Mu la Antik Karya Bölgesi nin en eski yerleflim

Transkript

1

2 YERYÜZÜ CENNET Mu la Antik Karya Bölgesi nin en eski yerleflim alanlar ndan olan Mu la, s ras yla Karya, M s r, skit, Asur, Dor, Met, Pers, Makedon, Roma ve Bizans egemenli inde kalm flt r. Antik ad, çeflitli bulgu ve kaynaklarda Mobella, Mobolia, Mo ola olarak geçen Mu la, 1284 tarihinde Mentefle Beyli i nin egemenli ine girmesiyle Mentefle ad yla an lmaya bafllanm flt r. Kesin olarak Osmanl hakimiyetine girmesi ise 1424 y l nda II. Murat zaman nda olmufltur te Saruhan, zmir ve Mentefle Sancaklar Kütahya dan al narak Ayd n Eyaleti ne ba lanm flt r y l nda 5 ilçe, 3 bucak ve 329 köyden meydana gelen Mentefle Sanca Ayd n eyaletinden ayr larak 30 Ekim 1913 te il olmufl ve Mu la ad n alm flt r. Birinci Dünya Savafl ndan sonra talya n n iflgaline u rayan Mentefle de, kuvvac filizlenme bafllam flt r. Yunanistan n 15 May s 1919 günü zmir e silahl çat flmayla ç kmas ve bu çat flmada Hasan Tahsin in flehit edilmesi üzerine direnifl cephesini kurma karar alan Mu la kuvvac lar, Mu la Kuva-i Milliye Komitesi ni kurmufltur. Cumhuriyetin ilk partisi Halk F rkas - n n temeli bu cemiyettedir. Mu la, Kurtulufl savafl öncesindeki toparlanmas nda il içinde üç kongre yaparken il d fl ndaki iki kongreye de delegeleri ile kat lm flt r. Mu lal ile M. Kemal aras nda kurulan ilk iliflki, Mu la n n Sivas için toplanan Ekim 1919 kongresinden M. Kemal Pafla ya çekti i ba l l k telgraf ve bu telgrafa Pafla n n verdi i övgü dolu yan t ile bafllar. Kurtulufl Savafl nda, kongre ve gerilla hareketleriyle yerel direnmede baflar yla yerini al rken, ayn y llarda Atatürk ün bizzat yan nda bulunan ve onunla Cumhuriyeti kuran çok seçkin evlatlar yetifltirmifltir. Kurtulufl Savafl n n 11. Tümen Komutan Orgeneral Mustafa Mu lal, Gazeteci Yunus Nadi, Ziraat Mühendisi Zihni Derin, Vali Hilmi Uran, Hukukçu fiükrü Kaya, Veteriner Ahmet fiefik Kolayl gibi seçkin Mu lal lar, Kurtulufl Savafl süresince ve Cumhuriyet döneminde Atatürk ün bizzat yan nda yer alm fllard r. Mu la Kurtulufl Savafl nda verdi i flehit ile Ege illerinin en çok flehit veren ili olmufltur. 92 darecinin Sesi - May s-haziran Say :139

