BAŞBAKAN İSMET İNÖNÜ NÜN ZONGULDAK KÖMÜR HAVZASI ZİYARETİNİN TÜRK BASININA YANSIMALARI. Hasan KARAKUZU Yücel NAMAL

Transkript

1 1 BAŞBAKAN İSMET İNÖNÜ NÜN ZONGULDAK KÖMÜR HAVZASI ZİYARETİNİN TÜRK BASININA YANSIMALARI Hasan KARAKUZU Yücel NAMAL Özet Osmanlı Devleti döneminde ihmal edilen Zonguldak kömür havzası, Türkiye Cumhuriyeti nin kurulmasından sonra millileştirilerek Türk sanayisinin enerji kaynağı olarak ekonomideki önemi gittikçe artmıştır. Bu yönüyle Zonguldak diğer iller arasında önemli bir konuma sahiptir. Türkiye Cumhuriyeti devlet adamları kömür havzasının ıslahıyla yakından ilgilenerek ekonomik alandaki etkisini daha da arttırabilmek amacıyla Karaelmas diyarı olarak bilinen Zonguldak a birçok defa ziyarette bulunmuşlardır. Bu bağlamda İsmet İnönü de birçok defa Zonguldak kömür havzasına ziyarette bulunmuştur. Bu çalışmamızda Başbakan İsmet İnönü nün Kasım 1933 tarihleri arasındaki Zonguldak, Kdz. Ereğli, Gelik ve Kozlu maden ocaklarını ziyareti incelenmiştir. Bu ziyaretle kömür ihracatının arttırılması ve Türk sanayisinde kullanılabilmesi için ne gibi tedbirler alınması gerektiği ortaya konulmuştur. Ayrıca Türk kömürünün İstanbul, İzmir ve Ankara gibi büyük şehirlerde ısınmada odunun yerini alması için ne gibi çalışmalar yapılması gerektiği üzerinde de durulmuştur. Böylece bu ziyaret, Zonguldak kömürünün Türk ekonomisindeki yerinin çok önemli olduğunu göstermiştir. Anahtar Kelimeler: İsmet İnönü, Zonguldak Kömür Havzası, Türkiye Cumhuriyeti, Karaelmas. The Reflections Of The Coal Field Visit Of Prime Misiter Inönü On The Turkish Media. Abstract Zonguldak coal field, disregarded during the Ottoman Empire period, was nationalized and its significance in the economy grew as an energy source of Turkish industry after the establishment of Republic of Turkey. In this sense, Zonguldak has an important position among the other cities. Statesmen of Turkish Republic have been closely involved with the reclamation of Zonguldak coalfields and visited Zonguldak, also known as Realm of Black Diamond, several times on the purpose of increasing its power within economy. In this concept Ismet Inönü visited Zonguldak coalfields many times. In this study, the visits by Ismet Inönü to the coalfields of Zonguldak, Eregli of Black Sea, Gelik and Karadon dated between 17 and 19th November 1993 is analysed. The visit manifested the required precautions as to using coal in Turkish industry and increasing coal export. In addition what sort of actions is ought to be taken in order for Turkish coal to replace wood in terms of heating in big cities like Istanbul, Izmir and Ankara is also elaborated. Thus, this visit showed that Zonguldak coal held a very important place in Turkish economy. Key words: Ismet Inönü, Zonguldak Coal Field, Republic of Turkey, Black Diamond. Giriş Sanayi devrimiyle beraber buharla çalışan makinelerin gemilerde kullanılmaya başlanmasından sonra, buhar elde edilebilmesi için maden kömürüne olan ihtiyaç süratle artmıştır. Bu sırada Osmanlı Devleti nde buharla çalışan makinelerden Tophane, Darphane ve özellikle Donanma da faydalanılması üzerinde çalışılmasına rağmen bu uzun süre mümkün olamamıştır. III. İnkılap Tarihi Okutmanı, Bülent Ecevit Üniversitesi. Yrd. Doç. Dr,, Bülent Ecevit Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fak. Tarih Bölümü Öğretim üyesi

2 2 Selim döneminden sonra İngiltere den her yıl bir miktar maden kömürü satın alınarak, asrın getirdiği yeni ilerlemelerden kısmen de olsa yararlanılması süreci başlamıştır. 1 Kömürün dünyada yavaş yavaş önem kazanması dolayısıyla Osmanlı Devleti nde kömüre olan ihtiyaç artmıştır. Kömürün Osmanlı Devleti nde bulunmasıyla ilgili çeşitli görüşler vardır. Bunlardan ilki, kömüre ilk kez Bolu Sancağı nın Kdz. Ereğli kazası sahilinde bir tesadüf sonucu karşılaşıldığını, 2 ikinci görüş kömürün ilk kez Hacı İsmail oğlu tarafından bulunduğunu, 3 üçüncü görüş kömürün 1829 yılında Uzun Mehmet tarafından bulunduğunu ileri süren görüştür. 4 Kömürün kimin tarafından bulunduğu meselesi bu yönüyle uzun bir süre daha tartışılmaya devam edecektir. Sultan Abdülmecit in saltanatı sırasında kömür bulmak için Kdz. Ereğli ye gönderilen bir heyet tarafından ilk kömür damarlarının bulunmasının ardından Havza nın sınırlarını tespit eden mazbatanın Darphane Nazırı Müşir Tahir Paşa aracılığıyla saraya takdim edilmesiyle 1848 yılında kömür madenlerinin işletilmesine başlanmıştır. 5 Zonguldak Kömür Havzası yılları arasında Has Hazine İdaresi, yılları arasında Deniz İdaresi altında işletilmiştir. Zonguldak Kömür Havzası nda üretilen kömürün 1882 yılında %40 ının yurt dışına ihraç edilmesine devlet tarafından izin verildikten sonra havza, yabancı sermaye akınına uğradı. Fransız sermayeli Ereğli Şirket-i Osmaniyesi nin 1893 yılında kurulması ve daha sonra İtalyan sermayeli Türk Kömür Madenleri Şirketi nin kurulmasıyla havzanın önemi gittikçe artmıştır. 6 Böylece de Zonguldak-Kdz. Ereğli Kömür Havzası 43 milyona yakın bir gelirle Osmanlı Devleti nin en önemli madencilik bölgesi haline geldi yılları arasında Nafia İdaresi, Havza-i Fahmiye Müdüriyeti Teşkilatı, Ticaret, Ziraat ve Maadin Nezareti tarafından idare edilmiştir. Mütareke döneminde Zonguldak Kömür Havzası Fransız kuvvetleri tarafından işgal edilmiş, idaresi de merkezi İstanbul da kurulan İtilaf Devletleri Kömür Komisyonu nun emrine geçmiştir. 8 Görüldüğü üzere Havzanın bu ekonomik öneminden dolayı Zonguldak, 1896 yılında ilçe, 1920 yılında sancak ve 1924 yılında il olmuştur. 9 Milli Mücadele döneminde TBMM Hükümeti ekonomik öneminden dolayı bölgeye yakın ilgi göstermiştir. Bunun sonucunda 15 Ağustos 1920 de ilk kanun, 28 Nisan 1921 tarihinde Zonguldak ve Ereğli Havza-i Fahmiyesinde Mevcut Kömür Tozlarının Amele Menafi-i Umumiyesine Olarak Füruhtuna Dair Kanun ve 10 Eylül 1921 tarihinde Ereğli Havza-i Fahmiyesi Maden Amelesinin Hukukuna Müteallik Kanun ları çıkarmıştır. 