Sayfa 1 / 254. PDF By MKP

Transkript

1 KONU SEYĐR GENEL TANIMLAR KONU DÜNYA KOORDĐNAT SĐSTEMĐ VE TANIMLAR KONU SEYĐRĐN ELEMANLARI KONU DENĐZ HARĐTALARI VE KULLANILMASI KONU HARĐTA PROJEKSĐYONLARI KONU HARĐTA KATALOGLARI VE FOLYO SĐSTEMLERĐ KONU HARĐTADA MEVKĐ BULMA, ROTA ÇĐZME, MESAFE ÖLÇME, DĐĞER HARĐTAYA NAKLETME VE HARĐTA DÜZELTMELERĐ KONU HARĐTA ĐKMAL HURDA FESĐH ĐŞLEMLERĐ KONU FENERLER KONU ŞAMANDRALAR KONU MAGNETĐK PUSULA KONU MAGNETĐK PUSULA HATALARI VE CDMVT KAĐDESĐ KONU PBS KONU CAYRO PUSULA KONU MAGNETĐK PUSULA TASHĐHĐ KONU SEYĐR ALETLERĐ KONU SEXTANT KONU MED-CEZĐR KONU PAREKETE SEYRĐ KONU KILAVUZ SEYRĐ KONU SEYĐR PLANLAMASI KONU DENĐZDE ÇATIŞMAYI ÖNLEME TÜZÜĞÜ KONU NĐSBĐ HAREKET KONU AKINTI SEYRĐ KONU RÜZGAR PROBLEMLERĐ KONU SEYĐR TĐMĐ KONU DEMĐR YERĐNE ĐNĐŞ KONU SEYĐR ĐŞARET GÖREVLERĐ KONU ZAMAN VE ZAMAN ÇEŞĐTLERĐ KONU NOTĐK ALMANAK KONU GÜNEŞ/AY'IN DOĞUŞ/BATIŞ HESABI KONU RASADĐ ĐRTĐFA KONU ASTRONOMĐ SEYRĐ KONU UFUK SĐSTEMĐ KOORDĐNATLARI KONU ASTRONOMĐ SEYĐR ÜÇGENĐ KONU GÖK CĐSĐMLERĐNĐN TANINMASI KONU HC HESABĐ ĐRTĐFA DEĞERĐNĐN BULUNMASI KONU MERĐDYEN GEÇĐŞTE ARZ TUL TAYĐNĐ KONU ASTRONOMĐ SEYRĐNDE FĐX MEVKĐ KONU ELEKTRONĐK SEYĐR KONU SEYĐR MATEMATĐĞĐ VE CETVELLERĐ KONU SEYĐR ÇEŞĐTLERĐ KONU CAN SALI SEYRĐ Sayfa 1 / 254

2 1 SEYĐRĐN TANIMI : SEYĐR KĐTABI Seyir; Bir vasıtayı bir mevkiden diğer bir mevkiye emniyet ve selametle, Uluslararası Denizde Çatışmayı Önleme Tüzüğü kurallarına uygun olarak götürmek ve geminin herhangi bir zamandaki mevkiini doğru olarak tayin etmek, geminin emniyetle seferini tamamlaması için bilinmesi gereken metot ve kurallardan bahseden bir ilimdir. 2. SEYĐRĐN AMACI : Đstenen her an için yer yüzeyi üzerinde mevkiinin, yönün ve bir mevkiden diğer bir mevkiye olan mesafenin hesaplanmasıdır. Seyrin amacını kapsayan aşağıdaki üç eleman, seyrin elamanları olarak tanımlanır. Bunlar sırasıyla; 1. MEVKĐ 2. YÖN 3. MESAFE dir. 3. SEYRĐN TARĐHÇESĐ : Đnsanların suya karşı ilgisi cisimlerin suda yüzdüğünün görülmesi ile başlamıştır. Bu cisimlere binmeyi denemiş ve batmadığını öğrenmiş cisimleri yönlendirmeyi başarmasıyla birlikte seyir başlamıştır. Yaklaşık olarak 6000 yıl öncesine dayanır. Bir sanat olan seyri bilim haline getirmişler ve kısmen başarılı olmuşlardır. Bu gün seyir bütünüyle bilim değilse de bilimden ayırt edilemez duruma gelmiştir. Bu gün kullanılan güneş sistemi teorisi kabul edilen ilk deniz almanağı bundan 100 yıl önce Đngiliz Kaptan James COOK tarafından bulundu ve Astronomlar tarafından bu günkü hale getirildi. Bu gün ise birçok elektronik seyir yardımcılarının ilavesiyle uydu seyir sistemleri ve computerler devreye girmiş durumdadır. 4. SEYĐR ÇEŞĐTLERĐ : A. MEVKĐ BULMA ESASINA GÖRE : Adını seyrin ana amacını oluşturan mevkii elamanını bulmaktan alan beş seyir yöntemi vardır. 1. Kılavuz seyri : Dünya üzerinde yeri kesinlikle bilinen kara maddelerinden, seyir yardımcılarından veya iskandillerden yararlanılarak yapılan seyir türüdür. 2. Parakete seyri : Belirli bir mevkiden hareketten sonra Yön, Sürat ve Zamandan yararlanılarak yapılan seyir türüdür. Bu yöntemle bulunan mevkiye parakete hesabi mevkii (DR.Dead Reckoning Position ) denir. 3. Astronomi seyri : Gök cisimlerinden yararlanılarak mevki bulmak suretiyle uygulanan seyir türüdür. 4. Elektronik seyir :Elektronik cihazlardan yararlanılarak yapılan seyir türüdür. 5. Modern Sistemlerle seyir : Uydu sistemleri ile birlikte çalışan modern seyir cihazlarıyla yapılan çağdaş seyir türüdür. Sayfa 2 / 254

3 B. ÖZEL SEYĐRLER : SEYĐR KĐTABI Özel olarak hazırlanmış cetvellerden istifade ile hesaplarla rota,rota açısı ve mesafe bulunur. Mevkilerin hesapla bulunduğu seyirleri biz özel seyirler olarak adlandırıyoruz. 1. Volta seyri 2. Boylam seyri 3. Enlem seyri 4. Orta enlem seyri 5. Markator seyri 6. Büyük daire seyri 7. Bileşik seyir C. YAPILDIĞI YERE GÖRE SEYĐR TÜRLERĐ : 1. Kara seyri 2. Deniz seyri 3. Hava seyri 4. Nehir seyri 5. Sualtı seyri 6. Kutup seyri 7. Çöl/Göl seyri 8. Uzay seyri 5. SEYĐRĐN ELEMANLARI : A. Mevki (Station) : Bir geminin seyir kurallarını uygulamak suretiyle haritaya tatbik edilip gösterilen yerdir. B. Mesafe(Distance): Geminin belirli noktadan diğer belirli noktaya kadar kat ettiği ölçüdür.(deniz mili olarak ölçülür) 1. Zaman(Time): Đki mevki arasındaki mesafenin saat olarak ölçümüdür. 2. Sürat(Speed): Geminin iki belirli mevki arasında saatte uyguladığı hızdır. C. Đstikamet(Direction): Ufuktaki bir maddeden gemiye çizilen bir hat olup gemiden geçtiği kabul edilen coğrafi meridyen ile yaptığı açı değeri olarak ölçülür. Bu açı saat yelkovanı istikametinde arasında ölçülür. Bu aynı zamanda bir pusula gülünün tamamı demektir. 6. YÖNLER : Yönler ara ve ana yönler olmak üzere ikiye ayrılır. Ayrıca derece ve estiği rüzgar ismi ile adlandırılır. Sayfa 3 / 254

4 ANA YÖNLER: SEYĐR KĐTABI Kuzey North Yıldız 000(Derece) Doğu East Gündoğusu 090 " Güney South Kıble 180 " Batı West Günbatısı 270 " ARA YÖNLER: Kuzeydoğu North/East Poyraz 045(Derece) Güneydoğu South/East Keşişleme 135 " Güneybatı South/West Lodos 225 " Kuzeybatı North/West Karayel 315 " Yönler kerte olarak değerlendirilirse 360 derece 32 Kerte eder. 1 Kerte ise derece olarak değerlendirilir. Sayfa 4 / 254

5 ÇALIŞMA SORULARI : SEYĐR KĐTABI 1. Seyrin tanımını yapınız? 2. Seyrin amacını açıklayınız? 3. Seyrin elemanlarını yazınız? a. b. c. 4. Mevki bulma esasına göre seyir çeşitlerini yazınız? 5. Aşağıdakilerden hangisi özel seyirlerden değildir? a. Boylam seyri b. Enlem seyri c. Markator seyri d. Büyük daire seyri e. Kutup seyri 6. Keşişleme kaç derece olarak gösterilir? a b c d e Kıble kaç derece olarak gösterilir? a b c d e Sayfa 5 / 254

