Medizinisches Wörterbuch Deutsch Türkisch / Türkisch Deutsch

Transkript

1

2

3 Medizinisches Wörterbuch Deutsch Türkisch / Türkisch Deutsch

4 Hüseyin Kavala Medizinisches Wörterbuch Deutsch Türkisch / Türkisch Deutsch 2. überarbeitete und erweiterte Auflage Genişletilmiş, gözden geçirilmiş ve güncelleştirilmiş 2. Baskı 123

5 Hüseyin Kavala Speyer ISBN Auflage Springer Medizin Verlag Heidelberg Bibliografische Information der Deutschen Nationalbibliothek Die Deutsche Bibliothek verzeichnet diese Publikation in der Deutschen Nationalbiblio grafie; detaillierte bibliografische Daten sind im Internet unter abrufbar Dieses Werk ist urheberrechtlich geschützt. Die dadurch begründeten Rechte, insbesondere die der Übersetzung, des Nachdrucks, des Vortrags, der Entnahme von Abbildungen und Tabellen, der Funksendung, der Mikroverfilmung oder der Vervielfältigung auf anderen Wegen und der Speicherung in Datenverarbeitungsanlagen, bleiben, auch bei nur auszugsweiser Verwertung, vorbehalten. Eine Vervielfältigung dieses Werkes oder von Teilen dieses Werkes ist auch im Einzelfall nur in den Grenzen der gesetzlichen Bestimmungen des Urheberrechtsgesetzes der Bundesrepublik Deutschland vom 9. September 1965 in der jeweils geltenden Fassung zulässig. Sie ist grundsätzlich vergütungspflichtig. Zuwiderhandlungen unterliegen den Strafbestimmungen des Urheberrechtsgesetzes. Springer Medizin Verlag springer.de Springer Medizin Verlag Heidelberg 2008 Die Wiedergabe von Gebrauchsnamen, Warenbezeichnungen usw. in diesem Werk berechtigt auch ohne besondere Kennzeichnung nicht zu der Annahme, dass solche Namen im Sinne der Warenzeichen- und Markenschutzgesetzgebung als frei zu betrachten wären und daher von jedermann benutzt werden dürften. Produkthaftung: Für Angaben über Dosierungsanweisungen und Applikationsformen kann vom Verlag keine Gewähr übernommen werden. Derartige Angaben müssen vom Anwender im Einzelfall anhand anderer Literaturstellen auf ihre Richtigkeit überprüft werden Planung: Dr. Rolf Lange, Heidelberg Projektmanagement: Hiltrud Wilbertz, Heidelberg Einbandgestaltung: deblik, Berlin Satz: wiskom e.k., Friedrichshafen SPIN: Gedruckt auf säurefreiem Papier 19/2119 wi

6 Für Selma

7 Vorwort In Deutschland leben heute 2,8 Millionen Menschen mit familiären Wurzeln in der Türkei. Im Krankheitsfall können diese Menschen eine besondere Herausforderung für die Kommunikation zwischen Arzt und Patient bedeuten. In Deutschland ist es wesentlich verbreiteter, gesundheitliche Beschwerden zu schildern und wahrgenommene körperliche Veränderungen mitzuteilen als im türkischen Kulturkreis. Hier erwarten Patienten häufig eine Diagnose ohne Patientenbeteiligung. Das unterschiedliche Verhalten in der Interaktion verunsichert Arzt und Patienten. Der Umgang mit Krankheit ist generell kulturabhängig. Dies gilt für eine ganze Bandbreite relevanter Themen: Prophylaxe, Ernährung, Lebensstil, Krankheitserfahrung, -erklärung und -behandlung. Zugleich sind Migranten besonderen gesundheitlichen Belastungen und Gefährdungen ausgesetzt. Die Ursachen sind zu einem nicht unerheblichen Teil im Migrationsverlauf selbst zu suchen. Die sich schnell ändernden Lebensumstände im Migrationsprozess beinhalten eine Fülle gesundheitlicher Belastungen und Gefährdungsmomente für Körper und Psyche. Migration birgt in den verschiedenen Phasen von Entscheidung, Flucht/Reise, Trennung und Einrichten in der neuen Umgebung nicht nur kurzfristig sehr hohe Gesundheitsrisiken, sondern auch eine latente Gefährdung, die sich nicht selten erst nach Jahren in gesundheitlichen Beeinträchtigungen niederschlägt. Im Krankheitsfall potenzieren sich die Probleme und Stressoren und ihre Auswirkungen, da die eingeübten Bewältigungsverfahren eingeschränkt sind und soziale Interaktionsformen nicht greifen können. Die Einschränkung individueller Bewältigungskompetenzen, wie Sprache und Verhaltensnormen, der wachsende Kontrollverlust über die nähere Umwelt und die eigene Person wirken destabilisierend. Ein zentrales Problemfeld in der Arzt-Patienten-Beziehung liegt bei den