10 T.B.M.M Hükümeti bu kanunları çıkartmakla Havzaya verdiği önemi net olarak göstermiştir. Cumhuriyetin ilanından sonra da Zonguldak taki Havza-i Fahmiye Müdiriyeti Teşkilatı muhafaza edilmiş, ancak 1939 da bu idarenin görevleri Mıntıka İktisat Müdürlüğü ne devredilmiştir. 11 Cumhuriyet Hükümeti Havza da milli sermaye ile kurulan şirketlerin önemli bir rol oynayabilmesi için İş Bankası tarafından kurulan Türkiş, Kömüriş, Kilimli Anonim Şirketleri vasıtasıyla bölgede çalışmalarını gerçekleştirmiştir. 12 Böylece Zonguldak Kömür Havzasında millileştirme politikasının ilk adımı başarıyla gerçekleştirilmiştir. Cumhuriyet dönemiyle birlikte devlet adamları Zonguldak Maden Havzası nın ekonomik, coğrafi ve stratejik öneminden dolayı sıklıkla Havza ya ziyaretlerde bulunmuşlardır. Bu ziyaretlerden bazıları şunlardır: Maliye Bakanı Hasan Saka 25 Mart 1923 te, İmar ve İskân Bakanı 1 Bahri Savaşkan, Zonguldak Maden Kömürü Havzası Tarihçesi , Türkiye Taşkömürü Kurumu, Eğitim Daire Başkanlığı Yayını: 59, Zonguldak 1993, s Ekrem Murat Zaman, Zonguldak, İnsan, Mekân, Zaman, TMMOB Mühendisleri Odası Yayınları, Zonguldak 2012, s Ahmet Ali Özeken, Ereğli Kömür Havzası Tarihi , Kenan Matbaası, İstanbul 1944, s ; Zonguldak Maden Kömür Havzası Tarihçesi, s Savaşkan, s Savaşkan, s Doğu Karaoğuz, Kuvayı Milliye Ruhuyla Bir Ömür, Truva Yayınları, İstanbul 2011, s E. Atilla Aytekin, Zonguldak- Ereğli Kömür Havzası İşçileri , 1.Basım, Yordam Kitap, İstanbul 2007, s Özeken, s ; Aytekin, s Hamit Kalyoncu, Kömürde Açan Çiçek, Pervaz Yayınları, Ankara 2005, s. 159; Karaoğuz, s Aytekin, s Özeken, s Özeken, s. 23.

3 3 Celal Bayar 1 Haziran 1926 da, Ziraat Bakanı Hayri Bey 6 Aralık 1928 de, İktisat Bakanı Rahmi Bey 24 Haziran 1928 de, Nafia Bakanı Recep Bey 8 Ağustos 1930 da, Genelkurmay Başkanı Fevzi Çakmak Paşa 9 Temmuz 1931 de, İçişleri Bakanı Şükrü Kaya 19 Ağustos 1931 de ziyaret ve incelemelerde bulunmuşlardır. Ayrıca C.H.P parti örgütünden milletvekilleri Cevat Abbas Bey, Halil Bey, Hasan Cemal Bey, Saffet Bey, Dr. Cemal Bey, Memduh Şevket Bey, Mahmut Bey, Yunus Nadi Bey in yanı sıra çeşitli yıllarda müsteşarlar, genel müdürler, yazarlar, bilim adamları ve iş grupları Zonguldak Kömür Havzası na gelerek uzun tetkikler yaparak devam eden çalışmalar hakkında bilgi almışlardır. 13 Bu ziyaretlerin en önemlilerinden birisi de 26 Ağustos 1931 tarihinde Cumhurbaşkanı Gazi Mustafa Kemal Atatürk ün yaptığı ziyarettir. Atatürk bu ziyaretinde Üzülmez Kömür Ocakları bölgesine giderek yetkililerden kömür havzası, kömür üretimi ve çalışmalar hakkında bilgi almıştır. 14 Bu ziyaretler arasında 1933 yılında İsmet İnönü nün başbakan sıfatıyla yaptığı ziyaret ve sonrasındaki gelişmeler bölge açısından ayrı bir öneme sahiptir. 1. İsmet İnönü nün Zonguldak Ziyareti Ve İncelemeleri Atatürk hükümetleri döneminde Zonguldak Kömür Havzasına önem verildiğini, bu hükümetler döneminde madencilikle ilgili yapılan kanuni düzenlemelerden ve İnönü nün başbakan sıfatıyla sıklıkla bölgeye yaptığı ziyaretlerden anlamaktayız. Bu bağlamda yaptığı ziyaretlerden birisi de 1933 yılında yaptığı ziyarettir. İsmet İnönü 1930 yılında Zonguldak a geleceğini vadetmesine rağmen bu ziyaret ancak 1993 yılında gerçekleşmiştir. 15 Zonguldak milletvekillerinin 14 Kasım 1933 tarihli telgrafıyla Başbakan İsmet İnönü nün iki güne kadar Zonguldak a geleceği haber verildikten sonra Zonguldak ve Kdz. Ereğli de sokaklar, liman ve maden ocakları bölgesi defneler, bayraklar ve taklarla donatılarak karşılama hazırlıkları yapılmıştır. 16 Başbakan İsmet İnönü ve beraberinde İktisat Bakanı Celal Bayar ın yapacağı Zonguldak Kömür Havzası ziyareti şehirde büyük bir ilgi uyandırmış, madenciler ve kömür tüccarları bu ziyaretin çok iyi sonuçlar vereceği düşüncesine sahip idi. Bu gezi nedeniyle madenciler ve kömür tüccarları havzanın gelişimi ve madenciliği ilgilendiren konular hakkında Başbakan a ve İktisat Bakanına bilgi vermeye hazırlanmışlardır. 17 İsmet İnönü yü karşılamak üzere Zonguldak Valisi Halit ve Fırka Reisi Mithat Akif, Maden Müdde-i Umumu İsmail Hakkı, Emniyet Müdürü Osman Münir, Orman Müdürü Bekir Sıtkı, Baytar Müdürü Muhittin, Ziraat Memuru Cevdet, Vilayet Daimi Encümeni Azası ndan İbrahim Ethem ve Tahir Karauğuz, Fırka Reisi Süreyya Rıfat, İş Bankası Müdürü Kemal ve Türkiş Şirketi Umum Müdürü Esat, Yardımcısı Sait Bey ve diğer eşraftan oluşan bir heyet motorlarla Kdz. Ereğli ye gitti. 18 İsmet İnönü yü taşıyan Ege vapuru Kdz. Ereğli açıklarında göründüğünde limanda bulunan bütün gemiler, vapurlar düdüklerini çalarak gelen heyeti selamladı. Şehrin her tarafında Yaşa, varol, hoş geldiniz sesleri dalgalanıyordu. 19 Başbakan İsmet İnönü ile birlikte; İktisat Bakanı Celal Bayar, Bolu Milletvekili Falih Rıfkı, Milletvekili Asım, Kalemi Mahsus Müdürü Vedit, Sümer Bank Müdürü Nurallah Esat, Zonguldak Milletvekili Rıfat 20, Ragıp, Esat ve Hasan, Milliyet gazetesi başyazarı Siirt Milletvekili Mahmut, Vakit başyazarı Artvin Milletvekili Doktor Cemal, Bilecik Milletvekili Salih Bey ile birlikte yaver ve doktorlarla ziyaretin notlarını tutan Sa dun ve Kemal Bey gelmiştir. 21 Başbakan İsmet İnönü ve İktisat Vekili Celal Bey in Zonguldak a gitmek üzere bindikleri Ege vapuru, güzel bir hava ve sakin bir denizde yoluna devam ettiği sırada ilginç bir olay 13 Yücel Namal, Atatürk ün Zonguldak Gezisi, İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları, Ankara 2010, s. 17; Yücel Namal, Atatürk'ün Zonguldak Kömür Havzası Gezisi (26 Ağustos 1931)", Türkiye 18. Kömür Kongresi Bildiriler Kitabı, Haziran 2012, Zonguldak, s Kalyoncu, s Bartın, Yıl: 5, Sayı: 240, 14 Nisan 1930, s Zonguldak, Yıl: 10, Sayı:383, 30 Son Teşrin 1933, s Akşam, Yıl: 16, No: 5426, 16 Teşrinisani 1933, s Zonguldak, Yıl: 10, Sayı: 383, 30 Son Teşrin 1933, s Cumhuriyet, Yıl: 10, No: 3426, 18 Teşrinisani 1933, s. 1; Zonguldak, Yıl: 10, Sayı: 383, 30 Son Teşrin 1933, s Hakimiyet-i Milliye, Yıl: 14, No: 4431, 18 İkinci Teşrin 1933, s Zonguldak, Yıl: 10, Sayı: 383, 30 Son Teşrin 1933, s. 2.