6 DÜNYA KOORDĐNAT SĐSTEMĐ VE TANIMLAR : SEYĐR KĐTABI Dünya yuvarlak olmakla beraber bir küre şeklinde değildir. Kutup noktaları basık ve ekvator kısımları biraz şişkindir. Bu şekle küçük ekseni etrafında dönen ELĐPSOĐT denir. Seyir hesaplarında yerin bir küre olduğu kabul edilir. Fakat haritaların yapılışında yerin basıklığı hesaba katılır yılında Astronomi bilginlerinden CLARKA tarafından tayin edilen kıymetlere göre Ekvator Çapı : Deniz Mili. Kutup Çapı : Deniz Mili Fark : Deniz Mili Basıklık : 23.34/ = 1/ dir. 1. EKVATOR: Düzlemi dönüş eksenine dik olan ve kutupların tam ortasında bulunan büyük bir dairedir. Yer küreyi Kuzey ve Güney yarım küre olmak üzere iki eşit parçaya böler. Ekvator üzerinde bulunan bütün noktalar her iki kutuptan eşit ve 90 o derece uzaklıktadır. (Şekil 2.1) 2. KUTUPLAR: Yer ekseninin arzın sathını deldiği noktalardır. Kuzey yarım kürede deldiği noktaya Kuzeykutup, Güney yarım kürede deldiği noktaya Güneykutup denir. (Şekil 2.2) 3. BÜYÜK DAĐRE: Merkezi aynı zamanda dünyanın merkezi olan ve yer küresini iki eşit parçaya bölen dairedir. (Şekil 2.3) 4. KÜÇÜK DAĐRE: Yer küresinin merkezinden geçmeyen düzlemlerin yer yüzeyi üzerindeki kesitlerinde meydana gelen dairedir. Bu daire hiç bir zaman yerküreyi iki eşit parçaya bölmez. (Şekil 2.4) 5. ENLEM PARALELĐ: Ekvator düzlemine paralel düzlemlerin yer yüzeyi üzerindeki kesitlerinden meydana gelen küçük dairelere enlem paraleli denir. Ekvatordan kutuplara doğru küçülürler.(şekil 2.5) 6. ENLEM (LATITUDE): Bir mevkiinin enlemi; O mevkiinin ekvatordan Kuzey veya Güneye olan açısal mesafesi veya o mevkiden geçen enlem paraleli ile ekvator arasında kalan meridyen yayının açısal değeri olup Lat veya L kısaltmaları ile gösterilir. Kuzey veya Güney yarım küreleri belirtmek üzere sonuna N veya S işaretleri getirilir. Enlem paraleli var olduğu kabul edilen bir hat olmasına karşın Enlem ölçülebilen gerçek bir değerdir. Bir mevkiinin enlemi 0 o ile 90 o derece arasında değişen açısal değer olarak Derece, Dakika ve Saniyeyi takiben N-S gibi harfler ile belirtilir. Dünya üzerinde 90 adet Kuzey 90 adet Güney enlem paraleli vardır. Örnek: 40 Derece 36 Dakika 30 Saniye N. (Şekil 2.5) 7. BOYLAM (LONGITUDE): Bir mevkiinin boylamı; O mevkiden geçen meridyen ile başlangıç meridyeni arasındaki ekvator yayının açısal değer veya bu iki meridyen arasındaki kutupta oluşan açı olup Long veya \ ile gösterilir. Boylamların referansı 0 o Derece boylamı olan Greenwich den geçen boylamdır. Greenwich den doğuya doğru 0 dereceden 180 Dereceye kadar ölçülerek sonuna E işaretini alır, Batıya doğru 0dereceden 180dereceye kadar ölçülerek sonuna W işaretini alır. Toplam 360 adet Boylam vardır. (Şekil 2.6) 8. ENLEM FARKI (DIFFERENS OF LATITUDE): Đki mevki arasında söz konusu olup o mevkilerden geçen enlem paralelleri arasındaki boylam yayının açısal boyudur. D.L veya d.lat kısaltmasıyla gösterilir. Mevkilerin enlemleri aynı işaretli ise mutlak değeri büyük olandan mutlak değeri küçük olan çıkartılır ve gidiş yönü dikkate alınarak d.lat işareti (N/S) verilir. Eğer iki mevki farklı yarım kürelerde ise yani mevkilerin enlemleri aykırı işaretli ise enlem değerleri toplanarak gidiş yönüne göre Sayfa 6 / 254

7 d.lat işareti (N/S) verilir SEYĐR KĐTABI ÖRNEK : 1 - A mevki enlemi (Lat 1) = 62 o 16.4 N B mevki enlemi (Lat 2) = 28 o 14.1 N Enlem Farkı D. L = 34 o 02.3 S ÖRNEK : 2 - A mevki enlemi (Lat 1) = 20 o 46.7 S B mevki enlemi (Lat 2) = 45 o 33.2 N Enlem Farkı D. L = 66 o 19.9 N 9. BOYLAM FARKI (DIFFERENS OF LONGITUDE): Đki mevki arasındaki boylam farkı o mevkilerden geçen meridyenler arasındaki en kısa ekvator yayı veya kutup noktasında meridyenler arasında oluşan açıdır. (d.long) veya (\) işareti ile gösterilir. Mevkilerin boylamları aynı işaretli ise mutlak değeri büyük olandan mutlak değeri küçük olan çıkartılır, sonuna gidiş yönüne göre (E/W) işareti verilir. Mevkilerin boylamları farklı işaretli ise mutlak değerler toplanır ve gidiş yönüne göre sonuna (E/W) işareti verilir. Çıkan sonuç 180 o dereceden büyük olur ise 360 o dereceden farkı alınarak gidiş yönüne göre verilmesi gereken işaretin tersi verilir. ÖRNEK : 1 - A mevki Boylamı B mevki Boylamı Boylam Farkı ÖRNEK : 2 - A mevki Boylamı B mevki Boylamı Boylam Farkı (Long 1) : 088 o W (Long 2) : 065 o W (d. lohg) : 023 o E (Long 1) : 026 o 36.2 E (Long 2) : 040 o 12.3 W (d. long) : 066 o 4835W ÖRNEK : 3 - A mevki Boylamı (Long 1) : 151 o E 359 o 60 B mevki Boylamı (Long 2) : 157 o W 309 o 05 Boylam Farkı (d. long) : 309 o 05.00W 050 o 55 E 10. ÜST MERĐDYEN : Herhangi bir mevkiden geçen ve kutuplar arasında kalan yarım boylam dairesine ÜST MERĐDYEN denir. 11. ALT MERĐDYEN : Dünya ekseninin karşı tarafında kalan yarım büyük daireye ALT MERĐDYEN denir. Yalnız, boylam deyimi üst boylam anlamını taşır. 12. KERTE HATTI : Đki mevkiyi birleştiren doğru veya çizgiye KERTE HATTI denir. Yer yüzeyi üzerinde bütün meridyenlerle eşit açı yaparlar. Kerte hattının meridyen ile yaptığı açıya ROTA veya ROTA AÇISI denir. Kerte hattı boylam daireleri ile 090 o derecelik bir açı yaptığında bir enlem dairesi veya ekvator olur. Kerte hattı boylam daireleri ile 000 derecelik bir açı yaptığında bir boylam dairesi olur. Kerte hattı bu özel açılar dışında, boylamları eşit bir açı ile kestiğinde kutuplara ulaşan spiral ( ELĐPSOĐD ) oluşur. Kerte hattının boyu gemimizin yapmış olduğu mesafedir. 13. DEPARTURE : Đki mevki arasındaki kerte hattının doğu-batı yönünde deniz mili olarak yaptığı mesafeye Departure denir. Departure Dep veya P kısaltması ile gösterilir. Kerte hattı boylam olduğunda departure değeri sıfırdır. Sayfa 7 / 254

8 Kerte hattı enlem olduğunda departure değeri gidilen mesafedir. SEYĐR KĐTABI ÖRNEK 1 : Kalkılan mevki koordinatları '30''N '00''E olup seyirde izlenecek rota 000 o derece gidilecek mesafe 95 deniz mili olduğuna göre ; ĐSTENENLER : Varılacak mevkiinin koordinatlarını bulunuz? ÇÖZÜM : LAT : 34 o N 95 Mil =d.lat LONG : 32 o E d.lat : 1 Derece 35 Dak LAT 1 : 34 o N d.lat : 01 o LAT 2 : 35 o N LONG 2 : 32 o E Varılacak mevkiinin enlemi ile seyre başlangıç mevkiinin enlemi aynı yani seyir bir enlem paraleli üzerinde, rota doğu-batı gidilen mesafe departure'a eşit olur. Bütün hesaplar P= d.long X Cos Lat veya, d.long= P X Sec Lat formülü ile bulunur. ÖRNEK 2 : Kalkılan mevki koordinatları 40 o 00'N- 029 o 00' E Rota derece, gidilen mesafe 75 deniz mili olduğuna göre; ĐSTENENLER : Varılacak mevkiinin koordinatlarını bulunuz.? ÇÖZÜM : LAT : ' N D = 75 M. LONG: ' E P = 75 M. d.long = P X Sec Lat d.long = Log 75 X Sec 40 Log 75= Sec 40 = Log d.long = d.long =97.9 Mil d.long= 1 o 37.9 LONG 1: ' E d Long : 01 o LONG 2 : 30 o 37.9 E olarak bulunur. Varılacak mevki koordinatları LAT : ' N LONG : ' E Sayfa 8 / 254