3 Anadolu nun güneybat s nda Ege ve Akdeniz Bölgesi nde 27 derece - 13 dakika ve 29 derece - 46 dakika do u boylamlar yla 36 derece - 17 dakika ve 37 derece - 33 dakika kuzey enlemleri aras nda yer alan Mu la, do usunda Antalya, kuzey do usunda Burdur, kuzeyinde Denizli, bat s nda Ayd n illeri, güneyinde ise Ege Denizi ve Akdeniz ile çevrilidir. Merkez dahil Bodrum, Dalaman, Datça, Fethiye, Kavakl dere, Köyce- iz, Milas, Marmaris, Ortaca, Ula ve Yata an olmak üzere 12 ilçe, 61 belediye ve 396 köyden oluflmaktad r olan nüfusunun si kad n, u erkektir ü köylerde yaflamakta olup, flehirleflme oran 42,3 tür. Uluslararas Rekabet Araflt rmalar Kurumu nun lleraras Rekabetçilik Endeksi s ralamas nda Mu la, 24,10 endeks puan ile Türkiye nin 81 ili aras nda en rekabetçi 21. ili olarak tespit edilmifltir. nsani geliflme endeksi s ralamas nda puan ile yüksek befleri geliflmifllik kategorisinde olan ilimiz Ege Bölgesi nde birinci, ülke içinde 2. s radad r. Yaflam beklentisi endeksi ile do umda yaflam beklentisi endeksi s ralamas nda ise yine Ege Bölgesi nde birinci, Türkiye ortalamas n n üzerindedir. Yüzölçümü kmç olan ilimizin; % 68 i Ormanl k Alan % 64 ü Da l k Alan, % 14 ü S T Alan, % 26 i Özel Çevre Koruma Bölgesi (ÖÇK) dir. Bafll ca da lar s ras yla Akda (3.014 m), Göktepe Da (2.407 m), Sandras Da (2.295 m), Oyuklu Da (1.892 m), Gökbel Da (1.412 m), Kavak Da (1.370 m) ve Beflparmak Da (1.350 m) dir. Ülkemizdeki 14 adet Özel Çevre Koruma Bölgesi nden (ÖÇKB) en önemli befl tanesi (Fethiye- Göcek, Köyce iz-dalyan, Datça-Bozburun, Gökova, Patara) Mu la linde olup Mu la linin yaklafl k %26 s ÖÇKB sidir.genç oluflumlu k - r lma ve çöküntülere ba l olarak süngercili e ve bal kç l a son derece elveriflli say s z koylar, bükler ve küçük adalar ile yar yarlar (falez), yar madalar, kumsallar ve k y oklar oluflmufltur km k y uzunlu u ile (deniz k y - s :840 km; adalar çevresi:231,4 km; göl k y s 52,6 km) en uzun sahil fleridine sahip ildir. Bafll ca yar madalar m z Bodrum Turgutreis (Karatoprak) Yar madas, Datça (Refladiye) Yar madas, Marmaris Bozburun Yar madas, Marmaris Karada Yar madas, Dalaman Kapukarg n Yar madas ve Fethiye Kayaköy Yar madas d r. Türkiye turizminde önemli yer tutan bafll ca koylar m z ise Güllük Körfezi nde Akbük, Kaz kl, K y k fllac k, Güllük, Güvercinlik ve Torba K - y lar ; Gökova Körfezi nde Gümbet, Bodrum, Akbük, Akyaka, Karacasö üt ve Okluk Koylar ; Datça Körfezi nde Palamutbükü, Kurucabük, Çubucak, Orhaniye, Bozburun ve Sö üt Koylar ; Marmaris Körfezi nde Marmaris, Turunç, Karaa aç (Aksaz) ve Dalyan ( ztuzu) Koylar ; Fethiye Körfezi nde Göcek, nlice, Karg, Katranc, Ölüdeniz (Belce iz) koylar d r. Önemli akarsular Akçay, Çine Çay, Eflen Çay, Namnam ve Dalaman Çay ; önemli gölleri Bafa ve Köyce iz dir. Toplam 61 ada olup, bunlardan 13 ü Akdeniz de, 48 i Ege Denizi ndedir. Bafll calar Göcek, Domuz Adas, Sedir Adas, Karaada, kiz Adalar (Kardak), Karg ve Palamutbükü dür. darecinin Sesi - May s-haziran Say :139 93