4 4 yaşanmıştır. 22 İsmet İnönü yü Zonguldak tan gelen heyetle beraber Kdz. Ereğli Kaymakamı Emin ve Belediye Başkanı İsmail Bey motorlarla gidip vapurda karşılamıştır. Zonguldak Valisi Halit Bey, İsmet İnönü ye: Zonguldak valisiyim. Şahsımın ve vilayet halkının zatı devletleri için mahfazai kalbimizde daima ruhumuz gibi sakladığımız muhabbet, minnet ve şükran duygularını arz için geldik. Hoş geldiniz, Paşam. diye hitap etmiştir. 23 İsmet İnönü, Kdz. Ereğli ye 17 Kasım 1993 Cuma günü gelmesinden sonra ilk olarak Kdz. Ereğli de Gülüç Deresi ile limanın içi gösterildikten sonra Hükümet Konağı, Belediye, Halk Fırkası ve yeni yapılan elektrik santrali gezdirildi. 24 İnönü, Kdz. Ereğli gezisi sırasında Mehmet Efendi nin kahvesine uğrayarak burada halkla sohbet etmiştir. Ardından halkın tezahürat ve alkışları arasında motora binip Kdz. Ereğli den ayrılarak 25 saat da Zonguldak a hareket etmiştir. 26 Başbakan İsmet İnönü 17 Kasım 1933 Cuma günü Zonguldak a geldikten sonra ilk görüşmelerini 18 Kasım 1933 Cumartesi günü Zonguldak C.H.F Kaza Reisi Hasan, Belediye Reisi Kadri, Bartın ve Devrek heyetleriyle yaparak bölgenin genel ve iktisadi durumu hakkında bilgi almıştır. 27 Ardından Halkevi binasına giderek binanın yeni yapılan kısımlarını gezmiştir. İsmet İnönü bu çalışmalardan çok etkilenerek CHF Reisini ve Vali Halit Beyi kutlayarak Bu bina, mühim bir eser olacaktır. Çok toplanmalı ve çok konuşmalıyız demiştir. Halkevinden çıktıktan sonra alkış yağmuru içinde liman tarafına dönerek mendireğin sonuna kadar gidip bütün tesisatı gözden geçirmiştir. Liman faaliyetleri, işçilerin çalışma tarzını yükleme ve boşaltma işleri dâhil her nokta üzerinde uzun uzadıya bilgi almıştır. 28 İsmet İnönü ve beraberindekiler otomobillerle Gelik maden bölgesine giderek maden ocağını iç ve dış olmak üzere bütünüyle incelemiştir. 29 İsmet İnönü, Gelik maden bölgesini gezdiği sırada bir amele ile konuşmuştur. Bu konuşmasında Paşa, ameleye yevmiye ücretlerini ve aylık kazançlarını sormuş; amele, İsmet Paşa ya gündeliklerinin elli kuruş olduğunu, aylık kazançlarının on lirayı bulduğunu söylemiştir. İsmet Paşa bölgeden ayrıldıktan sonra bu sırada orada bulunan ecnebi mühendis İsmet Paşa nın dinlediği ameleyi yazıhaneye çağırıp kendisine Sen bizi şikâyet edersin ha! Şimdi derdini dilediğine anlat! gibi hakaretler ederek yardımcısıyla birlikte ameleye dayak atıp işten atmıştır. 30 İsmet İnönü, 19 Kasım Pazar günü Türkiş şirketinin ocak bölgesine giderek kömür çıkarma faaliyetini ve ocağın bütün tesisatını inceledikten sonra uzmanlardan bilgi alarak saat da Kozlu da Kömüriş ve Türkmür şirketlerinin bütün tesislerini inceleyerek şirketlerin genel müdürlerinden maden işletme şekilleri, kömür üretimi ve işçileri hakkında bilgi almıştır. 31 İsmet İnönü, 19 Kasım 1933 Pazar günü saat da Zonguldak iskelesini dolduran halkın ve işçilerin arasından geçerek Gülcemal vapuruna binmiştir. İskelede Zonguldak Halkevi bandosu, polis, jandarma, izci, mektepliler, memurlar ve Zonguldak halkı tarafından selamlanarak uğurlanmıştır. 32 Başbakan İsmet İnönü, Zonguldak tan ayrılırken Gülcemal vapurunda Zonguldak gazetesine şu beyanatta bulunmuştur: 22 Ege vapurundaki yolculardan bir hanım sancılanmış ve iki erkek çocuk dünyaya getirmiştir. Çocuklardan birine İsmet, diğerine Celal ismi verilmiştir. Bu olay yolculuğu neşelendirmiş ve doğum yapan kadına hediyeler gönderilmiştir. Ayrıntılı bilgi için bkz; Cumhuriyet, Yıl: 10, No: 3426, 18 Teşrinisani 1933, s. 6; Akşam, Yıl: 26, No: 5427, 17 Teşrinisani 1933, s Zonguldak, Yıl: 10, Sayı: 383, 30 Son Teşrin 1933, s Cumhuriyet, Yıl: 10, No: 3426, 18 Teşrinisani 1933, s Zonguldak, Yıl: 10, Sayı: 383, 30 Son Teşrin 1933, s Hakimiyet-i Milliye, Yıl: 14, No: 4431, 18 İkinci Teşrin 1933, s Cumhuriyet, Yıl: 10, No: 3425, 17 Teşrinisani 1933, s. 3; Zonguldak, 30 Son Teşrin 1933, s. 2; Hakimiyet-i Milliye, Yıl: 10, No: 3428, 20 İkinci Teşrin 1933, s Zonguldak, Yıl: 10, Sayı: 383, 30 Son Teşrin 1933, s Cumhuriyet, Yıl: 10, No: 3425, 17 Teşrinisani 1933, s. 3; Zonguldak, Yıl: 10, Sayı: 383, 30 Son Teşrin 1933, s. 2; Hakimiyet-i Milliye, Yıl: 14, No: 4433, 20 İkinci Teşrin 1933, s Zonguldak, Yıl: 10, Sayı: 383, 30 Son Teşrin 1933, s Cumhuriyet, Yıl: 10, No: 3425, 17 Teşrinisani 1933, s. 3; Zonguldak, Yıl: 10, Sayı: 383, 30 Son Teşrin 1933, s. 2; Hakimiyet-i Milliye, Yıl: 14, No: 4433, 20 İkinci Teşrin 1933, s Hakimiyet-i Milliye, Yıl: 14, No: 4433, 20 İkinci Teşrin 1933, s. 5; Zonguldak, Yıl: 10, Sayı: 383, 30 Son Teşrin 1933, s. 3.