9 DÜNYA KOORDĐNAT SĐSTEMĐ : ÇALIŞMA SORULARI : SEYĐR KĐTABI 1. Ekvator nedir tanımını yazınız? 2. Kutup nedir tanımını yazınız? 3. Enlem nedir tanımını yapınız? 4. Enlem paraleli nedir tanımını yapınız? 5. Boylam nedir tanımını yapınız? 6. Enlem farkı işareti aşağıdakilerden hangisidir? a. dc b. dl c.ld d. lat e. long 7. Boylam farkı nedir tanımını yapınız? 8. Departure nedir tanımını yapınız.? 9. Kerte hattı 90 o olursa sonuç ne olur? a. Ekvator veya enlem. b. Boylam. c. Enlem farkı. d. Boylam farkı. e. Kutuplara ulaşan spiral olur. 10. Kerte hattı bir boylam olduğunda departure ne olur? a. En küçük b. En büyük c. Sıfır d. Ekvator e. Kutup Sayfa 9 / 254

10 SEYĐRĐN ELAMANLARI : SEYĐR KĐTABI 1. MEVKĐ (STATION): Bir geminin seyir kurallarını uygulamak suretiyle haritaya tatbik edilip gösterilen yerdir. Mevki belirtme metotları şu şekilde sıralanır: A) Enlem-boylam olarak: Dünya koordinat sistemindeki enlem ve boylamlar kullanılarak belirtilir. Örnek: 40 o 34'30"N 027 o 30'30"E B) Kerteriz mesafe olarak: Dünya üzerindeki herhangi bir mevki, belirli başka bir mevkiden kerteriz ve mesafesi ile tanımlanabilir Örnek: 215 o Yelkenkaya Feneri 4 (Yelkenkaya fenerinden 215 o kerterizindeki ve 4 mil mesafedeki bir mevki belirtilmektedir.) 2. ĐSTĐKAMET (DIRECTION): Dünya üzerinde yön, belli bir mevkiinin bizden olan ve daima kuzeyden itibaren saat yönünde ölçülen 000 o ile 360 o derece arasında değişen açısal değerdir. Yön ölçerken yön ölçenin bulunduğu mevkideki boylam referans alınır. Şekil : 3-1'de görülen A mevkiinin B'den olan yönü 240 o derecedir. Aynı şekilde B mevkiinin A'dan olan yönü ise 060 o derece olur. A) ROTA : Geminin baş kıç hattının bulunduğumuz meridyeni kestiği noktada kuzeyden itibaren saat yelkovanı istikametinde meydana getirdiği açıdır. Şekil 3-2'de görüldüğü gibi A noktasından hareket ile B noktasına gidecek olan geminin rotası C= 130 o derecedir. Aynı gemi B noktasından hareket ile A noktasına gidecek olsa rotası C= 310 o derece olması gerekir. (B) ROTA AÇISI: Harekete başlanan mevki ile varılacak mevkiyi birleştiren kerte hattının kalkış noktasından geçen boylam ile yaptığı açıya rota açısı denir. Yani kısaca kalkış mevkinden geçen boylam referans alınarak kuzeyden veya güneyden, doğuya veya batıya doğru azami 180 o dereceye kadar ölçülür. Ölçülen değerin başına N veya S sonuna E veya W işaretleri getirilir. Örnek: C= N 120 E (C)HAKĐKĐ KERTERĐZ : Madde ile gemi arasındaki hattın geminin bulunduğu meridyeni kestiğinde meydana gelen açıya hakiki kerteriz denir. Hakiki kerteriz daima kuzeyden itibaren saat yelkovanı istikametinde 360 o ye kadar ölçülür. Şekil 3-3 de görüldüğü gibi A noktasında bulunan bir geminin B noktasındaki bir maddeyi hakiki kerteriz olarak 045 o de görür. Hakiki kerterizin kısaltması TB/HK ( True Bearıng ) ile gösterilir. (D) NĐSPĐ KERTERĐZ : Belirli bir maddenin gemi pruvası esas alınarak gemi pruvasından itibaren 360 o ye kadar ölçülen yönüdür. Yalnız okunan değerin başına NĐSPĐ kelimesinin eklenmesi gerekir. Bazı durumlarda geminin pruvasından itibaren 180 o sancak tarafa, 180 o iskele tarafa ölçülür ki bu durumlarda taraf belirtmek gerekir. Örneğin: Nispi Sancak 134 o veya Nispi Đskele 170 o gibi. Nispi kerterizin kısaltması RB/NB (Relative Bearing) ile gösterilir. Nispi kerteriz hakikiye, Hakiki kerteriz nispi kerterize çevrilebilir. HAKĐKĐ KERTERĐZ = NĐSPĐ KERTERĐZ + PURUVA DEĞERĐ ( T B ) = ( R B ) + ROTA Sayfa 10 / 254

11 ÖRNEK : Gemi 045 o rotasına ilerler Nispi 110 o de görülen bir temasın hakiki kerterizi nedir? ÇÖZÜM : Hakiki kerteriz = Nispi kerteriz+ Rota Hakiki kerteriz = 110 o o = 155 o 3) MESAFE (DISTANCE): Đki mevki arasındaki uzaklıktır. Birimi deniz mili olup M kısaltması ile gösterilir. Dünya üzerinde herhangi bir meridyenin bir dakikalık yay boyuna bir deniz mili denir. Dünyanın basıklığı nedeni ile meridyenlerin tam bir daire yerine elips şeklinde bulunması sonucu bu tanımlamada olduğu gibi 1 dakikalık meridyen yayı boyu ekvator ile kutuplarda farklılık gösterir. Bu fark ekvatordan kutuplara 61,4 ( Ft ) Kademe ulaşır. Ekvatorda (Ft) olan 1 dakikalık meridyen yayının boyu kutuplarda Ft olur. Tespit edilen bu fark, deniz milini mesafe birimi olarak kullanmakta güçlükler yaratacağı nedeni ile değişmez bir birim olarak ortalama bir değer olan 48 o derece enlemindeki bir dakikalık meridyen yayının boyu olan 6080 Ft bir deniz mili değeri olarak kabul edilmiştir. Denizde kullanılan mesafe birimleri şöyledir: 1 Deniz mili= 1852 Metre, 6080 Feet, 2000 Yarda, 10 Gomina, 1000 Kulaç. 1 Gomino = 608 Feet 100 Kulaç 200 Yarda. 1 Kulaç = 6 Feet 2 Yarda. 1 Yarda = 3 Feet 1/2 Kulaç cm. 1 Feet = 12 Pus cm. 1 Inch = 2.54 cm. Sayfa 11 / 254

12 SEYRĐN ELEMANLARI : ÇALIŞMA SORULARI : SEYĐR KĐTABI 1. Mesafe nedir? 2. 1 deniz mili...metre,...feet'tir deniz mili...gomina...yardadır ınch...cm dir? 5. Rota nedir yazınız? 6. Rota açısı nedir yazınız? 7. Rota 098 derece olursa rota açısı ne olur? a. N098 o E b. S098 o E c. N262 o E d. S262 o E e. N098 o W 8. Rota açısı N 045 o W ise rota ne olur? a. 045 o b. 275 o c. 315 o d. 345 o e. 135 o 9. Hakiki/Nispi kerteriz nedir? 10. Gemi rotası 090 o Nispi kerteriz 050 o ise hakiki kerteriz kaç derecedir? a. 090 o b. 050 o c. 040 o d. 140 o e. 330 o Sayfa 12 / 254

