YAŞLANMA VE METABOLİZMA

Transkript

1 YAŞLANMA VE METABOLİZMA Dr.Yahya Laleli Düzen Laboratuvarlar Grubu Kurucusu ve Yöneticisi Tarih : 24 Mayıs 2003 Cumartesi / 20:00 Yer : Hilton Otel / MERSİN

2 Yaşlanmayı kontrol etmek için gençlik pınarı veya bir iksir aramayalım. Mümkün olan mutlu ve sağlıklı olarak ileri yaşlara ulaşmaktır. Bu bir şanstır.

3 Yaşlanma: Zamanla birikerek süregelen, hastalıklara hassasiyeti arttıran veya hastalığa sebep olan değişikliklerle giden ve ölümle neticelenen bir prosestir. Yaşlanma insanı geniş bir hastalık yelpazesine hassas kılar. Hadise zedeleyicidir, kısıtlayıcıdır, ilerleyicidir, hepimizin içinden gelir ve üniversaldır.

4 FİZYOLOJİK YAŞLANMA FİZİKSEL YAŞ YAŞLANMA HASTALIK

5 Yaşlılık Karakteri: Etkili ve etkin olmada sürekli azalma, O 2 alma kapasitesinde azalma (metabolizma azalır) Organlar atrofiye olur, görme ve duyma kaybıyla beraber denge kaybı olur, İmmun sistem çöker, Vücut zedelenmelere açıktır, yaralar geç kapanır, Sifinkter kontrolleri azalır, Kötü huylu tümörlerin oluşum şansı artar.

7 94-95 projeksiyonu Kadın 72 Erkek 67

8

9 Yaşlılığı Belirlemede Biomarker Belirleme Zorlukları: Fertler arası biyolojik farklılıklar, Yaşlanma ve hastalık proseslerinin örtüşmesi, Yaşa bağlı değişikliklerin hangilerinin benign, hangilerinin patolojik olduğunun ayrım zorluğu, Herhangi bir prosesin organ içi tahrip edici olma düzeyinin belirlenememsi, kritik ve kritik olmayan tahribat düzeyinin ayrımı.

10 Yaşlılığın sebep olduğu hastalıklar nelerdir? Yaşlanma hiçbir hastalığa sebep olmaz. Meydana gelen fizyolojik değişiklikler nedeniyle bazı hastalıkların ihtimali artar. Metabolik sendrom, Kardiyovasküler sistem hastalıkları, Diyabet, Akciğer hastalıkları (Amfizem KOAH) Artrit/Adale-İskelet Hastalıkları Görme bozuklukları, depresyon ve kazalar.

11 Kardiyovasküler sistemde yaşlanmaya bağlı fizyolojik değişiklikler Arterlerde elastite azalır, sol ventrikül yükü artar, Sistolik basınç artar, Sol ventrikül büyür, Diastolde genişleme zamanı uzar, Arterlerdeki baro reseptör algılaması düşer kalp hızı azalır, Kalp adalesi fibrozisi aort bazında kalsifikasyon, his hüzmesinde zedelenme ve sağ fibroz tirigonda yırtılma, b-adrenerjik reseptör sitimulasyonuna azalmış cevap, Baro ve kemoreseptörlerin azalmış cevabı ve katekolaminlerde artış, İzole sistolik hipertansiyon, diastolik disfonksiyon, Artri ventriküler iletişim bozukluğu Aort valve kalsifikasyon

12 Kardiyovasküler risk faktörleri kümesi İnsülin direnci Hipertansiyon Obesite Hiperinsulinemi Diabet Hipertrigliseridemi Küçük, yoğun LDL Düşük HDL-C Hiperkoagulabilite Aterosklerozis Endothelial disfonksiyon Deedwania PC. Am J Med 1998:105(1A):1S-3S