5 5 Kömür havzasını tanımak için iki üç gün çalıştım. Yerinde görüşlerim çok istifadeli oldu. Şehirle havzanın inkişaf halinde bulunan servet ve sanayii dikkati açık bir surette celbetmektedir. Geldiğimden çok memnun oldum. Kdz. Ereğli de, Kozlu da ve Zonguldak ta mütehassıs oldum. Büyük şirketlerde, madenci müteşebbislerde kömür havzasından en doğru bir surette istifade etmek için hissettiğim takayyüt havzanın inkişafı için çok iyi bir alamettir. Amelenin çalışkanlığı ve intizamı ayrıca dikkatimi celp etti. Her şeyden evvel maden ve sanayi ve mıntıkalarının terakkisi amelenin kabiliyetine bağlıdır. Kabiliyet dediğim zaman bilgi ve ihtisası, iyi nizamlı, geçimli işletmecilerle ahenk içinde çalışmak imkânlarını murat ediyorum. Bütün bu nokta-i nazarlardan intibaım müspettir. Zonguldak tan muhabbetle ayrılıyorum: Yakın zamanda tekrar görüşmek için. 33 İsmet İnönü Zonguldak ta gördüklerinden çok memnun kalarak ayrılmış ve havzanın öneminden dolayı tekrar geleceği vaadinde bulunmuştur. Başbakan İsmet İnönü ve İktisat Bakanı Celal Bey in Zonguldak Kömür Havzası ndan sonra Bakırköy ve Feshane fabrikalarını ziyaret etmeleri ülkenin sanayileşmesine son derece önem verdiklerini göstermektedir. Zonguldak ve çevresinde yerin altından çıkan karaelmasın ülke için çok büyük bir zenginlik kaynağı olduğu bilincindedir. Çünkü maden ocakları binlerce işçi ve aileyi yaşatan, ülkenin servetini dışarıya akmaktan koruyan çok faydalı işletmeler olarak faaliyetlerini sürdürmektedir İsmet İnönü nün Zonguldak Ziyaretinin Basındaki Yankıları 2.1.İsmet İnönü nün Zonguldak Ziyaretinin Ulusal ve Yerel Basındaki Yansımaları İsmet İnönü nün Zonguldak a gelişi ulusal ve yerel basında büyük yankı uyandırmış gazete manşetlerinde ve köşe yazılarında yer bulmuştur. Cumhuriyet Gazetesi bu ziyareti manşetine; Başvekilimiz Zonguldak havzasında tetkikat yapacak, Başvekilimize Zonguldak ta intizar, 35 İsmet Paşa bu sabah geliyor, Başvekilimizin Zonguldak seyahati bütün memleketi sevindirecek ehemmiyetli bir hadisedir; İsmet Paşa, İktisat Vekili Celal Beyle birlikte bu akşam İstanbul dan Zonguldak a hareket edecek, 36 İsmet Paşa dün şehrimizden geçerek Zonguldak a gitti, Başvekilimizi kömür havzasında iki gün kalarak dönmesi bekleniyor, 37 İsmet Paşa Hazretleri dün Kdz. Ereğli yi ziyaret ettikten sonra Zonguldak a vardılar, Zonguldak ta, 38 Başvekil Pş. Zonguldak ta ocakları gezdiler, Havzanın ve memleketin refahı için çok hayırlı tedbirlerin alınacağı günler uzak değildir, İsmet Paşa Hz. Kozlu ya gezdiler, Başmakalemiz Zonguldak ta memnuniyet uyandırdı, 39 Başvekilimizin Zonguldak ta mühim beyanatı, Başvekilimiz dün halkın tezahüratı arasında Zonguldak tan ayrıldı, Başvekilimiz akşam treniyle Ankara ya gidecek, 40 iktisadi hayatımızda yeni bir inkılabın başlangıcı, Başvekilimizin seyahati kömür havzamızın tarihine yeni bir istikamet verecek zamanın geldiğini gösteriyor 41 gibi başlıklarla taşımıştır. Böylece İsmet İnönü nün Zonguldak ta maden ocaklarını gezerek incelemelerde bulunacağından ve bu ziyaretin kömür üretimine yeni bir yön vereceğinden söz edilmiştir. Akşam Gazetesi nde; İsmet Paşa Zonguldak a gidiyor, Seyahatin kömür ticaretimiz için iyi neticeler vereceği ümit ediliyor, 42 Kdz. Ereğli limanı hakkında da tetkikat yapacak, 43 İsmet Paşa 33 Hakimiyet-i Milliye, Yıl: 14, No: 4433, 20 İkinci Teşrin 1933, s. 5; Cumhuriyet, Yıl: 10, No: 3428, 20 Teşrinisani 1933, s. 5; Akşam, Yıl: 16, No: 5430, 20 Teşrini Sani 1933, s. 2; Zonguldak, Yıl: 10, Sayı: 383, 30 Son Teşrin 1933, s. 1; İsmet İnönü Konuşma, Demeç, Makale, Mesaj ve Söyleşiler , Hazırlayan; İlhan Turan, TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları No: 98, Ankara 2003, s Cumhuriyet, Yıl: 10, No: 3428, 20 Teşrinisani 1933, s Cumhuriyet, Yıl: 10, No: 3423, 15 Teşrinisani 1933, s Cumhuriyet, Yıl: 10, No: 3424, 16 Teşrinisani 1933, s Cumhuriyet, Yıl: 10, No: 3425, 17 teşrinisani 1933, s Cumhuriyet, Yıl: 10, No: 3426, 18 Teşrinisani 1933, s Cumhuriyet, Yıl: 10, No: 3427, 19 Teşrinisani 1933, s Cumhuriyet, Yıl: 10, No: 3428, 20 Teşrinisani 1933, s Cumhuriyet, Yıl: 10, No: 3429, 21 Teşrinisani 1933, s Akşam, Yıl: 16, No: 5426, 16 Teşrinisani 1933, s. 1.