13 DENĐZ HARĐTALARI VE KULLANILMASI : HARĐTALAR : Arzın ( Dünyanın ) herhangi bir parçasının bir ölçek dahilinde, herhangi bir projeksiyon sistemi ile bir düzlem üzerine aksettirilmesinden meydana gelmiş şekle HARĐTA denir. Deniz haritaları bir geminin emniyetle seyrini gerçekleştirmek için dünya üzerinde gerçekte seyrettiğimiz sahanın şeklini gösteren ve seyre elverişlilik durumunu belirten kuşbakışı resimlere DENĐZ HARĐTASI denir. Seyir yardımcıları, kara maddeleri, deniz derinlikleri, tehlikeleri, ve seyirciye yardımcı olabilecek bilgileri kapsar. (Genellikle seyir amaçları için yeryüzünün seyre elverişli bölgelerinin belli oranlarda küçültülerek ekvatoral Markator projeksiyonuyla haritalar yapılmıştır. Haritaların genel olarak kürenin belli bir oranda küçültülerek düzleme yansıtılması sonunda ortaya çıktığı unutulmamalıdır.) Bu küçültme işlemine haritada ölçek adı verilir. Bu ölçekler ise üçe ayrılır. a. TABĐĐ ÖLÇEK : Bir bayağı kesir ile gösterilir. Örneğin 1/ alan ölçeği gibi. Bir haritanın tabii ölçeğinin paydasındaki rakkam büyüdükçe ölçeği küçülür. Genellikle bütün haritalar da bu ölçek tipi kullanılır. Tabii ölçekteki pay rakamı haritadaki mesafeyi payda da bulunan rakam değeri ise gerçek mesafe değerini verir. Tabii ölçekli bir haritada cetvel ile mesafe tespit ederken harita üzerinden cetvel ile ölçülen mesafe değeri harita ölçeği ile çarpılıp 100' e bölünürse gerçek mesafe metre olarak bulunur. b. ADEDĐ ÖLÇEK : 1 cm= 1 km gibi haritanın altına yazılır. Bir haritanın adedi ölçeği 1 cm = 1 km ise tabii ölçeği 1/ olur. c. GRAFĐT ÖLÇEK : Portolonlardaki mesafe ölçekleri grafit şeklinde verilişine grafik ölçek denir. Deniz Haritaları ölçeklerine göre dört sınıftan oluşur.tr kısaltması ile gösterilen Türk haritaları dört sınıftır. 1. Açık deniz haritaları: 1/ ve daha küçük ölçekli haritalardır. Çok geniş alanı kapsadığı için seyir maksatlarıyla kullanılmazlar. Üzerlerinde sadece seyir planlaması yapılabilir.akdeniz ve okyanusları gösteren haritalar bunlara örnek verilebilir. 2. Genel Haritalar : 1/ / ölçekli haritalar olup, seyir yapmaya elverişli olmayan üzerlerinde seyir planlaması yapılan haritalardır. Genel haritalarda sahil maddeleri ve derinlik yönünden fazla bir bilgi yoktur. 3. Parça Haritalar : 1/ / ölçekli haritalar olup, seyir yapmaya elverişli ve üzerinde bütün bilgileri eksiksiz gösteren haritalardır. 4. Portolon Haritalar : 1/ ve daha büyük ölçekli haritalar dır. Bir limanı veya liman ile birlikte girişini daha ziyade bir plan şeklinde gösterir. Bu haritalarda seyirciye yararlı bütün bilgiler eksiksiz olarak harita üzerinde mevcuttur. Bu haritalar liman giriş ve çıkışlarında ve demirlemede kullanılır. OO kısaltması ile gösterilen Amerikan haritaları beş sınıftan oluşur. 1. Açık deniz haritaları: 1/ veya daha küçük ölçekli haritalardır. 2. Genel haritalar: 1/ / ölçekli haritalardır. 3. Sahil ve kıyı haritaları:1/ / ölçekli haritalardır 4. Liman haritaları: 1/ ve daha büyük ölçekli haritalardır. 5. Đç sular ve nehir haritaları: 1/ ölçekli haritalardır. Sayfa 13 / 254

14 BA kısaltması ile gösterilen admiralty haritalar üç sınıfta toplanır. 1. Genel haritalar: Küçük ölçekli haritalardır. 2. Parça haritalar: Orta ölçekli haritalar olup seyir yapmaya elverişli haritalardır. 3. Liman haritaları: Büyük ölçekli haritalardır. Deniz Haritalarında Aranan Özellikler: a. Eşit alan münasebetleri doğru olmalı. b. Sabit mikyaslı olmalı. c. Büyük daireler doğru hatlar olarak belirtilmeli. d. Kerte hatları bir doğru şeklinde olmalıdır. Haritanın Kitabesi : Bir deniz haritasını önümüze açtığımızda, ilk gözümüze çarpan kısım haritanın kitabesidir. Bu kısmı incelediğimizde haritanın ait olduğu bölge, bölgenin hangi kısmına ait ve kapsadığı saha ile hangi seyir hidrografi dairesince basıldığını belirleyen ayrıntılı bilgileri kapsar. Bunları sırasıyla incelediğimizde; 1. Haritayı basan seyir hidrografi dairesinin amblemi. 2. Haritanın ait olduğu genel coğrafi saha, ve hangi sahili kapsadığı. 3. Derinliklerin ölçülmesinde kullanılan birim. 4. Haritanın ölçeği ve referans enlemi. 5. Gösterilen derinliklerin hangi harita düzeyine uygun olduğu. 6. Yüksekliklerin belirtildiği su düzeyi. 7. Haritada kullanılan izdüşüm sistemi. 8. Hangi temel haritadan faydalanıldığı. Bu bilgilerden başka ilgililer için önemli uyarılarda kitabenin altında dikkati çekecek bir renkte yazılmıştır. Bir deniz haritasının içerdiği seyir ile ilgili bilgilerden başka haritayı çevreleyen ana çizgilerin dışında haritayla ilgili bir çok bilgiler mevcuttur. Bu bilgiler genellikle haritaların belirli yerlerinde bulunur. Bu nedenle harita çerçevesindeki mevkilere göre bu bilgileri açıklamak gereklidir. Haritanın sağ alt köşesin de haritanın numarası, haritanın iş çizgileri arasındaki boyutları bulunur. Sol alt köşesinde küçük düzeltmelerin kayıtları vardır. Bu kayıtlar haritanın güncel kullanma doğruluğunu sağlar. Haritanın alt kenar ortasında bu haritanın ilk baskı tarihi bulunmaktadır. Sayfa 14 / 254

15 DENĐZ HARĐTALARI VE KULLANILMASI : ÇALIŞMA SORULARI : SEYĐR KĐTABI 1. Harita nedir açıklayınız? 2. Ölçek nedir tanımlayınız ve ölçek çeşitlerini yazınız? 3. Grafit Ölçek çeşidi hangi haritalarda bulunur? a. Genel haritalar. b. Parça haritalar. c.portolon haritalar. d.açık deniz haritaları. e. Hepsi. 4. Genel Harita Ölçekleri aşağıdakilerden hanğisidir? a. 1/ ve daha küçük ölçekli haritalar. b. 1/ / ölçekli haritalar. c. 1/ / ölçekli haritalar. d. 1/ / ölçekli haritalar. e. 1/ ve daha büyük ölçekli haritalar. 5. Parça Harita Ölçekleri nelerdir? 6. Portolan Harita Ölçekleri nelerdir? 7. Deniz Haritalarında aranan özellikler nelerdir? 8. Harita üzerinde mesafe nereden okunur? 9. Seyir planlaması hangi haritalarda yapılır? a. Genel harita b. Parça harita c. Açık deniz haritası d. Portolon harita. e. Kıyı haritaları. Sayfa 15 / 254

16 HARĐTA PROJEKSĐYONLARI : Harita yapımında kullanılan matematiksel işleme projeksiyon denir. Kısaca izdüşüm demektir. Görüntülerin aksettirilmesidir. Deniz harita projeksiyonları iki sınıfa ayrılır. 1. Işık kaynağının mevkiine göre; a. Gnomonik projeksiyon: Işık kaynağı kürenin (Dünyanın) merkezinde kabul edilir ve dünya üzerindeki herhangi bir noktaya teğet olan bir düzlem boyunca oluşan projeksiyondur. Çok eskiden beri kullanılan bir projeksiyon olup büyük daire seyirinde kullanılır. b. Stereoğrafik projeksiyon: Işık kaynağı teğet noktanın 180 o derece tersinde kabul edilir. Gnomonik projeksiyona göre daha geniş bir alanı kapsayacak bir sistemdir. Bu sistem ile gökküresi yıldız haritaları yapılır. c. Ortoğrafik projeksiyon: Işık kaynağı sonsuzda olup, ışınlar küreye paralel gelirler. Bu projeksiyon sistemiyle yapılan haritalar seyir maksatlarıyla kullanılmazlar. 2. Đzdüşüm düzleminin geometrik şekline göre; a. Gnomonik projeksiyon : Küre merkezinde yakılan bir ışık ile kürenin herhangi bir noktasına teğet olarak tutulan bir düzleme yapılan projeksiyondur. b. Silindirik (Marcotor) projeksiyon : 1.Ekvatoryal marcotor: Ekvator boyunca yeryüzeyine teğet ve ekseni yerin kutbi eksenine paralel olmak üzere dünya üzerine sarılan bir silindir biçimindeki ekrana yapılan izdüşümdür. Bu projeksiyonu bulan Hollandalı bilgin Marcotor'dur. Bu gün gemilerimizde kullanılan haritaların % 99'u bu yöntem ile yapılmıştır. Ekvatoryal marcotor projeksiyonu ile elde edilen haritalarda enlem ve boylamlar birbirine diktir. Boylamlar birbirine paralel, enlemler ise birbirine paralel olmakla beraber aralarındaki mesafe kutba yaklaştıkça enlemin secantı oranında artığı için 60 derece'den büyük enlemler de bu haritalar kullanılmamalıdır. Meydana gelen bu bozulmaya distorsiyon denir. Bu haritalar; a. Konformal'dır. b. Ortalama enlem için ölçeği sabittir. c. Kerte hatları doğru şeklinde iz verirler. d. Büyük daire yayları ekvatora iç bükeydir. e. Haritanın her yerinde enlem ve boylamlar birbirine diktir. Bu haritalarda rota ve kerterizler doğru şekilde çizilebilmekte ve mesafe ölçümü kolaylıkla yapılabilmektedir. Bu yüzden gemi seyrinde vazgeçilmez haritalardır. 2. Transver Marcotor (Ters Marcotor): Bu projeksiyon sisteminde silindir yerküre üzerine kutuplarda teğet geçecek şekilde geçirilmiştir. Silindir ekseni küre eksenine diktir. Gök küresi ve yıldız haritaları bu sistem ile yapılır. 3. Opligue Marcator :Dünya üzerinde iki önemli noktayı veya yeri birleştiren bir büyük daire boyunca sahanın haritası doğru olarak yapılmak istenirse bu yöntem kullanılır. Sayfa 16 / 254

