında gerekse de mikro anlamda il bazında üzerinde düşünülmesi gereken bir konudur. 4. Sağlık Göstergeleri Yüz Bin Kişiye Düsen Hastane Yatak Sayısı: Yüz bin kişiye düsen hasta yatağı göstergesinin yüksek olması illerin sağlık hizmeti sunum seviyesini ortaya koyması nedeniyle sonuca pozitif etki eden bir göstergedir. On Bin Kişiye Düsen Hekim Sayısı: On bin kişiye düşen hekim sayısı (uzman ve pratisyen) göstergesi de illerin sağlık hizmeti sunum potansiyelini ortaya koyması, bireylerin tedavi olanaklarını göstermesi nedeniyle sonuca pozitif etki eden bir veridir. On Bin Kişiye Düşen Diş Hekimi Sayısı: On bin kişiye düşen diş hekim sayısı göstergesi de illerin sağlık hizmeti sunum potansiyelini ortaya koyması, bireylerin tedavi olanaklarını göstermesi nedeniyle sonuca pozitif etki eden bir veridir. On Bin Kişiye düşen Eczane Sayısı: Eczane Sayısı göstergesi illerde bireylerin ilaca, sağlık 22

24 hizmetlerine erişimini ifade ettiği için sonuca pozitif etki eden bir göstergedir Yeşil Kart Sahibi Nüfusun İl Nüfusuna Oranı: İl içerisinde yeşil kart sahibi nüfusun yüksek olması, ildeki yoksulluğu ve yoksul nüfusun sağlık hizmetlerine erişim talebini ifade etmesi ile kullanılan göstergeler arasında kayıt acısından en sağlıklı göstergelerden biri olması nedeniyle çok önemlidir. Bu oran değeri yoksulluğu ifade ettiği için sonuca negatif etki eden bir değişkendir. Sağlık Göstergeleri Yön 10 bin kişiye düşen hastane yatak sayısı * ( + ) 10 bin kişiye düşen hekim sayısı * ( + ) 10 bin kişiye düşen diş hekimi sayısı * ( - ) 10 bin kişiye düşen eczacı sayısı * ( + ) Yeşil Kart Sahibinin İl Nüfusuna Oranı Yüzde 5 Veri Bulunamadı Sağlık açısından ilimiz arası dönemde hastane yatak sayısı ve hekim sayısı açısından bir ilerleme yaşamıştır. Ancak bu ilerleme çok yüksek oranlarda değildir. Değişimler görüldüğü üzere birbirine yakındır. İlimiz özellikle diş hekimi sayısı açısından bir sorun yaşamaktadır yılından 2013 sonuna kadar geçen dönemde 10 bin kişiye düşen diş hekimi sayısı azalmıştır. 5. Rekabetçi ve Yenilikçi Kapasite Göstergeleri İl İhracatının Toplam İhracat İçindeki Payı: İl İhracatının Toplam İhracat İçindeki Payı göstergesi illerin üretim seviyesi, özellikle ihraç edilebilecek kalitede üretim yapabilme gücü, döviz girdisi sağlama potansiyeli bakımından sonuca pozitif etki eden bir göstergedir. Kişi Başına düşen İhracat Tutarı: Kişi Başına düşen İhracat Miktarı göstergesi ilin uluslararası piyasada ne kadar rekabet gücü olduğunu gösteren ve nüfustan arındırılmış olarak kişi bazında üretim ve rekabet kapasitesini gösteren bir veridir. İmalat Sanayii İşyerlerinin Türkiye İçindeki Payı: İlde bulunan imalat sanayi işyeri sayısı gibi, Türkiye deki toplam imalat sanayi işyeri sayısındaki payı olarak ifade edilen bu gösterge de ilin reel sektör üretim gücünü göreceli olarak ortaya koymaya yönelik olup sonuca pozitif etki etmektedir. İmalat Sanayii Kayıtlı İşyeri Oranı: Bu gösterge sanayi sektöründe imalat sanayinin ağırlığını ölçen ve sonuca pozitif etki eden bir veridir. Kişi Başı İmalat Sanayii Elektrik Tüketimi: Kişi Başına İmalat Sanayii Elektrik Tüketimi göstergesi illerde imalat sanayinin ağırlığını ve gücünü göstermenin yanı sıra işyerlerindeki kapasite kullanımını da dolaylı olarak açıklamaktadır. Bu özellikleri nedeniyle sonuca pozitif etki eden bir göstergedir. Organize Sanayi Bölgesinde Üretim Yapılan Parsellerin Türkiye İçindeki Payı: Fiilen üretim yapılan parselleri işaret ettiği için daha etkili bir kalkınmışlık göstergesi olup sonuca pozitif etki etmektedir. Küçük Sanayi Sitesi İşyeri Sayısının Türkiye İçindeki Payı: Sanayi Göstergeleri başlığı altında Küçük sanayi Siteleri İşyeri Sayısı göstergesi olarak değerlendirmeye katılmış olan bu gösterge, üretim Yapan işyerlerini (daha çok KOBİ) göstermekte ve sonuca pozitif etki etmektedir 23

