-FESTİVAL DEĞERLENDİRME RAPORU-

Transkript

1 Denizli Büyükşehir Belediyesi 30. Uluslararası Amatör Tiyatro Festivali -FESTİVAL DEĞERLENDİRME RAPORU- Hazırlayan: Denizli Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatrosu adına Sinan KÜÇÜKÖZ

2 Bu yıl 30. sunu düzenlediğimiz Denizli Büyükşehir Belediyesi Uluslararası Amatör Tiyatro Festivali 4-11 Mayıs 2014 tarihleri arasında yapılmıştır. Denizli Büyükşehir Belediyesinde çalışan ve festivale emeği geçen onlarca çalışanın yanı sıra festivalin yürütülmesinde ve organizasyonun işlemesinde ismi ön plana çıkan sorumlular aşağıdaki gibidir. Mustafa GÖKOĞLAN (Denizli Büyükşehir Belediyesi Genel Sekreter Yardımcısı) Hüdaverdi OTAKLI (Denizli Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Daire Başkanı) Erdal Işık (Denizli Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Müdürü) Sami GÜNÜGÖR (Denizli Büyükşehir Bel. Kültür ve Sosyal İşler Daire Başkanlığı İdari İşler Müdürü) Sinan KÜÇÜKÖZ (Festival Yöneticisi) Önder TAHMAZ (Festival Teknik Sorumlusu) Barış AYHAN (Festival Ulaşım Sorumlusu) Osman CEYLAN (Festival Konaklama Sorumlusu) Seçici Kurul Üyeleri Hüdaverdi OTAKLI, Denizli Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Daire Başkanı Esma TOKSOY, Denizli Büyükşehir Belediyesi Kent Konseyi Genel Sekreteri Sinan KÜÇÜKÖZ, Denizli Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatrosu Genel Sanat Yönetmeni Yrd. Doç. Dr. Levent SUNER, Girne Amerikan Üniversitesi GSF Tiyatro Bölümü Başkanı Araş. Gör. Hüseyin Şen, Selçuk Üniversitesi GSF Tiyatro Bölümü Öğretim Görevlisi Ceyhun ATMACA, Denizli Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatrosu Çalışanı Dilek Caner, İmge Sanat Atölyeleri Genel Sanat Yönetmeni Birol TEZCAN, Yazar-Yönetmen

3 Bu Festivalde Neler Yapıldı 20 Tiyatro Grubu Ağırlandı 3 ü Denizli den olmak üzere toplam 20 farklı tiyatro grubu festivale katılımcı oldu. 21.grup olan ve festivale 1 gün kala (bağlı olduğu belediye bünyesindeki sıkıntılardan kaynaklı olarak) festivalimize katılım gösteremeyen Nilüfer Belediyesi Drama Atölyeleri konu ile ilgili olarak bir özür yazısı postalamıştır. İlgili yazı raporun sonundaki ekler bölümünde yer almaktadır. İptal edilen Nilüfer Belediyesi nin yerine Ünye Belediyesi Şehir Tiyatrosu gönüllü olarak ek gösterimle sahneye çıkmıştır. 26 Farklı Gösteri Düzenlendi 8 farklı salonda toplam 26 farklı gösteri düzenlendi. Festival boyunca süren şiddetli yağmur, özellikle ilk iki gün etkili olarak seyirci sayısının kısmi olarak düşmesine neden oldu. Festivalin genel seyirci oranı ise (Şehir Tiyatrosu kursiyerlerinin gerçekleştirdiği) anket ve sayım sonuçlarına göre % 89 oldu. Festivalin gün sayısına göre seyirci ve doluluk oranı aşağıdaki tabloda olduğu gibidir. 4 Mayıs 2014 Pazar (Açılış Oyunu) Grup Salon Saat Doluluk İst. Aydın Üni. Drama ve Oyunculuk Bölümü PAÜ. Hasan Kasapoğlu KSM %67 5 Mayıs 2014 Pazartesi Grup Salon Saat Doluluk Denizli Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatrosu Çatalçeşme Oda Tiyatrosu %100 Denizli Büyükşehir Belediyesi Genç Denizli Çatalçeşme Oda Tiyatrosu %100 Kotal Tabriz Tiyatrosu - İran Çatalçeşme Oda Tiyatrosu % 95

4 6 Mayıs 2014 Salı Grup Salon Saat Doluluk Salihli Belediyesi Şehir Tiyatrosu Karaman Etüt Merkezi Salonu %100 Denizli Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatrosu Tarihi Balcı Evi Kukla Sahnesi %100 Ünye Belediyesi Şehir Tiyatrosu Çatalçeşme Oda Tiyatrosu % 83 Ünye Belediyesi Şehir Tiyatrosu Çatalçeşme Oda Tiyatrosu %92 7 Mayıs 2014 Çarşamba Grup Salon Saat Doluluk Salihli Belediyesi Şehir Tiyatrosu Fatih Etüt Merkezi Salonu %100 Patiyo Sanat Tiyatrosu Çatalçeşme Oda Tiyatrosu %100 Dramatic For Artistic Creation Çatalçeşme Oda Tiyatrosu % 94 Muğla Sıtkı Koçman Üni. Müzikal Tiyatro T. Çatalçeşme Oda Tiyatrosu %90 8 Mayıs 2014 Perşembe Grup Salon Saat Doluluk Patiyo Sanat Tiyatrosu Çatalçeşme Oda Tiyatrosu %100 İstanbul Anadolu Lisesi Tiyatro Top. Çatalçeşme Oda Tiyatrosu %71 Rıza Ertuğrul Eryılmaz Anadolu Lisesi Tiy.Top Çatalçeşme Oda Tiyatrosu %96 Sun-Art Tiyatro Ankara Çatalçeşme Oda Tiyatrosu %100

5 9 Mayıs 2014 Cuma Grup Salon Saat Doluluk Patiyo Sanat Tiyatrosu Çatalçeşme Oda Tiyatrosu %80 Kocaeli Üniversitesi Tiyatro Kulübü Çatalçeşme Oda Tiyatrosu %89 Tabib-ül Curcuna Tavas İlçe Oyunu %61 Rıza Ertuğrul Eryılmaz Anadolu Lisesi Tiy.Top Acıpayam İlçe Oyunu %71 Ünye Belediyesi Şehir Tiyatrosu Sarayköy İlçe Oyunu %64 Küçük Sahne Tiyatrosu Azerbaycan Çatalçeşme Oda Tiyatrosu %98 10 Mayıs 2014 Cumartesi Grup Salon Saat Doluluk Theatrevereniging Kulis Hollanda Çatalçeşme Oda Tiyatrosu % 89 Association Theatre Of Younger Tunus Çatalçeşme Oda Tiyatrosu % Mayıs 2014 Pazar Grup Salon Saat Doluluk Pamukkale Üni. Tabib-ül Curcuna Çatalçeşme Oda Tiyatrosu %97 Denizli Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatrosu PAÜ. Hasan Kasapoğlu KSM %76 Not: Festivalin ve gösterilerin seyirci istatistikleri Denizli Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatrosu ekibinden oluşan grup rehberleri tarafından tespit edildi ve TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) gözetiminde raporlandırılmıştır. Festival seyirci ortalaması %89 dur.