17 c. Konik ( Lambert ) Projeksiyon : Silindirik projeksiyonda olduğu gibi yapılır. Düzlem olarak kullanılan geometrik şekilkonidir.atlaslar bu projeksiyon sistemi ile yapılır. Seyir maksatları ile kullanılmazlar. 1. Basit (Tek) Konik : Konik küre üzerine yer ekseni ile koni ekseni çakışacak şekilde geçirilmiştir. 2. Polikonik : Küre üzerine eksenler çakışacak şekilde birden fazla koni geçirilmiştir. 3. Lambert : Koni küreye teğet olmayıp, küreyi iki ayrı referans enlem boyunca keser. Eksenler çakışmaz, elektronik seyirde kullanılır. Sayfa 17 / 254

18 ÇALIŞMA ÖDEVĐ : ÇALIŞMA SORULARI : SEYĐR KĐTABI 1. Projeksiyon nedir? 2. Işık kaynağının mevkine göre projeksiyon çeşitleri nelerdir? a. b. c. 3. Đz düşüm düzleminin şekline göre projeksiyon sistemlerini yazınız? a. b. c. 4. Gemilerde kullanılan haritalar hangi projeksiyon ile yapılmıştır? a. Markator b. Oblik c. Lambert d. Ekvatoryal markator e. Konik 5. Ekvatoryal markator projeksiyon nedir? 6. Ekvatoryal markator projeksiyon... enlemlerinden sonra kullanılmaz? 7. Konik projeksiyon nedir? 8. Konik projeksiyon çeşitleri nelerdir? Sayfa 18 / 254

19 HARĐTA KATALOGLARI VE FOLYO SĐSTEMLERĐ : SEYĐR KĐTABI Haritalar FOLYO denilen dolaplar içinde muhafaza edilirler.folyolar içersindeki haritalar kapsadığı coğrafi sahaya göre numaralanmış olup bu numaralara folyo numarası denir.bu folyolar harita yayın kataloglarına göre düzenlenir. 1. SEYĐR HARĐTALARI VE NOTĐK YAYINLAR KATALOĞU DS 84 S/EE : TR kısaltması ile ifade edilen Seyir Hidroğrafi ve Oşinoğrafi Dairesi Başkanlığının yayınladığı haritaları kapsar. Katolog 3 bölümden oluşur. 1. Bölüm genel bilgiler. 2. Bölüm seyir haritaları. 3. Bölüm çeşitli yayınlar ve kitapları kapsar. Đkinci bölümde bulunan seyir haritalarının numaralandırma sisteminde, harita numaraları, Ulusal indesklere göre verilmiş, haritaların sağ alt veya sol üst köşelerinde yer alan numaralar ile, Uluslararası ( INT ) indesklere göre verilmiş ulusal numaraların altında/üstünde yer alan macenta renkli numaralardır. Harita numaraları Karadeniz bölgesinde 10, Marmara Denizinde 29, Ege Denizinde 20, Doğu Akdenizde 30 ile başlar. Numaraları iki rakamdan oluşan haritalar, Kara Deniz genel 10-10A- 10B, Marmara Genel 29, Ege Genel 20-21, Akdeniz Genel 30 gibi haritalar genel haritalar olup, Ölçekleri 1/ ve daha küçük ölçekli haritalardır. Numaraları üç rakamdan oluşan haritalar, Kara Deniz 111, Marmara Denizi 291, Ege Denizi 211, Akdeniz 312 gibi haritalar parça haritalar olup, Ölçekleri 1/ ile 1/ arasında değişen haritalardır. Numaraları dört rakamdan oluşan haritalar, Kara Deniz 1211, Marmara Denizi 2921, Ege Denizi 2121, Akdeniz 3211 gibi haritalar portolon haritalar olup ölçekleri 1/ ve daha büyük ölçeklidir. Haritaların numaralarına göre saklandığı folyalar ise şöyledir. 1. Folyo : Kara Deniz Haritaları 2. Folyo : Marmara ve Ege Denizi Haritaları 3. Folyo : Doğu Akdeniz Haritaları mevcuttur. Her folyodaki haritalar kendi arasında numara sırasına göre sıralanmalıdır. 2. YABANCI DENĐZ HARĐTALARI VE YAYINLAR KATALOĞU : BA Kısaltması ile ifade edilen British Admıralty dairesinin yayınladığı haritaları kapsar. Bu katolog da bulunan haritalar YEDĐ Folyodan oluşur. Sayfa 19 / 254

20 1. Folyo : Kara Deniz Haritaları 2. Folyo : Marmara Denizi Haritaları 3. Folyo : Ege Denizi Haritaları 4. Folyo : Doğu Akdeniz Haritaları 5. Folyo : Orta Güney Akdeniz 6. Folyo : Batı Akdeniz 7. Folyo : Orta Kuzey Akdeniz 3. GĐZLĐLĐK DERECELĐ HARĐTA VE YAYINLAR KATALOĞU : Deniz Kuvvetleri Komutanlığı bağlısı birlik ve Komutanlıkların ihtiyacına cevap vermek için hazırlanan gizlilik dereceli yayınlar bu katologta toplanmıştır. Bu katologda yer alan haritalara Haftalık denizcilere ilanlar ile düzeltme verilmez. Ancak normal seyir haritalarına verilen düzeltmeler Gizlilik Dereceli Harita ve Yayınlar Kataloğu içindeki haritaları kapsıyorsa bu haritalara da mutlaka yapılacaktır. HARĐTA KATOLOGLARI VE FOLYO SĐSTEMLERĐ : 1. Folyo nedir? 2. Türk harita yayın kataloğundaki haritalar kaç folyodan meydana gelmiştir, folyolar hangi denizlere ait haritaları kapsar? 3. Yabancı harita yayın kataloğundaki folyoları yazınız? 4. Amerikan haritaları... Đngiliz haritaları... kısaltması ile gösterilir? nolu harita hangi denize ait ve nasıl bir haritadır? a. Karadeniz genel harita. b. Karadeniz parça harita. c. Marmara genel harita. d. Marmara parça harita. e. Ege denizi genel harita nolu harita hangi denize ait ve nasıl bir haritadır? a. Akdeniz genel harita. b. Karadeniz parça harita. c. Marmara genel harita. d. Ege denizi parça harita. e. Ege denizi genel harita. Sayfa 20 / 254

