21.Yüzyılda. Finansal Muhasebe. Teoriden Uygulamaya Genel Muhasebe

Transkript

1 21.Yüzyılda Finansal Muhasebe Teoriden Uygulamaya Genel Muhasebe Geliştirilmiş Tekdüzen Hesap Planına Uygun Dönem İçi ve Dönem Sonu Muhasebe Kayıtları Anlaşılması Kolay, Çözümlü Sorularla 400 den Fazla Güncel Örnekle Konu Anlatımı Vergi Usul Kanunu (VUK) ve Türkiye Muhasebe Standartları (TMS/UMS) Yaklaşımları Türkçe ve İngilizce Temel Kavramlar Genel Muhasebe, Dönem Sonu Muhasebe İşlemleri, Maliyet Muhasebesi, Mali Tablolar Analizi, Ticari Belgeler Doç.Dr. Emre ERGİN Bağımsız Denetçi Serbest Muhasebeci Mali Müşavir I

2 Yayın No : 3211 Muhasebe Dizisi : 5 2. Baskı - Haziran İSTANBUL ISBN Copyright Bu kitabın bu basısı için Türkiye deki yayın hakları BETA Basım Yayım Dağıtım A.Ş. ye aittir. Her hakkı saklıdır. Hiçbir bölümü ve paragrafı kısmen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya başka herhangi bir şekilde çoğaltılamaz, dağıtılamaz. Normal ölçüyü aşan iktibaslar yapılamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : Beta Basım A. Ş. Baskı - Cilt : Yaz n Bas n Yay n Matbaac l k Trz.Tic.Ltd.fiti. (Sertifika No: 12028) İkitelli Çevre Sanayi Sitesi 8. Blok No: Başakşehir/ STANBUL Kapak Tasarım : Gülgonca Çarpık Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. (Sertifika No: 16136) Narlıbahçe Sok. Damga Binası No: 11 Cağaloğlu - İSTANBUL Tel : (0-212) Fax: (0-212) II

3 YAZAR HAKKINDA Doçent Doktor Emre ERGİN Bağımsız Denetçi Serbest Muhasebeci Mali Müşavir 1969 yılı İstanbul doğumludur yılında İstanbul Saint Joseph Fransız Erkek Lisesi nden mezun oldu yılında Boğaziçi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İşletme bölümünü bitirdi. PricewaterhouseCoopers Türkiye, Carrefour Sabancı Ticaret Merkezi, Johnson and Johnson, KTHY gibi sektöründe önde gelen uluslararası şirketlerde yaklaşık 15 yıl Muhasebe Denetim Şefi, Muhasebe Müdürü, Finans Müdürü ve Finans Direktörü gibi üst düzey yöneticilik görevlerinde bulundu. Şirketlere danışmanlık hizmeti verdi. Yönetim ve denetim kurullarında üyelik yaparak çeşitli görevler üstlendi yılında Yeditepe Üniversitesi nde İşletme Yüksek Lisansını (MBA) 4 üzerinden 4 tam puan ile tamamladı yılında Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü nde Muhasebe Finansman programında doktorasını tamamladı. Doktora tezinin başlığı İşletmelerde Finansal Başarısızlık Olasılığının Erken Tanısı: İMKB Uygulaması olup piyasa ile muhasebe verilerine dayalı farklı yaklaşımlara göre BİST (eski adıyla İMKB) şirketlerinin finansal başarısızlık olasılıklarını araştırdı yılında TÜRMOB dan Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ruhsatını ve 2014 yılında Kamu Gözetimi Kurumu ndan Bağımsız Denetçi belgesini alarak yetkilendirildi yılından beri Kocaeli Üniversitesi İzmit MYO da Muhasebe ve Vergi Bölüm Başkanı olarak görev yapmaktadır. Aynı zamanda Üniversitenin 5 farklı okulundaki Muhasebe ve Vergi Uygulamaları programının da koordinatörüdür. Yüksek Lisans programında da ders vermektedir yıllarında Bağımsız Denetçi yetkilendirme eğitimlerinde verdiği muhasebe denetimi dersleri ile yaklaşık 500 meslek mensubunun (SMMM ve YMM) yetişmesine katkıda bulundu yılında Doçent unvanı aldı. Muhasebe, finans, denetim ve yönetim konularında ulusal ve uluslararası dergilerde makaleleri ve uluslararası kitaplarda bölümleri yayınlandı. Çok iyi derecede İngilizce (ÜDS puanı: 94) ve Fransızca (KPDS puanı:91) bilmektedir. Eşi, Marmara Üniversitesi nde öğretim görevlisidir. III