6 6 Zonguldak ta gördüklerinden çok memnun, 44 Başvekilin Zonguldak seyahati çok feyizli neticeler verecek, 45 Zonguldak ta büyük bir elektrik santrali inşa edilecek, hükümet kömür sarfiyatını arttırmak için mühim tedbirler alıyor 46 şeklinde haberler verilerek İsmet Paşa nın Zonguldak ziyaretinin, kömür üretimi için çok önemli olduğu vurgulanmıştır. Hakimiyet-i Milliye; İsmet Paşa hazretleri yollarda halkın büyük saygı ve sevgileri ile karşılandılar, Kdz. Ereğli büyük bayram yaptı, Başvekilimiz Kdz. Ereğli de candan tezahüratla karşılandı ve Zonguldak a hareket etti, Başvekilimiz Zonguldak ta, 47 Başvekilimiz dönüyor, Zonguldaklılar Başvekili coşkunca uğurladılar, kömür havzasını tanımak için iki üç gün çalıştım yerinde görüşlerim çok faydalı olduğu 48 şeklindeki başlıklarla İsmet İnönü nün Zonguldak ve çevresine gelişinin halk tarafından sevinçle karşılandığı bunun yanında ziyaretin Havza açısından çok iyi sonuçlar vereceği belirtilmiştir. Zonguldak Gazetesi; İsmet Paşa Hz. yakında geleceklerini va d buyurdular, Zonguldak ili günlerce sevinçle çalkalandı 49 başlığıyla yapılacak ziyaretin Zonguldak ve çevresinde memnuniyet uyandırdığından bahsetmiştir Köşe Yazarlarının Ziyaretle İlgili Değerlendirmeleri Başbakan İsmet İnönü nün 1933 yılındaki Zonguldak Kömür Havzası ziyareti Cumhuriyet, Milliyet ve Hâkimiyet-i Milliye gibi ulusal basın organlarında Yunus Nadi, Siirt Milletvekili Mahmut, Celal Zühtü ve Falih Rıfkı tarafından köşelerine taşınmış ve ziyaretin önemi hakkında yazılar yazılmıştır. Yunus Nadi, 16 Kasım 1933 tarihli Cumhuriyet gazetesindeki köşesinde İsmet İnönü nün Zonguldak ziyaretinin çeşitli nedenlerle gecikmiş olmasına rağmen bu ziyaretin gerçekleşmesinin kömür havzasında büyük memnuniyet uyandırdığını belirtmiştir. Yunus Nadi bu ziyaretin, kömür havzasının modern Türkiye nin kıymetli bir hazinesi olması sebebiyle bu kaynağın hiçbir sebep ve bahane ile ihmal edilmeyeceğini göstermesi açısından çok önemli olduğunu belirtmiştir. Nadi yazısında, Zonguldak ta her ton kömüre verilen her kuruş veya liranın bütün ülkenin faydasına kullanıldığından söz ederek kömür işletmelerinin arttırılması için ihtiyacımızdan fazla çıkacak kömürlerin ihraç edilmesi gerektiğini belirtmiştir. İsmet İnönü nün Zonguldak ı ziyaret etmesinin havzaya ve ülkeye büyük yararlar getireceği üzerinde de özellikle durmuştur. 50 Siirt milletvekili Mahmut Bey, 19 Kasım 1933 tarihli Milliyet gazetesindeki yazısında; Havza da görülen her iyi ve güzel işin Cumhuriyet devrinin eseri olduğu, bununla birlikte Zonguldak ve Kdz. Ereğli kömür havzasının ne zor mücadelelerden sonra alındığını öğrenmemiz gerektiğinden bahsetmiştir. Kömür meselesinin çözümü sırasındaki en önemli konuların şimendifer, liman inşaatı ve elektrifikasyon olduğuna dikkat çekmiştir. Kömür şirketlerinin dışarıya zararına yaptıkları satışın, üretim fiyatını biraz azaltmak ve ülkeye döviz kazandırmak için yapıldığından söz etmiştir. 51 Celal Zühtü Bey, 21 Kasım 1933 tarihli Cumhuriyet gazetesindeki değerlendirmesinde; İsmet İnönü ile İktisat Bakanı Celal Bey in Zonguldak a gelmesinin Kömür Havzası nın gelişmesi açısından yeni bir inkılâba başlangıç olduğuna dikkat çekmiştir. Havzanın I. Dünya Savaşına kadar dünya tarafından tanınmadığını ancak, Cumhuriyet dönemiyle birlikte öneminin giderek arttığını vurgulamıştır. Celal Zühtü Bey bu söylemlerini pekiştirmek amacıyla Zonguldak Kömür Havzasında; 1902 senesinde ton, 1922 yılında , 1933 yılında ton kömür çıkarıldığını ve bu durumun Cumhuriyetin her sahada meydana getirdiği ilerlemelerin bir sonucu 43 Akşam, Yıl: 16, No: 5427, 17 Teşrinisani 1933, s Akşam, Yıl: 16, No: 5430, 20 Teşrinisani 1933, s Akşam, Yıl: 16, No: 5431, 21 Teşrinisani 1933, s Akşam, Yıl: 16, No: 5458, 18 Kânunuevvel 1933, s Hakimiyet-i Milliye, Yıl: 13, No:4431, 18 İkinci Teşrin 1933, s Hakimiyet-i Milliye, Yıl: 13, No: 4433, 20 İkinci Teşrin 1933, s Zonguldak, Yıl: 10, Sayı: 362, 19 Nisan 1933, s Cumhuriyet, Yıl: 10, No: 3424, 16 Teşrinisani 1933, s Ayın Tarihi, 15 II-Teşrin-31 I.Kanun 1933, s. 64.