13 Metabolik Sendromun Genel Özellikleri Risk Faktörü Abdominal obesite (bel çevresi) Erkeklerde Kadınlarda Yükseltilmiş trigliserid Düşük HDL kolesterol Erkeklerde Kadınlarda Yükseltilmiş tansiyon Fasting glukoz Belirleyici/tanımlayıcı seviye >102 cm (>40 in.) >88 cm (>35 in.) >150 mg/dl <40 mg/dl <50 mg/dl >130/>85 mm Hg >110 mg/dl

14 Metabolik Sendrom Kazanılmış nedenler Fazla kilo ve obesite Bedensel hareketsizlik Bazı kişilerde yüksek karbonhidrat içeren diyetler (>%60 karbonhidrat kaynaklı) Genetik/moleküler nedenler Cd 36 (FAT) Daf2/unc 64 (Ins.Resp.)

15 Metabolik Sendrom Tedavisine Yönelik Amaçlar Altında yatan nedenleri azaltmak Fazla kilo ve obesite Bedensel hareketsizlik Lipid ve lipid olmayan risk faktörlerini beraberce tedavi etmek Hipertansiyon Tromboza meyil Atriojenik dislipidemi

16 Diabet Önleme Programı: Yaşam sitilinde yapılan değişiklikler Tip 2 Diyabet gelişim riskini azaltmaktadır. Source Ağustos 2001

17 Modifiye Edilebilir Parametrelerin Kazançları Diabet kontrolü HbA1c %1 düşüş : Diabetten ölüm %21 azalma M.I. Bağlı ölüm %14 azalma Diabet komplikasyonu %37 azalma ACE inhibitörü (ramipril) kullanımı, 55 yaş üzeri >4.5 yıl : Bütün nedenlere bağlı ölüm %25 az Kardiyovasküler ölümler %37 az Tansiyon kontrolü Sistolik basıncın 10 mm düşürülmesi: Ölüm nedenlerine %15 azalma M.I. bağlı ölümde %11 azalma Myokart komplikasyonunda %13 azalma

18 Peroxisome proliferator-activator receptor alpha TG, Apo CIII, Lipoprotein lipaz, Apo A 1 )

19 İnsülin direncinde, Ox.LDL resp. (Cd36)

20

21

22

23

24

25

26 BMI= ağırlık (kg) / boy (m 2 )

27

28 Lipid ve Lipoproteinlerin Arterioskleroz Dışı Hastalık İlişkileri Apolipoprotein E 4 variantı - Alzheimer hastalığına yatkınlık Cytokrom P-450 polimorfizmi - Alzheimer hastalığı ile ilişkili Nöron içi kolesterol düzeyi - Nöron içi plak teşekkülü

29 ABC Transport Protein Genetik Bozukluğunun Kolesterol Metabolizmasına Etkisi (The Fats of Life, 2003)

30 (The Fats of Life, 2003) ABCA, Transport Sistemi

31 Sitosterolemi (tendonlarda xantomlar hemolitik anemi ve arterit)

32 Yaşlanmanın izahı: Stochastic Teori (Rasgele eskime ve dökülme) İmmünolojik, Neuroendokrin SERBEST RADİKALLER ve LİPİD PEROKSİDASYONU Artmış oksidasyon, glikozilasyon, Kalıtsal faktörler/ sporadik mutasyon Yaşam şekli hepsinin toplamı!.

33

34 Yaşlanma Hızını Artıran/Azaltan Etkenler: N E G A T İ F P O Z İ T İ F Egzersiz noksanlığı, Sigara, uykusuzluk, alkol bağımlılığı, Vücut kitlesi ve yağ dağılımı, Genetik/Moleküler-Telemeraz geni, Kronik hastalıklar/diabet, hipertansiyon, endokrin sistem hastalıkları, Sosyo-ekonomik faktörler/eğitim, meslek, gelir durumu Kısıtlayıcı olmayacak tarzda yaşam beklentisi, Metabolizmanın yavaşlatılması, Kemik ve adale gücünün artırılması//dengenin idamesi