6 Yapılanlar Atölye Çalışmaları Düzenlenmiştir. Bu yıl festivalde 4 ayrı atölye çalışması gerçekleştirilmiş ve atölyeler en az sahnelenen oyunlar kadar ön plana çıkarak adeta festivalimize damga vurdu! Atölye çalışmaları için kullanılan alanlar ve atölye çalışmaları aşağıdaki gibi oldu. 1- Sign Dance Collective / İngiltere Uyum Otel / Pamukkale 2- Hülya Savaş / İzmir Devlet Tiyatrosu Denizli Büyükşehir Belediyesi Tarihi Sürücü Evi 3- Yılmaz Angay / Ankara Yeraltı Tiyatro Denizli Büyükşehir Belediyesi Tarihi Balcı Evi 4- Hakan Altun ve Birol Tezcan / İstanbulimpro - Denizli Büyükşehir Belediyesi Konservatuar Binası Bir İngiliz (David Bower), bir Kübalı (İsolte Avila) ve bir de Türk ten (Şıhali Yalçıner) oluşan Sign Dance Collective adlı dünyaca tanınmış dans tiyatrosu ekibi, festivalimize Danstan Tiyatroya, Tiyatrodan Dansa adlı atölye çalışması ile katıldı ve belki de festival tarihinin en anlamlı ve en renkli atölye çalışmalarından birisine imza attı. Federico Garcia Lorca nın bir şiirinden yola çıkarak gerçekleştirilen bir dans performansını aynı zamanda bir de küçük gösteri ile sonlandıran ekip, festivalimize renk kattı. İzmir Devlet Tiyatrosunun müdürlüğünü de yapmış olan Devlet Tiyatrosu Sanatçısı Hülya Savaş ın Ses ve Diksiyon Eğitimi adlı atölye çalışması ise en çok talep gören atölyelerden birisi oldu. Tarihi Sürücü evinde gerçekleştirilen atölye çalışmasına 30 un üzerinde tiyatrosever katıldı. Yılmaz Angay ın Kukla Yapımı ve Oynatımı adlı atölye çalışması ise birbirinden güzel kuklaların ortaya çıkmasıyla son buldu. Kuklalar halen Denizli Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatrosu Ressam İbrahim Çallı Sanat Evinde sergilenmektedir. Son yılların revaçta tiyatro çalışmalarından olan Doğaçlama Oyunculuk Teknikleri adlı tiyatro atölyesini ise, İstanbul İmpro adına Mersin Üniversitesi Öğretim Görevlilerinden Yrd. Doç. Dr. Hakan Altun ve Birol Tezcan gerçekleştirdi. Fuaye Tüm ekiplerin aynı otelde konaklaması ve gündüz ile akşam oyunlarının arasının açık olması fuaye anlamında yararlı oldu. Özellikle akşam oyunlarının ardından oteldeki uygun mekanlarda yapılan tartışma ve sohbetler bir anlamda tüm festivalin amacının da yerine gelmesini sağladı.

7 Ulaşım ve Konaklama Bu iki konuda bir sıkıntı yaşanmadı. Belediye tarafından tahsis edilen (45 ve 27 kişilik) otobüslerin yanı sıra, pikap ve binek araçların varlığı her türlü ulaşımın aksamadan gerçekleşmesini sağladı. Basın ve Yayın Festivalin hemen ardından misafir olan gruplara oyunlarına ait fotoğraf ve video görüntülerini ulaştırmak konusunda ne yazık ki yine eksiklikler yaşandı. Festival Gözlemcileri Bu yıl ilk kez festival gözlemcilerinden oyunlar üzerine tek tek eleştiri yazısı yazmaları talep edildi. Bazı festival gözlemcilerinin konu ile ilgili yazdıkları gözlem yazıları bu raporun sonundaki ekler bölümündedir. Yapılamayanlar Festival Yürüyüşü Bu yılki festival yürüyüşü ne yazık ki gerçekleştirilemedi. Kötü hava koşulları nedeniyle yapılamayan geleneksel yürüyüş festivalimizin en renkli kısımlarından birisini eksikliği olarak göze çarptı. Panel / Söyleşi Bu yılki festivalin en önemli bir diğer eksikliği ise bir söyleşinin eksikliği oldu. EKLER

8 Nilüfer Belediyesi Drama Atölyeleri nin Festivale katılamayacağının bildirisi aşağıdaki gibidir; Necati Arpacı 5 May Kime: bana Sinan bey merhaba, Festival programında yer alan, Cesaret Ana ve Çocukları'nın organizasyonunu tamamlayamadığımızı üzülerek bildiriyorum. Programa dahil ettiğinizde bizi grup olarak heyecanlandıran turne düşüncesi son gün elimizde olmayan nedenlerle hüsrana dönüştü. Böylece ortaya çıkan rahatsızlıklar için de grubum adına özür diliyorum. Nilüfer Belediyesi Drama Atölyesi, tamamıyla belediyenin kültür ve sosyal işler müdürlüğüne bağlı bir ekip. ben eğitmen ve yönetmen olarak görev yapıyorum. festival sürecine kabulümüzle birlikte bizzat müdürlüğe yaptığımız başvuru süreçten haberdar oldukları için normal seyrinde ilerlemiş ve benim bilgim dahilinde organizasyon tamamlanmıştı. ancak seçimlerden bir süre sonra müdürlük içinde pek çok koltuk yer değiştirdi. buna hem sosyal işler müdürü hem de drama atölyelerinden sorumlu kişi dahil. bugün organizasyonu teyit etmek istediğimde ortaya çıkan durum ise önceki görevlilerin organizasyonu sözel olarak yaptıklarını ve resmi evrakların bir şekilde işletmeye ulaşmadığını gösteriyor. Anladığım kadarıyla işletmede de benzer görev değişiklikleri olmuş ve turne programa dahil edilmemiş. Sonuç olarak, şu an dekoru taşıyabileceğimiz bir araç olmadığı gibi, ekibi Denizli'ye getirebilecek sağlıklı bir araç da bulunamıyor. Gün içinde alternatif yollar arasak da (dekorsuz oynamak ya da otobüs tutmak gibi) diğer aksaklıklarla birleşince öğleden sonra turneyi iptal etme kararı almak durumunda kaldım ve telefonla durumu size bildirdim. bu durumun keyfi bir nedene dayandığını düşünmemeniz için ayrıntılı olarak anlatmaya çalıştım. Umuyorum festivale ciddi bir zararı olmaz. Tekrar üzgün olduğumu belirtir ve iyi bir festival dilerim. Gözlemci Raporları Aşağıdaki gibidir;