21 HARĐTADA MEVKĐ BULMA, ROTA ÇĐZME, MESAFE ÖLÇME, DĐĞER HARĐTAYA NAKLETME VE HARĐTA DÜZELTMELERĐ : BĐR MEVKĐNĐN ENLEMĐNĐ BULMAK : Harita üzerinde bir mevkinin enlemini bulmak için paralelimizi enlemini bulacağımız noktanın yakınındaki bir enlem paralel doğrusuna teğet olacak şekilde ayarlarız. Paralelimizin ayarını bozmadan diğer kenarını enlemi bulunacak noktaya teğet getiririz. Bu kaydırma işleminden sonra haritanın sağ veya sol uygun olan enlem ölçeğinden aradığımız noktanın enlemini derece, dakika ve saniye olarak saptarız. Veya pergelin bir ucu noktaya konarak diğer ucu en yakın enlem çizgisine kadar açılır. Pergelin açıklığı bozulmadan enlem ölçeğinden değer okunur. ÖRNEK : Lat : 41 o 09' 30" N BĐR MEVKĐNĐN BOYLAMINI BULMAK : Enlemi bulmada uyguladığımız yöntem uyarınca, boylamını bulmak istediğimiz bir noktanın yanındaki bir boylam çizgisine paralelimizi teğet olarak ayarlarız. Paralelimizin ayarını bozmadan boylamını bulacağımız noktaya kaydırmak suretiyle, haritanın alt veya uygun olan üst kenarından noktamızın boylamını derece, dakika, saniye olarak buluruz. Veya pergelin bir ucu nokya konarak diğer ucu en yakın boylam çizgisine kadar açılır. Pergelin açıklığı bozulmadan boylam ölçeğinden değer okunur. ÖRNEK : Long :070 o 44' 00" W ĐKĐ NOKTA ARASINDA MESAFE ÖLÇME : Harita üzerinde iki mevki arasındaki mesafenin kısa olması halinde pergelimizin bir ayağını birinci mevkiye, diğer ayağını ikinci mevkiye koyarak pergelin iki ayağı arasındaki açıklığı bozmadan bu iki mevkiye yakın olan, haritanın sağ veya sol tarafındaki enlem ölçeğinden mesafeyi ölçeriz. Bilindiği gibi markator haritalarında Enlemler arsındaki mesafeler enlemin secant'ı oranında büyüdüğünden, doğru ölçüm yapabilmek için iki mevki enleminin orta enlemine yakın mevkiden mesafe ölçümü yapmalıyız. Đki mevki arasındaki mesafe pergelin ayak açıklığından fazla olduğu durumlarda, ölçüm iki mevkinin Enlemler ortalaması yönünde haritanın sağ veya sol tarafındaki enlem ölçeği üzerinden, mesafenin büyüklüğüne göre 5, 10, 15 ve 20 Millik mesafe birimlerinden birini seçerek, pergelin ayaklarını bu birim kadar açıp ayarlarız. Pergelimizin ayağını birinci mevkiden başlamak üzere, ilerleme yönüne doğru ikinci mevkiye kadar bu birimi katlayarak mesafe ölçülür. BĐR MEVKĐNĐN BĐR HARĐTADAN DĐĞERĐNE GEÇĐRĐLMESĐ : Bu işlemin yapılabilmesi için, her iki haritada coğrafi mevki belli olan bir madde seçilir. Bu madde, bir baca, bir fener, bir bina vs. olabilir. Seçtiğimiz maddeden diğer heritaya geçirilecek mevkiin, kerteriz ve mesafesi saptanarak, bu kerteriz ve mesafe diğer haritadaki aynı maddeden çizilerek mevki ikinci haritaya geçirilmiş olur. Yapılan işlemin doğruluğunu sağlamak için, ayrıca nakledilen mevkinin enlem ve boylamı çıkartılarak diğer harita üzerinde kontrol edilir. Sayfa 21 / 254

22 ROTA ÇĐZMEK : SEYĐR KĐTABI Arasında seyredilecek iki mevki saptanıp geminin bu iki mevki arasında takip edeceği ROTA'yı çizerken dikkat edilecek kurallar ve hususlar şunlardır. 1. Rotayı çizmek için paralelinizi seyredeceğiniz iki mevkiden geçecek şekilde harita üzerinde ayarlayınız. Ayarlama işleminden sonra; a).đki mevki arasını birleştiren hat üzerindeki deniz derinliğinin geminizin emniyetle geçebileceği derinlikte olması. b). Rota üzerinde geminizin seyrine tehlike teşkil edecek sığlık tehlikeli leş, kaya ve batık gibi maddelerin olmamasına dikkat edilir. Bu kontrollardan sonra sakıncalı bir durum yok ise iki mevkii birleştiren hat bir kurşun kalem ile çizilerek, yönünü okumak için paralelin yönü bozulmadan en yakın pusula gülüne kaydırılarak rota değeri okunur. 2. Çizilen rotayı pusula gülü üzerinden okurken hareket yönünde okunan rotanın doğruluğunu sağlamak maksadıyla karşı kenardanda okunan değerin 180 derece farkı okunarak kontrol edilmelidir. 3. Pusula gülünün iç dairesi manyetik meridyeni gösterir, bu açıdan rotayı yanlışlıkla bu daireden okumak hatalı olur. 4. Rota çizimi seyrin planlanmasında limanda çizilmeli. 5. Rotalar verilirken olanağı ölçüde sahilde belirli maddelere göre verilmelidir. 6. Harita üzerinde iskandil değerleri az ve seyrek olan sahillere, derinlik hatları belirlenmemiş sahillere pek fazla yaklaşmayınız. Genellikle dere ağızları doğa yapısı düz sahillere sığ olacağı nedeni ile bu gibi sahillerden uzak geçiniz. 7. Haritasına güvenmediğiniz, tanımadığınız sahillere daima dik rota ile yaklaşınız. Bu yaklaşmada izleyeceğiniz rotanın olanaklar ölçüsünde iskandilli noktalar yakınından geçmesini tercih ediniz. 8. Açık denizden sahile yaklaşırken, rotanızı haritada belirli bir madde veya fenere doğru onu görebilecek şekilde tertip ediniz. Yaklaştığınız sahil belirli maddelerden yoksun ve tek düze bir görüntüde ise yaklaştığınızda ulaşacağınız mevkii tanımakta zorluk çekeceksiniz. Rotanızı ulaşmak istediğiniz mevkiin bir miktar sancak veya iskelesine doğru veriniz. Bu suretle sahile ulaştığınızda varacağınız mevkiin ne tarafta kaldığı hakkında kesin bir yargınız olabilir. HARĐTA TASHĐHĐ (HARĐTA DÜZELTMESĐ) : Haritalarda yapılması gereken düzeltme bilgileri Seyir Hidroğrafi ve Oşinoğrafi Dairesi Başkanlığının yayınlamış olduğu "Denizcilere Đlanlar" ile bildirilir. Düzeltmeler iki çeşittir; Sayfa 22 / 254

23 1. KÜÇÜK DÜZELTMELER : SEYĐR KĐTABI Bu düzeltmeler haritayı kullananlar veya muhafaza edenler tarafından yapılır. Düzeltme kayıtları haritanın sol alt kenarında basılı olarak "Küçük düzeltmeler" yazısının sağına doğru işlenir.düzeltme bilgisi Türkiye'de Seyir Hidroğrafi ve Oşinoğrafi Dairesinin yayınladığı "DENĐZCĐLERE ĐLANLAR" yayınından alınır. Dz.K.K.lığı'na bağlı olan daire bu yayını her hafta basar ve yayınlar, kendine üye olan birimlere dağıtır. Küçük düzeltmeler 3 çeşit olur: (a) El düzeltmesi : Haritanın herhangi bir yerindeki bilgilerin değişmesi nedeniyle haritayı kullanan tarafından denizcilere ilanlardan alınarak kalem ile yapılır. Mor mürekkepli kalemle yapıldıktan sonra haritanın sol alt kenarına düzeltme bilgilerinin alındığı denizcilere ilanların yılı ve ilandaki paragraf numarası yazılır. Örnek: v.b. b) Blok düzeltme : Haritanın belirli bir bölgesinin haritayı yeniden basımını gerektirmeyecek kadar küçük fakat kullanıcı tarafından yapılamayacak kadar büyük değişikliğe uğraması sonunda o kısım haritayı basan kuruluş tarafından düzeltilmiş şekli ile basılır. Küçük bir alanı kapsayan bu parça denizcilere ilanlar ile birlikte dağıtılır.bunu alanlar bu kısmı ilanlardan çıkartarak düzeltilmesi gereken haritanın üzerinde düzeltilecek yere yapıştırırlar. Buna "BLOK DÜZELTME" denir. Kaydedilmesi el düzeltmesinde olduğu gibidir. c) Geçici düzeltme : Aynen el düzeltmesi gibidir.kurşun kalem ile yapılır. Düzeltmenin geçici olduğunu belirtmek üzere kaydın yapıldığı yere (T) kısaltması konur. Düzeltme geçerliliği denizcilere ilanlar ile ortadan kaldırılınca sona erer, düzeltme ve kayıt silinir. Kaydedilmesi el düzeltmesinde olduğu gibidir. 2. BÜYÜK DÜZELTMELER : Bir haritaya ait küçük düzeltmelerin miktarı o haritanın yeniden basılmasını gerektirecek kadar çok olursa o zamana kadar yapılmış olan bütün küçük düzeltmeleri kapsayacak şekilde harita yeniden basılır. Bu işlemi Türkiyede Sey.Hid.ve Oşi.D.Bşklığı yapar ve yeni harita baskısını Denizcilere ilanlar yolu ile bildirir. Büyük düzeltme kaydı haritanın alt kenar ortasının sağında, harita basılırken yapılır. 3. KÜÇÜK DÜZELTMELERDE DĐKKAT EDĐLECEK HUSUSLAR: a) Düzeltmeler alındığında, vakit geçirilmeksizin yapılmalıdır. Geçici olmayan düzeltmeler mor mürekkep ile (Harita Tashih Mürekkebi) yapılmalıdır. Eğer bir düzeltme bir kaç haritayı ilgilendiriyor ise önce en büyük ölçekli olan harita düzeltilmelidir. b) Genel olarak haritaya yeniden dahil edilecek bilgiler orada daha önce var olan bilgiler ile uyum sağlamalıdır. Haritadaki şekiller, semboller ve kısaltmalar kitabı veya 1 nolu haritada belirtildiği gibi olmalıdır. c) Büyük ölçekli haritalara düzeltmeler bütün ayrıntıları ile geçirilmelidir. d) Orta ölçekli haritalarda (Kıyı parça haritaları) sadece açık denizden gelen gemilerin karayı bulmalarında yararlı olabilecek fener, sis v.s. işaretlerinin işlenmesi Sayfa 23 / 254