25 Yeni Kurulan Şirketlerin Toplam Sermayesinin Türkiye İçindeki Payı: Sonuca pozitif etki eden bir göstergedir. On Bin Kişiye Düşen Yabancı Sermayeli Şirket Sayısı: Sonuca pozitif etki eden bir göstergedir. Yüz Bin Kişiye Duşen Marka Başvuru Sayısı: Sonuca pozitif etki eden bir göstergedir. Yüz Bin Kişiye Duşen Patent Başvuru Sayısı: Sonuca pozitif etki eden bir göstergedir. Yüksek Lisans ve Doktora Sahibi Nüfusun 30+ Yaş Nüfusa Oranı: Sonuca pozitif etki eden bir göstergedir. Kırsal Nüfus Başına düşen Tarımsal Üretim Değeri: Tarım sektöründe katma değerin görece diğer sektörlerden düşük olmasına karşın, bu göstergede ifade edilen değerin yüksek olması tarım sektöründe gelişmişliğe ve verimliliğe, dolayısıyla ildeki belirli bir pozitif ekonomik dönüşüme işaret ettiğinden sonuca pozitif etki etmektedir. Turizm Yatırım-İşletme ve Belediye Belgeli Yatak Sayısının Türkiye İçindeki Payı: Sonuca pozitif etki eden bir göstergedir. Teşvik Belgeli Yatırım Tutarının Türkiye İçerisindeki Payı: İllerin ekonomik potansiyelini, yatırımlardan aldıkları payları ve yatırım güçlerini ifade etmektedir. Rekabetçi ve Yenilikçi Kapasite Göstergeleri Yön İl İhracatının Türkiye İçindeki Payı Binde 2 Binde 2 İmalat Sanayi işyerlerinin Türkiye İçindeki Payı Binde 6 Binde 5* ( - ) İmalat Sanayi Elektirk Tüketimi Mvh Mvh* ( + ) Yeni Kurulan Şirketlerin Türkiye İçindeki Payı Binde 5 Binde 3 ( - ) Yeni Kurulan Yabancı Sermayeli Şirket Sayısının Türkiye İçindeki Payı Binde 8 Binde 8 Marka Başvuru Sayısı ve Türkiye geneli sırası 88(51.) 133(44.) ( + ) Patent Başvuru Sayısı ve Türkiye geneli sırası 5 (27.) 5(32.) Yüksek Lisans Doktora sahibi nüfusun 30+ nüfusa oranı Binde 6 Binde 9 ( + ) Kırsal nüfus başına düşen tarımsal ürün değeri * ( + ) Turizm yatırım ve işletme belgeli yatak kapasitesinin ülke içindeki payı Binde 1 Binde 2 ( + ) Teşvik belgeli yatırımların Türkiye İçindeki Payı ( - ) Rekabetçi ve yenilikçilik açısından tüm göstergelere ulaşmak mümkün olamamıştır. Ulaşılan verilere göre bir değerlendirme yapıldığında ilimiz /2014 döneminde temel göstergeler bazında geriye doğru gitmiş gözükmektedir. Temel göstergelerden biri olan teşvik belgeli yatırımların ülke içindeki payı binde 2 lerden on binde 9 lara gerilemiştir. İmalat sanayi işyerlerinin ülke içindeki payı ve yeni kurulan şirketlerin ülke içindeki paylarında da geriye gidiş söz konusudur. İlimiz markalaşma açısından ileri gitmiş ancak patent açısından maalesef sıralamada geriye düşmüştür. Turizm 24