9 30. ULUSLARARASI AMATÖR TİYATRO FESTİVALİ DEĞERLENDİRME RAPORU Denizli Büyükşehir Belediyesi nin 30.sunu düzenlediği Uluslararası Amatör Tiyatro Festivali nin, kuruluşundan itibaren her bir evresinde emeğini/yüreğini koyarak bugüne kadar gelmesini sağlayan ve aynı özveri ve heyecanla bu çabayı sürdüren herkese teşekkür etmeyi öncelikle borç bilirim. Böylesi bir organizasyonu var eden, bugüne getiren ve sürdüren her bir tiyatro severin teşekkürden fazlasını da hak ettiğini düşünüyorum. Özverili, değerli ve güzel bir organizasyonun bir parçası olmaktan da ayrıca müteşekkir oldum. Gördüğüm güzellikleri olduğu kadar, sıkıntıları ifşa etmeye çalışmamın temel nedeni de böylesi değerli bir festivalin uzun yıllar boyunca ve etkili şekilde sürmesi isteğinden kaynaklıdır. Değerlendirme raporu, festival değerlendirmesi ve öneriler olmak üzere temelde iki bölümden oluşmaktadır. Öneriler bölümü, değerlendirmeler sırasında yapılan kimi önerilerin seçilerek özetlenmesinden ibarettir. Değerlendirmenin kendisi de öneriler bölümünde bahsedilmeyecek kimi önerileri içermektedir. Festival değerlendirmesi de, festivalin genel bir değerlendirmesinin ardından düzenleyici kurumun, organizasyonun, kentin, katılımcı toplulukların, seyircinin, katılımcıların ve atölyelerin, vb. değerlendirileceği alt bölümlerden oluşmaktadır. Değerlendirme raporu, ayrıca izleme ve değerlendirme şansı bulduğum 28. festival ile birlikte de değerlendirilmeye çalışılacaktır. 30. Uluslararası Amatör Tiyatro Festivali Değerlendirmesi A- Festival Değerlendirmesi a. Genel Değerlendirme: Samimiyet Eşiği Amatör tiyatronun, tiyatro etkinliği içinde kapladığı alan, ona atfedilen değerin/önemin çok ötesinde ve kıyas kabul etmeyecek derecede yaşamsaldır. Ana akım tiyatroya alternatif olabilecek kanalların da izini açan yine amatör tiyatrodur. Diğer yandan da teatral etkinliğin kaynağına ait olan samimiyet/içtenlik yine amatör tiyatronun sahip olduğu değerlerden bir diğeridir. Yani, amatör tiyatro alanı, bir yandan tiyatroyu yaşar kılacak ve günüyle ilişki kurmasını sağlayacak yeni dili ve teknikleri dağarcığa eklerken, diğer yandan da tiyatronun olmazsa olmazı olan diğerkamlık ve samimiyeti değerli kılmayı sürdürür. Amatör tiyatro alanının neden tiyatronun can damarını ve omurgasını oluşturduğunu, amatörlüğün yaygın ve yanlış tanımı olan işten anlamazlık, beceriksizlik

10 ve bilgisizlik üzerinden kavramak mümkün değildir. Yapısı ve tanımı gereği amatör tiyatro; yaptığına gönülden ve sevgiyle yaklaşan ve merak eden insanlar topluluğundan oluşur. Yaşamını idame ettirmek için şu ya da bu nedenle tiyatroya bağımlı değildir. Tamda bu nedenle (profesyonel alanın vermesi muhtemel potansiyel ödünlere ve metalaştırma/ranta tahvil etme motivasyonuna karşıt olarak) arayışa ve yeniye açıktır, yani yönü ileriye doğrudur. Amatör alan, tiyatronun yaşamsallığını sağlayan alternatif olma potansiyeli ile değerlidir. Son günlerde gündemde olan alternatif tiyatronun varlığı üzerine süren tartışmaları anımsayalım. Tam da tiyatronun tıkandığı bir eşikte; sahneden, sahnelemeye, oyunculuktan, tiyatro politikasına ve organizasyon yapısına varana kadar alternatif bir yaklaşımla oyun üreten topluluklar tiyatro yaşantısına bir hayat vermiştir. Bugünün off-hareketini oluşturan ve alternatif tiyatro vardır diyen tiyatroların büyük bir çoğunluğu köklerini amatör tiyatro alanından alır. Bir diğer bölümü ise reklamdan/diziden/vb. kazandıklarını yaptıkları tiyatroya aktararak üretimlerini sürdürmüşlerdir. Böylece izleyicilerini de yaratarak bir off-tiyatro hareketini oluşturmuşlardır. Amatör kanaldan beslenen bu hareket gibi, artık bir kanonu oluşmak üzere olan bu harekete alternatif kanalları da besleyecek olan yine amatör tiyatro alanı olacaktır. Denizli kentinin 30 yıldır sürdürdüğü festival, bu çabada kendine düşeni yerine getirmiştir ve kendini değerlendirip gerekli iyileştirmeleri yaptığı müddetçe de amatör alana katkı sağlamayı sürdürecektir. Festivale genel olarak baktığımızda amatör alanın alternatif kanalı besleme işlevi açısından zayıflamaya başladığını, ancak samimiyet açısından da güçlenmeye başladığını söyleyebiliriz. Biri normalin altına, diğeri normalin üstüne doğru yönelen bu göstergeler gelecek yıllarda ortaya çıkabilecek sıkıntılara işaret ediyor olması kuvvetle muhtemeldir. Festivale dönük konuşursak ilki yapısal eksiklik ve yetersizliklere, ikincisi ise ilkinin eksiklerini kapatmak üzere kişisel düzlemde ve gönüllülük üzerinden yürüyen işleyişe işaret eder. Oysa biri olmadan diğeri eksiktir ve sadece biri üzerine yaslanan bir organizasyon tehlike sinyalleri veriyor olabilir. Sergilenen oyunlara dönük konuşursak, niteliksel zaafiyetlerin, samimimi gösterimleri ön plana çıkardığı görülmüştür. Dolayısıyla da samimiyet bir eşiğe dönüşmüş, bu eşiğin üzerindekiler beğeni kazanırken, altında kalanlar da batmış gitmiştir. Samimiyet eşiğini geçen oyunlar gibi festival de samimiyet eşiğini geçmiştir. Belediye Başkanı Osman Zolan nın festivale yaklaşımı bu festivali bir etiket olarak görmediklerini, değerini bildiklerini ve samimi bir şekilde yaklaştıklarını açıkça gösteriyor. Edindiğim izlenim bu festivali daha verimli, daha etkili ve daha ileriye taşıma iradesinde olduklarıdır. Bu nedenle bu ekipten, yapısal sorunları da çözecek bir yaklaşımı beklemek haksızlık olmayacaktır. b. Festival Organizasyonu: Diğerkam İnsanların Özverili Çabası