7 7 olduğunu ifade etmiştir. 52 Bu bağlamda Cumhuriyet idaresinin kömür üretimini 10 yılda % 400 arttırdığından dolayı üretim kabiliyetinin de 3 ila 3.5 milyon tona yükseldiğini ve daha da yükseleceği öngörüsünde bulunmuştur. 53 Ayrıca yabancı ülkelere yapılan satışların arttırılması için geçişi kolaylaştırmak, çok yüksek olan nakliye masrafını indirmek ve güvenilir bir liman yapılmasının gerekli olduğunu belirtmiştir. Havzanın jeolojik incelesine bir an önce başlanmasının, mevcut damarların yön ve genişliklerinde yeni servet yerlerinin meydana çıkmasına ve önemli sermayelerin iş yapmasını sağlaması açısından çok önemli olduğunu vurgulamıştır. 54 İktisat Bakanı Celal Bey ile yapılan 23 Kasım 1933 tarihli Cumhuriyet gazetesinde yayınlanan röportajda; Havza da üretimin artması ve amele hayatının düzenlenmesi konusundaki gelişmelerin ortada olduğu dile getirilerek Türkiş ocaklarında ameleye ucuz yemek verildiğinden bahsetmiştir. Celal Bey, Havzanın bir tarafında yapılan yeniliğin diğer yerlerde de yapıldığından söz ederek, kömür üretim miktarının tona çıkarılarak yapılanların etkisini gösterdiğini vurgulamıştır. Ayrıca kömür siyasetinde takip edilecek hareketi tayin ve tespit etmek gerektiğini ifade etmiştir. 55 Falih Rıfkı, 23 Kasım 1933 tarihli Hâkimiyet-i Milliye gazetesindeki köşesinde; İsmet İnönü nün 19. Yüzyılın kömür çağı olduğu için Türk kömürüyle ilgilendiğinin yavaş yavaş sanayileştiğimiz için ülkenin ham madde ve enerji kaynaklarını iyi bilmek gerektiğinden bahsetmiştir. Kömürün, elektrik ve benzinin yanı sıra birçok çeşidinden faydalanıldığı için Karaelmas unvanını kolay kolay elden bırakmayacağını vurgulamıştır. Zonguldak Kömür Havzasında; 1900 de , 1920 de , 1932 de ton kömür çıkarılabildiğini bu yüzden kömürün şehir ve kasabaları ısıtabileceği, bütün makineleri çalıştırabileceğini ifade etmiştir. 56 Falih Rıfkı, 25 Kasım 1933 tarihli Cumhuriyet gazetesindeki bir başka köşe yazısında ise Zonguldak Kömür Havzası için alınması gereken tedbirleri aşağıdaki şekilde açıklamaya çalışmıştır: 1) Filyos Irmak Hattını Kdz. Ereğli ye bağlayarak Kdz. Ereğli dalgakıranını yapmak gerekir. 2) Kdz. Ereğli Havzası nda uzman amele sorununun çözülmesi gerekir. 3) Harp fabrikalarının bir kısmı ucuz kömür sobaları yaptığı için sobalar devlet dairelerine ve halka ucuz olarak taksitle verilebilir, kömür her yerde küçük miktarda satılmalıdır. 4) Bir ocağı işleterek ocağın verim kabiliyetine göre bütün tesisatı yaptırmak gerekeceğinden bir maden kanunu hazırlayarak Havza da sıkı bir kontrol yapılmalıdır. 57 Falih Rıfkı 25 Kasım 1933 tarihli Cumhuriyet gazetesinde; Kömürün en büyük kısmının yıkanarak satılırsa daha fazla faydalanılabileceğini ve diğer ülkeler gibi kömürü yakacak ve gazdan başka antriasit, briket, katran, suni gübre ile yirmi altıyı bulan çeşidinden faydalanmamız gerektiğini dile getirmiştir yılı sonuna kadar Kdz. Ereğli-Fransız Şirketi nin harcadığı sermayenin , Kömüriş in , İtalyan Şirketi nin , özel ocakların da Türk Lirası hesap edilirse Kdz. Ereğli Kömür Havzası na Türk Lirasının yatırıldığına dikkat çekmiştir. Falih Rıfkı, yazısının ilerleyen bölümlerinde istatistikî bilgiler vermiştir. Bu bağlamda 1924 yılında ton kömür ihracatından , 1932 de ton ihracattan Türk Lirası kazandığımızı ve yurt dışına ortalama 4 Türk Lirasına kömür verdiğimiz halde maliyetinin 7-8 Türk Lirası olduğunu vurgulamıştır. Yazar, Cumhuriyet ve Hakimiyet-i Milliye gazetelerinde yazmış olduğu yazılarında bu durumu şöyle açıklamıştır. Döviz 52 Cumhuriyet, Yıl: 10, No: 3429, 21 Teşrinisani 1933, s Cumhuriyet, Yıl: 10, No: 3429, 21 Teşrini Sani 1933, s Ayın Tarihi, 15 II.Teşrin-31 I.Kanun 1933, s Cumhuriyet, Yıl: 10, No: 3431, 23 Teşrinisani 1933, s Hâkimiyet-i Milliye, Yıl: 14, No: 4436, 23 İkinci Teşrin 1933, s.1; Cumhuriyet, Yıl: 10, No: 3433, 25 Teşrinisani 1933, s Cumhuriyet, Yıl: 10, No: 3433, 25 Teşrinisani 1933, s. 5-6.

8 8 almak 58 ve Türk kömürünü tanıtmak için kömür fiyatında indirim yapıldığından dolayı yurtdışına ihraç edilen kömürün yurtiçinde satılan kömüre göre daha ucuz olduğunu belirtmiştir Ziyaret Sonrası Ekonomik Ve Yasal Gelişmeler İsmet İnönü, Başbakanlığı döneminde Zonguldak a 16 Eylül 1933, 7 Ağustos 1935, 3 Nisan 1936 da olmak üzere 3 defa gelmiştir. 60 İsmet İnönü Zonguldak a gelmeden önce 1932 yılında kömür üretimi ton iken 1933 yılında ton, 1934 yılında ton, 1935 yılında ton, 1936 yılında ton seviyesine çıkarılmıştır. 61 İsmet İnönü nün Başbakanlığı döneminde maden ve madencilikle ilgili önemli yasal düzenlemeler yapılarak yeni kanunlar çıkarılmıştır. Zonguldak a gelmeden önce Kdz. Ereğli Havzai Fahmiyesi Maden Amelesinin Hukukuna İlişkin kanunun 7.maddesine bazı fıkraların ilave edilmesine dair kanun çıkarılmıştır. 10 Eylül 1921 tarihli Ereğli Havzai Fahmiyesi nin 7 maddesinde; mahkemenin bu maddenin uygulanmasında Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu na göre aralarında bağlantı olan suçların davalarını birleştirmeden karara bağlayacağı, iş ve alacak davalarında Havzai Fahmiye İdaresi danışman avukatı Amele Birliği nde kayıtlı amelenin kanuni temsilcisi olarak vekâletname vermeksizin mahkemede ameleyi temsil edeceği ve bu kanunun uygulanmasından Adliye ve İktisat Bakanlığı nın sorumlu olacağı vurgulanmıştır. 62 Başbakan İsmet İnönü nün 1933 yılında Zonguldak a gelmesinin ardından Maden Tetkik ve Arama Enstitü Kanunu çıkarılmıştır. Bu kanunun 2.maddesinde M.T.A nın başlıca görevi şöyle tanımlanmıştır; Türkiye de işletmeğe elverişli maden ocağı ve taş ocağı sahaları bulunup bulunmadığını, işletilen maden ve taş ocaklarının daha faydalı kullanılmasını araştırmak, maden ve taş ocaklarının aramasını yapmak, jeolojik inceleme, kimyevi inceleme, harita almak, plan, proje ve fenni raporları düzenlemek gibi bütün teknik ve işleri görmek, Türkiye nin madenlerinde ve maden sanayiinde çalışacak Türk mühendis, fen memuru, ustabaşı ve uzman işçi yetiştirmek olduğu ifade edilmiştir. 