8 Migrantinnen und Migranten aus der Türkei nach wie vor in den sprachlichen Barrieren bei Zuwanderern der ersten Gastarbeitergeneration in verschärfter Form. Gerade bei ihnen gehen Sprachprobleme und kulturelle Fremdheit mit einer erhöhten Krankheitsanfälligkeit einher. Das vorliegende Werk kann ein Beitrag dazu sein, zumindest einen Teil dieser Probleme anzugehen, indem zunächst die verbale Kommunikation mit Patientinnen und Patienten aus der Türkei wesentlich erleichtert und verbessert wird. Es ist ein wichtiges Hilfsmittel für Ärzte mit Patienten türkischer Herkunft sowie gleichermaßen für die Patienten. Prof. Dr. Faruk Şen

9 Önsöz Almanya da bugün için ailevi kökeni Türkiye de olan 2,8 Milyon insan yaşamaktadır. Hastalık durumunda bu insanlar, doktor ile hasta arasındaki komünikasyonda önemli bir sorun oluşturabilirler. Almanya da sağlıkla ilgili şikayetleri anlatmak ve vücutta farkedilen değişiklikler hakkında konuşmak, Türk kültür çevrelerinde olduğundan daha çok yaygındır. Türk hastalar sıkça hallerde hastanın katkısı olmadan bir teşhis beklentisi içindedirler. İşte iki kesim arasındaki ilişkideki bu değişik davranış, doktoru da hastayı da şüphe içine düşürebilmektedir. Hastalıkla uğraş ve yaşam, genellikle kültüre bağlıdır. Bu unsur birçok önemli konular için geçerlidir: Profilaksi, beslenme, yaşam tarzı, hastalık tecrübesi, izahı ve tedavisi. Öte yandan göçmenler, özel sıhhi problemler ve tehlikelerle karşı karşıyadırlar. Bunların kaynakları, önemli derecede göç sürecinin kendinde aranmalıdır. Bu sürece bağlı olarak çabuk değişen yaşam şartları, vücutsal ve ruhsal açıdan bir dizi sağlık problemi ve tehlike unsurlarını içermektedir. Karar verme, kaçış/seyahat, ayrılık ve yeni çevreye yerleşim devrelerinde göç kısa süreli çok önemli sağlık riski getirmekle kalmaz, ayrıca pek ender sayılmayan vakalarda sağlığa etki eden bu unsurların ilk belirmelerinden ancak uzun yıllar sonra kendini gösteren gizli tehlikeleri de içerir. Herhangi bir hastalık durumunda bu problemler ve stres faktörleri, etkileri artarak kendini belli ederler, çünkü üstesinden gelebilme hususunda öğrenilen yöntemler sınırlıdır ve sosyal interaksiyon şekilleri etkilerini gösteremez. Kişisel olarak sorunların üstesinden gelebilme kabiliyeti, örneğin dil ve davranış normları, yakın çevreyi kontrol kaybı ve de kişinin kendisini kontrol edebilmedeki kayıplar, insanı destabilize eden şekilde kendilerini gösterirler. Türk göçmenlerin doktorla hasta arasındaki ilişkilerin önemli sorun odaklarından biri, eskiden olduğu gibi bugün de dile bağlı engellerdir.

10 Bu durum birinci misafir işçi neslinden gelen göçmenlerde daha yoğun olarak belirmektedir. Özellikle bu insanlarda dil problemleri ve kültürel yabancılık, daha yüksek derecede hastalığa tutulma eğilimine paralel olarak gözlenmektedir. Eldeki eser, önce Türk hastalarla dil bakımından anlaşmayı bayağı hafifletme ve kolaylaştırma yoluyla, yukarıda dokunulan problemlerin en azından bir kısmını çözmeye katkıda bulunabilir. Bu kitap, Türk kökenli hastaları bulunan doktorlar için ve aynı derecede hastaların kendileri için önemli bir yardımcıdır. Prof. Dr. Faruk Şen