11 Katılımcı topluluklar bu festivalde de, festivalin en güzel yüzüyle karşı karşıya kaldılar. Her bir katılımcı yüzünü nereye dönse mihmandarından, çevirmenlerine varana kadar DBŞT kursiyerlerinin yardım ve destekleriyle karşılaştı. Katılımcıların çevresi gönüllülerle çevriliydi dense mübalağa edilmiş sayılmaz. Utancından, çayını kendi almak için gönüllüleri atlatmak zorunda kalan katılımcılara bile rastlandı. Bu kadar özverili ve içten, bu kadar güzel insanı bir arada görmek, savaştan ve cinayetle örülmüş kirli/karanlık bir dünyanın içinde yaşayanlar için birer umut ışığı oldular. Elbette özveriyle çalışan, disiplinli, samimi, sevecen ve tiyatroyu gönülden seven bu toplamı oluşturmayı beceren DBŞT ailesine hakkını teslim etmek gerekir. Bu gönüllüler olmasaydı ya da bu gönüllüleri var eden ocak DBŞT olmasaydı festival çok şey yitirirdi diye düşünüyorum. c. Festival Stratejisi: İyi İşleyen Bir Makine Festivalin başından itibaren işini iyi bilen bir ekip tarafından hazırlanmış olduğu ve yürütülmesinde ortaya çıkan sorunlarda aynı hızla çözüme kavuşturulduğu gözlemlenmiştir. Detaylandıracak olursam. i. Oyunları, atölye çalışmalarını ve festival gözlemcilerini belirleyen seçici kurul doğru belirlenmiş. İşinin ehli ve alanda deneyimi olan insanlardan kurulmuş. Oyunları belirlerken izlenen yöntem ve çalışma şekli doğrudur ve nesnel ölçütlere göre çalışılmıştır. ii. Oyun seçimlerinde göz önünde tutulan kategorilerin doğru olduğu görülmüştür. Ancak, başvuru eksikliği ya da mevcut başvuruların içinde nitelikli olanların seçilmesi gayretinin haklı olarak- kimi kategorileri eksik/boş bıraktığı görülmüştür. Bu sıkıntı davet mekanizması işletilerek (ama mutlaka nitelikli örneklerin daveti) aşılabilir düşüncesindeyim, yine de bunun festivalin ilkeleriyle örtüşüp örtüşmeyeceği ya da gelecekte kötü kullanımlara yol açıp açmayacağı kaygısı ile ilgili karar festivalin düzenleyicilerine aittir. 1. Çocuk tiyatroları: Çocuk tiyatrolarının bir kategori olarak belirlenmesi ve festivale dahil edilmesi olumludur. Bu bağlamda türünün iyi örnekleri davet edilebilirse, sorunlu olan ve çocuk tiyatrosu yapanların kötü örneklerinden öğrendikleri bu alanın temizlenmesine daha iyi katkı sağlamak mümkün olabilir. 2. Tiyatro okulları: Pre-profesyonel yapılar olan tiyatro okullarının amatör tiyatro festivaline dahil edilirken dikkatli davranılması gerekir. Festivalin 28. sinde yaşanan sorunların bu festivalde olmaması bu seçimin titizlikle yapıldığını göstermiştir. Seçilen oyun iyi bir örnek olarak festivale renk katmıştır. Ekibin özgeci tutumu da seçimin doğruluğunun sağlaması olmuştur.

12 3. Üniversite Tiyatroları: Üniversite tiyatroları amatör bir tiyatro festivalinin vazgeçilmezidir. Festivale dahil edilmeleri de doğru seçimdir. Amatör/alternatif alanın dinamolarından biri olan üniversite tiyatrolarının yetkin örneklerinin ayrıca davet edilmesi (tıpkı çocuk tiyatrolarındaki gibi) hem festivalin niteliğini arttıracaktır, hem de başta üniversite tiyatroları olmak üzere katılımcı topluluklara katkı sağlayacaktır. 4. Belediye tiyatroları: Amatör tiyatrolar alanının bileşenlerinden birine dönüşen belediye tiyatrolarının program içinde yer bulması olumlu ve değerlidir. Ancak belediye tiyatrosu kavramının sorunlu bir kavram olduğu ve mutlaka masaya yatırılması gerektiği de aşikar. Belediye tiyatroları, yasayla kurulan ödenekli tiyatroların yanında, çoğunluğu hiçbir mesnedi olmayan, kabaca bir vitrin olarak bakılan bir tiyatro enkazından oluşan bir alana tekabül etmektedir. Ünye Belediyesi Şehir Tiyatrosu nun da ara bir yol olarak ürettiği çözüm mutlaka dikkate alınmalı ve/fakat dikkatle tartışılmalıdır. Bu bağlamda yapılacak bir çalıştay DBŞT nin de kendi yapısal sorunlarını çözmesi açısından değerli olacaktır. 5. Lise tiyatroları: Lise tiyatrolarının programa dahil edilmesi ve programda bir kategori olarak yer alması değerli bir yerde duruyor. Amatör alanın olmazsa olmazı olduğu gibi uzun bir süredir de değeri bilinmemektedir. Lise tiyatroları dendiğinde uzun bir süredir yalnızca müsamereler aklımıza gelmektedir. Oysa ülkemizde de iyi örnekleri ve geleneği de olan lise tiyatroları, amatör alanın olmazsa olmazlarından biridir. Bu bağlamda hak ettiği değeri yeniden bulması için iyi örnekleri, ısrarla festivale taşınmaya devam edilmelidir. Nitelikli örneklerine erişmek için lise tiyatroları örgütlenmelerine çağrı yapmak ya da doğrudan davet etmek yine bir yöntem olarak değerlendirilebilir. 6. Çevre topluluklar: Çevre toplulukların festivalde yer almaları doğru bir stratejidir. DBŞT ve Festivalin niteliğini arttırdığı ölçüde çevre topluluklar için de yararlı olabileceği ve onların da gelişimine katkı sağlayacağı ortadadır. Bu bağlamda kimi olumlu örneklerin varlığı bu politikanın önemsenmesi gerektiğini gösterir. Özellikle yerel bazda tiyatronun vasata bile ulaşamayan kötü örneklerinin standart olması, bu çabanın mutlaka dikkate alınmasını ve planlı bir şekilde yaklaşılmasını gerektirir. 7. Yabancı topluluklar: Katılımcı toplulukların bir kısmı nitelik açısından belirli standartların üzerinde olsa bile yabancı toplulukların nitelik sorunları halen varlığını sürdürmektedir. Seçici kurul ile yapılan görüşmelerde festivalin uluslararası niteliğinin sürmesi, için başvuran tüm toplulukların zorunlu