63 Bu kanunun 3. maddesinde; Zonguldak ta bulunan tahlilhane ile kaldırılan maden mektebinin mevcut gayrimenkulleri ile demirbaş eşya ve malzemesinden İktisat Bakanlığınca uygun görülenlerin parasız olarak M.T.A. Enstitüsüne verileceği dikkati çekmektedir yılında ise Etibank Kanunu çıkarılarak bu kanunun 4. Maddesinin A fıkrasında; maden cevherleri, taş ocağı maddeleri, madeni ham maddelerle malzemesi almak-satmak, bunların alım ve satımına aracılık etmek, C fıkrasında Türkiye de maden imtiyazları, maden ocağı açma ruhsatları, taşocağı ruhsatnameleri veya bunların hisselerini sağlamak veya bırakmak olduğu belirtilmiştir. 5.maddede M.T.A Enstitüsü nün herhangi sahada maden cevherleri veya taşocağı için yapmış olduğu araştırma sonucunda, işletmeğe uygun gördüğü maden ve taş ocakları hakkında İktisad Bakanlığına verilen dosya Bakanlıkça incelenerek uygun görülen işletmeler olursa Etibank a ulaştırılacağı ifade edilmiştir. 7.maddede Etibank ın elde edeceği maden ve elektrik üretimi, nakil ve dağıtma ayrıcalığını, maden ve taşocağı ruhsatnamelerin sınırlı sorumluluğu kendisine bağlı olmak üzere kuracağı işletmelere devredeceği yazılmıştır. 8. maddenin C fıkrasında; elektrik üretimi, taşıma ve dağıtım sanayiine, maden cevherleri ve taşocağı maddeleri ile elektrik alet ve makineleri ile maden malzemesi ticaret ve sanayiine ilişkin işleri görmek amacıyla kurulmuş olan ticari işletmelerdeki hükümetin katılım hisselerini devredeceği, E fıkrasında herhangi bir sebeple hükümete bağlı müesseselerin eline geçmiş veya geçecek maden imtiyazlarını, maden ocağı işletme ruhsatlarını, taşocağı ruhsatnamelerini, elektrik üretim, nakil ve dağıtım imtiyazları, maden arama ve araştırma tezkeresi, ruhsatname hisselerini ve bundan doğan bütün hakları devredeceği ve bunların devrinde yeni bulunan madenlerin ihalesinde bu haklara bağlı olup kıymetlendirilmesi gereken arazi ve demirbaş eşyayı devredeceği belirtilmiştir. 9.maddede, 8 inci maddenin C,D,E fıkralarında yazılı hakların ve hisselerin devri, yeni bulunan madenlerin ihalesinin verilmesi bankanın talebi üzerine yapılacağı ve bunların kıymetlerinin, 58 Hakimiyet-i Milliye, Yıl: 14, No: 4436, 23 İkinci Teşrin 1933, s Cumhuriyet, Yıl: 10, No: 3433, 25 Teşrinisani 1933, s İki Ayın Önemli Anıları, Doğu, Yıl: 1, Cilt: 3, Sayı: 18, Nisan-Mayıs 1944, s Savaşkan, a.g.e., s Resmi Gazete, Sayı: 1518, 12 Haziran 1930, s Resmi Gazete, Sayı: 3035, 22 Haziran 1935, s Resmi Gazete, Sayı: 3035, 22 Haziran 1935, s

9 9 İktisat ve Maliye Bakanlığı ile Maliye Bakanlığı ndan ve bankadan atanacak birer üyeden oluşan 3 kişilik bir heyet tarafından kararlaştırılacağı dile getirilerek Belediye sınırları dışında, bankanın ihtiyacı olan boş milli arazinin geçici olarak verileceği vurgulanmıştır yılında Zonguldak kömür havzasını da ilgilendiren Maden Nizamnamesi ile 608 numaralı kanunun bazı maddelerinin değiştirilmesi hakkında kanun çıkarılmıştır. Bu kanunun 59.maddesinin F fıkrasında maden ihalesi imtiyazlarına veya Kdz. Ereğli havzası kömür ocağı ruhsatlarına sahip olanlar madenlerini ve kömür ocaklarını kiraya veremeyeceklerinden bahsedilmiştir. 608 numaralı kanunun 4. maddesinde bitüm ve petrol arama ruhsatnamesi, maden arama ruhsatnamesi, maden ocağı işletme ruhsat tezkiresi, maden imtiyaznamesi ve taşocağı ruhsatnamesi sahipleriyle maden ve taşocağı işletenlerin çalıştıracakları bütün memur ve işçilerin Türk olacağı dile getirilerek mühendis, fen memuru, ustabaşı ve uzman işçilerin yabancı olmaları uygun olacağı vurgulanmıştır. 5. maddede maden ihalesi imtiyazları veya Kdz. Ereğli havzası kömür ocakları ruhsat tezkereleri sahiplerinden durumları maden nizamnamesinin 1.maddesiyele değiştirilmiş 59. maddesinin F fıkrasına uymayanların madenleri veya kömür ocakları üzerindeki ilişiği kesilerek ellerindeki ihale imtiyazları ile ruhsat tezkereleri devlete geçer ve kendilerine sarf ettikleri emek karşılığı olarak yazılı oranda para ödeneceği yazılmıştır. Bu gibi şahısların madeni veya kömür ocağını işletenlerle yapmış oldukları sözleşmelerden doğan hakları devlete devredileceği ve krom maddeleri ile Kdz. Ereğli havzası kömür ocakları hakkında bu madde hükümlerine göre yapılacak işlemlerin bu kanunun yayınlanmasından sonra 1 yıl içinde tamamlamasının şart olduğu ifade edilmiştir. 6.madde bu kanunun beşinci maddesi gereğince madenlerden veya kömür ocaklarından ilişiği kesilenlere bir defaya mahsus olmak üzere verilecek para, madenlerin çeşitlerine göre B fıkrasında; Krom madenleri dışında, ihale imtiyazları gereğince alınmakta olan resmi verginin elli misli, C fıkrasında; Kdz. Ereğli kömür havzasında ihale imtiyazları gereğince alınmakta olan resmi verginin iki yüz misli olacağından bahsedilmiştir. Ancak Kdz. Ereğli havzasında kararlaştırılan verginin alınmadığı kömür ocağı ruhsat tezkereleri sahiplerine verilecek bu iki yüz mislin hesabı için fen heyetince bunların ellerindeki ruhsat tezkerelerinden karışma dikkati alınmaksızın tespit edilecek sınırların çevirdiği sahalar esas kabul olunur ve bu suretle bulunacak saha hakkında resmi kararlaştırılmış miktar tespit edildikten sonra bunun iki yüz misli verilir şeklinde hesap edileceği belirtilmiştir yılında Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü hakkındaki kanunun 11.maddesinin