4 IV

5 ÖNSÖZ İş hayatına başlayan çoğu mezun, üniversitede öğrendikleri ile iş ortamındaki uygulamaları eşleştirmekte zorlanmaktadır. Diğer taraftan, işverenler de işe aldıkları yeni mezunlara her konuyu baştan öğretmek zorunda kalmalarından şikâyet etmektedir. Özel sektör ve akademik ortamda toplam 20 yılı aşan bilgi birikimi ve deneyim sonucunda ortaya çıkan bu eser ile bu sorunun çözümüne katkı sunulması hedeflenmektedir. Muhasebe bölümünde kariyer yapmak isteyenlerin iş hayatında bilmesi gerekenler güncel örneklerle açıklanmakta ve iş hayatına kısa sürede uyum sağlamaları amaçlanmaktadır. Muhasebe kitaplarının çoğu birbirine benzemekte ve içerdikleri ayrıntıdan dolayı bu kitaplar neredeyse ansiklopedik bir hal almaktadır. Bu kitap ise, ticaret hayatında bilinmesi gereken muhasebe ve ilgili işletme ve finans bilgilerini bir bütünlük içerisinde sunmaktadır. Muhasebede dönem içi ve dönem sonu kayıt sürecinden başlanarak raporlama, analiz ve yorum aşamaları incelenmektedir. Konu anlatımlarında kuram (teori) ile uygulama arasında denge sağlanmaya çalışılmıştır. Mümkün olduğunca iş hayatından güncel örneklere yer verilmiştir. Orijinal THP da olmayan ancak uygulamada kullanılan hesaplar, muhasebe hesapları ile ilgili iş hayatında bilinmesi gereken terimler, VUK ile TMS arasındaki anlayış farklılıkları yeri geldikçe kitaba dahil edilmiştir. Bu gerekçelerden dolayı bu kitap, çok geniş bir kitleyi hedeflemektedir. Bu kitap, muhasebeyi öğrenmek isteyenlere, muhasebe konularını içeren sınavlara hazırlananlara, TMS konusuna ilgi duyanlara ve muhasebeci olmayan yöneticilere faydalı olacaktır. Günümüzde muhasebe bilgisi neredeyse her alanda gerekmektedir. Türkiye de yapılan farklı alanlardaki sınavlar (SMMM Staj Başlatma, KPSS, T. İş Kurumu, SGK, Bankalar tarafından düzenlenen sınavlar gibi) incelendiğinde, sınavların amaçları farklı olsa da muhasebe alanına ait soruların bulunduğu görülmektedir. Muhasebe alanı sürekli gelişmekte olup ezberleyerek öğrenilebilecek bir konu değildir. Muhasebenin temel kavramlarının ve uluslararası muhasebe standartlarının ortaya koyduğu ilkelerin özümsenmesi sayesinde muhasebe süreci daha iyi anlaşılabilecektir. Bu kitapta çözülen örnekler ve araştırma soruları ile okuyucuya öğrenmenin öğretilmesine de çalışılmaktadır. Günümüzde başarılı bireyler, sürekli öğrenen, kendisini geliştiren, araştırmacı, yaratıcı, sorunlara çözüm getiren kişilerdir. Muhasebe mesleğinde hesapların nasıl işlediğini bilmek yeterli değildir. Muhasebe personeli işletmenin tüm süreçlerini doğru bir şekilde anlayıp yorumlayabilmeli ki işletmenin faaliyetlerini muhasebe sistemine olması gerektiği gibi aktarabilsin. Bu kitap sadece muhasebe sürecini açıklamakla kalmayıp muhasebe ile V

6 ilgili işletme süreçlerini de açıklamaktadır. Kitabı okuyan kişilerin donanımlı bir hale gelerek işletmelerin aradığı niteliklere işe alım aşamasında sahip olmaları hedeflenmiştir. Muhasebe mesleğine başlayan kişi bu kitap sayesinde kariyerinin en başından çıkabileceği en üst düzeye gelebilmek için nasıl bir bakış açısına sahip olması gerektiğini de anlayabilecektir. Türkiye de muhasebe mesleğinin öneminin hızla artması sonucunda yetişmiş bilgili, becerikli ve etik değerler sahibi nitelikli personele olan gereksinim önümüzdeki yıllarda katlanarak artacaktır. İşletmelerin şeffaflaşması, toplumun bilgiye erişiminin sağlanması, muhasebe mesleğinde uluslararası standartların gelişerek Türkiye de de benimsenmesi, sürmekte olan Avrupa Birliği ile entegrasyon çalışmaları, 2012 de yayımlanan yeni Türk Ticaret Kanunu, bağımsız denetim kapsamının genişletilmesi gibi yenilikler sonucunda Türkiye de muhasebe mesleği ön plana çıkarak yeniden popüler bir çalışma alanı olmuştur. Bu süreçte gereksinim duyulan ve gelecekte daha da artan oranda istihdam edilecek muhasebe bilgisine sahip kişilerin yetiştirilmesi için hazırlanan bu kitapta en son güncel bilgiler ve örneklere yer verilmiştir. Unutulmamalıdır ki çağımızın en değerli varlığı (gücü) bilgidir. Bu nedenledir ki yaşadığımız dönem Bilgi Çağı olarak adlandırılmaktadır. Bilgi sahibi olan ve bilgiyi etik değerler çerçevesinde uygulamaya dönüştüren birey ve toplumlar pozitif bir fark yaratma gücüne sahiptir. Okuyuculara nitelikli bir eser sunulması temel amaçtır. Bu kitabın geleceğin muhasebecilerine ve muhasebe meslek üyelerine faydalı olacağına inanmaktayım. Eserde emeği geçen meslektaşlarıma, öğrencilerime, bana hayatım boyunca destek veren anneme, babama, eşime ve eserin basılmasını sağlayan Beta Basım A.Ş. yetkililerine şükranlarımı sunarım. Bu eseri okuyan herkese yararlı olmasını gönülden dilerim. Doç.Dr. Emre ERGİN Bağımsız Denetçi, Serbest Muhasebeci Mali Müşavir Muhasebe ve Vergi Bölüm Başkanı, Kocaeli Üniversitesi 1 Haziran 2015 emre.ergin@kocaeli.edu.tr emre.ergin.dr@gmail.com VI