13 olarak programa dahil edildiği beyan edildi. Yabancı topluluklar, uluslararası bir organizasyonun vazgeçilmezlerinden olduğu kadar, bu toplulukların niteliği uluslararası organizasyonun da niteliğini belirler. İyi örneklerinin festivale taşınması da bu nedenle yaşamsaldır. Bu sorunu aşmak için IATA gibi uluslararası organizasyonlardan yararlanılabilir. 8. Amatör topluluklar: Yarı-profesyonel Sun Art topluluğu sayılmazsa amatör yapılanmayla tiyatro yapmayı sürdüren toplulukların programda yer almaması bir eksikliktir. Amatör alandaki toplulukların, alternatif tiyatro çizgisinde profesyonel alana yönelmeleri, var olanların büyük bir çoğunluğunun amatörlüğü beceriksizlik ve bilgisizlik çizgisinde değerlendirmeleri ve alanın istikrarsızlığı bu kategorideki yoksunluğu açıklamak için yeterlidir. Ancak çağrı ve davet mekanizmaları devreye sokularak bu sorun aşılmaya çalışılabilir kanaatindeyim. 9. Yerel topluluklar: Tabib-ül Curcuna yı üniversite tiyatrosu olması nedeniyle ayrı tutacak olursam, 28. festival sırasında bir bardak suda fırtınalar koparan yerel toplulukların esamesinin okunmaması şaşırtıcı değildir, ama ziyadesiyle üzücüdür. Sözü edilen festivalde bu toplulukların temel sorunu nitelik olarak yerlerde sürünmeleri değildi, (niteliksizlik çok önemli bir sorun olmakla birlikte) kendi kentlerinde yapılan bir festivale ilgisiz kalmalarıydı. Bu festivalde de bu ilgisizlik hat safhada hissedilmiştir. Yapılan organizasyona en ufak bir katkılarının olmamasının yanında, atölye çalışmaları ve/veya oyunlara katılımları dahi gözlenmemiştir. Oysa yerel topluluklar bu festivalin ev sahipleridir, konukları olmayı bekleyemezler. 10. Zaten olmayanlar: Kukla tiyatroları, sokak tiyatroları, performans sanatçıları vb. alanlarda, zaten türünde az bulunan örneklere bu festivalde de rastlamadık. Festival için önemli bir renk ve değer olabilecek bu örnekleri festivale taşımak için çaba harcanması gerektiği düşüncesindeyim. Hamurunda zaten sokak olan kimi oyunları salonlara sıkıştırmamak ya da alternatif mekan önerilerinde bulunmak bu sorunu aşmada bir yöntem olarak kullanılabilir. iii. Mekan seçimlerinin genellikle olumlu olduğunu düşünmekle birlikte alternatif mekanların festivale dahil edilmesi gerektiğini düşünüyorum. Mekan seçimlerine biraz daha detaylı değinecek olursam: 1. Çatalçeşme Oda Tiyatrosu: Çatalçeşme, tiyatrosu, DBŞT idari binası, festival merkezi ve parkıyla festivalin kalbi olmayı sürdürüyor ve bu seçim ziyadesiyle doğrudur. Kentin merkezinde ve izleyiciyle iletişim kurabilen, nefes alıp veren, yaşayan bir

14 mekan. Bu mekanın daha etkili kullanılması gerektiğini düşünüyorum. Yapımı süren ve bittiğinde kentin kültürel yaşantısına katkılar sağlayacak kültür merkezi/merkezleri devreye girdiğinde bile bu alandan vazgeçilmemesi ve festival merkezi olarak kullanılması gerektiği kanaatindeyim. DT sahnesinde olduğu gibi; kültür merkezi gibi konferans salonları ve sinema vb. ticari işletmelerin içinde olduğu bir kompleksin içine tıkıştırılacak bir tiyatro salonu samimiyetini yitirecek ve varolan seyirci dokusuna zarar verecektir. Bu konuda hesaplamalar yapılırken kültürel maliyetler de mutlak suretle denkleme dahil edilmelidir. Festivalin kalbinin Çatalçeşme de attığı da asla unutulmamalıdır. 2. İlçelerde tiyatro: Festivalin stratejisi, turistik bir etkinlik olmasından çok kendi halkına/kentine yönelik gibi durmaktadır. Bu temel strateji uyarınca Acıpayam, Sarayköy ve Tavas ta oyunların sergilenmesi olumlu bir adımdır. Olanaklar ölçüsünde sürmesi yararlı olacaktır. Buralarda oyun mekanlarında yaşanabilecek kimi sıkıntılar bu bağlamda ihmal edilebilirdir. 3. Periferide tiyatro: İlçelerde tiyatro gibi kentin çeperlerinde tiyatro da aynı ölçüde değerlidir. 28. festivalde olduğu gibi bu çabanın sürüyor olması sevindiricidir. 4. Balcı Evi: Balcı Evi nin alternatif bir tiyatro mekanı olarak kente kazandırılması değerli ve önemli girişim olmuştur. Bu projede katkısı olan herkesin fikrine ve emeğine sağlık. 5. Alternatif mekanların eksikliği: Festival kapsamında sergilenmesi muhtemel oyunların/gösterilerin oynanabileceği kimi alternatif mekanlar yaratılabilir. Anfi Tiyatro: Denizli nin antik dönemden itibaren varlığını sürdüren bir kent olduğu ve insanların binlerce yıldan beri buralarda sanat ürettiği düşünüldüğünde; sanat geçmişi ile sıcak ilişkilerin kurulabileceği bu tarihsel mekanları oyun alanı olarak kulanmanın olanakları araştırılabilir. Teatral alan dışı mekanlar: Belediye konservatuvarının kullandığı mekan bu anlamda kullanılabilecek alternatif bir alan gibi durmaktadır. Performanslarını burada ve benzeri yerlerde sunmak isteyebilecek kimi sanatçılar için değerlendirilebilir. Sokak: Çatalçeşme parkı başta olmak üzere kentsel mekanlar sokak tiyatroları için uygun yerler gibi durmaktadır. Bu mekanların kullanımı düşünülebilir. Örneğin sokak tiyatrosu estetiğine sahip olması nedeniyle Fas tan gelen

15 Dramatic for Artistic Creation topluluğunun sergilediği Black & White oyunu için gösterilerini sokağa taşıma önerisi yapılabilirdi. iv. Atölye çalışmalarını yapan ve festival gözlemcisi vb. olarak katılan konukların seçimi doğru ve yerindedir. Isolte Avila, dünyaca ünlü bir balerin ve fiziksel tiyatronun önde gelen isimlerinden biridir. David Bower, Holly Wood ölçeğinde oyunculuk yapmış önemli bir aktör ve önemli bir dansçı/koreograftır. Şıh Ali Yalçıner, sanat yaşamını Hollanda da sürdüren, yıllarını tiyatroya yatırmış uluslararası bir oyuncudur. İzmir Devlet Tiyatrosu Müdürü de olan Hülya Savaş, yıllarını tiyatroya vermiş değerli bir oyuncu ve yönetmendir. Hakkı Hoca 20 yıldır bir şekliyle bu festival içinde olan, festivali yakından takip eden, Muğla daki tiyatro yaşantısında emeği olan bir tiyatro emekçisidir ve doğru bir isimdir. Birol Tezcan, önemli bir senaryo yazarı ve (senaryo yazarlığı kadar bilinmese de) iyi bir oyuncudur. Barış Yıldırım, akademik çalışmalarını da sürdüren değerli bir tiyatro kuramcısı ve eleştirmenidir. Yılmaz Angay, geleneksel tiyatro konusunda uzmanlaşmış, gölge oyunu ve kuklayı Batı tarzı tiyatroyla birleştirmeye çalışan iyi bir oyuncu ve yönetmendir. Antalya Büyükşehir Belediye Tiyatrosu nda oyunculuk ve yönetmenlik yapan Genel Sanat Yönetmeni Hasibe Aygül Özgür, tiyatro alanında önemli işlere imzasını atmaktadır. Akademik çalışmalarını Ege Üniversitesinde sürdüren Selda Uzunkaya, çocuk tiyatrosu konusunda uzmanlaşmıştır. Tiyatro Gazetesi nin editörlüğünü yapan Nazif Uslu, İstanbul da bir festivali de organize eden sahnenin yöneticisidir. Ayşenil Şamlıoğlu, Devlet Tiyatrosu sanatçısı, tanınmış bir oyuncu ve önemli bir yönetmendir. Bu satırların da yazarı olan Hakan Altun, çalışmalarını akademide sürdüren bir tiyatro severdir. v. Savaşların, cinayetlerin, katliamların yoğun biçimde yaşandığı dünyamızda festival teması olarak belirlenen barış anlamlı ve değerlidir. Oyunların büyük bir çoğunluğu bu temayı barındırıyordu. Tebrik ediyorum. d. Oyun Değerlendirmeleri: Festival sırasında izlediğim oyunları kısaca değerlendirecek olursam. i. Aristophanes in yazdığı ve Ayşenil Şamlıoğlu nun yönettiği İstanbul Aydın Üniversitesi Drama ve Oyunculuk Bölümü tarafından sahnelenen oyun Antik Yunana ait bir komedyadır. Erkek icadı olan ve en çok da kendilerini etkileyen savaşı önlemek için kadınların verdiği mücadeleyi anlatmaktadır. Ölüme karşı yaşamı savunan bu oyun tiyatro plastiği ve seyir zevki açısından iyi bir başlangıç oyunu olmuştur. Oyuncuların tamamı aynı düzeyde performans gösteremeseler bile keyif alarak oynamaları nedeniyle izleyicinin de keyfine vesile olmuştur. Dramaturgi