11 Danksagung Für die Unterstützung bei der Bearbeitung der zweiten Auflage bedanke ich mich besonders bei: Bu kitabın ikinci baskı hazırlıklarında benden yardımlarını ve desteklerini esirgemeyen dostlarıma teşekkür ederim. Prof. Dr. Nermin Olgun Marmara Universität Istanbul (Marmara Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Haydarpaşa / İstanbul) Uzm. Hemş. Selda Çelik Universität Istanbul, Medizinische Fakultät (Istanbul Üniversitesi Istanbul Tıp Fakültesi Iç Hastalıkları Anabilim Dalı Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bilim Dalı) Necla Özdemir-Şahin Mehmet Emin Şahin Fachärzte für Allgemeinmedizin Sandhoferstr Mannheim Dr. med. Semra Güneş-Yiğit Tıp Dr. Ismet Yiğit (Ege Univ. Izmir) Fachärzte für Allgemeinmedizin L13, Mannheim

12 Deutsch Türkisch Almanca Türkçe

13 Adduktion 3 A Abdomen n abdomen [karın bölgesi] Abend m akşam Abendessen n akşam yemeği abends akşam vaktinde Abführmittel n müshil (diare, ishal) ilacı [kabızlığa karşı ilaç] Abgeschlagenheit f halsizlik, yorgunluk, bitkinlik abhängig bağımlı Abhängigkeit f bağımlılık Abhilfe f çare [derman] abhören steteskop (kulaklık) yardımıyla dinleyerek muayene etmek abklingen hafiflemek, azalmak abkühlen soğutmak [serinlendirmek] Ablauf m akış, seyelan ablehnen reddetmek ableugnen inkar etmek abmagern zayıflamak [kilo kaybetmek] Abmagerungskur f zayıflama rejimi, diyeti abnabeln bebeğin göbeğini kesmek abnehmen zayıflamak [kilo vermek] Abneigung f karşıtduygu [tiksinme, nefret] Abortus m abortus [çocuk düşürme, düşük] Abrasio f abrasio [küretaj] Abrechnung f hesap [fatura] Abrechnungsschein m hesap kağıdı Absage f ret Absage erteilen ret cevabı vermek [reddetmek] absaugen emmek [hava-sıvı çekmek] Abschied m veda abschneiden kesmek abschnüren sımsıkı bağlamak abschwellen şişkinliğin inmesi absehbar sonu görülebilen Absicht f niyet [maksat, hedef, kasıt] absorbieren absorbe etmek [emmek] Absorption f absorbsiyon [emilme, emilim] abstillen bebeği memeden kesme Abstinenz f abstinens [yoksunluk, uzak durma] Abszess m abse [doku içinde iltihap veya cerehat oluşması] abtasten yoklamak Abtransport m nakletmek abtreiben çocuk aldırmak [küretaj yapmak, olmak] Abtreibung f çocuk aldırma [küretaj] Abwehrkräfte pl vücut direnci Acarbose f acarboz [şeker hastalığında kullanılan, ağız yolu ile alınan ve kan şekerini düşüren bir ilaç türü] ACE-Hemmer m ACE inhibitörü [tansiyon düşürücü bir ilaç türü] Achillessehne f topuk kirişi Achselhöhle f koltuk altı Achselschweiß m koltuk teri acht sekiz Adamsapfel m ademelması [erkeklerde boynun ön bölümünde görülen çıkıntı] Adaptation f adaptasyon [organların çevreye uyum sağlaması-örneğin göz] Adduktion f addüksiyon [kol A

