YIĞILCA BAL ÜRETĠM ORMANI PROJESĠ

Transkript

1 YIĞILCA BAL ÜRETĠM ORMANI PROJESĠ

2

3 Arı ve Orman iliģkisi Tozlaşma Yaban hayatın devamlılığı Erozyonun önlenmesi Biyolojik çeşitliliğin korunması

4 Tozlaşma Arıcılık, biyolojik çeģitliliğin korunması ve gelecek nesillere aktarılması sürdürülebilir gıda güvenliği Topraklarımızın büyük bir kısmını eden erozyonun önlenmesi tehdit TozlaĢma ile verim artışı bakımından desteklenmesi gereken stratejik bir sektördür.

5 Tozlaşma Tabiattaki tozlaşmanın % 85 i bal arıları sayesinde yapılmakta ve bu hizmeti ile arıcılık bal değerinin 15 katı fazla değer üretmektedir.

6 Arı ve Orman iliģkisi Bal, balmumu, arısütü, arı zehiri ve propolis gibi gıda ve farmakolojik degerleri çok yüksek olan ürünleri üreten balarısının, bunlardan çok daha önemli olan görevi bitkilerdeki tozlasmayı gerçeklestirerek ürünün nicelik ve nitelik yönünden üstün olmasını saglamaktadır (Crane ve Walker, 1984).

7 Arı ve Orman iliģkisi Dünyada en önemli tozlayıcı böcek olan arılar, tozlaģmayı sağlayarak toprağı koruyan otsu ve odunsu bitkilerin yayılmasında önemli rol üstlenmektedir. Bitkilerin yayılması da erozyonu önlemektedir. Toprağa tohum düģmeden bitkilerin yayılması ve üretimin devamı mümkün değil. Özellikle tozlaģması arılar tarafında yapılan endemik bitkiler arılar sayesinde korunuyor. Arılar birkaç yıl görev yapmazsa endemik bitkiler yok olur ve erozyon hızlanır.

8 Arı ve Orman iliģkisi Free, 1993 insan gıdasının % 30 nun, Robinson et al., (1989) ise % 31 nin arı tozlasmasına gereksinim duyan bitkilerden olustugunu belirtmektedirler.

9 Arı ve Orman iliģkisi McGregor (1976), Crane (1975), dünya genelinde arı tozlasması ile elde dilen ürünün o yıl üretilen balın degerinin 50 katından fazla oldugunu kaydetmektedir.

10 Arı ve Orman iliģkisi Günümüzde tarıma, önem veren gelişmiş ülkeler arıyı modern tarımın en önemli unsuru olarak görmektedirler.

11 Arı ve Orman iliģkisi Bal; bal arıları tarafından nektar (çiçek balı) ve bal çiğinden (salgı balı) üretilen bir gıdadır. Ülkemizde salgı balı olarak çam balı, Çiçek balı olarak ise; daha fazla kestane, ıhlamur, orman gülü (deli bal), kekik, narenciye, pamuk ve ayçiçeği balları üretilmektedir.

12 Arı ve Orman iliģkisi Bal ihracatının nerdeyse tamamını oluşturan çam balı ile kestane, ıhlamur, orman gülü ballarının tümü, yayla ve kekik ballarının ise büyük kısmı ormanlardan üretilmektedir.

13 Arı ve Orman iliģkisi Ormanlar ve arılar arasında karģılıklı bir yarar söz konusudur. Bal üretiminin % 85 i orman içi ve kenarlarındaki boģluklarda, % 15 i tarım alanlarında gerçekleştirilmektedir. Netice olarak; arıcılık ormanların ve ormancılığın en önemli çıktılarından biridir.

14 Arı ve Orman iliģkisi Tozlanma, döllenmeyi sağlayan ilk hareket ve ürün miktarını belirleyen en önemli faktördür. Aynı zamanda, meyve şeklini ve büyüklüğünü de etkilemektedir (Eriş, 1989). Polen üretimi verimli erkek bitkilerde olduğu için bunların dişi çiçekler üzerine taşınarak döllenmeyi sağlayabilmelerinde tozlanma faktörü çok önemlidir.

15 Arı ve Orman iliģkisi Çiçekli bitkilerin temel tozlayıcısı olarak kabul edilen rüzgâr, hem homojen tozlaģma sağlayamaması, hem de ağır çiçektozlarını taģıyamaması yüzünden birçok bitki türlerinde tozlaģma için yeterli olamamaktadır.

16 Arı ve Orman iliģkisi Dünya gıda maddelerinin % 90 ı 82 bitki türünden elde edilir. Bu bitki türlerinden 63 ü (%77) arı tarafından tozlaşmaya gereksinim duymaktadır. Özellikle 39 bitki türü için arı tozlaşması mutlaka gereklidir. İnsan gıdasının 1/3 ü doğrudan veya dolaylı olarak arı tozlaşmasına ihtiyaç duyan bitkilerden oluşur. Bu nedenle yeterli düzeyde tozlaşmayı sağlamak için çiçeklenme dönemlerinde arı kolonilerine ihtiyaç duyulmaktadır.

17 Arı ve Orman iliģkisi Meyve bahçelerinde de bal arısı kolonilerinin verimi artırıcı yönde çok önemli katkılar sağladığı ve etkin kullanımı sağlandığı takdirde mevcut bahçelerden verim artışı olacağı aşikârdır. Zira çiftçiler tüm kültürel işlemleri tam bile yapsa polinasyon işlemini önemsemeyip ihmal etse, bereketli bir hasat elde etmede başarısız olacaktır (McGregor, 1971).

18 Arı ve Orman iliģkisi Bal arılarının büyük kolonilere sahip olması, kolayca taģınabilmesi ve yönetilebilmesi nedeniyle birinci derecede tozlaģtırıcı olarak kabul edilirler. Günümüz tarımında yapılan yoğun kültürel iģlemler özellikle pestisidlerin kullanımı sonucunda yabani polinatörlerin sayısı önemli ölçüde azaldığından, bu eksikliği giderecek olan yegâne tozlayıcı bal arılarıdır (Free, 1992).

19 Arı ve Orman iliģkisi Dolayısıyla Bal ormanları ile hem doğal polinatörler olan arılar ve endemik bitki türleri korunmuş olacak; hem de erozyon doğal yollardan önlenmiş olacaktır.