35 Yaşlanmaya karşı yapabileceklerimiz: Reseptörlerden zengin beslenme Antioksidanlar o Vitaminler o Flavonoidiler o Metaloproteinler Oksidan maddelerin az oluşturulması/alınması HMG-CoA Reductase intibitörleri (statinler) Ruhsal Kondisyon Pozitif düşünce, Ulaşılacak hedef, Grup oluşturma, Fiziksel Kondisyon Denge ve adale gücünün korunması, Eklemlerin çalıştırılması, Kemiklere ağırlık veren egzersiz,

36 Yaşlanmayı takipte kullanılabilecek belirleyiciler Vücut Kitlesi (Body Mass Index) Vücut Kompozisyonu/Kemik Mineral Dansitesi GTT/PP Kan Şekeri HbA 1 C İnsülin/ILGF Kolesterol/HDL Homocystein Solunum Fonksiyonları Genomik, proteomic testler

37

38

39

40

41

42 İnanıyoruz ki uzun yaşam tıbbi sağlıklı yaşam sürecini uzatacak; sağlık desteği, hastalıkların önlenmesi, diyet, egzersiz, tütün kullanımının durdurulması ve bütün bunların yanısıra gelişmiş tıbbi bakım ve temel araştırmaların sonucu ortaya çıkan yeni keşifleri de kapsayacak bütün yöntemleri uygulayabilir. Journal of Anti-Aging Medicine

43 AGING IS STYLISH, ALL THE BEST PEOPLE ARE DOING IT!

44 What are Flavonoids? Family of polyphenolic compounds Over 4-5,000 flavonoids in nature Present in fruit, vegetables, seeds, nuts, flowers and bark. Defend the plants against parasites, bacteria, and oxidation. Some flavonoids are highly colored.

45 HYDROXYBENZOIC ACIDS R 2 R 1 R 3 COOH R 4 R 1 =R 2 =R 4 =H, R 3 =OH R 2 =R 3 =R 4 =H, R 1 =OH R 1 =H, R 2 =R 3 =R 4 =OH R 1 =R 4 =H, R 2 =R 3 =OH p-hydroxybenzoic acid Salicylic acid Gallic acid Gentisic acid

46 ``Nutritional intervention with fruits and vegetables may play an important role in protecting against and possibly reversing the cognitive declines seen from aging,'' Joseph added in a statement released by the publisher of the journal, the Society for Neuroscience. Fruit and vegetables are key sources of antioxidants, nutrients that disarm harmful molecules called free radicals. Free radicals -- the undesirable byproducts of various metabolic functions -- damage cells. Over time, this damage, called oxidative damage or oxidative stress, is believed to play a leading role in certain diseases and age-related changes. Although the body also produces antioxidants, over time, production declines. ``The brain may be particularly vulnerable to the damaging effects of free radicals because it is relatively deficient in antioxidants to begin with,'' Joseph said in the press statement. ``Free radical destruction is thought to be a contributing factor to the decline in memory and motor performance seen in aging.'' To determine whether an increase in antioxidant rich fruit and vegetable consumption might offset these age-related declines in antioxidant production, and their consequences, Joseph and colleagues fed rats four different diets. For 6 months, rats were fed either a standard diet or a standard diet supplemented with one of three factors: vitamin E, a known antioxidant; strawberry extract; or spinach. Strawberries and spinach are high in antioxidants, and also contain an array of ''phytochemicals,'' or plant chemicals, that appear to have antioxidant properties. Various tests designed to measure the animals' brain and mental functioning showed that the rats fed diets supplemented with spinach saw the fewest age-related declines, followed by those fed the strawberry extract. Vitamin E also helped slow mental declines over time, but not to the same extent, Joseph and colleagues report. It may be that foods containing a variety of phytochemicals, including phytochemicals with antioxidant properties, may offer greater protection than individual nutrients, the researchers suggest. ``Thus, phytochemicals present in antioxidant rich foods, such as spinach, may be beneficial in retarding functional age-related central nervous system and cognitive behavioral deficits and, perhaps, may have some benefit in neurodegenerative disease,'' they conclude. In subsequent studies, the researchers plan to test other phytochemical- and antioxidant-rich foods, such as blueberries. They also plan to investigate whether these foods can protect against or reverse mental declines associated with age-related disorders, such as Alzheimer's and Parkinson's disease. Oxidative stress may be key factor in both, recent findings suggest. Some research also suggests that supplemental doses of vitamin E, and ginkgo biloba, a source of phytochemicals, might lessen the effects of Alzheimer's. SOURCE: The Journal of Neuroscience 1998;18. Reut17: (02 Oct :40 EDT)