16 ile ilgili kimi sıkıntılar ve müzik kullanımıyla ilgili tercih/aksaklıklar dışında bırakılırsa seyir yerine yansıyan önemli bir aksaklık olmamıştır. ii. Sinan Küçüköz rehberliğinde yazılan ve Önder Tahmaz ın yönettiği DBŞT nin Anhelmus ve Külkedisi adlı oyun Külkedisi adlı masalın bir uyarlaması olarak karşımıza çıkıyor. Çocuk oyunu kategorisindeki bu oyun çocukların ilgisine mazhar oldu. Oyun sonrası çocuklarla yapılan mülakat, çocukların oyunu sevdiklerini ve eğlendiklerini gösteriyordu. Bir masalın yeniden okunması olarak, kedi-fare kalıp yargılarını bozarak ötekilik kavramına doğru bir noktadan yaklaştığı, diğer yandan toplumsal cinsiyet kalıp yargılarını ise yeniden ürettiğini söylenebilir. Oyunun en değerli yanı DBŞT yazarlık atölyesinin bir ürünü olarak kursiyerlerin bir ürünü olması ve rejisini de yine DBŞT ye uzun yıllar emek veren bir çalışanın üstlenmiş olması. Bu tablo DBŞT nin aynı zamanda bir okul gibi hizmet ettiğini ve kendi içinden yazar yönetmen yetiştirmeye başladığını göstermektedir. Yazarlık atölyesinden ortaya çıkan ürünün Küçüköz tarafından elden geçirilmesi ne kadar doğruysa, Tahmaz ın rejisine müdahale edilmemesi de o kadar doğrudur. Tahmaz, yıllarını vererek piştiği bir ocakta günahıyla sevabıyla bir eseri sahnelemiştir. DBŞT açısından üretmeye hazır elemanlarının önünün kapatılmıyor olduğunu görmek değerli bir tespit olmuştur. Oyun, başındaki uzun konuşmalara müdahale edilmemesi ve sahnelemede karşımıza çıkan kimi ufak tefek aksaklıkları saymazsak başarıyla sahnelenmiştir. Temel sorun dramaturgi ve oyuncu dramaturgisiyle ilgilidir. Ayrıca ülkemizde üretilen benzerleri gibi çocuk tiyatrosu olarak öğrenilen kalıplara yaklaştığı noktalarda kendi değerinden kaybetmeye başlamıştır. Dekor, kostüm ve makyaj açısından başarılı olan oyunda gölge perdesi daha efektif kullanılabilirdi diye düşünüyorum. Müzik kullanımı kimi yerlerde sıkıntılı olsa da oyunculukların oldukça başarılı olduğunu da belirtmeliyim. iii. Denizli Büyükşehir Belediyesi Genç Denizli Tiyatro Kulübü nden izlediğimiz Atila Alpöge nin yazdığı Çürük Elma Hediye Uğan tarafından sahnelenmiş. Genco Erkal dan Mehmet Akan a bir dönemin sol-muhalif sanatçı kuşağını yetiştiren Genç Oyuncuların kurucularından olan Alpöge nin oyununun seçilmiş olması kuşkusuz değerli bir adım. Ancak okuldan aileye varana kadar gençlerin toplumda yaşadıkları sorunlara eğilen oyun, maalesef özensiz çalışılmış ve müsamere havasında sahneye taşınmıştır. Bir oyunun pişmesi için gerekli olan masa başı çalışması, ön hazırlık, dramaturgi, oyunculuk vb. temel süreçlerin atlandığı görülmüştür. iv. Savaşa karşı net bir duruş sergileyen, Yaghob Sadigh Jamali nin yazıp yönettiği Kemikler Operası İran dan gelen Kotal Tabriz tiyatrosunun bir ürünü olarak karşımıza çıktı. Oyunun sözsüz olması dil bariyerinin de