20 Arı ve Orman iliģkisi Balarısı da dahil olmak üzere, arıların direkt yararları ve kültür bitkilerinde tozlaşmayı Gerçekleştirmelerinin de ötesinde, belki de en önemli işlevleri, doğada çeşitli yabani bitkilerin Tozlaşmasını yaparak birçok bitki türlerinin soylarını devam ettirmeleri, yeryüzüne yayılmalarının sağlanması ve bu bitkilerle topluluk oluşturan diğer bitkilerin de idamelerine yardımcı olmaları ve nihayet, bu bitkileri gıda ve barınak veya yuva yapma yeri olarak kullanan değişik gruplara mensup binlerce hayvanın yaşamlarını sürdürmelerine olanak hazırlamalarıdır.

21 Arı ve Orman iliģkisi Biyolojik çeşitliliğin devamını sağlarken, erozyonun önlenmesi gibi, özellikle ülkemiz için hayati önem arz eden bir işlevi çok kez insanoğlunun haberi olmadan yerine getirmektedirler (Özbek, 2002).

22 Arı ve Orman iliģkisi Oligolektik arı türleri tarafından tozlaşması yapılan bitki türlerinin varlığı, şayet vejetatif çoğalma olanağı yoksa tamamen bu arı türlerinin faaliyetine baglı olmaktadır. Oligolektik arıların yoğun olarak ziyaret ettiği bitki türleri Asteraceae, Fabaceae, Malvaceae, Onagraceae ve Cactaceae gibi önemli familyalarda yer almaktadır.

23 Arı ve Orman iliģkisi Bilindiği gibi, erozyon ülkemizin en önemli sorunlarından birisidir ve her yıl tonlarca toprak taşınıp denizlere giderken insan ve hayvan ölümleri zaman zaman çok ileri boyutlara yükselmektedir.

24 Arı ve Orman iliģkisi Doğadaki bitki ve yaban hayatındaki kayıpları tahmin etmek dahi çok zor olmaktadır. Ülkemizde1950 li yıllarda başlayan meyilli arazilerin sürülmesi, aşırı otlatmalar ve orman örtüsünün giderek azalması erozyonu çok hızlandırmıştır.

25 Arı ve Orman iliģkisi Çok engebeli arazi yapısına sahip bölgelerde yapılan inceleme ve gözlemlerde önceden sürülen ve daha sonra terk edilen meyilli arazilerde yaygın bitki örtüsünün çoğunlukla arı tozlaşmasına gereksinim Duyan Asteraceae, Boraginaceae, Brassicaceae, Campanulaceae, Compositae ve Fabaceae Familyalarına bağlı bitkilerden oluştuğu dikkati çekmiştir.

26 Arı ve Orman iliģkisi Bal arısından tozlasmada azami derecede yararlanabilmek için arılığın tozlasması istenen bitkilere belirli bir uzaklıktan fazla olmaması gerekmektedir. Eckert (1933, bal arısının 11.3 km mesafeye kadar gidebildigini, ancak 800 m. ye kadar olan uzaklıkta yogun olarak çalıstıgını belirtmektedir.

27 Arı ve Orman iliģkisi Peer (1955), bal arısının basarılı çalıstıgı azami mesafeyi 5-6 km olarak vermekte ve çogunlukla 4 km de yogunlastıgını vurgularken, Lecomte (1960), balarısının mecbur kalmadıkça 600 m. den daha uzaklara gitmeme egiliminde oldugunu kaydetmektedir.

28 Projenin Amacı ve Kapsamı: Amaç: Yığılca bal ormanı projesinin amacı aşağıda özellikleri belirtilen orman arazilerinde arıcılık faaliyetine uygun, yörenin coğrafik ve iklim koşullarına uyumlu olarak, kestane ıhlamur, akasya, sofora ve keçiboynuzu ile ağaçlandırma yaparak yöredeki arıcıların kalkınmasına, arıcılığın Türkiye ekonomisine katkısını artırmaya ve aynı zamanda erozyona hassas orman topraklarının rehabilitasyonuna hizmet etmektir.

29 Kapsam 1. Bal ormanı oluşturulacak uygun sahaların tespit edilmesi 2. Sahalar ile ilgili Etüt çalışması 3. Yöre halkının ve köylünün konuyla ilgili bilgilendirilerek (seminer konferans vb.) sosyal baskının ortadan kaldırılması 4. Sahaların sınırlarının belirlenmesi 5. Toprak analizi polen topladığı ağaçların ve orman altı bitki örtüsünün belirlenmesi

30 Kapsam 6. Yetişme Ortamı Koşullarına Uygun ve arıların en fazla nektar ve polen topladığı ağaçların ve orman altı bitki örtüsünün belirlenmesi 7. Toprak analizlerinin yapılması 8. Bitki türlerinin seçimi 9. Toprak analiz sonuçlarına göre hangi bitki türlerinin arazinin hangi bölmelerine dikileceğinin kararlaştırılması

31 Kapsam 10.Projenin simülasyonun bilgisyar ortamında çizilmesi 11.İhtiyaç listesinin oluşturulması 12.Yatırım giderlerinin belirlenmesi 13.Uygulamaya geçilmesi, toprağın işlenmesi, dikimlerin yapılması. 14.Sahalarda Dikimden Sonra Bakım ve koruma çalışmaları

32 PROJE SAHALARININ GENEL TANITIMI

33 Proje Sahalarının Yerleri Bal ormanı oluşturmak üzere birbirinden farklı köylerde 3 ayrı bozuk orman arazisi belirlenerek proje sahaları ile ilgili etüt çalışması yapılmıştır. Amenajman planında arazilerin rumuzları: 55b/MGnab, 35b/KnÇsGn, 64 olarak belirlenmiştir. Belirlenen sahalar, Yığılca Orman işletme şefliği, Yığılca serisi 55b (Yığılca ilçesi Akçaören köyü sınırları içerisinde), 35b (Yığılca merkez Ahmetçiler köyü nde) ve 64 (Yığılca ilçesi Hoşafoğlu köyü nün sınırları içerisinde) nolu bölmeleri içerisinde kalmaktadır.