47

48

49 Ginkgo Biloba (Gümüş kayısı) Çin ilacı. Dünya daki en eski ağaçlardandır.meyvası ve çekirdeği kullanılıyor. SÖYLENEN BULUNAN Hafızayı güçlendirir Ümit verici bilgi var ama güven verici değil. Bazı yazarlar teid ediyor. Hafıza kaybı Alzheimer hastalarında ufak etki. Kulak çınlaması Ufak grup çalışmaları doğruluyor. Fakat jüri kabul etmiyor. Yürümede ayak tutukluğu İlaç (trendal) kadar iyi. Egzersiz daha etkili. Sakınca Yan etkisi az ve çabuk kayboluyor. Tavsiye edilen doz ( mg) üzerinde alınırsa havale, ciddi kanamalar görülebilir. ANTİOKAGÜLANLARLA KULLANILMAMALI. (Annals of Internal Medicine, Dec 31, 2001)

50 St.John s Wort (Hypericum Perforatum) Birçok etkisinden bahsediliyorsa da hafif antidepresan olarak kullanılabilir. Doz 900 mg/gün. Etki 2-3 hafta sonra görülür. Anti depresan ilaçlarla etkileşir. Doğum kontrolü ve kan pıhtılaşması önleyici ilaçlarla kullanılmamalı. (Annals of Internal Medicine, Dec 31, 2001)

51 Ginseng (Panax ginseng) Aklınıza gelen her konu için denenmiş. Sıklıkla gerginlik, konsantrasyon dikkat ve iyi hissetme gayesiyle kullanılıyor. SÖYLENEN BULUNAN Enerji/fiziksel kondisyonu artırır. Ernst e göre yeterli destekleyici veri yok. Kanser Kore çalışması riski azalttığını söylüyor. İlave araştırma lazım. Diyabet Yemek sonrası artma, kan şekeri düzeyini indirir. Uyarı mg/gün dozu aşılmamalı. İyi kalite olmayan ürün alfatoxinlerle kontamine olabilir. Nadir fakat ciddi uykusuzluk, ishal, vaginal kanama, meme ağrısı. Şiddetli baş ağrısı, hatta şizofronik reaksiyonlara, tansiyon yükselmesine sebep olabilir. (Annals of Internal Medicine, Dec 31, 2001)

52 Saw Palmetto Olgun meyvaları sperm sayısını artırmak ve meme genişletmek için kullanılmış. Bugün basit prostat hiperplazisinde kullanılabilir. Kava Güney pasifikte kullanılan hafif sedasyon verici dolayısıyla kısa süreli olarak huzursuzluk durumlarında kullanılabilir. (Annals of Internal Medicine, Dec 31, 2001)

53 Vitaminler Nelerdir? Vücudumuzun protein, karbonhidrat ve yağları kullanabilmesini sağlar. Normal sindirimi, zihin açıklığı, enfeksiyonlara direnç gibi fonksiyonları, lazım olduğu gibi vücudun kan hücresi, hormon, genetik materyal yapımı sinir sisteminin kimyasal madde yapması için gereklidir.

54 Folik Asit Fetus Neural Tüp Defekt sıklığını azaltır. Vit B 6 ve VitB 12 ile beraber; Homocystein seviyesini düşürür. KDH ve venöz damar hastalıklarını azaltır. Kolon ve meme kanseri riskini azaltır. Noksanlığında Urasilin DNA katılımı aksar, Makrositer anemi gözlenir, Serebrovasküler hastalık riski artar.