değiştirilmesi hakkında kanun çıkarılmıştır. Kanunun 11.maddesinin E fıkrasında maden ve taş ocakları işletenlerin çalıştırdıkları yabancı mühendis ve uzmanlar karşısında Türk genci yetiştirmek üzere Hazineye yatıracakları ve hazinece enstitüye verilecek ücretlerin yalnızca Türk mühendis ve uzmanlar yetiştirmek için ayrılacağı ve bu hesabın ayrı tutulacağı ifade edilmiştir yılında maden ocaklarında yeraltı işlerinde kadınların çalıştırılmaması hakkındaki milletlerarası sözleşmeye ilişkin kanun çıkarılmıştır. Milletlerarası İş Bürosu İdare Meclisi tarafından gelen davet üzerine Cenevre de tarihinin 19 uncu toplantısında, Milletlerarası İş Teşkilatı Genel Konferansı nın çeşitli tekliflerini kabul ettikten sonra 21 Haziran 1935 tarihinde Yeraltı İşleri Sözleşmesi Kadınlar 1935 adını taşıyacak olan sözleşme kabul edilmiştir. Kanunun 2. maddesinde kadın cinsinden hiçbir şahsın yaşı ne olursa olsun, maden ocaklarında veya yeraltı işlerinde çalıştırılamayacağı belirtilmiştir. 68 Sonuç İsmet İnönü, Türkiye Cumhuriyeti nin Başbakanı olarak Kasım 1933 tarihleri arasında Zonguldak ve çevresindeki Kdz. Ereğli, Gelik ve Kozlu maden ocaklarını ziyaret etmiştir. Zonguldak ve çevresine yapılan bu ziyaret bir bayram havasında geçmiş ve caddeler, sokaklar ile limanlar dâhil her yer çiçeklerle, bayraklarla donatılmıştır. Başbakan İsmet İnönü nün yanında İktisat Bakanı Celal Bey in de gelmesi ziyarete ne kadar önem verildiğini göstermektedir. İnönü, bu vesileyle İktisat Bakanı Celal Beye doğrudan Zonguldak Kömür Havzası nın kalkınmasıyla 65 Resmi Gazete, Sayı: 5380, 22 Haziran 1935, s Resmi Gazete, Sayı: 3036, 24 Haziran 1935, s Resmi Gazete, Sayı: 3331, 16 Haziran 1936, s Resmi Gazete, Sayı: 3638, 23 Haziran 1937, s

10 10 ilgili işlerin yapılması direktifini vermiştir. İsmet İnönü ve Celal Bey in maden yerlerini tek tek gezmesi hatta maden ocağının içlerine kadar girerek incelemelerde bulunmaları Kömür üretimine verilen önemi gözler önüne sermesi bakımından dikkat çekicidir. Ayrıca İnönü nün maden bölgelerinde işçilerle konuşarak onların sorunlarını dinlemesi işçilere verdiği değeri ortaya koymaktadır. Başbakan İsmet İnönü nün Zonguldak ziyareti kömür üretimi ve kömür ticaretinin geleceğinin belirlenmesi açısından önemli sonuçlar vermiştir. Bu sonuçlardan birisi olarak 1933 yılından sonra Türkiye de kömür üretiminde yaşanan artışlar söylenebilir. İnönü nün bu gezisinin Kömür Havzası için en önemli kazanımı gezi sonrasında amele ve ocaklarla ilgili bazı kanunlarda değişiklik yapılması, Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü, Etibank kanunu, yeraltı ve maden işlerinde kadın çalıştırılmaması kanunu gibi madencilikle ilgili yeni kanunların çıkarılması gösterilebilir. KAYNAKÇA Resmi Yayınlar Ayın Tarihi, 15 İkinciteşrin -31 Birincikânun Resmi Gazete, Sayı:1518, 12 Haziran Resmi Gazete, Sayı:3035, 22 Haziran Resmi Gazete, Sayı:3036, 24 Haziran Resmi Gazete, Sayı:3331, 16 Haziran Resmi Gazete, Sayı:3638, 23 Haziran Gazete ve Dergiler Akşam, Yıl: 16, No: 5426, 16 Teşrinisani Akşam, Yılı:16, No:5427, 17 Teşrinisani Akşam, Yıl: 16, No: 5430, 20 Teşrinisani Akşam, Yıl: 16, No:5431, 21 Teşrinisani Akşam, Yıl: 16, No: 5458, 18 Kânunuevvel Bartın, Yıl: 5, Sayı: 240, 14 Nisan Cumhuriyet, Yıl: 10, No: 3423, 15 Teşrinisani Cumhuriyet, Yıl: 10, No: 3424, 16 Teşrinisani Cumhuriyet, Yıl: 10, No: 3425, 17 Teşrinisani Cumhuriyet, Yıl: 10, No: 3426, 18 Teşrinisani Cumhuriyet, Yıl: 10, No: 3427, 19 Teşrinisani Cumhuriyet, Yıl:10, No: 3428, 20 Teşrinisani Cumhuriyet, Yıl: 10, No: 3429, 21 Teşrinisani Cumhuriyet, Yıl: 10, No: 3430, 22 Teşrinisani Cumhuriyet, Yıl: 10, No: 3431, 23 Teşrinisani Cumhuriyet, Yıl: 10, No: 3433, 25 Teşrinisani Cumhuriyet, Yıl: 10, No: 3434, 26 Teşrinisani Doğu, Yıl: 1, Cilt: 3, Sayı: 18, Nisan-Mayıs Hakimiyet-i Milliye, Yıl: 14, No: 4430, 17 İkinci Teşrin 1933.

11 11 Hakimiyet-i Milliye, Yıl: 14, No: 4431, 18 İkinci Teşrin Hakimiyet-i Milliye, Yıl: 14, No: 4433, 20 İkinci Teşrin Hakimiyet-i Milliye, Yıl: 14, No: 4436, 23 İkinci Teşrin Zonguldak, Yıl: 10, Sayı: 362, 19 Nisan Zonguldak, Yıl: 10, Sayı: 383, 30 Son Teşrin Kitap ve Makaleler AYTEKİN, E. Atilla, Zonguldak- Ereğli Kömür Havzası İşçileri , 1.Basım, Yordam Kitap, İstanbul Bahri Savaşkan, Zonguldak Maden Kömürü Havzası Tarihçesi( ), Türkiye Taşkömürü Eğitim Daire Başkanlığı Yayını:59, İlk Adım Matbaası, Zonguldak İsmet İnönü Konuşma, Demeç, Makale, Mesaj ve Söyleşiler , Haz; İlhan Turan, TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları, No:98, Ankara KALYONCU, Hamit, Kömürde Açan Çiçek, Pervaz Yayınları, Ankara KARAUĞUZ, Doğu, Kuva-yı Milliye Ruhuyla Bir Ömür, Truva Yayınları, İstanbul NAMAL, Yücel, Atatürk ün Zonguldak Gezisi, İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları, Ankara 2010., "Atatürk'ün Zonguldak Kömür Havzası Gezisi (26 Ağustos 1931)", Türkiye 18. Kömür Kongresi Bildiriler Kitabı, Haziran 2012, Zonguldak, s İki Ayın Önemli Anıları, Doğu, Yıl:1, Cilt:3, Sayı:18, Nisan-Mayıs ÖZEKEN, Ahmet Ali, Ereğli Kömür Havzası Tarihçesi , Kenan Matbaası, İstanbul ZAMAN, Ekrem Murat, Zonguldak İnsan, Mekân, Zaman, TMMOB Maden Mühendisleri Odası Yayınları, Zonguldak EKLER Ek-1 İnönü, Bayar ve Zonguldak Valisi Halit Bey Türkiş Ocaklarından Çıkarken.

12 12 Ek 2 İsmet İnönü nün Zonguldak taki İncelemeleri. Cumhuriyet, Yıl: 10, No: 3428, 20 Teşrinisani 1933 Pazartesi, s.1. Ek 3 İsmet İnönü Siyah Elmas Diyarında. Cumhuriyet, Yıl: 10, No: 3429, 21 Teşrinisani 1933 Salı, s.5.

13 Ek 4 İsmet İnönü nün Maden Ocaklarındaki Gezintileri. Cumhuriyet, Yıl: 10, No: 3429, 21 Teşrinisani 1933 Salı, s