34 55b nolu bölme KURULUġ KODU Orman Bölge Müdürlüğü Bolu Orman ĠĢletme Müdürlüğü Orman ĠĢletme ġefliği ĠLĠ ĠLÇESĠ Ġlgili Köy ve Beldeler Yığılca Melendere Düzce Yığılca Akçaören köyü Poz No 35b nolu bölme Orman Bölge Müdürlüğü Bolu Orman ĠĢletme Müdürlüğü Orman ĠĢletme ġefliği ĠLĠ ĠLÇESĠ Ġlgili Köy ve Beldeler Yığılca Melendere Düzce Yığılca Yığılca merkez/ Ahmetçiler mahallesi Poz No 64 nolu bölme Orman Bölge Müdürlüğü Bolu Orman ĠĢletme Müdürlüğü Orman ĠĢletme ġefliği ĠLĠ ĠLÇESĠ Ġlgili Köy ve Beldeler Yığılca Melendere Düzce Yığılca HoĢafoğlu köyü Poz No

35 55b nolu bölme

36 Proje sahaları ile ilgili Genel Bilgiler 55b: MGnab (Meşe Gürgen yaşlarında kapalılık oluşturmamış bozuk gençlik. Diri örtü, alt yamaç bozuk erika, çalılık, fundalık ve ot) Saha Düzce ili Yığılca ilçesi, Akçaören köyü sınırları içerisinde, Maliye hazinesi adına kayıtlı orman arazisidir.

37 Proje sahaları ile ilgili Genel Bilgiler Topografik yapısı: Akçaören Köyüne metre mesafede olup, köyün güney ve güneybatısında yer almaktadır. Proje sahasının en düşük rakımı 270 m, en yüksek rakımı 400 m dir. Proje sahası %31-61 eğim grubundadır.

38 Proje sahaları ile ilgili Genel Bilgiler Sahanın diri örtü durumu ve verimli ormanları : 27,0 hektarlık ham toprak fiili durumda, Karaçam, meşe ağaçları, kuşburnu, böğürtlen ve otsu bitkiler ile kaplıdır. Bu sahada ekskvatörle toprak işlemesi yapılarak dikim yapılabilir. Ancak doğal vejetasyona zarar vermeden dikim yapılmak istendiğinden elle çukur açılarak dikim yapılması planlanmaktadır. Bu bölmede HT (Ham Toprak) rumuzuyla tanımlanan 27 hektarlık alanda çalışma yapılması planlanmaktadır.

39 35b nolu bölme

40 Proje sahaları ile ilgili Genel Bilgiler 35b: KnÇsGn (Kayın, Sarıçam, Gürgen, orta ağaçlık, diri örtü orman gülü ve süceyrat; Yer yer gençlik; Büyük boşluklu) Saha Düzce ili Yığılca ilçesinin merkezinde Ahmetçiler mevkiinde maliye hazinesi adına kayıtlı orman arazisidir. Topografik yapısı: Arazinin Ahmetçiler mahallesine en yakın yeri 50m, En uzak yeri 700 m mesafededir. Bakısı kuzey kuzeybatı yönündedir. Proje sahası %30-61 eğim grubundadır. Sahada en düşük rakım 350 m, en yüksek rakım 500 m dir.

41 Proje sahaları ile ilgili Genel Bilgiler Sahanın diri örtü durumu ve verimli ormanları: 35b nolu bölme fiili durumda yer yer Karaçam, Meşe ağaçları, kuşburnu, böğürtlen ve otsu bitkiler ile örtülü açıklık sahadır. Bu bölmede 12,0 ha lık alan bal ormanı oluşturmak üzere kullanılacaktır.

42 2.2. Proje sahaları ile ilgili Genel Bilgiler Resim nolu bölme

43 Proje sahaları ile ilgili Genel Bilgiler Boş arazi, gençlik yok Arazi, Düzce ili Yığılca ilçesi hoşafoğlu mevkiinde, hazine adına kayıtlı orman arazisidir. Topografik yapısı: Proje sahasının köye en yakın yeri 150 metre, en uzak yeri 750 metre uzaklıktadır. Saha köyün Güney, güneybatı yönündedir. Proje sahası %0-30 eğim grubundadır. Sahada en yüksek rakım 380 m, en düşük rakım 250 m dir.

44 Proje sahaları ile ilgili Genel Bilgiler Sahanın diri örtü durumu ve verimli ormanları: 64 nolu bölmede fiili durumda ottan başka bitki türü bulunmamaktadır. Diri örtü ot, böğürtlen ve kekik. Bu bölmede 12,5 ha alan bal ormanı oluşturmak için kullanılacaktır.

45 Topografik yapı ve Erozyon Durumu

46 Topografik yapı ve Erozyon Durumu Topografik yapı: 55b nolu bölmenin Akçaören Köyüne metre mesafede olup, köyün güney ve güneybatısında yer almaktadır. Proje sahasının en düşük rakımı 270 m, en yüksek rakımı 400 m dir. 35b nolu bölmenin Ahmetçiler mahallesine en yakın yeri 50m, En uzak yeri 700 m mesafededir. Bakısı kuzey kuzeybatı yönündedir. Sahada en düşük rakım 350 m, en yüksek rakım 500 m dir. 64 nolu bölmenin köye en yakın yeri 150 metre, en uzak yeri 750 metre uzaklıktadır. Saha köyün Güney, güneybatı yönündedir. Sahada en yüksek rakım 380 m, en düşük rakım 250 m dir.

47 Topografik yapı ve Erozyon Durumu Erozyon Durumu: Proje sahası olarak belirlenen 55b ( % eğim); 35b ( % eğim); 64 (%0-30 eğim) nolu bölmeler genel olarak %21-40 meyil grubunda yer almaktadır. Çalışma yapılacak bu alanlarda orta şiddette yüzey erozyonu söz bulunmaktadır. Yapılacak toprak işlemesi, fidan dikimi ve koruma faaliyetleri ile yüzey erozyonu önlenecektir.

48 Bölgenin Genel Ġklim Özellikleri ve Sahaların Mikroklimatik Özellikleri Genel iklim özellikleri: Proje sahası Karadeniz iklim bölgesindedir. Bu açıdan Karadeniz ikliminin etkisi görülmektedir. Yazları ılıman, kışlar ise yağışlı ve serindir. Yağışlar kış ve bahar aylarında olmaktadır. Toprak işleme zamanı toprağın tavda olduğu İlkbahar veya Sonbahar aylarıdır. Şubat sonunda dikim yapılabilir. Yazın Temmuz-Ağustos aylarında kısa bir dönem kuraklık olmaktadır bu dönemde çapa yapılması ve ot bakımı ihmal edilmemelidir.