7 İÇİNDEKİLER YAZAR HAKKINDA... III ÖNSÖZ...V ŞEKİLLER LİSTESİ... XIV TABLOLAR LİSTESİ... XV KISALTMALAR... XVII TÜRKÇE-İNGİLİZCE TEMEL KAVRAMLAR...XIX BAŞLARKEN MUHASEBE VE İŞ DÜNYASI Muhasebe: İşletme Kararlarının Temeli Muhasebe: Bilim mi Sanat mı? Muhasebe: Basitleşmekte mi Karmaşıklaşmakta mı? İşletmeler Bilgi Kullanıcıları İşletme İçi Bilgi Kullanıcıları İşletme Dışı Bilgi Kullanıcıları Muhasebeyi Düzenleyici Otorite ve Kanunlar Uluslararası Düzenleyici Kurumlar Uluslararası Muhasebe Standartları Uluslararası Finansal Raporlama Standartları Türkiye deki Düzenleyici Kurumlar ve Kanunlar Vergi Usul Kanunu Türk Ticaret Kanunu Sermaye Piyasası Kanunu Kanunlar Karşısında Muhasebede Defter Düzeni Muhasebe Mesleğinde Kariyer Mesleğe İlk Adım Çalışma Durumuna Göre Muhasebeciler İşletmelerde Hizmet Karşılığı (Bağımlı) Çalışan Muhasebeciler Serbest (Bağımsız) Çalışan Muhasebeciler VII

8 Unvana Göre Muhasebeciler Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler (SMMM) Yeminli Mali Müşavirler (YMM) Bağımsız Denetçiler (BD) Muhasebenin Tarihsel Süreci Türkiye de Muhasebe Muhasebenin Geleceği Teknolojik Gelişmeler Küreselleşmenin Muhasebe ve Raporlamaya Etkisi Defter Değerlemesi ile Piyasa Değerlemesi Muhasebe Denetimi Uzmanlaşma MUHASEBE VE VERGİ İLE İLGİLİ KAVRAMLAR Muhasebe ile İlgili Tanımlar Muhasebenin Fonksiyonları Kaydetme Sınıflandırma Özetleme Raporlama Ön Muhasebe Muhasebe Genel Muhasebe veya Finansal Muhasebe Yönetim Muhasebesi Maliyet Muhasebesi Muhasebenin Temel Kavramları Sosyal Sorumluluk Kavramı Kişilik Kavramı İşletmenin Sürekliliği Kavramı Dönemsellik Kavramı Parayla Ölçülme Kavramı Maliyet Esası Kavramı Tarafsızlık ve Belgelendirme Kavramı Tutarlılık Kavramı Tam Açıklama Kavramı İhtiyatlılık Kavramı Önemlilik Kavramı Özün Önceliği Kavramı Dürüst Resim İlkesi Etik VIII