55 Vitamin B 6 Yetersizliğinde; folik asitle beraber veya ayrı, koroner ve damar hastalıklarına rastlama sıklığı yüksektir. Kaynağı et ve baklagillerdir. Günlük doz 2 mg Vitamin B 12 %15 yaşlıda mide, intrensek faktör noksanlığı veya absorpsiyon bozukluğu nedeniyle düşüktür. Marjinal düşüklüğün ne yarattığı bilinmiyor. Kan düzeyi >258 pmol/l (Cristal formu mide asidi gerektirmez)

56 Vit D - Gün ışığı yeteri Vit D yapımını sağlar. - Düşüklüğü osteoporoz ve kırık riskini artırır. Çok az gıda maddesi - süt, tereyağı- Vit D ihtiva eder. Günde 2000 IU kadar Vit D alınması sorun yaratmaz. Vit A Kanser riskini azaltması beklenirken, A vitamini alımı ve kan düzeyi ile kanser riski arası ilgi konulamamış IU/gün sorun yaratmıyor. Üzerindeki dozlarda kalça kırığı riski ve doğumda defekt şansı artıyor. B Caroten ile yoğun sigara kullananlarda akciğer kanseri, alkol kullananlarda prostat kanseri riskinde artma gözlenmiş.

57 Vit E LDL oksidasyonunu azaltır. KH riskini azaltır. Bu bulgu geniş kapsamlı Heart Outcames Prevention Evaluation Trial (İtalya) çalışmasında tekrarlanamamış. Fakat KVH dan ölüm oranı azalmış. Erkekte intima kalınlaşmasını önlüyor (düşüklüğü) Meme kanserinde belirli etki yok. Kolon kanseri bulguları karışık. Beta karotenle beraber prostat kanseri riskini azaltıyor. Diğer kanserlere etkisiyle ilgili veri yok. Bu çalışmada sigara içenlerde beyinde hemarojik stroke gözlenme şansı artmış.

58 Vit C İlave Vit C almanın faydasına ait fazla bilgi yok. Diyetle düşük Vit C mide kanseriyle ilgili bulunmuş ama ilave kullanımının etkisi araştırılmamış. Uzun süreli C Vitamini kullanımında meme kanseri risk oranında azalma yok. Günlük doz <100 mg

59 Çoklu vitamin preparatları: A, C, B6, B12, D, K, E vitaminlerinin ve Thiamin (B1), Riboflavin(B2), Niacin, Folic asitin günlük ihtiyaç dozunu ihtiva eder. Bu preparatları kullananlarda, bilhassa alkol alanlarda, Koroner hastalığı, kolon ve meme kanseri riskinin azaldığı gösterilmiştir. (Çinli erkeklerde beyin damarı tıkanıklıklarını %50 azaltıyor) N.Eng.J.Med. December 20, 2001.

60 ÖZET OLARAK (The Food and Nutrition Board of the Institude of Medicine) Antioxidan vitaminlerinin kronik hastalıklar üzerine pozitif etkileri olduğunda fikir birliğine sahip değildir. Buna rağmen bilhassa yetersiz ve tek yönlü beslenenlerde, ziyanından çok faydalı olabileceği ve fiyatıda ucuz olduğundan günlük dozları aşılmamak üzere kullanılabileceği belirtilmiştir. N.Eng.J.Med. December 20,2001.

61 HORMONLAR

62 DHEA: (Dehydroepiandresterone) Üreticiler yaşlanmayı yavaşlattığı, adale ve kemik gücünü arttırdığı, yağları yaktığı, idrar miktarını arttırdığı, immuniteye destek olduğunu söylemekteler. Fareler daha genç davranış sergilese de insanda böyle olduğuna dair delil yok. Ayrıca karaciğerde tahribat yapabilir, yüzde kıllanmaya sebep olur, kalp krizi ve kansere sebep olabilir.