17 aşılmasını sağladı. Oyun savaşın ayrılıkları, ölümleri, acıları ürettiğini ve insanın ve sevginin önündeki en büyük engel olduğunun altını bir kez daha çizdi. İran ın kültürel kodlarının bolca kullanıldığını, ama bunların kimi zaman folklorik bir öge olarak kaldığını gördük. Genel olarak beğenilen ve ilgi gören oyun, performans ile tiyatro arasına sıkıştığı izlenimi vermesi itibariyle de eleştirilebilir. Sahnenin tercih edilmemiş dağınıklığı da oyunun handikapları arasındaydı. Bunlarla birlikte, son kertede iyi kotarılmış, iletisi değerli, izleyiciyle samimi olarak buluşabilen başarılı bir yapım olduğu söylenebilir. v. Ünye Belediyesi Şehir Tiyatrosu Muzaffer İzgü nün yazıp, Coşkun Çetinalp in yönettiği Duvar oyununu oynadı. Oyun Almanya da bir hapishane inşaatında duvar ustası olarak çalışan iki işçinin kendileriyle ve sistemle hesaplaşmalarını anlatıyor. Ördükleri duvarın hapishane olduğunu öğrenen işçi, aslında kendi hapishanelerinin duvarını ördüklerini dile getirerek itiraz eder. İşsizlik/açlıkla özgürlük arasında yapılacak tercih özgürlükten yana olur. Doğrudan sistem eleştirisi olarak yazılan oyun, oyuncuların samimi ve ustalıklı performansıyla da birleşince keyifle, tek solukta izlenen bir performansa dönüşüyor. Çetinalp in bir başka ismin arkasına kamufle olarak yazdığı eleştiri yazısında, mealen, oyuncuların rejinin altında kaldığını belirtmiş. Esasen oyuncuların metni rejiden daha iyi anladıklarını ve rejinin müdahalesinin sırıttığı her yerin sakil durduğunu söylemeliyim. Ayrıca bir yönetmenin oyunu hakkında başka bir isimle ve kendini temize çıkarmaya çalışırken oyuncularını batıran bir yazı yazması hiç de etik değildir. Sahnedeki performanslarıyla göz dolduran Mustafa Karadeniz ve Kerim Aydemir e tebrikler. vi. Bertold Brecht in yazıp Necati Arpacı nın yönettiği Cesaret Ana ve Çocukları adlı oyun Nilüfer Belediyesi Drama Atölyeleri nin son anda ve oyuna saatler kala mazeret bildirmesiyle oynanamadı. Mazeretlerinde haklı olsalar bile öne sürdükleri mazeretlerin daha önceden bildirilmesi gerekirdi. Ünye Belediyesi Şehir Tiyatrosu nun da talip olmasıyla Duvar, gelmeyen oyun yerine sahne alarak sorun çözülmüş oldu. vii. Jamal Taamart ın yazıp sahnelediği Black &White adlı oyunu Fas tan Dramatic for Artistic Creation grubundan izledik. Siyah-beyaz ayrımı üzerinden ötekiliği tartışan oyun festivalin temasına uygun oyunlardan biriydi. Ötekilikler arasında yaşanan rekabet kimi zaman savaşın ve şiddetin sınırlarını zorlamıştır. Oyun son kertede ötekilikler arasında kurulan ayrımları sorunlaştırarak dramaturjik olarak doğru bir cümle kurmuştur. Dil bariyerini aşmak için üç dil kullanılmış, ayrıca beden kullanıma ve jestlere dayalı anlatım da izleyiciyle iletişim kurmada önemli bir faktör olmuştur. Oyunun seyirciyle iletişim kurmaya dönük yapısı da ayrıca değerliydi. Hata izleyiciyle oyunun başında Arapça ve Fransızca atışma ilgi çekiciydi. Bu iletişime kanalı açan sahne olduğundan ve toparlamak konusunda da sıkıntı çekilmediğinden festivalin keyifli bir

18 anısı olarak kalmıştır. Oyun kanımca sokak tiyatrosuna yakın bir estetiği içinde barındırıyordu ve bu oyunu sokakta izlemek de ilginç bir deneyim olurdu diye düşünüyorum. viii. Muğla S.K.Ü. Müzikal topluluğu bu kez Georg Büchner in Woyzeck oyunuyla festivalde yerini aldı. Toplumun artıklarından olan Woyzeck, bilumum pis işlerin yanında kobaylık da yapmaktadır. Toplumun yoksullara reva gördüğü pisliğin içinde yuvarlanmaktır ve vahşi düzenin içinde ona düşen çaresizliktir. Meşum deney sonucunda sevgilisiyle arası bozulur ve onu öldürmeye varan bir olaylar zincirini başlatır. Toplumsal şiddetin bireydeki yansımalarını anlatan bu oyun M.S.K.Ü Müzikal Topluluğu ndan Selin Yalın tarafından sahneye taşınmış. Henüz üçüncü yılının içinde olan bu topluluk festivale doğmuş topluluklardan biridir ve festival tarafından takip ediliyor olması değerlidir. 28. festivale de katılmış olan topluluğun çalışma ve öğrenme azmi dikkate şayandır. Dramaturgisinde sıkıntılar olmakla birlikte, masa başı çalışması yapıldığı ve tiyatro dili üzerine düşünüldüğü aşikardır. Oyun kimi epizotlarda parlak performanslara imza atsa da, bütün olarak aksamaktadır. Kendi olanaklarını (müzik, dans ve beden gibi) daha çok kullanmaları yola çıktıkları tiyatro dilini yakalamak bağlamında daha verimli olur kanaatindeyim. Tam olarak karşılığını bulmayan teknik yetkinlik, performansın samimiliğini de sekteye uğratmıştır. Özellikle dekor ve dekor değişi için harcanan süre/enerji oyunun ritmini ve izlenebilirliğini zaafa uğratmıştır. Son kertede, festivalin evlatlarından biri olan topluluğun festivale dahil edilmesi amatör tiyatroya yapılan bir katkıdır diye düşünüyorum. Topluluk elemanlarının bütün atölyelere düzenli olarak katıldıklarını ve katılımcıları her fırsatta sıkıştırarak bilgi ve deneyimlerini artırdıklarını not düşersek, festivalin hakkını veren topluluklardan biri olduğu söylenebilir. Festival bu topluluğu takip etmeyi sürdürmelidir diye düşünüyorum. ix. Lise tiyatrolarının bir temsilcisi olarak İstanbul Anadolu Lisesi Tiyatro Topluluğu, Victor Hugo dan uyarlanan Notre Dame Müzikali ni Nurhan Dehrioğlu ve Çağrı Güneş Yücel Yönetiminde sahneye taşımış. Savaş ve şiddet karşıtı bir dramaturgi ile sahneye taşınan oyun ötekiyle diyalojik ilişkinin önemine dem vuruyor. Esmeralda ve Quazimodo ekseninde ötekiliği mercek altına alıyor. Oyun bu bağlamda, dramatik gerilimi karakterler üzerinden kurmaya çalışırken, odağına Avrupa nın zencileri olarak değerlendirilen çingeneleri yerleştirerek, özgürlük, aşk ve vatan ekseninde tartışmayı tercih ediyor. Oyun form olarak müzikal. Bu nedenle de dans ve müzik anlatının temel ögeleri. İlk bakışta lise tiyatrosunu aşacak bir prodüksiyon gibi görünse de, ses donanımıyla ilgili teknik aksaklıkları saymazsak, oyun başarılı bir şekilde kotarılmış. Gencecik pırıl pırıl yetenekler, hak ettiği övgüyü de seyircinin yoğun alkışı ve ilgisiyle aldılar.