9 2.5. Vergiler ve Vergi Beyannameleri Katma Değer Vergisi Beyannamesi Muhtasar Beyanname Geçici Vergi Beyannamesi Kurumlar Vergisi Beyannamesi Sosyal Güvenlik Kurumu na Yapılan Bildirimler Diğer Vergi ve Beyanlar Ertelenmiş Vergi Bölüm Ek Örnek ve Çalışmalar FİNANSAL TABLOLAR Temel Finansal Tablolar Bilanço (Finansal Durum Tablosu) Bilanço ile İlgili Kavramlar Hazırlanan Döneme Göre Bilançolar Hazırlanan Mevzuata (Kanuna) Göre Bilançolar Hazırlanma Amacı Açısından Bilançolar Likidite Durumuna Göre Bilançolar Bilanço İlkeleri Bilançoda Değerleme Kavramları Gelir Tablosu (Finansal Performans Tablosu) Gelir Tablosu Türleri Rapor Tipi Gelir Tablosu Hesap Tipi Gelir Tablosu Gelir Tablosu İlkeleri THP ve Gelir Tablosu İlişkisi Yardımcı Finansal Tablolar Özkaynaklar Değişim Tablosu Nakit Akış Tablosu Dipnotlar Diğer Finansal Tablolar Bölüm Ek Örnek ve Çalışmalar İŞLETME FAALİYETLERİNİN KAYIT EDİLMESİ Tek Taraflı Kayıt Düzeni (İşletme Hesabı Esası) Çift Taraflı Kayıt Düzeni (Bilanço Esası) Muhasebenin Temel Eşitliği IX

10 Tekdüzen Hesap Planı (THP) Hesap Kavramı, Kaydetme ve Sınıflandırma Fonksiyonu Borç ve Alacak Hesaplarının İşleyişleri Hesap İşleyiş Kurallarına Ait İstisnalar Aktifi Düzenleyici Hesaplar Pasifi Düzenleyici Hesaplar Kapanış Kayıtları XX Yansıtma ve Fark Hesapları Muhasebe Fişleri Kasa Tahsil Fişi Kasa Tediye Fişi Mahsup Fişi Yevmiye (Günlük Muhasebe) Kayıtları Basit Yevmiye Maddesi Bileşik Yevmiye Maddesi Karma Yevmiye Maddesi Bilgisayarlı Muhasebede Kayıt İşlemleri Muhasebe Kayıtlarında Düzeltme İşlemleri Dönem Ayırıcı Hesaplar Dönem İçi ve Dönem Sonu Muhasebe İşlemleri Dönem İçi Muhasebe İşlemleri Dönem Sonu Muhasebe İşlemleri Muhasebe Defterleri Yevmiye Defteri (Günlük Defter) Defterikebir (Büyük Defter) Muavin Defter Mizan Açılış Mizanı Kümülatif (Birikimli) Mizan Aylık Mizan İki Tarih Arası Mizan İki Hesap Arası Mizan Geçici Mizan Kesin Mizan Envanter Defteri Bölüm Ek Örnek ve Çalışmalar BİLANÇO HESAPLARI Dönen Varlıklar Hazır Değerler (Nakit ve Benzerleri) X

11 11 Menkul Kıymetler (Finansal Yatırımlar) Ticari Alacaklar Diğer Alacaklar Stoklar Canlı Varlıklar Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri Gelecek Aylara Ait Giderler ve Gelir Tahakkukları Diğer Dönen Varlıklar Duran Varlıklar Canlı Varlıklar Ticari Alacaklar Diğer Alacaklar Mali Duran Varlıklar Maddi Duran Varlıklar Maddi Olmayan Duran Varlıklar Özel Tükenmeye Tabi Varlıklar Gelecek Yıllara Ait Giderler ve Gelir Tahakkukları Diğer Duran Varlıklar Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar Mali (Finansal) Borçlar Ticari Borçlar Diğer Borçlar Alınan Avanslar Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Hakedişleri Ödenecek Vergi ve Diğer Yükümlülükler Borç ve Gider Karşılıkları Gelecek Aylara Ait Gelirler ve Gider Tahakkukları Diğer Kısa Vadeli Yükümlülükler Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar Mali Borçlar Ticari Borçlar Diğer Borçlar Alınan Avanslar Borç ve Gider Karşılıkları Gelecek Yıllara Ait Gelirler ve Gider Tahakkukları Özkaynaklar Ödenmiş Sermaye Sermaye Yedekleri Kâr Yedekleri Geçmiş Yıllar Kârları Geçmiş Yıllar Zararları Dönem Net Kârı veya Zararı Bölüm Ek Örnek ve Çalışmalar XI