26 yatırımlarından binde 1 lik pay binde 2 ye yükselmiş, göstergeler açısından sevindirici bir surum ortaya çıkmıştır. İhracat payı açısından da ilde bir değişiklik gözükmemektedir. 6. Mali Göstergeler İldeki Banka Kredilerinin Türkiye İçindeki Payı: İlin mali durumunu yansıtan bu gösterge sonuca pozitif etki etmektedir. İldeki Tasarruf Mevduatının Türkiye İçindeki Payı: İlin mali durumunu, sermaye birikimini ve ekonomik potansiyelini yansıtan bu gösterge sonuca pozitif etki etmekte Kişi Başına Düşen Banka Mevduatı Tutarı: İldeki bireylerin tasarruf gücünü, dolaylı olarak da yatırım ve iş yapma gücünü, finansal sisteme erişe bilirliğini yansıtan bu gösterge sonuca pozitif etki etmekte Bin Kişiye düşen İnternet Bankacılığında Aktif Bireysel Müşteri Sayısı: İldeki bireylerin olduğu kadar, ilin mali durumunu ve ticari canlılığı yansıtan bu gösterge sonuca pozitif etki etmekte Bin Kişiye düşen İnternet Bankacılığında Aktif Kurumsal Müşteri Sayısı: İlin mali durumunu ve özellikle kurumların bilgi teknolojilerini kullanma düzeylerini ve profesyonel iş yapma kültürünü gösteren bu veri sonuca pozitif etki etmekte Kişi Başına düşen Bütçe Gelirleri: İldeki bireylerin dolaylı olarak gelir ve bütçeye katkı düzeylerini yansıtan bu gösterge sonuca pozitif etki etmekte İl Vergi Gelirinin Türkiye İçindeki Payı: İldeki kayıtlı ekonomiyi ve katma değer yaratabilme kapasitesini yansıtan bu gösterge sonuca pozitif etki etmekte Mali Göstergeler Yön İldeki Banka Kredilerinin Türkiye İçindeki Binde 5 Binde 3 ( - ) Payı İldeki Tasarruf Mevduatın Türkiye İçindeki Binde 8 Binde 7 ( - ) Payı Kişi Başına düşen Banka Mevduatı Tutarı 6068TL (10.) 8693TL (10.) ( + ) İnternet Bankacılığı aktif bireysel müşteri sayısı 52597(24.) 87924(26.) ( + ) İnternet Bankacılığı aktif kurumsal müşteri sayısı 4633 (23.) 6279(26.) ( + ) Kişi Başına Düşen Bütçe Gelirleri ( + ) Vergi Gelirlerinin Türkiye İçindeki Payı Binde 4 Binde 4 Mali göstergeler açısından banka kredileri ve tasarruf mevduatında bir 2010 yılına göre bir azalma söz konusudur. Kişi başına mevduat miktar olarak artmış ancak ülke genelinde sıralamada bir değişikliğe neden olmamıştır. Kişi başına düşen bütçe geliri artmış vergi gelirlerinin ülke içindeki payı değişmemiştir. İnternet kullanımı bankacılık açısından ülke genelinde olduğu gibi artış göstermiştir. Genel anlamda bakıldığında mali göstergeler açısından ilimizin temel göstergeler nezdinde geriye doğru bir gidişat ya da 2010 daki yerini koruduğu söylenebilir. 25