4 Mu la linin iklim ve toprak koflullar na göre flekillenen do al bitki örtüsü çok çeflitli ve zengin bir flora oluflturur. K fl aylar nda afl r düflük s cakl k ve kurakl k olmamas bitkilerin geliflimi için elverifllidir. Yaz kurakl çok belirgin oldu undan maki dedi imiz kurakç l formasyonlar geliflmifltir. Yüksek da l k alanlarda ise i ne yaprakl ormanlar bulunmaktad r. limiz Akdeniz iklimi etkisinde kalmaktad r. klim üzerinde deniz etkisi ve yükseltinin yan s - ra, yer flekillerinin uzan fl da büyük rol oynar. 800 m. yüksekli e kadar olan alanlarda As l Akdeniz klimi ve daha yüksek alanlarda Akdeniz Da klimi hissedilir. Maksimum- minimum s cakl k de erleri, nemlilik, ya fl miktar ve hakim rüzgar yönleri yerel co rafi koflullara göre de iflmektedir. Akdeniz iklimi ve enlem etkisine ba l olarak yazlar artan s cakl k de- erleri, k fllar deniz etkisine ve yüksekli e ba l olarak k y larda l k, da l k kesimlerde düflüktür. Y ll k ortalama ya fl miktar bak - m ndan Türkiye genelinde Rize, Giresun ve Zonguldak tan sonra 4. s radad r. lkö retim okullar m zda derslik bafl na k rsal kesimde 19, flehirde 28; ortaö retim kurumlar m zda ise k rsalda 16,flehirde 28 ö rencinin düfltü ü ilimiz, %98 okuma yazma oran, e itime verdi i önem ve üniversitemizle Ege nin ayd nl k yüzünü oluflturur. Dünya standartlar nda gerçeklefltirdi i E itim- Ö retim, araflt rma ve uygulamalar yla bilim ve sanat dünyas için sürekli bir cazibe merkezi olan Mu la Üniversitesi 1992 y l nda kurulmufltur. Üniversitemizde 9 fakülte, 2 enstitü, 5 yüksekokul, 10 meslek yüksekokulu, 13 araflt rma ve uygulama merkezi bulunmakta; 142 bölüm/program, 40 ana bilim dal nda 850 ö retim eleman ve 667 idari personel ile e itim-ö retim hizmeti verilmektedir e itimö retim y l nda i k z, i erkek olmak üzere toplam ö renci ö renim görmekte olup, bunlardan s ön lisans, ü lisans, 837 si lisansüstüdür. En önemli gelir kaynaklar m z turizm, tar m ve mermerciliktir. Ayr ca ilimizin tarihi, do al ve kültürel özelliklerini koruyarak çevre kirlili i yaratmayacak flekilde sanayi yat r mlar na yön verilmesi ilkesi do rultusunda Milas ve Merkez lçede Organize Sanayi Bölgesi çal flmalar devam etmektedir. 94 darecinin Sesi - May s-haziran Say :139

5 MU LA DA SU ÜRÜNLER km.lik k y uzunlu una sahip olan Ülkemiz içinde ilimiz, km. ile hem en uzun k - y ya sahip bulunmas ve bol miktarda iç su kayna na sahip olmas nedeniyle su ürünleri yetifltiricili i için çok ideal bir yer olmufltur. limizde yap lan deniz bal klar yetifltiricili inde özellikle çipura ve levrek bal öne ç kmakta, fangri, mercan, sinagrit, sivriburun karagöz, lahos, sar a z ve minekop bal klar n n da deneme üretimi yap lmaktad r y l toplam çipura-levrek üretimi ton olarak gerçekleflmifl ve bu üretimin de tonu ihraç edilerek euroluk ekonomik katk sa lam flt r. Ayr ca, son y llarda aç lan artezyenlerden sa lanan ac sularla toprak havuzlarda deniz bal klar yetifltiricili i tesisleri de kurulmaya bafllanm flt r. 8 adet Su Ürünleri flleme ve De erlendirme Tesisinin faaliyet gösterdi i ilimizde 2009 y l alabal k üretimi ton, ihracat ise ton olup, ekonomik katk s euro olarak gerçekleflmifltir. hracat n a rl kl yap ld ülkeler talya, Hollanda, USA, Yunanistan, spanya, ngiltere, Fransa, BAE, Kazakistan d r. MU LA L NDE ZEYT NC L K Zeytincili in önemli bir geçim kayna oldu u ilimizde 2009 y l verilerine göre yaklafl k 15 milyon zeytin a ac mevcut olup, ülkemiz zeytin a aç varl n n % 14 ünü, ülkemiz zeytin üretiminin de % 13 ünü ilimiz karfl lamaktad r. A aç varl olarak Ayd n ve zmir den sonra 3. s rada yer alan Mu la da limizin toplam tar msal üretim de erinin % 15 i zeytinden sa lanmaktad r. Önümüzdeki befl y lda yeni zeytinlik tesisleri ile ilgili faaliyetler devam etmekte olup, 17 milyon zeytin say s na ulafl lmas hedeflenmektedir. limizde 2009 y l itibariyle mahsül veren zeytin a ac mevcut olup, 92 adet faaliyette bulunan zeytinya iflleme tesisi bulunmaktad r y l üretimi ise ton olarak gerçekleflerek ülke ekonomisine TL. katk sa lanm flt r. darecinin Sesi - May s-haziran Say :139 95