12 6. GELİR TABLOSU HESAPLARI Brüt Satışlar Satış İndirimleri (-) Satışların Maliyeti (-) Faaliyet Giderleri (-) Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Kârlar Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar (-) Finansman Giderleri (-) Olağandışı Gelir ve Kârlar Olağandışı Gider ve Zararlar (-) Dönem Net Kârı veya Zararı Bölüm Ek Örnek ve Çalışmalar MALİYET HESAPLARI Hesaplar (7/A Seçeneği) Bağlantı Hesapları (700, 701) Gider Hesapları Yansıtma Hesapları Varyans (Sapma) Analiz Hesapları Hesaplar (7/B Seçeneği) Maliyet (Gider) Hesapları Gider Çeşitleri Yansıtma Hesapları Bölüm Ek Örnek ve Çalışmalar YÖNETİM MUHASEBESİ HESAPLARI (8 Lİ HESAPLAR) NAZIM HESAPLAR (9 LU HESAPLAR) Teminat Mektupları Cirolar, Kefaletler ve Garantiler Teminat ve Emanete Verilen Kıymetler Teminat ve Emanete Alınan Kıymetler Yatırım Harcamaları ve Vergi İndirimi Matrah Düzeltmeleri Menkul Kıymetler Cüzdanı Çıkarılmış Menkul Kıymetler Yabancı Paralı İşlemler Diğer Bilgiler DÖNEM SONU KAPANIŞ KAYITLARI VE RAPORLAMA Kapanış Kayıtları ve Finansal Tabloların Hazırlanması Monografi Çalışmaları Üretim İşletmesi Ticaret İşletmesi Hizmet İşletmesi XII

13 11. FİNANSAL TABLOLARIN ANALİZİ VE YORUMLANMASI Finansal Tabloların İncelenmesi Amacına Göre Analiz Türleri Kapsamına Göre Analiz Türleri Analizi Yapanın Statüsü Temel ve Teknik Analiz Temel Analiz Yöntemleri ve Yorumlanması Yatay Analiz (Karşılaştırmalı Tablolar Analizi) Dikey Analiz (Yüzde Analizi) Eğilim (Trend) Analizi Oran (Rasyo) Analizi Analiz Sonrası Hareket Planları TİCARİ BELGELER Gelire Yönelik Belgeler (Belgeyi Düzenleyen Açısından) Fatura İrsaliye Açık ve Kapalı Fatura Farklı KDV Oranları İçeren Faturalar Faturalarda Tevkifat (kesinti) Uygulaması Perakende Satış Belgeleri Serbest Meslek Makbuzu Kıymetli Maden Alım Satım Belgesi Varlık Alımına ve Gidere Yönelik Belgeler (Belgeyi Düzenleyen Açısından) Gider Pusulası (Gider Makbuzu) Müstahsil Makbuzu Ücret Bordrosu Yönetim Amaçlı Belgeler Muhasebe Fişleri Çek Alım ve Çek Teslim Bordrosu Ambar (Depo) Giriş (Tesellüm) ve Ambar Çıkış Bordrosu Harcırah (İş Avansı, Masraf) Bordrosu Sipariş Emri Borç ve Alacak Notları (İng. Debit / Credit Note) Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler ve Belgesiz Giderler Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler (KKEG) Yasal Belgesi Olmayan Geçerli Giderler EK : Tekdüzen Hesap Planı (Geliştirilmiş) YARARLANILAN KAYNAKLAR DİZİN XIII

14 ŞEKİLLER LİSTESİ Şekil 1: Muhasebe Kayıt Süreci...6 Şekil 2: İşletme Defteri (Gider Sayfası)...85 Şekil 3: İşletme Defteri (Gelir Sayfası)...85 Şekil 4: Muavin (Yardımcı) Defter...93 Şekil 5: Tahsilat Makbuzu Şekil 6: Tediye Makbuzu Şekil 7: Kasa Sayım Tutanağı Şekil 8: Kasa Farklarına Ait Karar Ağacı Şekil 9: Çek Şekil 10: Senet Şekil 11: Canlı Varlıkların Üretimine İlişkin Kayıt Süreci Şekil 12: Muhasebe Fişi XIV

15 TABLOLAR LİSTESİ Tablo 1: Ticaret Şirket Türleri...10 Tablo 2: İşletme Yaşam Döngüsü ve Alınacak Kararlar...13 Tablo 3: Muhasebe Bilgi Kullanıcıları...14 Tablo 4: Muhasebe Fonksiyonları...34 Tablo 5: Finansal Muhasebe ile Yönetim Muhasebesi Arasındaki Farklar...38 Tablo 6: Vergiler ve Muhasebe Kayıtları...53 Tablo 7: KDV Oranları...55 Tablo 8: KDV Hesaplama Örnekleri...55 Tablo 9: KDV Denkleştirmesi...56 Tablo 10: Geçici Vergi Beyan ve Ödeme Tarihleri...57 Tablo 11: Bilanço...62 Tablo 12: Avrupa Tipi Bilanço...67 Tablo 13: Gelir Tablosu (Özet)...72 Tablo 14: Gelir Tablosu (Ayrıntılı)...73 Tablo 15: Hesap Tipi Gelir Tablosu (Özet)...74 Tablo 16: THP ve Gelir Tablosu İlişkisi...76 Tablo 17: Özkaynaklar Değişim Tablosu...77 Tablo 18: Bilançoda Özkaynaklar Gösterimi...77 Tablo 19: Nakit Akış Tablosu...78 Tablo 20: İşletme Hesap Özeti...86 Tablo 21: Muhasebenin Temel Denkliği...87 Tablo 22: THP da Hesaplar...89 Tablo 23: Hesaplar ve Hesap Kodları...89 Tablo 24: Borç ve Alacak Hesaplarının İşleyişi...94 Tablo 25: Dönem Kâr/Zararının Açılış Kaydı...97 Tablo 26: Yevmiye Madde Türleri...99 Tablo 27: Mizan Tablo 28: Bilanço Hesap Sınıfları Tablo 29: Ekonomik Faydanın Varlık ve Gider Olarak Sınıflandırılması Tablo 30: Net İşletme (Çalışma) Sermayesi Tablo 31: Canlı Varlıklar ve Tarımsal Ürünler Tablo 32: Mali Duran Varlıkların Sınıflandırılması Tablo 33: Harcamanın Sağladığı Faydaya Göre MDV ve Gider Ayrımı XV