24 yeterlidir. Haritanın ölçeği küçüldükçe bu gibi fenerlere ait bilgiler aşağıdaki sıra ile kaydedilmeden atlanabilir. 1.Fenerin yüksekliği 2. Peryodu 3. Grup çakmadaki sayısı 4. Görünme mesafesi. e) Orta ölçekli haritalarda, sis işaretleri, yeterli yer var ise işlenmelidir. f) Limanlardaki veya benzeri yerlerdeki iç şamandıra ve bikınlar orta ölçekli haritalara işlenmemelidir. Bunların dışındaki fener şamandıralarının yanlarına sadece ışığın karakteri yazılmalıdır. g) küçük ölçekli haritalara sadece 15 mil veya daha fazla mesafeden görülebilir fenerler işlenir. Bunlarında ışık karakterlerini ve rengini işlemek yeterli olur. h) Düzdeltmesi yapılan madde deniz üzerinde değil ise, yazılar hiç bir zaman deniz gösterilen yere işlenmemelidir. Yapılmakta olan düzeltme yazıları haritada önceden yazılı bulunan bilgilerin okunması ve görünmesinse mani olmamalıdır.uyarılar başka bilgileri kapatmayacak uygun bir yere yazılmalıdır. ( Harita kitabesinin altına ) ı) Harita üzerindeki herhangi bir bilgi iptal edileceği zaman, kurşun kalem ile olanların dışındakiler hiç bir zaman silinmemelidir, sadece üzeri mor mürekkepli kalem ile çizilmelidir. j) Blok düzeltmelerde blok yapıştırılırken Yapıştırıcı zamk haritaya önceden kurşun kalem ile işaret etmiş olacağınız alanın içine sürülmeli, sonra blok bunun üzerine yapıştırılmalıdır. Blok önce zamklanmamalıdır, çünki blok boyutları bu ıslanmadan sonra değişebilir. 4. HARĐTA KULLANILMASINDA DĐKKAT EDĐLECEK HUSUSLAR: a. Haritalar üzerinde mesafe ölçerken, kısa mesafeleri mesafesi ölçülecek noktalar arası kadar pergeli açıp mesafesi ölçülecek olan sahaya yakın olan enlem ölçeği üzerinden bu ölçüm yapılmalıdır. Öte yandan uzak mesafeler için ise pergeli uygun bir birimde en yakın orta enlem ölçeği üzerinden açarak bu hat üzerinden mesafe ölçümü yapınız. b. Haritanızı muntazam muhafaza ediniz kırışmış, ıslanmış, bir haritaya güvenilmez. c. Muntazam düzeltmeleri yapılmamış haritalara seyir işlemlerinde güvenilmez. d. Portolonda mesafe ölçerken konmuş mesafe ölçeğine dikkat ediniz. Yanlışlıkla mil mesafe kullanmak isterken, metrik ölçeği kullanabilirsiniz. e. Haritanız üzerinde sert kalem veya harita kalemi bastırarak kullanılmamalıdır. f. Seyirde seyir yapacağınız sahanın en büyük ölçekli haritasını kullanılmalıdır. g. Her seyirden sonra harita üzerindeki gerekli bilgileri alarak seyir anında yapılmış çizimleri silmeden haritanızı yerine kaldırmayınız. Seyirde kullanılan harita üzerindeki bilgiler seyir sonunda tatbikat kayıtları için gerekli olacaktır. Sayfa 24 / 254

25 h. Harita üzerinde yapacağınız seyir işlemlerinde daima sıtandart işaretler kullanılmalıdır. ı. Fesih edilmiş haritalar katologlardan silinerek bunlar seyir işlemlerinde kullanılmamalıdır. j. Haritalar bir yerden diğer bir yere ( Uzak mesafe ) harita çantaları içinde nakledilmelidir. 5. DENĐZCĐLERE ĐLANLAR. Denizcilere Đlanlar Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Seyir Hidrografi ve Oşinografi Dairesi Başkanlığınca yayınlanan HAFTALIK bir yayındır. Bu yayın hem yabancı hemde kendi kaynaklarımızdan elde edilen bilgileri kapsar. Yılda elli iki adet yayınlanan denizcilere ilanlar beş kısımdan oluşmaktadır. a.indeks: Bu bölümde haritalara ait düzeltmelerin paragraf ve sayfa numaraları ilan numaraları başlığında, harita numaraları ve haritaya yapılacak ilan paragraf numaraları ise harita numaraları başlığı altında verilmiştir. b.harita ve yayınlara ait düzeltmeler : Bu bölümde harita ve yayınlara yapılacak düzelmeler mevcuttur. Her düzeltme bir parağraf halinde verilir. Her parağrafa yılbaşından itibaren sıra ile bir numara verilir. Bu numaraya parağraf numarası denildiği gibi düzeltme numarası da denilir. Düzeltmeler yayımlandığı "Denizcilere Đlanlar "ın yayın yılı ve parağraf numarası ile anılır. Örneğin : Parağraf numaralarının önünde bulunan bir YILDIZ ( * ) işareti bu bilginin yerli kaynaklarımızdan elde edildiğini bildirir. c.fener kitaplarına ait düzeltmeler : Bu bölümde Fenerler ve Sis işaretleri kitabında yer alan fenerler hakkında yapılacak düzetmeler bulunur. d.seyrüsefere ait bildiriler :Bu bölümde denizciler için seyrüsefere ait yayınlanmış ve yayınlanacak olan seyir bildirileri mevcuttur. Bu bildirilerde yılbaşından itibaren başlayan bir numara ile bildirilir. e.radio Signals'lara ait düzeltmeler : Bu bölümde Radio Signals kitaplarına ait düzeltmeler mevcuttur. Coğrafi mevkiler : Bölgedeki en büyük ölçekli haritalara göre verilmiştir. Kerterizler : 000 o -360 o (Hakiki)saat yelkovanı istikametindedir. Fenerlerin kerterizleri denizden kerteriz alma esasına göre verilmiştir. Đlk ilanların paragraf no'ları yanına (P) Đşareti konur. Geçici ilanların paragraf no'ları yanına (T) işareti konur. Denizcilerin,seyir emniyetine tehlike teşkil eden durumları,bu ilanın sonunda verilen HĐDROĞRAFĐK MEMORANDUM'daki esaslara uygun olarak 6/6218 sayılı bakanlar kurulu kararnamesi gereğince Seyir Hidrografi ve Oşinografi Dairesi Başkanlığı'na bildirmeleri can ve mal emniyeti bakımından önemlidir. Bu bildiri posta ücretinden muaftır. Sayfa 25 / 254

26 HARĐTADA MEVKĐ BULMA ROTA ÇĐZME MESAFE ÖLÇME DĐĞER HARĐTAYA NAKLETME VE HARĐTA DÜZELTMELERĐ : ÇALIŞMA SORULARI : 1. Harita ve Notik yayınlara yapılması gerekli olan düzeltmeler nasıl ve kim tarafından bildirilir? 2. Harita ve Notik yayınlara yapılması gerekli olan düzeltmeler yapıldıktan sonra haritaların neresine kaydedilir? 3. Denizcilere ilanlar kaç günde bir yayınlanır? a.15 b.2 c.3 d.5 e.7 4. Küçük düzeltmeler kaç çeşittir? a.1 b.2 c.3 d.4 e.5 5. Denizcilere ilanlar kaç bölümden oluşur? a.1 b.3 c.2 d.5 e.4 6. Haritalara ait düzeltmeler denizcilere ilanların...bölümünde yer alır? 7. Blok düzeltme nedir? 8. Yapılan düzeltmenin geçici düzeltme olduğu nasıl anlaşılır? 9. Küçük düzeltme yaparken dikkat edilecek hususlar nelerdir? 10. Düzeltmelerin yerli kaynaklardan faydalanılarak yapıldığı... dan anlaşılır. Sayfa 26 / 254