27 7. Erişebilirlik Göstergeleri Kırsal Kesim Asfalt-Beton Koy Yolu Oranı: İlin temel alt yapı durumunu, erişim olanaklarının yaygınlığını yansıtan bu gösterge sonuca pozitif etki etmekte İlin En Yakın Havaalanına Uzaklığı: İlin havayolu ile ulaşım imkanını ölçen bu gösterge sonuca negatif etki etmektedir. Hane Başına Geniş bant Abone Sayısı: İlin internet erişim durumunu, teknoloji altyapısını ve dışa açıklığını yansıtan bu gösterge sonuca pozitif etki etmektedir. Kişi Başına düşen GSM Abone Sayısı: İlin GSM kullanım yoğunluğunu, iletişim imkanlarını ve altyapısını yansıtan bu gösterge sonuca pozitif etki etmektedir. İlin Otoyol ve Devlet Yollarına Gore yük-km Değerleri: İller arası ticaret akımlarının anlaşılabilmesi ve ilin ekonomik etki düzeyinin ortaya konulabilmesi bakımından önemli bir veri kaynağıdır Toplam Demiryolu Hattının İl Yüzölçümüne Oranı: Bir ilde demiryolu yoğunluğunun fazla olması ilin erişilebilirliğinin yüksek olduğunu göstermektedir. Erişebilirlik Göstergeleri Genişbant abone sayısı 187, ,316 ( + ) GSM Abone Sayısı (3G) 147, ,165 ( + ) Yapılan çalışmada nerdeyse hiç verinin bulunamadığı alan bu kısım olmuştur. Bu kısımda internet ve GSM aboneliklerine ilişkin bilgilere elde edilmiştir. Bu bilgilere göre de erişilebilirlik düzeyinin arttığı görülmektedir. 8. Yaşam Kalitesi Göstergeleri Bin Kişiye düşen AVM Brüt Kiralanabilir Alan Oranı: İlin harcama ve tüketim potansiyelini, ticari gelişmişliğini, dolaylı olarak da sosyalleşme düzeyini yansıtan bu değişken, sonuca pozitif etki etmektedir. Kanalizasyon Şebekesi ile Hizmet Verilen Belediye Nüfussunun Toplam Belediye Nüfusuna Oranı: Halkın genel sağlık ve refah düzeyini etkileyen temel altyapının durumunu ve belediyelerin hizmet sunma düzeyini yansıtan bu veri sonuca pozitif etki etmektedir. Kişi Başı Mesken Elektrik Tüketimi: Sonuca pozitif etki etmektedir. On Bin Kişiye düşen Özel Otomobil Sayısı: Otomobil sahipliği oranı bireysel ve toplumsal refah düzeyini yansıtan bir varlık göstergesi olması nedeniyle önemli bir veridir. Sonuca pozitif etki etmektedir. Kükürtdioksit (SO2) Ortalama Değeri: Bireyler acısından yaşam kalitesine etki eden çevre koşullarına ilişkin olan bu gösterge sonuca negatif etki etmektedir. 26

28 Partiküller Madde (Duman) Ortalama Değeri: Bireyler acısından yine yaşam kalitesine etki eden çevre koşullarına ilişkin bu gösterge sonuca negatif etki eder. Sosyal Güvenlik Kapsamı Dışında Kalan Nüfusun Toplam Nüfusa Oranı: Sosyal güvenlik şemsiyesi dışında olmak sosyal içermeyi olumsuz etkilediğinden sonuca negatif etki etmektedir Yüz Bin Kişiye düşen Ceza İnfaz Kurumuna Giren Hükümlü Sayısı: Kişilerin suç işleyip cezaevine girmesi ilde sosyal, ekonomik ve ruhsal sorunların yoğun olduğu ve dolaylı olarak güvenlik sorunlarının bulunduğu anlamına geldiği için bu gösterge sonuca negatif etki eden Yüz Bin Kişiye düşen İntihar Vakası Sayısı: Sonuca negatif etki etmektedir. Yaşam Kalitesi Göstergeleri Yön Kanalizasyon Şebekesi ile Hizmet Verilen 82 83* ( + ) Belediye Nüfusunun Toplam Belediye Nüfusuna Oranı Kişi Başı Mesken Elektrik Tüketimi * ( + ) Onbin kişiye düşen otomobil sayısı * ( + ) Kükürtdüoksit (SO2) ortalama değeri * ( - ) Partüküler Madde (Duman ) Ortalama Değer * ( - ) Cezaevine giren hükümlü sayısı * ( + ) İntihar Vakası Sayısı ( + ) Yaşam kalitesi göstergeleri açısından ilimiz elde edilen göstergeler nezdinde pozitif gelişmeler yaşamaktadır. Cezaevine giren hükümlü sayısındaki artış dışında elde ettiğimiz göstergeler de az da olsa olumlu gelişmeler yaşanmıştır. ELDE EDİLEN GÖSTERGELER Arası Değişimin Yönü Endeks Üzerinde Beklenen Etkisi Demografik Göstergeler Yön Nüfus Yoğunluğu km2/kişi ( - ) Yaşa Özel Doğurganlık Oranı Binde 1.65 Binde 1.59 ( + ) Genç Nüfus Bağımlılık Oranı (0-14 Yaş) Yüzde 29.3 Yüzde 27.7 ( + ) Net Göç Hızı ( - ) Şehirleşme Oranı ( + ) 27