16 Tablo 34: Amortisman Yöntemleri Tablo 35: Amortisman Oranları (VUK) Tablo 36: Çek ve Senetlerin Devrinde İlgili Hesap Tablo 37: KVYK ile UVYK Hesaplarının Karşılaştırılması Tablo 38: İşletmeye Nakdi ve Ayni Sermaye Konması Tablo 39: Kâr (Temettü) Dağıtım Tablosu Hesaplaması Tablo 40: Kâr Payı Tablosunun Kontrolü Tablo 41: Gelir Tablosu ile İlgili Diğer THP Hesapları Tablo 42: Maliyet Seçenekleri ve THP Tablo 43: 7/A Seçeneğinde Maliyet Hesapları Tablo 44: Maliyet, Yansıtma Hesapları ve Bilanço ile Gelir Tablosu Hesaplarına Aktarım Tablo 45: Hesaplara Göre Neden Sonuç İlişkisine Örnekler Tablo 46: Bilanço Yatay ve Dikey Analiz Tablo 47: Gelir Tablosu Yatay ve Dikey Analiz Tablo 48: Oran Analizi Tablo 49: Hareket Planı Tablo 50: Ücretlere Ait Gelir Vergisi Tarifesi (2015 Yılı) XVI

17 KISALTMALAR AB ABD A.Ş. : Avrupa Birliği : Amerika Birleşik Devletleri : Anonim Şirketi Avro : Avrupa Birliği nin ortak para birimi, ekü, + BD BDS BİST Bkz./bkz. Euro FAVÖK FIFO FVÖK Gid. GSYH GUD GZFT GV Hs. IFAC İİK İS KDV KGK KKEG KV Ltd. MDV MODV : Bağımsız Denetçi : Bağımsız Denetim Standardı : Borsa İstanbul (eski adıyla İstanbul Menkul Kıymetler Borsası, İMKB) (İstanbul Stock Exchange) : Bakınız : Bkz. Avro : Faiz, Amortisman ve Vergi Öncesi Kâr : İlk Giren İlk Çıkar (First in first out) : Faiz ve Vergi Öncesi Kâr : Gider veya Giderleri : Gayri Safi Yurtiçi Hâsıla : Gerçeğe Uygun Değer : Güçlü, Zayıf, Fırsat, Tehdit (İng. SWOT) : Gelir Vergisi : Hesap veya Hesapları : Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu (International Federation of Accountants) : İcra ve İflas Kanunu : İşletme Sermayesi : Katma Değer Vergisi : Kamu Gözetimi Kurumu : Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler : Kurumlar Vergisi : Limited : Maddi Duran Varlıklar : Maddi Olmayan Duran Varlıklar XVII

18 MSUGT NİS No. Ör. : Muhasebe Standartları Uygulamaları Genel Tebliğ(ler)i : Net İşletme Sermayesi : Numara (Sayı) : Örnek s. : Sayfa SMM SMMM STMM SPK Şti. TCMB TDK TFRS TL THP TMS TMSF TTK TÜİK UFRS UMS : Satılan Mamuller Maliyeti : Serbest Muhasebeci Mali Müşavir (Certified Public Accountant) : Satılan Ticari Mallar Maliyeti : Sermaye Piyasası Kanunu : Şirketi : Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası : Türk Dil Kurumu : Türkiye Finansal Raporlama Standartları : Türk Lirası : Tekdüzen Hesap Planı (Chart of Accounts) : Türkiye Muhasebe Standartları : Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu : Türk Ticaret Kanunu : Türkiye İstatistik Kurumu : Uluslararası Finansal Raporlama Standartları : Uluslararası Muhasebe Standartları USD : ABD para birimi (ABD Doları), $ UV vb. VD VUK YMM Ynst. X : Uzun Vadeli : ve benzerleri : Vergi Dairesi : Vergi Usul Kanunu : Yeminli Mali Müşavir : Yansıtma : 0 ile 9 arasındaki herhangi bir rakamı ifade etmek için kullanılmıştır * : Çarpma işareti. XVIII