49 Bölgenin Genel Ġklim Özellikleri ve Sahaların Mikroklimatik Özellikleri Mikroklimatik Özellikleri :Proje sahaları Düzce Meteoroloji İstasyonu iklim verilerine uygun olarak bölgenin genel iklim özelliklerini yansıtmaktadır.

50 Amenajman Planına Göre Proje Sahalarının Ģimdiki Durumları Proje sahasının yer aldığı 55b, 35b ve 64 nolu bölmeler amenajman plan verilerine göre hazine adına kayıtlı bozuk orman arazileridir. 55 nolu saha üzerinde yer yer karaçam ve meşe ağaçları, ayrıca kuşburnu ve böğürtlen gibi çalılık türü bitkiler bulunmaktadır. 35 nolu arazi fiili durumda yer yer Karaçam, Meşe ağaçları, kuşburnu, böğürtlen ve otsu bitkiler ile örtülü açıklık sahadır. 64 nolu bölmede fiili durumda ottan başka bitki türü bulunmamaktadır. Diri örtü ot, böğürtlen ve kekik. Araziler hazine adına kayıtlı orman arazisidir

51 Amenajman Planına Göre Proje Sahalarının Ģimdiki Durumları Bölme No.su ÇalıĢma Genel Alanı (Ha) Orman arazisi (Ha) Kayalık (Ha) Rehabilitasyon (Dikim) Ha. 55b b Tablo 2: Arazi Kullanma Durumları ve Faaliyet Türleri:

52 2.6. Saha çevresindeki Biyotik ve Abiyotik Zararlı Baskısı ve sosyal baskı: Biyotik Zararlılar : Gerek proje sahasında gerekse yakın çevrede herhangi bir biyotik zararlıya rastlanmamıştır. Çalışmalar sırasında biyotik zararlı tespitinde gerekli önlemler Yığılca Orman işletme şefliği tarafından alınacaktır.

53 Saha çevresindeki Biyotik ve Abiyotik Zararlı Baskısı ve sosyal baskı: Abiyotik Zararlılar :Proje sahası içerisinde ve yakınında bir abiyotik zarar söz konusu olmamıştır. Proje sahaları geçmişte ağaçlandırma çalışmalarına konu edilmemiştir. Sosyal baskı :Sahalar üzerinde otlatma baskısı vardır. Otlatma baskısının dışında başka bir sosyal baskı yoktur. Köy halkı konuyla ilgili olarak bilgilendirilmiştir. Olumlu görüşleri alınarak ve sosyal baskı riski ortadan kaldırılmıştır.

54 UYGULAMA ÖNCESĠ YAPILAN ĠġLER

55 Sahaların Sınırlarının Çizilmesi 1/5000 lik haritada üç ayrı proje sahasının sınırları çizildi.

56 Sahaların Sınırlarının Çizilmesi ġekil 3. 35b nolu bölmenin sınırları

57 Sahaların Sınırlarının Çizilmesi 64 nolu bölmenin sınırları

58 Toprak yapısının Belirlenmesi Proje sahaları orta bünyeli kalkersiz OT karakterindedir. 55b ve 64 nolu arazilerden 3 ayrı parselden; 35 nolu araziden 4 ayrı parselden iki farklı derinlikten toprak örnekleri alındı. Alınan toprak örneklerinin PH durumu, fosfor (P2O5) ve potasyum (K) değerlerine bakıldı. Ayrıca örnek alma işlemi sırasında olası toprak derinliği belirlendi.

59 Toprak Analizlerinin Sonuçları Arazi Bölmesi Ada (Parsel No) Örnek alınma derinliği ph (Asitlik- Bazlık) P 2 O 5 (Fosfor) K 2 O (Potasyum) Toprak Derinliği 55b P8 Üst kuvvetli alkalin Alt hafif alkalin P9 Üst hafif alkalin Alt kuvvetli alkalin P10 Üst kuvvetli alkalin Alt kuvvetli alkalin yüksek 23.4 yüksek yüksek yüksek 3.06 düşük yüksek 0.0 çok 9 orta düşük yüksek yüksek 9 orta 12.6 orta ort

60 35b P1 Üst hafif asit yüksek 23.4 yüksek Alt hafif asit yüksek 14.4 orta P2 Üst hafif alkalin yüksek yüksek Alt hafif asit 4.76 orta 16.2 yüksek P3 Üst nötr yüksek 25.2 yüksek Alt hafif asit yüksek 23.4 orta P4 Üst hafif alkalin yüksek 19.8 yüksek Alt hafif alkalin yüksek 16.2 yüksek ort

61 64 P5 Üst hafif asit yüksek yüksek Alt hafif yüksek asit yüksek P6 Üst Alt hafif yüksek alkalin yüksek Alt nötr yüksek yüksek P7 Üst hafif alkalin 3.91 orta yüksek Alt kuvvetli yüksek yüksek alkalin ort

62 Proje Sahasında YetiĢme Ortamı KoĢullarına Uygun ağaç ve orman altı bitki Türlerinin Belirlenmesi Ballı bitkilerin bal verimini tespit etmek için bal potansiyel listesi hazırlanmıştır. Dünyanın birçok ülkesinde bu liste kullanılmaktadır. En düşük kapasitede bal verimi 1. Sınıf ile en yüksek bal kapasitesi de 6. Sınıf ile değerlendirilmiştir. Bu değerlendirmede bal verimine etki eden su toprak, ısı gibi değerlerin en üst düzeyde olduğu kabul edilerek bir hektar (1000 m 2 ) alanda kapama olarak aynı ballı bitki var kabul edilir ve bu alanın toplam nektar verimi değerlendirmeye alınır.

63 Proje Sahasında YetiĢme Ortamı KoĢullarına Uygun ağaç ve orman altı bitki Türlerinin Belirlenmesi 5-20 kg/hektar olan bitkiler 1. sınıf bal potansiyelli, kg/hektar olan bitkiler 2. sınıf bal potansiyelli, kg/hektar olan bitkiler 3. sınıf bal potansiyelli, kg/hektar olan bitkiler 4. sınıf bal potansiyelli, kg/hektar olan bitkiler 5. sınıf bal potansiyelli, kg/hektar ın üzerinde olan 6. sınıf bal potansiyelli, bitkilerdir. Ağaçlandırmada kullanılacak Ağaç türleri ve orman altı bitki örtüsünün özellikleri Ek-1 de verilmiştir.