63 TESTOSTERON Erkekte yaşlılıkta belirtilen şikayetlerin önemli bir grubundan sorumlu gözükür. Yaşlanmayı önleme gayretkeşleri testosteron düzeyini çok yükseklere çıkararak, şahsın kendini iyi hissetmesi, vücut gücü ve seks arzusunu arttırmasının sağlanabileceğini söylemektedirler. Bu iddialar kanıtlanmamıştır. Yüksek doz testosteron prostat problemlerine, kolesterol yükselmesine sebep olabilir.

64 MELATONİN Uyku regülasyonu yapan hormon, uykusuzluk ve zaman farklarına ayarlanma için kullanılmış. Antioksidan gücüde olduğundan yaşlanmayı yavaşlatacağı, kanserle mücadeleyi arttıracağı, seksüaliteyi arttıracağı iddia edilmiş! Kanıt yok yanlış zamanda alınırsa uyku düzenini bozabilir.

65 HGH (HUMAN GROWTH HORMONE) Çocukta gelişmeden sorumlu. Yetişkinde yağ kitlesini yakar, adale geliştirir, enerji yeniler. Bazı araştırmalar bazı pozitif etkilerden bahsetmektedir. Genelde bu çalışmalar bilgi edinmek için yetersiz bulunmaktadır. Tansiyon arttırabilir, mafsal ağrısına sebep olabilir, su tutturur.

66 E2 (ESTROGEN): Estrogen idame çalışmasının osteoporoz kontrolü için kullanımı kabul görmüştür. Kemikleri güçlendirir. Derinin elastikiyetini arttırır. Vajeni yumuşatır. Mental açıklığı korur. Meme kanseri ve kan pıhtılaşmasını artırabileceğinden kontrollü kullanılmalıdır. Bazı çalışmalar kalp riskini azalttığı yönündedir.

67 Kim alacağı bir iki kapsül veya süreceği kremle genç görünmeyi ve hissetmeyi istemez? Öyle bir iksir veya kozmetiklerle yaşlılıkla gelen değişiklikler önlenemez. Ama, belirli uygulamalarla mutlu bir süreç haline getirilebilmesi mümkündür.

68

69 Akdeniz tipi beslenme: Kronik hastalıkların riski düşük, yaşam beklentisi uzundur. Enerji kaynağının %30 MUFA (Zeytinyağı) Sebze, balık ve kuruyemiş önemli, Kendine iyi bakan toplum Zeytinyağ LDL sentezini inhibe ediyor. HDL geri dönüşünü artırıyor, viskozitesini azaltıyor. Oksidasyona PUFA den çok dayanıklı (Prof.Assman, Rockfeller University. NY 4 Oct 2001)

70 Cosmetic/Cosmetical 1. İçindeki aktif madde stratum corneuma işler mi? Aktif madde hedefe etkinin olabilecek sürece aktif kalabilir mi? 2. Belirtilen aktif madde hedef hücrelerde veya insan derisinde istenen biyokimyasal etkiyi yapar mı? 3. Söylenenin doğru olduğunu belirleyen, çift körlü, etkisiz madde kontrollü, istatistiki olarak önemli klinik çalışma raporu var mı?

71 Bazı belirli uygulamalar yaşlanma prosesinin hızını yavaşlatabilir. Zihin egzersizi yapın Bedensel egzersiz yapın Sağlıklı diyet uygulayın Sağlıklı kilonuzu devam ettirin. Kendinize iyi bakın Hasta olduğunuzda veya yaralandığınızda en uygun tedaviyi uygulamaya karar verin Aşırı güneşten sakının veya önleyici krem kullanın. Sigara içmeyin, Alkol kullanımını ağız lezzetiyle uyumlu seviyede tutun.

72 AGING IS STYLISH, ALL THE BEST PEOPLE ARE DOING IT!