19 TÜRKÇE-İNGİLİZCE TEMEL KAVRAMLAR Akreditif Aktif Aktifleştirme : (letter of credit) Güven yazısı. Kredi mektubu. İthalat yapmak isteyen alıcıya banka tarafından akreditif kredisi açılır ve böylece satıcı işletmenin alacağının aracı banka tarafından ödeneceği garanti edilir. : (assets) Bir işletmenin sahip olduğu ve parasal değeri bulunan mal ve haklarının tümüdür. Bilançoda aktifler, dönen ve duran varlıklar diye ikiye ayrılmaktadır. : (capitalization) Bir duran varlığın değerine, bu duran valığı elde etmek için katlanılan, varlıkla ilişkilendirilebilen giderlerin (borçlanmadan doğan faiz gideri ve/veya kur farkı gideri, komisyon, gümrük, nakliye vb. giderler) eklenmesidir. Amortisman ayırma işlemi, aktifleşmiş giderler dahil duran varlığın hesaplanan yeni değeri üzerinden yapılmaktadır. Alacakların Yaşlandırılması: (aging of receivable accounts) Şüpheli alacakların saptanması için alıcılar hesabının müşteri ve vade bazında analiz edilmesidir. Amortisman Beyanname Bilanço Bono Bordro Cari hesap : (depreciation) Maddi duran varlıkların yıpranma payıdır. : (declaration) İşletmenin, vergi ve diğer yasal yükümlülüklerinin belli zamanlarda, bağlı oldukları vergi daireleri veya ilgili makamlara verdikleri bildirme belgesidir. : (balance sheet) Finansal Durum Tablosu. İşletmenin belirli bir tarihte sahip olduğu varlıklar ile bu varlıkların sağlandığı kaynakları gösteren finansal tablodur. : (bond) Menkul kıymet çıkartanların, diğer bir ifadeyle ihraççıların borçlu sıfatıyla düzenleyip sattığı ve nominal değerinin vade tarihinde yatırımcıya geri ödenmesi taahhüdünü içeren, vadesi 30 günden az 364 günden fazla olmayan menkul kıymetlerdir. : (payroll) Bir işletmede çalışanlara ödenmesi gereken ücreti ve brüt ücretten yapılan kesintiler düşüldükten sonra ödenecek net ücreti gösteren ve işveren tarafından her çalışan için düzenlenmesi gereken belgedir. Beyaz yakalı olarak tanımlanan memurlara ödenen tutara maaş denirken; mavi yakalı olarak tanımlanan, fabrika gibi üretim ortamlarında çalışan işçilere yapılan ödemelere ücret denilmektedir. : (current account) İki taraf arasında tutulan borç alacak hareketlerinin tarihsel olarak listelendiği ekstredir (hesap özeti). Muavin defter olarak adlandırılan defterde izlenmektedir. XIX

20 Ciro : 1.(turnover, sales) Hasılat, satışlar, bir işletmenin belirli bir dönemde gerçekleştirdiği iş hacmi. 2.(endorsement) Alacaklı tarafından bir ticaret senedinin arkasına gereken yazının yazılıp imza edilerek üçüncü bir kişiye devredilmesi. Defter Değeri : (book value) 1.İşletmenin bilançosundaki özkaynaklar değeridir. Hisse senedi sayısına bölünmesiyle hisse başına defter değeri bulunur. 2.Bir varlığa ait defter değeri (book value of an asset) Bilançodaki bir varlığın birikmiş amortisman ve/veya değer düşüklüğü karşılığının indirilmesi sonrasındaki değeridir. Defterikebir : (general ledger) Kebir Defteri (Defter-i kebir), Büyük Defter. (Kebir, Arapça bir kelime olup büyük anlamındadır). Envanter : (inventory) 1.Stoklar. 2.Sayım, kontrol ve düzeltme işlemlerini yapmak suretiyle, belirli bir tarihteki alacakların, borçların ve varlıkların miktar ve fiziki durumlarının saptanması. Faktoring : (factoring) Bir işletmenin bilançosunda bulunan ticari alacaklarını, nakit gereksinimini karşılamak ve/veya tahsil edilmesi amacıyla factoring şirketine devretmesi. Fatura : (invoice) Satılan mal ve yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı tutarı göstermek üzere mal/hizmeti satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari belgedir. FAVÖK : (EBITDA, Earnings Before Interest, Tax, Depreciation and Amortization) Amortisman, faiz ve vergi öncesi kâr. Finans : (finance) İşletmenin gereksinim duyduğu fonların en uygun koşullarda elde edilmesi ve elde edilen bu fonların en etkin kullanımının sağlanması. FVÖK : (EBIT, Earnings Before Interest and Tax) Faiz ve vergi öncesi kâr. Gayrimenkul : (real estate) Taşınmaz, duran varlık (arsa, bina gibi). Gelir : (income) İşletmenin faaliyetleri sonucunda varlıklarında artış meydana getiren unsurlardır. Gelir Tablosu : (income statement) Finansal Performans Tablosu. İşletmenin belirli bir dönemde elde ettiği tüm satışlar ve gelirler ile aynı dönemde katlandığı bütün maliyet ve giderleri ve bunların sonucunda işletmenin elde ettiği dönem net kâr ya da zararını gösteren finansal tablodur. Gerçeğe Uygun Değer: (fair value) Tarafsız, danışıklı olmayan, ilişkili taraflar arasında olmayan ve nesnel (objektif) olan, karşılıklı pazarlık ortamında, bilgili ve istekli taraflar arasında bir varlığın değişimi veya bir borcun kapatılması için kabul edilen tutar. Gider : (expense) Bir gelir elde edilebilmesi için yapılması gereken ve tüketilen varlık ve hizmetlerin parasal tutarı. Harcama : (spending, disbursement) Para cinsinden yapılan ödeme. Hasılat : (revenue, sale) Belli bir dönemde satılan mal veya hizmetlerin karşılığında toplanan gelirlerin tümü. Bunlar, mal satışları, hizmet sunumları, işletme varlıklarının başkaları tarafından kullanılması sonucu sağlanan gelirler (faiz, isim hakkı, temettü vb.). XX