14 4 Adenektomie A ve bacakların mediyan hatta yaklaşması] Adenektomie f adenektomi [bir salgı veya lenf bezinin, cerrahi olarak çıkarılması] Adenitis f adenit [lenf bezlerinin akut veya kronik iltihaplanması] adenoid adenoid [geniz eti] Adenokarzinom n adenokarsinom [bez kanseri] Adenom n adenom [normal bez hücresini andırır şekilde bir salgıbezinde gelişen iyi huylu tumör] Ader f damar Adhäsion f adezyon [iki organın birbirleriyle yapışması] adipös obez [şişman] Adipositas f obezite [şişmanlık, fazla kiloluluk] Adoleszenz f adolesan [buluğ yada erginlik çağı] adoptieren adopte etmek [evlat edinmek] Adoption f adopsiyon [evlat edinme] Adrenalin n adrenalin [böbrek üstü bezlerinin iç kısımları tarafından salgılanan bir hormondur] Adresse f adres Adsorption f adsorpsyon [serbest ve çözünmüş bir maddenin zayıf ya da güçlü bir bağla diğer bir maddenin yüzeyinde bağlanması] Adventitia f adventisya [doku katmanı, damar veya bir organın en diştaki fibröz tabaka] Adynamie f adinami [kas zayıflığı] Aerophagie f aerofaji [yemek borusu ve mideye giren havanın bir miktarının bilinç dışı yutulması] Aerophobie f aerofobi [hava ceryanlarından korkan] Aerosol n aerosol [hava veya gaz içinde süspansiyon şeklinde tutulan katı veya sıvı partiküller içeren basınçlı sistem] Aerotherapie f aeroterapi [hava ile iyileştirme formu] After m makat [anüs] Afterjucken n makat kaşıntısı Agenesie f agenezi [herhangi bir organın olmayışı, bulunmaması] Aggression f agresyon [saldırganlık, öfkeli olmak, sataşan] aggressiv agresif [saldırgan] Agnosie f agnozi [sensorial/duyusal yetmezlik sonucu tanıma yeteneğinin kaybolması] Agonie f agoni [ölüm mücadelesi] Agoraphobie f agorafobi [toplum, alan, meydan korkusu] Agranulozytose f agranulositoz [kanda granüloz lökositlerin aşırı azalması] AIDS-Infektion f AIDS enfeksiyonu AIDS-Test m AIDS testi Akademie f akademi Akapnie f akapni [kanda karbondioksit azlığı] Akklimatisation f aklimasyon [uyum, çevre ve iklim şartlarında fizyolojik uyum gösterme] Akkommodation f akomodasyon [gözlerin değişik uzaklıklara uyum sağlaması] Akne f akne [yüz, omuzlar, sırt ve göğüsteki yağ bezleriyle ilgili kronik bir deri hastalığıdır] Akrodermatitis f akrodermatit [El ve ayak derisinin iltihaplanması] Akromegalie f akromegali [beyin

15 Ambulanzpersonal 5 tabanında bulunan hipofiz bezinin önbölümünün aşırı çalışmasına bağlı bir durumdur] Aktion f aksiyon Aktivität f aktivite aktuell aktüel [güncel] Akupunktur f akupunktur [belirli noktalara özel iğneler batırılarak yapılan bir tedavi şekli] akut akut Alarm m alarm Alarmglocken pl tehlike çanları [tehlike işareti] Alarmzeichen n alarm göstergesi Albumin n albümin [suda çözülen basit protein türü] Albuminurie f albüminüri [albüminin idrar yoluyla atılması] Aldosteron n aldosteron [yan böbrek hormonu] Alexie f aleksi [okuma zorluğu, kelimeleri okuyamama] Algophobie f algofobi [ağrıdan aşırı derece korkmak] Alkali n alkali [Ph nın 7 nin üzerinde olma durumu, baz özellik] Alkalose f alkaloz [plazmanın asitbaz dengesinin bozulmasıyla ph nın7,4 üstünde olması] Alkohol m alkol alkoholfrei alkolsüz alkoholfreies Getränk n alkolsüz içecek alkoholhaltig alkollü Alkoholiker m alkolik alkoholisches Getränk n alkollü içecek Alkoholismus m alkol bağımlılığı Alkoholspiegel m kandaki alkol miktarı / düzeyi Alkoholtest m alkol testi Alkoholumschlag m alkollü sargı bezi Alkoholuntersuchung f alkol muayenesi Alkoholvergiftung f alkol zehirlenmesi Allergen n alerjen [alerji yapan madde] Allergie f alerji Allergietest m alerji testi allergisch alerjik allgemein genel Allgemeinarzt m pratisyen doktor Aloe Vera f aloe vera Alopezie f alopesi [saçların veya kılların tamamen dökülmesi] Alptraum m kâbus [korkulu rüya] alt werden ihtiyarlamak, yaşlanmak Altentreff m yaşlıların buluşma yeri Alter n yaş Alteration f alterasyon [değiştirmek, değişime uğramak] Altersdiabetes m yaşlılık ile ortaya çıkan diyabet hastalığı Alterserscheinung f yaşlanma belirtisi Altersheim n huzurevi [yaşlılar evi] Alterskrankheit f yaşlılık hastalığı Altersversicherung f yaşlılık sigortası Alterungsprozess m yaşlanma süreci Alzheimer-Krankheit f alzheimer hastalığı Amalgam n amalgam Amastie f amasti [memesiz doğma] ambulante Behandlung f ayakta tedavi ambulanter pflegerischer Dienst m evde hasta bakım servisi Ambulanz f ambulans Ambulanzpersonal n ambulans personeli A