64 Proje Sahasında YetiĢme Ortamı KoĢullarına Uygun ağaç ve orman altı bitki Türlerinin Belirlenmesi Arazinin toprak özellikleri, topografik yapısı, eğim durumu, bitkilerin ekim derinliği ve toprağın fizyolojik derinliği, sahadaki mikroklimatik iklim özellikleri (yağış ve kuraklık) seçilebilecek bitki türlerini sınırlayıcı önemli faktörlerdir olacaktır. Sahalar ile ilgili etüt çalışması yapılarak sınırlayıcı faktörler ile ilgili bilgiler sağlandı. Sağlanan bu bilgiler doğrultusunda her araziye uygun bitki türleri ve bu türlerin yöre koşullarına uygun orijinleri belirlendi.

65 Proje Sahasında YetiĢme Ortamı KoĢullarına Uygun ağaç ve orman altı bitki Türlerinin Belirlenmesi Aynı zamanda dikim yapılabilecek alan ve ekim mesafesi dikkate alınarak kaç adet fidan ve ne kadar tohum gerektiği hesaplandı.

66 Geven Kekik Korunga Sofora Hatmi Astragalus angustifolius LAM. subsp. pungens (WILLD.) HAYEK Astragalus brachypterus FISCHER Astragalus campylosema BOISS. subsp. atropurpureus (BOISS.) CHAMBERLAIN Astragalus coodei CHAMB. ET MATTHEWS Astragalus glycyphyllos L. subsp. glycyphyllos L. Astragalus glycyphyllos L. subsp. glycyphylloides (DC.) MATTHEWS Astragalus gymnolobus FISCHER Astragalus lydius BOISS. Astragalus mitchelianus BOISS. Astragalus odoratus LAM. Astragalus ponticus PALL. Astragalus sigmoideus BUNGE Astragalus spruneri BOISS. Thymus longicaulis C. PRESL subsp. longicaulis C. PRESL var. subisophyllus (BORBAS) JALAS Thymus praecox OPIZ subsp. jankae (CELAK) JALAS var. jankae OPIZ Onobrychis gracilis BESSER Onobrychis oxyodonta BOISS. Sophora jaubertii Spach. Alcea pallida WALDST. ET KIT. Düzce ve Bolu İlleri için Doğal Bitki Türlerinin orijinleri

67 Kuşburnu Rosa canina L. Üçgül Trifolium alexandrinum L Trifolium arvense L. var. arvense L. Trifolium barbulatum (FREYN ET SINT.) ZOH. Trifolium campestre SCHREB. Trifolium diffusum EHRH. Trifolium dubium SIBTH. Trifolium fragiferum L. var. fragiferum L. Trifolium hirtum ALL. Trifolium hybridum L. var. hybridum L. Trifolium hybridum L. var. anatolicum (BOISS.) BOISS. Trifolium medium L. var. medium L. Trifolium pallidum WALDST. ET KIT. Trifolium pratense L. var. pratense Trifolium repens L. var. repens Trifolium resupinatum L. var. resupinatum L. Trifolium scabrum L. Trifolium spadiceum L.

68 Geven Kekik Korunga Sofora Hatmi Astragalus angustifolius LAM. subsp. pungens (WILLD.) HAYEK Astragalus brachypterus FISCHER Astragalus campylosema BOISS. subsp. atropurpureus (BOISS.) CHAMBERLAIN Astragalus coodei CHAMB. ET MATTHEWS Astragalus glycyphyllos L. subsp. glycyphyllos L. Astragalus glycyphyllos L. subsp. glycyphylloides (DC.) MATTHEWS Astragalus gymnolobus FISCHER Astragalus lydius BOISS. Astragalus mitchelianus BOISS. Astragalus odoratus LAM. Astragalus ponticus PALL. Astragalus sigmoideus BUNGE Astragalus spruneri BOISS. Thymus longicaulis C. PRESL subsp. longicaulis C. PRESL var. subisophyllus (BORBAS) JALAS Thymus praecox OPIZ subsp. jankae (CELAK) JALAS var. jankae OPIZ Onobrychis gracilis BESSER Onobrychis oxyodonta BOISS. Sophora jaubertii Spach. Alcea pallida WALDST. ET KIT.

69 uygulama esnasında alternatif olarak ekilmesi düşünülen ağaç türü Tablo 5. Bitki türleri, dikilecek toplam alan, agaç ve tohum miktarı.

70 Proje Sahasında YetiĢme Ortamı KoĢullarına Uygun ağaç ve orman altı bitki Türlerinin Belirlenmesi Bal ormanı oluştururken dikkat edilecek önemli noktalardan biri de proje sahasında düzenli periyotlarda arka arkaya çiçek açabilen ağaç ve orman altı bitki örtüsünü bir arada bulundurabilmektir. Böylece arının en az 6-7 ay faydalanabileceği bir nektar akım dönemi oluşturmak mümkün olabilecektir.

71 Çiçeklenme takviminin Çıkarılması Dönem Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ağaç türü Erik,Kiraz, badem, Karaçam, Sarıçam Erik,kiraz, mahlep, akçaağaç Ahlat, Akasya, mahlep Ahlat, kestane, Alıç, iğde Ihlamur, Alıç, Sofora Ot türü AteĢ dikeni b.üçgül b.üçgül, hatmi, kekik, adaçayı b.üçgül, hatmi, kekik, geven, adaçayı b.üçgül, hatmi, kekik, ateģ dikeni, geven b.üçgül, hatmi, kekik b.üçgül, hatmi Çalı türü KuĢburnu Kivi Böğürtlen Dağ muģmulası, kuģburnu Dağ muģmulası

72 Hoşafoğlu Bölgesindeki Bal ormanı projesi 64 Nolu Hoşafoplu mevkiindeki Arazinin Ağaçlandırma projesi Yer Adı Alan (m) 2 Poligon çevresi (m) Dikilmesi Planlanan Bitkiler hosafoglu1 8665,31 400,779 kestane hosafoglu , ,555 tampon(servi,sedir,karaçam) hosafoglu1 4734,92 436,162 çalı formunda bitkiler hosafoglu1 1744,22 209,619 kovan ve otsu bitkiler hosafoglu1 2176,98 213,921 çalı formunda bitkiler hosafoglu ,76 605,785 kovan ve otsu bitkiler hosafoglu1 8284,46 518,344 ıhlamur hosafoglu ,46 676,119 Tampon karısık orman hosafoglu ,04 627,494 otsular hosafoglu , ,700 Tampon alt kısım hosafoglu2 7416,28 354,913 dagem yerlesim TOPLAM ,14

73 Her Bölmenin Ağaçlandırma Projesinin çizimi Bu bölmede kuzey kısımda bulunan alana 30 metre genişliğinde tampon zone atılmıştır. Alt kısıma 15 metre genişliğinde tampon zone atılmıştır.