21 Hesap Hissedar İflas İhracat İşletme : (account) Muhasebede aynı nitelikteki işlemlerin artış ve azalışlarının izlendiği çizelgeler. : (shareholder) Hisse sahibi, pay sahibi, ortak. : (bankruptcy) İşletmenin borçlarını ödeyemediğinin mahkeme kararı ile tespit ve ilan olması, batkınlık, müflislik. : (exportation) Dış satım. Yabancı bir ülkeye mal veya hizmet satımı. : (business) Üretim faktörlerinin bir araya getirilmesi ile kurulan kurum. Bu kitapta işletme, şirket ve firma kavramları birbiriyle eş anlamlı olarak kullanılmaktadır. İşletme Sermayesi: (working capital) Çalışma Sermayesi. Bilançodaki dönen varlıklar toplamı. İtfa İthalat Kambiyo Kâr Kâr payı Karşılık Kiralama KVYK Likidite Mahsup Mali Kâr : (amortization) Maddi olmayan duran varlıkların amortismanı. : (importation) Dış alım. Yabancı bir ülkeden mal veya hizmet alınması. : (foreign exchange) İki farklı para biriminin birbiriyle değiştirilmesi. İki para biriminin karşılıklı değerlerinde meydana gelen değişimler sonucunda kur farkı kârı veya kur farkı zararı oluşmaktadır. : (profit) Bir faaliyetin gerçekleşmesi sonucunda elde edilen gelirler ile faaliyet için yapılan giderler arasındaki olumlu fark. : (dividend) Temettü. İşletmenin kâr etmesi sonucunda, yasal vb. kesintiler yapıldıktan sonra ortaklara dağıtılabilir tutardır. : (provision) Geçmiş olaylardan kaynaklanan, zamanı ve tutarı belli olmayan mevcut yükümlülük. : (leasing) Kiracı (lessee) tarafından, bir kira sözleşmesi gereğince, bir varlığın kullanımı için sahibine kiralayana- (lessor) ödeme yapılması. Finansal kiralama (kiracı, kiralama süresi sonunda, kiralanan varlığın sahibi olabilmektedir) ve faaliyet kiralaması (kiracı, kullanım süresi boyunca kiralama bedelini ödeyerek kullanmakta ve sözleşme süresi sonunda varlığı sahibine iade etmektedir) olmak üzere iki tür kiralama yapılmaktadır. : (current liabilities) Kısa vadeli yabancı kaynaklar. Bilançonun pasif tarafında on iki ay içinde ödenecek yükümlülükler. : (liquidity) Bir işletmenin borçlarını ödeyebilmesi için nakit ve kısa sürede nakite çevrilebilecek varlıklara sahip olması. En likit varlıklar, kasadaki para, bankadaki para ve menkul kıymetlerken, ez az likit varlıklar arsa ve binadır. : (non-cash entry) Hesaba geçirmek, kaydetmek. Nakit olmayan hareketler için muhasebede mahsup fişi düzenlenmektedir. : (tax profit veya taxable profit) Vergi kanunlarına göre hesaplanan kâr olup bu kâr üzerinden kurumlar vergisi hesaplanmaktadır. Ticari kâr tutarına, kanunen kabul edilmeyen giderler ek- XXI