27 SEYĐR YARDIMCILARI : FENERLER VE SĐS ĐŞARETLERĐ SEYĐR KĐTABI Denizde seyreden gemilere mevki bulmada yardımcı olmak için insanlar tarafından karaya veya denize yerleştirilmiş fenerler, şamandıralar, beaconlar, radio beaconlar, fener gemileri ve sis işaretleri veren cihazlar seyir yardımcıları olarak tanınırlar. Seyir yardımcıları iki şekilde sınıflandırılır. 1) Kullanıldıkları yere göre sınıflandırma a. Kara üzerindekiler. b. Deniz üzerindekiler. 2) Zamana göre sınıflandırma. a. Gündüz seyir yardımcıları. b. Gece seyir yardımcıları. Ayrıca seyir yardımcısı bünyesinde taşıdığı çeşitli özelliklerle bir kaç seyir yardımcısı görevinide yapar. Örneğin bir fener binası gündüz için bir beacondur, gece fenerdir. Gündüz ve gece sis işareti veren istasyon olabilir. Aynı bünyede bir radio beacon istasyonu olarak hizmet gösterecek bir telsiz vericiside bulunabilir Şamandıralar bir beacon değildir. Kara üzerinde monte edilmemiştir. Salması bulunur yani gezinebilir. Şamandıralar ancak kanal ve tehlike markalamada ve bazı özel hizmetlerde kullanılabilir. FENERLER : Denizde seyreden gemiler için en ideal seyir yardımcılarıdır.gece ve gündüz görülebilen büyük beaconlardır.seyirciye aşağıda açıklanan konularda yardımcı olurlar. 1) Bir tehlikenin varlığını belirtirler. 2) Bir limanın tanınmasını kolaylaştırırlar. 3) Mevki koyma olanağı sağlarlar. 4) Bir geçitin veya kanalın tanınmasını sağlarlar. 5) Seyir yapılan bölgede bulunan burun, ada, kayalık, geçitlerin tanınmasını sağlarlar. Fenerlerin yukarıda bahsedilen kullanma özelliklerine göre yapı tipleri ve karakteristikleri değişir. Fenerler çalışma şekline göre ikiye ayrılırlar. 1) Gardiyanlı Fenerler: Bekçili fenerler. 2) Gardiyansız fenerler: Otomatik fenerler. Fener kitapları otomatik fenerleri UNGORD kelimesinden gelen U harfi ile tanımlar. Fener binaları ya kağir veya çelik konstriksiyonlu beyaz veya renkli olabilir. Fenerler elektrik veya asetilen ile çalışırlar. Arkla çalışan fenerlerin menzilleri bir hayli uzundur. Türkiye sahillerinde bulunan fenerler için Fener ve Sis Đşaretleri Kitabında A' dan N' ye kadar çeşitli fener binası tipleri gösterilmiştir. FENERLER HAKKINDA EN AYRINTILI BĐLGĐYĐ FENER VE SĐS ĐŞARETLERĐ KĐTABINDA BULABĐLĐRĐZ. FENER TERĐMLERĐ : Sayfa 27 / 254

28 Bir fener verilen kerterizlerde sabit karakterini korumalıdır. Fenerler farklı görüntüler sergilerler. Sabit, Çakarlı, vs. gibi. Farklı oldukları görünüş özelliklerine göre Karakter ve karakteristiklerine bakılır. Başlıca karakteristikleri,gösterilen ışık ve karanlık aralıklarının süresi ile bazı hallerde ışık renklerinin sırasıdır. Kesintisiz veya karakteristiğinde bir değişiklik olmadan görülen fenerlere SABĐT FENERLER adı verilir. Normal olarak sabit fenerlerden başka tüm fenerler ışık ve karanlık aralıklarını peşpeşe verirler, tümü muntazam aralıklarla aynı şekilde tekrarlanır. Bu tür fenerlere RĐTMĐK FENERLER denir. Fenerin karakterine göre belli bir zaman aralığındaki ışık ve karanlık sürelerinin toplamına fenerin periyodu denir. Periyodun her elemanına (ışık ve karanlık) FAZ denir. Bir periyot içerisinde farklı renkler sergileyen ritmik fenerlere RENK DEĞĐŞTĐREN FENERLER denir. Renk değiştiren fenerin periyodu, tüm renk değişimlerini içine alan bir zaman aralığıdır. IŞIK ŞĐDDETĐ : Işık şiddeti değişmeye müsait ise veya farklı ise, iki veya fazla olarak dördüncü sütunda verilir. Normal menzilin kullanıldığı ülkelerde fenerler için ışık şiddeti verilmez. YÜKSEKLĐK : Ortalama yüksek su seviyesi veya ortalama yüksek su seviyesi ile fenerin tepe noktası arasındaki düşey uzaklık olup Admiralty Tide Tables'dan verilir. MENZĐL-IŞIK GÖRÜNÜŞÜ : Işık şiddeti meteorolojik görünüş ve gözlemcinin göz hassasiyetine göre, bir fenerin görülebileceği en büyük mesafedir. "Işık Menzili Grafiğine" bakınız. NOMĐNAL GÖRÜNÜŞ : Meteorolojik görünüş 10 deniz mili olduğu zamanki ışık menzilidir. Nominal menzil kullanan ülkeler Fransa, Đspanya, Korsika, Malta, Đtalya, Yunanistan, Romanya, Ukrayna,Rusya, Tunus, Cezayir ve Fas'dır. COĞRAFĐ GÖRÜNÜŞ : Arzın yuvarlaklığı, meteorolojik şartlar, gözlemcinin ve fenerin yüksekliğine göre fenerin görülebileceği en büyük mesafedir. "Coğrafi Görünüş Cetveline" bakınız. HAFĐF IŞIK : Atmosferdeki dağılmadan dolayı bir engelin sakladığı veya ufkun altındaki fenerden yayılan paklaklıktır. ANA FENER olanıdır. : Aynı veya bitişik destek üzerinde bulunan iki Fenerden büyük YARDIMCI FENER : Ana fener yanında veya üstünde bulunan ve seyirde özel olarak kullanılan fener. SEKTÖR FENERĐ : Ufuk düzleminde farklı renk ve karakterlerde değişik açılarda gözlenen fenerdir. REHBER FENERLER : Rehber hattında iki veya daha fazla fenerin birlikte kullanılmasıdır. Fenerler hattı "Lights in line" diye adlandırılan fenerler özel durumlar için sahaların sınırlarını, demirleme yerlerini, vs. hizasını markalar, takip edilecek istikameti işaretlemez. Sayfa 28 / 254

29 ĐSTĐKAMET FENERĐ :Tek bir rehber olup çok dar bir sektörü gösterir. Bu sektör ışık şiddeti az sektörle veya farklı renk veya karakterli sektörlerle takviye edilir. Đstikamet fenerleri "Lts in line" (Fenerler hattı) gibi sahaların sınırlarını markalamada kullanılır. Đstikamet fenerlerinin hareli bir tipi hizmete girmiştir. Sodyum ışıklandırma orta çizgide, gözlemcinin gördüğü siyah düşey çiz ginin bulunduğu hareli yüzeyde sarı bir zemin oluşturur; orta çizgide uzakta siyah oklara dönüşür, okların yönü tavsiye edilen rotaya dönüş için gereken rotanın değişmesini gösterir. DÜŞEY FENERLER : Farklı karakter ve görünüşle düşey (veya yatay, veya geometrik şekilde) kullanılan iki veya daha fazla fener. ARASIRA YANAN FENER : Yalnız gerekli olduğu zaman yanan fener: (a) Gelgit feneri, sadece gelgit zamanı yanar. (b) Balıkçı feneri, balıkcıların kullanması için gerektiğinde gösterilir. (c) Özel fener, özel makam tarafından kendi amaçlarına göre kullanırlar. Yedek fenerlerle acil fenerler arasında bir ayırım yapılmıştır. Birincisi normal olarak ana fenerin karakterini yansıtır fakat menzili daha az olup, genellikle büyük gardiyanlı istasyonlara yerleştirilir. YAPILARIN AÇIKLANMASI : Bir yapının renkli bölümü yatay ise "band" terimi düşey ise "çizgili" terimi kullanılır. Markalama spiral şeklinde ise "diyagonal çizgili" terimi kullanılır. Tepelik ve gündüz markalamaları diyagram halinde de kullanılabilir.diyagram halinde kullanıldığında hiç bir zaman kesitini gösteremez. SĐS ĐŞARETLERĐ : Sedanın atmosfer içinde değişik şekillerde hareket etmesi sebebi ile Sis Đşaretlerinde aşağıdaki hususların dikkate alınması gerekir: 1. Sis işaretleri değişik mesafelerden duyulabilir. 2. Bazı atmosferik şartlarda yüksek ve alçak tonda karışık sedalı sis işaretlerinden biri duyulmayabilir. 3. Sis istasyonu civarında zaman zaman sis işaretinin duyulmayacağı sahalar meydana gelebilir. 4. Đstasyondan görülmeyen bir mevkiide sis mevcut olması halinde sis işareti verilmeyebilir. 5.Bazı sis işareti vericileri sis meydana gelir gelmez çalıştırılmayabilir. Bu sebeplerden dolayı Denizcilerin sis işaretlerine hiçbir zaman tam olarak güvenmemeleri gözcülerin gemi gürültülerinin duyulmayacağı mevkiilere konmasına önem verilmelidir. Tecrübeler makineler çalışırken sis işaretlerinin güverte veya köprü üstünden duyulmadığını, gemi durduğu zaman duyulabileceğini göstermiştir. Sis işaretleri vericileri çeşitli tip ve güçte olup, liman yaklaşmalarında ve giriştekiler büyük fener istasyonundakilerden ve fener dubalarından daha zayıftır. Yedek vericiler gnellikle zayıftır. Bazı sis işereti vericileri iki veya daha fazla farklı perdeden ses karekteri oluşturur; bunlar 8. sütunda "2-ton", "3-ton" vs. olarak verilir. Diğer vericiler yüksek perdeden başlar alçak perde de son bulur; diğerleri sürekli değişen perdeden ses çıkarırlar bunlar "titrek ton" dadırlar. Sayfa 29 / 254