74 Her Bölmenin Ağaçlandırma Projesinin çizimi (a) (b)

75 a,b,c. Hoşafoğlu 64 Nolu bölmenin ağaçlandır ma planı

76 35 Nolu Ahmetçiler deki arazinin ağaçlandırma projesi. Yer Adı Alan (m 2 ) Poligon Çevresi (m) Dikilmesi Planlanan Bitkiler Ahmetçiler 14628,89 552,243 Otsular Ahmetçiler 47099, ,693 tampon(servi,sedir,karaçam) Ahmetçiler 12589,31 588,001 kestane Ahmetçiler 9202,14 473,509 çalı formunda bitkiler Ahmetçiler 22603,51 626,415 orman Ahmetçiler 12605,12 526,474 çalı formunda bitkiler Ahmetçiler 7235,25 544,943 ıhlamur TOPLAM ,24

77 Nolu Ahmetçiler deki arazinin ağaçlandırma projesi. (a) (b)

78 35 Nolu Ahmetçiler deki arazinin ağaçlandırma projesi. (c) (d)

79 35 Nolu Ahmetçiler deki arazinin ağaçlandırma projesi. a,b,c,d,e,f. Ahmetçiler 64 nolu bölmenin ağaçlandırma planı

80 Dikim Tekniği ve DikimTekniği Uygulama çalışmalarının her aşamasında iklim, toprak ve ağaçlandırma tekniği arasında birbirini etkileyen ilişkiler bulunmaktadır. Bunların yapılacak iş itibariyle yıl içinde olumlu şeklide örtüştükleri zaman periyodunu yakalamak ve kaçırmamak ağaçlandırma çalışmalarının başarısı için uygulamacıya düşen en büyük görevdir.

81 Dikim Tekniği ve Dikim Tekniği Senelik meteorolojik verilerin incelenmesi sonucunda, don olmayan günler sayısı ortalama 335 gündür. Eylülden önce don olma ihtimali yok gibidir. Ortalama değer olarak Ekime rastlar. Bu bilgiler ışığında proje sahasında donlu günler sayısının fazla olmadığı görülmektedir. Buna rağmen En fazla don olabilecek Aralık ve Ocak aylarında dikimden sonra don atması sebebi ile dikkatli olunmalıdır.

82 Dikim Tekniği ve Dikim Tekniği Genel olarak kökler, tomurcuklar şişmeye başlamadan koşullara göre gün önce toprak belli bir sıcaklığı bulduktan sonra (en az 5-6 C) süratle gelişmeye başlar. Düzce (Yığılca) yöresinde 2 cm. derinlikte toprak sıcaklığı Mart ayının sonunda 5-6 C ye ulaşmaktadır. Proje kapsamında dikilmesi planlanan ağaçların biyolojik özellikleri göz önüne alındığında en uygun dikim zamanları ilkbahar ya da Sonbahar dönemleridir.

83 Dikim Tekniği ve Dikim Tekniği Burada dikkat edilecek bir diğer husus da toprağın ıslaklığıdır, toprağın ıslak olduğu durumlarda kesinlikle dikim yapılmamalı, dikim birkaç gün geciktirilmelidir. Aksi halde kılcal kökler ve kök boğazı eğilerek başarısızlığa neden olabilir. Tamamlama dikimlerinin 1.dikimi takip eden ilk dikim sezonunda yapılması uygun olacaktır. Tamamlama dikimleri yapılırken aynı tür bitki orijinleri ile yapılmalıdır.

84 Dikim Tekniği ve Dikim Tekniği Ağaçlandırmada boylu ve tüplü fidan kullanılacak olup, dikilecek fidan miktarı kadar fidan sahaya taşınacaktır. 55b, 35b ve 64 nolu Proje sahalarında arazi bölmelerinin diri örtü durumu göz önünde tutularak insan gücü ile dikim yapılacaktır. Fidan boylarına göre çukur açılarak bu açılan çukurlara tüplü veya boylu fidan dikimi yapılacaktır (diri örtüyü bozmamak için gerekmedikçe ekskavatör kullanılmayacaktır). Dikim için toprak işlemesi tablo 9. da gösterildiği gibi yapılacaktır.

85 Dikim Tekniği ve Alt toprak iģlemesi Bölme No Makina-Ekipman Alanı (ha) 55b Çapa, kazma, kürek, veya Ekskavatör 27 35b Çapa, kazma, kürek, veya Ekskavatör Çapa, kazma, kürek, Ekskavatör 12

86 Dikim çalıģmalarında özen gösterilecek hususlar : 1-Dikim yapılacak toprak tav halinde olmalıdır. Rutubet en az cm.derinliğe kadar işlenmiş olmalıdır. 2-Çok güneşli, fazla rüzgarlı, donlu ve yağmurlu günlerde dikim yapılmamalıdır. 3-Fidan kök uçları yukarı kıvrılmış olarak dikilmemelidir.

87 Dikim çalıģmalarında özen gösterilecek hususlar : 4-Fidanların kök kesiminin yapılmasına dikkat edilmelidir. 5-Fidanlar kök boğazı derinliğinde dikilmelidir. 6-Dikim tamamlandıktan sonra, fidan toprağa dik konumda olmalıdır. 7-Dikim meyli arazide sırtlardan başlanarak aşağı doğru yapılmalıdır.

88 Türlere Verilecek Aralık Mesafeleri Proje sahalarında kullanılacak fidan türleri; aralıkmesafeleri, dikim alanları ve hektardaki fidan adedi Tablo 10 de sunulmuştur.