29 İstihdam Göstergeleri /2014 İşsizlik Oranı * ( + ) İşgücüne Katılma Oranı * ( + ) İstihdam Oranı * ( + ) Çalışma Çağındaki Nüfusun (15-64 Yaş Arası) Toplam Nüfus İçindeki Payı İmalat Sanayi İstihdamının Sigortalı İstihdam İçindeki Oranı Sosyal Güvenlik Kapsamındaki Aktif Çalışanların Toplam Nüfusa Oranı Yüzde 70 Yüzde 70* Yüzde 23 Yüzde 27* ( + ) Yüzde 23 Yüzde 20* ( - ) Ortalama Günlük Kazanç TL TL* ( + ) Ortalama Günlük Kazanç Kadın TL TL* ( + ) Eğitim Göstergeleri Yön Okur Yazar Nüfus Oranı (6 Yaş Üzeri) Okur Yazar Kadın Nüfusun Toplam Kadın Nüfusuna Oranı (6 Yaş Üzeri) Yüzde 90 Yüzde 94 ( + ) Yüzde 85 Yüzde 88 ( + ) Genel Ortaöğretim Net Okullaşma Oranı 36.98( ) 41.59( ) ( + ) Mesleki ve Teknik Liseler Okullaşma Oranı 36.66( ) 44.31( ) ( + ) İllerin YGS Puanları YGS 1-2: 220,264 YGS 3-4: YGS 5-6: 250,270 YGS 1-2: 191,541 YGS 3-4: 222,768 YGS 5-6: 215,359 ( - ) ( - ) ( - ) 180 Üzeri Alanların Toplama Oranı Yüzde 82 Yüzde 69 ( - ) Yüksekokul ve Fakülte Mezunlarının 20 yaş üzeri nüfusa Yüzde 7 Yüzde 11 ( + ) 28

30 oranı Sağlık Göstergeleri Yön 10 bin kişiye düşen hastane yatak sayısı * ( + ) 10 bin kişiye düşen hekim sayısı * ( + ) 10 bin kişiye düşen diş hekimi sayısı * ( - ) 10 bin kişiye düşen eczacı sayısı * ( + ) Yeşil Kart Sahibinin İl Nüfusuna Oranı Yüzde 5 Veri Bulunamadı Rekabetçi ve Yenilikçi Kapasite Göstergeleri Yön İl İhracatının Türkiye İçindeki Payı Binde 2 Binde 2 İmalat Sanayi işyerlerinin Türkiye İçindeki Payı Binde 6 Binde 5* ( - ) İmalat Sanayi Elektirk Tüketimi Mvh Mvh * ( + ) Yeni Kurulan Şirketlerin Türkiye İçindeki Payı Yeni Kurulan Yabancı Sermayeli Şirket Sayısının Türkiye İçindeki Payı Marka Başvuru Sayısı ve Türkiye geneli sırası Patent Başvuru Sayısı ve Türkiye geneli sırası Yüksek Lisans Doktora sahibi nüfusun 30+ nüfusa oranı Kırsal nüfus başına düşen tarımsal ürün değeri Binde 5 Binde 3 ( - ) Binde 8 Binde 8 88(51.) 133(44.) ( + ) 5 (27.) 5(32.) Binde 6 Binde 9 ( + ) * ( + ) 29

31 Turizm yatırım ve işletme belgeli yatak kapasitesinin ülke içindeki payı Teşvik belgeli yatırımların Türkiye İçindeki Payı Binde 1 Binde 2 ( + ) ( - ) Mali Göstergeler Yön İldeki Banka Kredilerinin Türkiye İçindeki Payı İldeki Tasarruf Mevduatın Türkiye İçindeki Payı Kişi Başına düşen Banka Mevduatı Tutarı İnternet Bankacılığı aktif bireysel müşteri sayısı İnternet Bankacılığı aktif kurumsal müşteri sayısı Binde 5 Binde 3 ( - ) Binde 8 Binde 7 ( - ) 6068TL (10.) 8693TL (10.) ( + ) 52597(24.) 87924(26.) ( + ) 4633 (23.) 6279(26.) ( + ) Kişi Başına Düşen Bütçe Gelirleri ( + ) Vergi Gelirlerinin Türkiye İçindeki Payı Binde 4 Binde 4 Erişebilirlik Göstergeleri Genişbant abone sayısı 187, ,316 ( + ) GSM Abone Sayısı (3G) 147, ,165 ( + ) Yaşam Kalitesi Göstergeleri Yön Kanalizasyon Şebekesi ile Hizmet Verilen Belediye Nüfusunun Toplam Belediye Nüfusuna Oranı 82 83* ( + ) Kişi Başı Mesken Elektrik Tüketimi * ( + ) Onbin kişiye düşen otomobil sayısı * ( + ) 30

32 Kükürtdüoksit (SO2) ortalama değeri Partüküler Madde (Duman ) Ortalama Değer * ( - ) * ( - ) Cezaevine giren hükümlü sayısı * ( + ) İntihar Vakası Sayısı ( + ) 31