19 x. Yine bir lise tiyatrosu olan Rıza Ertuğrul Yılmaz Anadolu Lisesi Tiyatro Grubu, festivale Ağrı dan katılıyor. Yılmaz Erdoğan ın yazdığı Bir İshaksın Bir Cemil adlı oyun Ferhat Özaslan tarafından rejisiyle sahneye taşınmış. Bu oyunun en önemli yanı Ferhat Özaslan ın DBŞT ocağından yetişen eski bir kursiyer olmasıdır. Öğretmen olarak atandığı Ağrı da öğrendiklerini hakkıyla uyguladığını görmek ziyadesiyle sevindiricidir. 28. festivalde Küçüköz ün sahnelediği Antigone oyununda izlediğim, atölye çalışmalarını ilgiyle izlerken ve festivalin yürümesi için gönülden çabaladığını müşahede ettiğim bu genç yeteneği sahneye koyucu olarak görmek benim bile gururumu okşamıştır. Denizli Belediyesi bu evladıyla ne kadar gururlansa azdır. Oyun kendi meselesini öz ve net bir şekilde seyircisine iletmeyi başarırken, oyuncular da sahnede samimi bir şekilde başarılı bir oyunculuk sergilemişlerdir. xi. Sun Art ın başarılı oyunu Nihayet Bitti Peter Turrini trafından yazılmış ve Omid Darvishi tarafından sahnelenmiş. Oyun başlarken kendini öldüreceğini deklare eden kahramanla birlikte seyirci performans anını paylaşmaya davet ediliyor. Yüzüne karşı (in your face) tekniğine yakın bir formda sahnelenen oyun seyirciyle ilişki kurmayı önemsemiş. İşi gereği de (gazeteci olarak) show business ın içinde olan kahraman ölümü de bir gösteriye dönüştürür. Turrini nin ağır metni reji marifetiyle ritim kazanmış ve seyri keyif verir bir hale gelmiş. Oyuncu İlter Baturay, oyunun meydan sahnede oynandığını ve performansın çerçeve sahnede sıkıntılı olabileceğini belirtse de Çatalçeşme Oda Tiyatrosu nun büyülü atmosferinde oyun başarılı bir şekilde temsil edilmiştir. Oyunun dramaturjik olarak kimi açmazları vardır. Söylem sorunu bu oyunun en büyük eksiğidir. Cinsiyetçi ve homofobik bir dili üretmesi gözden kaçmış gibi durmaktadır. Diğer yandan daha interaktif bir yaklaşımla bu oyun murad ettiğine daha çok yaklaşabilir gibi durmaktadır. xii. Pitiyo Sanat Tiyatrosu nun Dişler ve Düşler oyunu, Ömer Kaya tarafından yazılıp sahnelenmiş. Oyun kahramanlarından Matti nin diş ağrısı ile ortaya çıkan sorun kendilerini taş devrinde bulan kahramanların serüveni içinde anlatılmaktadır. Sahnelemede tercih edilen projeksiyon/perde tekniği olukça çarpıcı ve işlevseldir. Oyuncuların akrobatik yetenekleri de eklendiğinde çocuklar için seyrine doyulmaz bir oyuna dönüşmüştür. Oyun sonrasında konuştuğum çocukların tamamı oyundan keyif aldıklarını beyan etmişlerdir. Bu oyunun da temel sıkıntısı ders vermek olarak algılanan çocuk tiyatrosu yaklaşımıdır. Bu ülkede çocuk tiyatrosu olarak algılanan ne varsa sahneye sorun olarak yansıyor. Oyun kendi iletisini performans ile zaten taşımakta. Ayriyeten oyunun sonunu bir derse dönüştürmek hiçbir yarar sağlamadığı gibi zararı da dokunuyor. Oyun yarattığı atmosferle çocukları içine alırken mutlaka çocuklar daha fazla dikkate alınmalı ve onlara bir şey soruluyorsa yanıtları da önemsenmelidir. Aksi takdirde çocuk kendini dışlanmış hissedecek ve uzaklaşacaktır. Oyunda bu enstantanelere sık sık rastlanmıştır. xiii. Kocaeli Üniversitesi Tiyatro Kulübü, Volkan Dinç in sahnelediği Haldun Taner in Gözlerimi Kaparım Vazifemi Yaparım oyunuyla festivalde sahne

20 aldı. Taner, itaatkar Vicdani ve fırsatçı Efruz karakterleri ekseninde Cumhuriyet serüvenini liberalizmin seyrüseferiyle anlatır. Sahneleme genel olarak bu çizgiyi anlatmakta başarılıdır ve oyuncular belli bir çizgiyi tutturmayı becermişlerdir. Ancak ciddi bir dramaturgi çalışması yapılmadığı göze çarpmaktadır. Oyunun hazırlık süreci eksik kaldığından bunların tezahürleri sahnede de eksiklik olarak karşımıza çıkıyor. Açık biçimin olanakları göz önünde bulundurulmadığından özellikle sahne geçişlerinde sıkıntılar oluşmuş ve oyunun ritmini düşürmüştür. xiv. Azerbaycan Küçük Sahne Tiyatrosu, Mecid Vahidzade nin yazıp Nofel Veliyev in sahnelediği Bir Seped Yalnızlık oyunundaki performansı ile seyircinin gönlünde taht kurmayı becermiştir. Yerinde bir minimal dekor tasarımını tercih eden grup, sahneyi oyunculukla doldurmuştur. Temsil bittiğinde ise oyuncuların samimiyeti ve mütevazılığı uzun bir süre sahnede yankılanmaya devam etmiştir. Oyunun başlarında Azeri Türkçesinin yarattığı yabancılaştırma çok kısa bir süre içinde aşılmış, Sahnedeki iki karakterin tenhalıkları seyircinin huzurunda kesişmiştir. Oyun bir öteki olarak norm-dışına sürgün edilen sakatlığı içten bir şekilde tartışmayı becermiştir. xv. Hollanda dan bir cemiyet tiyatrosu hüviyetindeki Theatervereniging Kulis topluluğu Sevinç Ölçer in yazıp yönettiği Çapkın Dede adlı vodvil türündeki oyunu sergiledi. Vodvil, kimi çevreler tarafından küçümsense de tiyatronun önemli ve değerli alanlarından biridir ve sahneye taşınırken de ciddi ye alınması gerekir. İkinci yarısını izleyemediğim bu oyun hakkında değerlendirme yapmayı doğru bulmuyorum. xvi. Tunuslu topluluk Association Theatre of Younger, Bani Wael in yazıp yönettiği Zouz, bir kadının ölümlerle örülü bir hücreden özgürlüğüne doğru sonuçsuz kalacak çabasını anlatmaktadır. Hücresi ölüler ve halüsinasyonlarla dolu bu kadın, sürekli başa saran bir döngü içinde yaşamaktadır. Hareket ve beden kullanımının öne çıkarılmaya çalışıldığı görülmüş, ancak performansın dili anlaşılamadığı için hareket-metin ilişkisi yeterince net anlaşılamamıştır. Beden kullanımı da böylesi bir tercihe göre vasatın altında kalmıştır. Oyundaki efektlerin canlı, ama ışık odasında, seyircinin görmeyeceği bir yerde yapılmış olması büyük bir talihsizlik olmuş. Hareket-ses etkileşimi seyircinin gözü önünde, sahnede gerçekleştirilse daha etkili olabilirmiş. Bu tercihle muhteşem bir deneyim ıskalanmış oldu kanaatindeyim. Her şeye karşın vasatın üstünde bir performansı, dramaturgiyi ve performansı da hiçe sayarak, oyununun sonunda, bayrak açma sevdasıyla öldüren bu topluluk, bu hareketiyle alkışı hak eden bir performansı katletmeyi başarmıştır. xvii. Tabib-ül Curcuna nın sahnelediği Albay Kuş, kanımca festivalin en dikkati çeken oyunlarından biri olmuştur. Hristo Boyçev in yazdığı oyun Yunus Emre Yıldız tarafından sahneye konmuş. Tiyatronun olmazsa olmazı olan çalışma ahlakı ve disiplini oyunun her bir anında belli oluyordu. Oyunun masa başı çalışmaları, metin analizi ve oyunculuk çalışmaları düzgün bir biçimde yapılmış ve gerekli özen gösterilerek detaylı bir şekilde çalışılmış. Sahneleme de aynı ölçüde başarılıydı. Oyunculuklar için de