89 Türlere Verilecek Aralık Mesafeleri Kullanılacak Fidanın Türü Aralık- Mesafesi (m) Toplam Dikim Alanı(Ha) Teras Uzunluğu (m.) Ha.da dikilecek Fidan Adedi Akasya 3x3 10, Kestane 3x3 2, Ihlamur 3x3 3, Mahlep 3x3 1, İğde 3x5 1, Karaçam 3x1,5 3, Proje sahalarında kullanılması planlanan fidan türleri; aralıkmesafeleri, dikim alanları ve hektardaki fidan adedi. Ardıç 3x5 1, Sedir 3x5 3, Muşmula 3x5 1, Sofora 3x5 1, Servi 3x3 3, Kiraz 3x5 1, Erik 3x5 1, Alıç 3x5 1, Ahlat 3x5 1,

90 Türlere Verilecek Aralık Mesafeleri Sahada doğal vejetasyon olarak kekik adaçayı, deve dikeni, Geven, kuģburnu bulunmaktadır.

91 Dikimden Sonraki Bakım ÇalıĢmaları Dikimi izleyen ilk vejetasyon mevsimi sonundaki ilk dikim sezonunda tamamlama, sıralar üzerinde iş gücü ile ot alma, çapa, teras onarımı gerçekleştirilecektir. İkinci ve üçüncü yıllarda ot alma, çapa, teras onarımı işlemi tekrarlanacaktır.

92 Tamamlama Dikimleri Proje sahasında dikimi takiben bir vejetasyon dönemi geçtikten sonra saha uygulamacı tarafından etüt edilerek her türlü toplu koruma ve %20 yi aşan dağınık kurumalarda tamamlama dikimi yapılacaktır. Dikimi takip eden bir vejetasyon döneminden sonra ilk dikim sezonunda tutmayan fidanların yerine projede belirtilen dikim tekniği esaslarına uygun olarak tamamlama dikimi yapılacaktır.

93 Ağaçlandırma Sahasının Genel Bakımı Tesisin kuruluş amacında belirtilen ve hedeflenen yapılanmaya ulaşabilmesi tesisten beklenen faydanın sağlanabilmesi dikimden sonra yapılacak bakımların zamanında, eksiksiz olarak titizlikle gerçekleştirilmesine bağlıdır. Ağaçlandırma sahasındaki bakım çalışmalarının tamamı işçi ile yapılacaktır. Yetişme yöresi şartlarında bir zorlama olmadığı takdirde yapılacak bakım zamanı ve şekli dikimi izleyen;

94 Ağaçlandırma Sahasının Genel Bakımı 1.Yıl ot alma+çapa+tamamlam 2.Yıl ot alma+çapa 3.Yıl ot alma+çapa 4.Yıl proje sahası izlenecek, 5.Yıl proje sahası izlenecek

95 Ağaçlandırma Sahasının Genel Bakımı Proje sahasının genel durumunu iklim şartları etkileyecektir. Dikim yılı içerisinde hava takip edilecek, Gerekirse Temmuz- Ağustos ayında ot alma ve çapa işlemi yenilenecektir. Ot alma çapa işlemi için en uygun zaman, İlkbahar yağmurlarının hemen ardından otsu bitkilerin tohum tutmadan fidan çevresinden uzaklaştırılmasıdır. (En geç Haziran başına kadar) Yaz ayında yapılacak sulamalardan sonra meydana gelecek toprak yüzeyindeki kaymaklanma ve çatlakların kapatılması için Temmuz, Ağustos aylarında sulama işleminden hemen sonra çapa yapılması uygun olacaktır.

96 Ağaçlandırma Sahasının Genel Bakımı Bakım işlerinin yukarıda anlatılan zamanlamasına dikkat edilmelidir. Tekniğine gelince; çapa işlemi cm. eninde sıralar boyunca ilk yıl fidan çevresinden içe doğru çok yüzeysel biçimde kaymak kırma şeklinde (burada dikkat edilecek husus fidan köküne zarar vermemektir) dikkatlice uygulanacaktır.

97 Ağaçlandırma Sahasının Genel Bakımı Daha sonraki yapılan çalışma işleri fidan kökünden çevreye doğru 5-7 cm.derinlikte toprağın çapalanması, kabartılması şeklinde olacaktır. Ot alma ve çapa işlemi sırtlardan derelere doğru yapılmalıdır. Bakım çalışmalarının yeterli olup, olmadığına proje sahası incelendikten sonra uygulayıcı karar vermelidir. Bu nedenle bakımın her safhasında proje sahasının durumuna göre uygulamalar yönlendirilmeli ve genel bakım prensipleri doğrultusunda işlem yapılmalıdır.

98 Koruma ĠĢleri Saha otlatma baskısı altında olduğundan dikenli tel çitle koruma öngörülmektedir. Dikimi takip eden yıllarda koruma Yığılca Orman işletme şefliğinin kontrolünde olacaktır.

99 YATIRIM GĠDERLERĠ

100 Mevcut Ġmkanlar Ağaçlandırma işinde fidan temini, alt ve üst toprak işlemesi, fidan dikimi, dikenli tel çit yapımı, bakım ve koruma işlemi Orman Genel Müdürlüğü tarafından serbest piyasa koşulları veya mali işgücü imkanları ile gerçekleştirilecektir. Ayrıca Düzce Valiliğinin koordinesi ile diğer resmi kurumların makine ve ekipmanlarından faydalanılacaktır.

101 Ġhtiyaçlar ve Yatırım Gideleri Poz No İŞİN ÇEŞİDİ (TANIMI) Birimi Birim Fiyatı (TL) Miktarı Tutarı(TL) Dikim için Fidan Bedeli 202 Makide diri örtü temizliği Meyili % 21-40, örtü kapalılığı % 60 ve daha fazla, yüzeysel taşlılığı % 25 ve daha az olan sahalarda 1000 adet Ha. 686, , TOPRAK İŞLEME Meyilin % 21-40, çakıl ve blok taşlılığın % 25 ve daha fazla olduğu sahalarda Ha. 722,64 12,5 9032, APLİKASYON 801 Terasların aplikasyonu Her çeşit arazi yapısında, teras istikametlerinin tesviye eğrilerine paralel olarak araziye aplike edilmesi Km. 20, , TOPRAK İŞLEME Ağır bünyeli ve orta taşlı, kök kesafetinin % 50 den fazla olduğu toprakların işlenmesi Km. 902, ,173 Orman içi açıklığı (OT) sahalarında veya diri örtü temizliği 903 gerekmeyen sahalarda Ot yoğunluğu % 50 den fazla, ağır bünyeli ve orta taşlı toprakların işlenmesi Km. 744, ,8125

102 1000 FİDAN DİKİMİ 1001 Piketaj yapılması Tam alan makineli toprak işlemesi yapılan ve makineli bakıma konu edilecek sahalarda, fidan aralık mesafesine göre dikim noktalarının işaretlenmesi (503 no lu pozun uygulandığı sahalar hariç) 1000 adet 65, Fidanların sahada dağıtımı Çıplak köklü ibreli fidanlar 1000 adet 2, Çıplak köklü yapraklı fidanlar 1000 adet 3, Klasik polietilen tüplü fidanlar (Hacmi 1,3 litreye kadar) 1000 adet 51, Ağır bünyeli, % 25 ten az taşlı topraklarda 1000 adet 298, Ağır bünyeli, % 25 ten az taşlı topraklarda 1000 adet 353, , Ağır bünyeli, % 25 ve daha fazla taşlı topraklarda 1000 adet 470, Fidanların yüklenmesi, boşaltılması, istiflenmesi ve taşınması Kaplı ve tüplü fidanların (hacmi 1.3 Lt' ye kadar) taşıtlara yüklenmesi, boşaltılması ve istiflenmesi 1000 adet 21,

103 3400 EKİM 3401 Tohum Ekimi Tohum bedeli (AGM satış listesi) Kg Kapatma materyali hazırlanması (Malzeme bedeli hariç) (6 m3/da) Da. 67, Tohum ilaçlama (İlaç bedeli hariç) 17 Kg. 9,64 3,24 31, İşçi gücü ile beş sıralı küçük taneli tohum ekimi Da. 219, Poz No İŞİN ÇEŞİDİ (TANIMI) Birimi Birim Fiyatı (TL) Miktarı Tutarı(TL) 1100 BAKIM ÇALIŞMALARI 1002 Tamamlama dikimleri Çıplak köklü ibreli fidanlar 1000 adet Çıplak köklü yapraklı fidanlar 1000 adet Klasik polietilen tüplü fidanlar (Hacmi 1,3 litreye kadar) 1000 adet Ağır bünyeli, % 25 ten az taşlı topraklarda 1000 adet Ağır bünyeli, % 25 ten az taşlı topraklarda 1000 adet Ağır bünyeli, % 25 ve daha fazla taşlı topraklarda 1000 adet Tamamlama Dikimi için Fidan Bedeli 1000 adet

104 1200 DİKENLİ TEL ÇİT İHATASI Yarımamul ahşap çit direği bedeli (8-10 cm. çapında, 1, m. boyunda, 275 adet sahaya taşınması dahil) TSEK 1113E.N belgeli galvanizli dikenli tel bedeli (4 sıra, sahaya taşınması dahil) Km. 804,00 5,4 4341,6 Km. 1119, , Ahşap çit direği için tespit çivisi bedeli (10kg/km) Km. 17, Ahşap çit direklerin kabuklarının soyulması,hazırlanması ve tepesinin şevli kesilmesi (275 Adet) Ahşap çit direklerin her iki uçlarının katranlanması (Katran bedeli dahil, 275 adet) Ahşap çit direkler için 30 cm. çapında,40-50 cm. derinliğin- de çukur açılması (275 adet). Profil taşlılığının % 50 den fazla olduğu topraklarda 1.4 katsayı uygulanır. Ahşap çit direklerin sahada dağıtılması, açılan çukurlara taşla sıkıştırılarak tespiti. (Meyilin % 40 dan fazla olduğu sahalarda 1.3 katsayısı uygulanır) Dikenli telin çit direklere tespiti ve gerilmesi (Meyilin % 40 dan fazla olduğu sahalarda 1.3 katsayısı uygulanır) Km. 94,35 5, Km. 220, Km. 397, Km. 287, Km. 281, TOPLAM ,41

105 Toplamda : adet fidan dikilecek metre teras yapılacak 50,5 hektar alan tesis edilecek 55 kg tohum ekimi yapılacak

106 PROJENĠN BEKLENEN FAYDALARI VE KATMA DEĞER

107 Yapılan araştırmalara göre bir kovandan elde edilecek bal miktarı yıllık olarak kg. dır. Ağaçlandırma Sahasında konaklandırılacak kovanlardan; kg/kovan = 1000 kovanlık potansiyel bal üretim alanı hedeflemekteyiz. Üretilecek olan balın 2009 bal fiyatlarına göre 30 TL. den satıldığını varsayarsak; 30 TL X 30 kg/kovan X 1000 kovan = TL/yıl Arıcılık sektörüne gelir, dolayısıyla ülke ekonomisine katkı sağlanmış olacaktır.

108 Yığılca Bal Üretim Ormanı Projesinin Tüm Maliyeti; ,41 TL Bal Üretim Ormanı Projesinin hayata geçmesiyle elde edilmesi öngörülen yıllık gelir ise; ,00 TL/yıl dır. Bu gelirin sürekli olacağı düşünüldüğü zaman Bal üretim ormanına yapılan masrafların kısa sürede çıkarılacağı ve daha sonra sürekli katlanan bir kazanç sağlanacağı görülmektedir.

109 Düzce ilinin Yığılca ilçesinde önemli bir arıcı potansiyeli vardır. Aynı zamanda Düzce Üniversitesi Arıcılık Araştırma Uygulama Merkezi Müdürlüğü nün yapmış olduğu araştırma sonuçları Yığılca bal arısının yöreye uyumlu farklı bir ekotip olabileceği doğrultusundadır. Bu ekotipin korunabilmesi için Yığılca arıcılarının ilçe sınırlarının dışına çıkmadan arıcılık yapmaları doğru olacaktır.

110 Üç ayrı orman bölmesinde kurulacak bal üretim ormanları bu bakımdan çok faydalı olacaktır. Hemen hemen 6 aylık bir periyotta çiçeklenmenin olabileceği Yığılca bal üretim ormanları ile arıcıların ilçe sınırları dışarısına çıkmasına gerek kalmayacak nektar akım dönemi sağlanmış olacaktır.

111 Arıcı sayısının fazla olduğu ilçede bal üretim ormanı sayesinde gelir seviyesi artacaktır. Proje bozuk orman arazilerinin rehabilitasyonunu sağlayacağı için ayrıca önemlidir.

112 PROJE EKĠBĠ BOLU ORMAN BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ YIĞILCA ORMAN ĠġLETME MÜDÜRLÜĞÜ DÜZCE ÜNĠVERSĠTESĠ Sırrı Köstereli Erdem Karaağaç Meral Kekeçoğlu Abdullah Günaçar Günay Çakır

113 DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKÜRLER