T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

Transkript

1 T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) İNŞAAT TEKNOLOJİSİ BARBEKÜ, BACA VE ŞÖMİNE ÇİZİMİ ANKARA 2006

2 Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller; Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının tarih ve 269 sayılı Kararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır). Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır. Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir. Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşabilirler. Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır. Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında satılamaz.

3 İÇİNDEKİLER AÇIKLAMALAR...iii GİRİŞ...1 ÖĞRENME FAALİYETİ TUĞLA İLE ÖRÜLEN BARBEKÜ, BACA VE ŞÖMİNE ÇİZİMİ Tuğla ile Örülen Barbekü Tanımı Çeşitleri Şekilleri Çizim Uygulamaları Tuğla ile Örülen Baca Tanımı Çeşitleri Şekilleri Çizim Uygulamaları Tuğla ile Örülen Şömine Tanımı Çeşitleri ve Şekilleri Çizim Uygulamaları...17 DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ...27 ÖLÇME DEĞERLENDİRME...29 ÖĞRENME FAALİYETİ TAŞ İLE ÖRÜLEN BARBEKÜ, BACA VE ŞÖMİNE ÇİZİMİ Taş ile Örülen Barbekü Tanımı Çeşitleri ve Şekilleri Çizim Uygulamaları Taş ile Örülen Baca Tanımı Çeşitleri ve Şekilleri Çizim Uygulamaları Taş ile Örülen Şömine Tanımı Çeşitleri ve Şekilleri Çizim Uygulamaları...37 DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ...39 ÖLÇME DEĞERLENDİRME...40 ÖĞRENME FAALİYETİ HAZIR BLOK İLE ÖRÜLEN BARBEKÜ, BACA VE ŞÖMİNE ÇİZİMİ Hazır Blok ile Örülen Barbekü Tanımı Çizim Uygulamaları Hazır Blok ile Örülen Baca Tanımı Çeşitleri ve Şekilleri Çizim Uygulamaları...46 i

4 3.3. Hazır Blok ile Örülen Şömine Çeşitleri ve Şekilleri Uygulama Çizimleri...48 DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ...52 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...53 MODÜL DEĞERLENDİRME...54 CEVAP ANAHTARLARI...55 ÖNERİLEN KAYNAKLAR...56 KAYNAKÇA...57 ii

5 AÇIKLAMALAR KOD ALAN DAL/MESLEK MODÜLÜN ADI MODÜLÜN TANIMI SÜRE 40/ 32 ÖN KOŞUL YETERLİK MODÜLÜN AMACI EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME AÇIKLAMALAR 582YIM176 İnşaat Teknolojisi Duvarcılık Barbekü, Baca ve Şömine Çizimi Barbekü, baca ve şömine çiziminin tekniğine uygun anlatıldığı öğrenme materyalidir. Düz Çizim modülünü başarmış olmak. Barbekü, baca ve şömine çizimini tekniğine uygun yapabileceksiniz. Genel Amaç: Gerekli ortam sağlandığında; barbekü, baca ve şömineyi kuralına uygun çizebileceksiniz. Amaçlar Tuğla ile örülen barbekü, baca ve şömineyi kuralına uygun çizebileceksiniz. Taş ile örülen barbekü, baca ve şömineyi kuralına uygun çizebileceksiniz. Hazır blok ile örülen barbekü, baca ve şömineyi kuralına uygun çizebileceksiniz. Ortam: Sınıf, atölye, yapımı devam eden binalar. Donanım: Proje, cetvel, gönyeler (45 ve 60 ), silgi, kurşun kalem (H, HB, 2H), çizim masası, hesap makinesi ve resim kâğıdı. Modül içinde yer alan her faaliyetten sonra, verilen ölçme araçları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek kendinizi değerlendireceksiniz. Öğretmen, modül sonunda size ölçme aracı uygulayarak modül uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek değerlendirecektir. iii

6 iv

7 GİRİŞ GİRİŞ Sevgili Öğrenci, Duvarcılık mesleğinde önemli olan, yapılan işin mükemmele yakın olması ve sonradan düzeltilmesi gereken işlerin yapılmamasıdır. Bir atasözünde de belirtildiği gibi kırk defa ölç, bir defa biç. Alınan her ölçünün, çizilen her çizginin ve yazılan her bilginin bir ifade ile birlikte net sonuçlar da ifade ettiğini unutmadan projelerimizi çizerek uygulamaya koymamız gerekir. Günümüzde, konutlarımızı daha güzel, kullanışlı ve pratik yapılar haline getirebilmek için, modern görünüşe sahip yapı elemanları yapılmaktadır. Bunların başında barbekü ve şömineler gelmektedir. Ateş, insan yaşamında bütün çağlar boyunca önemli bir yer tutmuştur. Modern yapılarda, ocaktan geliştirilen şömine ve barbeküler ile ateşin kontrolü sağlanmaktadır. Bacalarda bu kontrolü sağlamakta yardımcı olmaktadır. Barbekü, şömine ve bacaların çizimi yapılırken unutulmaması gereken, bu elemanların insan hayatını kolaylaştırıcı özellikleri olmasıdır. Etütleri sırasında barbekünün konutun uygun yerine standartlarında olması gereken bir pişirme ocağı olması, şöminenin çevresinde, kullanan aileye ve misafirlerine bir ateş etrafında toplanma olanağı vermesi, bacanın da bu yapı elemanlarını kullanırken çıkan zehirli gaz ve dumanların insanlara zarar vermemesi için planlanması gerektiği her zaman dikkate alınmalıdır. Bu modülde sizlere planlaması ve çizimi önemli olan barbekü, şömine ve bacaların çizim kuralları anlatılmıştır. Sizlerden, verilen bu bilgiler ve örnek çizimlerden yararlanıp, değişik ortamlara göre uygun olan barbekü, şömine ve bacayı belirleyip projesini çizebilmeniz istenmektedir. 1

8 2

9 AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ 1 AMAÇ Uygun ortam sağlandığında, tuğlarla örülen barbekü, baca ve şömineyi çizebileceksiniz. ARAŞTIRMA ÖĞRENME FAALİYETİ 1 Değişik ölçülere sahip tuğla, barbekü, baca ve şöminelere ait çizim örneklerini, uygulaması yapılmış veya yapılacak olan bina projelerinden araştırınız. Elde ettiğiniz barbekü, baca ve şömine çizimlerini sınıf ortamına getirerek arkadaşlarınızla paylaşınız. 1. TUĞLA İLE ÖRÜLEN BARBEKÜ, BACA VE ŞÖMİNE ÇİZİMİ 1.1. Tuğla ile Örülen Barbekü Tanımı Balkonlarda veya açık alanlarda duvar içerisinde gömülmüş veya açıkta pişirme işinin yapıldığı ocakların yapımı için standart norm ve ölçülerine göre projelendirilmesi işine barbekü çizimine denir Çeşitleri Barbeküler yapıldığı malzemenin cinsine göre çeşitlendirilir. Bunlar: Taş barbekü Tuğla barbekü Hazır blok barbekü, olarak çeşitlendirilebilir Şekilleri Tuğladan örülen barbeküler sabit ve hareketli olma durumuna göre değişik şekillerde de yapılabilir. Kullanılan malzemenin cinsine göre ve sabit veya hareketli olma durumlarına göre şekilleri değişmektedir. Boyutlarının değişmesinde kullanacak kişi sayısının önemi fazladır. 3

10 Çizim Uygulamaları Şekil 1.1: Tuğladan sütun bacaklı, kapaklı barbekü Şekil 1.2: Tuğladan ayaklı, kapaklı ve iki yanı tezgâhlı bahçe barbeküsü 4

11 Şekil 1.3: Tuğladan sütun bacaklı, davlumbazlı ve ağzı açık barbekü Şekil 1.4: Tuğladan sütun bacaklı, davlumbazlı, açık ve kapalı birleşik barbekü 5

12 1.2. Tuğla ile Örülen Baca Tanımı Binalarda çeşitli amaçlarla bırakılan dik, eğik veya yatay durumdaki kanallara baca denir. Bu kanalların, standartlara uygun ölçüde, su, ısı ve enerji görevlerini yerine getirebilmesi için tanzim edilerek projelendirilmesi işlemine tuğla bacaların çizimi denir Çeşitleri Şekilleri Tuğla ile örülen bacalar yerine getirdiği görevlere göre; yani yapılış amaçlarına göre ateş bacası, çöp bacası, havalandırma bacası ve tesisat bacası isimlerini alır. Bunların çizim kurallarını inceleyelim. ATEŞ BACALARI: Bina içindeki hacimleri ısıtma ve pişirme amaçlarıyla yakılan ateş kaynağından çıkan gaz ve dumanları dışarı atmak için yapılan kanallardır. Ateş bacalarının tanziminde ve yapımında aşağıdaki kuralları göz önünde bulundurmamız gerekir. En uygun baca kesiti dairedir. Ancak yapım kolaylığı nedeniyle kare veya dikdörtgen kesitli yapılabilir (Şekil 1.5 ve Şekil 1.6). Şekil 1.5: Daire kesitli baca Şekil 1.6: Kare veya dikdörtgen kesitli baca Bacaların geniş kenarı bulunduğu çatı yüzeyinin eğimine paralel olacak şekilde düzenlenmelidir (Şekil 1.7). Şekil 1.7: Çatı eğimine paralel baca yerleştirilmesi 6

13 Kesişen duvarlardaki bacalar, köşeden çeyrek veya yarım tuğla içeriden başlamalıdır (Şekil 1.8). Şekil 1.8: Kesişen duvarlardaki bacaların tanzimi Çatı üzerinde çok sayıda bacanın uygunsuz görünüşünü ortadan kaldırmak için bacalar gruplandırılmalıdır. Ayıca birbirine yakın olan bacalar çatı boşluğunda birleştirilip yukarı tek baca halinde çıkarılabilir. Bu birleştirmede eğim en az 60 olmalıdır (Şekil 1.9). Şekil 1.9: Bacaların kaydırılması Bacanın yüksekliği çatı tepe mahyasını 50 cm geçecek şekilde düzenlenmelidir (Şekil 1.10 ve Şekil 1.11). 7

14 Şekil 1.10: Bacanın mahyadan olması gereken yüksekliği Şekil 1.11: Bacanın tepe mahyası ile olan mesafesi Baca içine yağmur ve kar girmemesi için üstlerine kapak (şapka) düşünülmelidir (Şekil 1.12, Şekil 1.13 ve Şekil 1.14). 8

15 Resim 1.12: Baca Ş k Resim 1.14: Mevsimlere göre baca şapkasının Şekil 1.13: Baca şapkası kesit resmi Binalarda her ateş kaynağı için bir baca kanalı düşünülmelidir. Bir bacaya iki ayrı boru bağlamak zorunlu ise iki boru arasında en az 30 cm mesafe bırakılmalıdır (Şekil 1.15) YANLIŞ DOĞRU Şekil 1.15: Bir bacaya iki borunun bağlanması 9

16 Baca içi sıvanmamalıdır. Baca deliği pürüzsüz olması için derzler iyi doldurulmalı ve çıkıntı oluşturmamalıdır. Tuğla ile örülen bacalarda en küçük baca kesiti 1/2 x 1/2 (10x10 cm) tuğla olur. Bina içinde baca kenarındaki duvar yarım tuğla olur (Şekil 1.16). 1/2 x 1/2 Tuğla 10 x 10 cm 1/2 x 3/4 Tuğla 10 x 15 cm 3/4 x 3/4 Tuğla 15 x 15 cm 1 x 1 Tuğla 20 x 20 cm 1 x 1 1/2 Tuğla 20 x 30 cm ÖN GÖRÜNÜŞ YAN GÖRÜNÜŞ Tuğla ile örülen baca ölçüleri tablosu 1. SIRA 2. SIRA PERSPEKTİF Şekil 1.16: 1/2x1/2 Tuğla (10x10 cm) müstakil bacaörgüsü Şömineler ve barbeküler üst üste gelen katlarda, alt alta yapıldığında bacalar kaydırılarak devam ettirilir (Şekil 1.17). 10

17 Şekil 1.17: Şöminelerde baca K d HAVALANDIRMA BACALARI: Binaların pencere yapmaya uygun olmayan tarafındaki banyo, wc gibi yerleri havalandırmak, kokuları dışarı atmak için yapılan kanallardır. Kare veya dikdörtgen kesitli olabilir. Ölçüleri ilgili yönetmeliklerde belirtildiği gibi kendine bağlanan hacimlere göre hesaplanır (Şekil 1.18). 11

18 BANYO TUVALET P1 TUVALET K P1 50 P /210 HAVALANDIRMA BACASI Şekil 1.18: Havalandırma bacası çizimi TESİSAT BACALARI: Binalardaki tesisat, boru ve kabloların kolayca yerleştirilmesini sağlamak amacıyla yapılır. Dik, eğik ve yatay durumda olabilirler. Ölçüleri ihtiyaca göre belirlenir (Şekil 1.19). Şekil 1.19: Tesisat bacası çizimi ÇÖP BACALARI: Çok katlı binaların, çöplerinin aşağı inilmeden atılmasını ve bir yerde toplanmasını sağlamak için yapılan kanallardır. Binanın ortak bir alanında havalandırması düşünülerek tanzim edilir. 40x40 cm kare kesitli veya en az 30 cm daire kesitli düşünülmelidir. Baca içindeki tıkanmaları gidermek için çatı boşluğunda bir temizleme fırçası tasarlanmalıdır. Ayrıca baca içi iyi sıvanmalı veya yüzeyi düzgün bir malzeme ile kaplanmalıdır.(şekil 1.20). 12

19 Şekil 1.20: Çöp bacası Çizim Uygulamaları Bacalar tuğla ile örüldüğünde baca kesiti boyutları tuğla ölçülerine uydurulur ve çoğunlukla kare ve dikdörtgen yapılır. Ateş bacaları tuğla ile yapılırken birleşen, saplanan ve kesişen duvarların örgü kurallarına uyulur. Ateş bacalarında derzler harç ile tamamen doldurulur. Bacalar binalarda müstakil veya duvarlar ile birlikte yapılır. Ahşap yapılarda bacalar duvar kenar veya köşelerine yerleştirilebilir. Dikkat edilmesi gereken baca duvarı ile ahşap bölmeler arasında yalıtım derzi bırakılmasıdır. 13

20 Kâgir binalarda duvarlar ile birlikte örülen bacalar çatı üstünde müstakil hale getirilir. Bina dışındaki müstakil bacaların güzel görünmesi ve dış etkilere dayanıklı olması için özel malzemelerle kaplanması gerekir. Aşağıdaki şekillerde (Şekil 1.21) değişik ölçülere sahip müstakil bacalar çizilmiştir. 1. SIRA 1. SIRA 1. SIRA 2. SIRA 2. SIRA 2. SIRA 1 T. X 1 T. Baca 1 T. X 1 1/2 T. Baca 1 1/2 T. X 2 T. Baca Şekil 1.21: Müstakil yapılan bacalar Kâgir yığma veya iskeletli yapılarda bacalar genellikle iç duvarların saplanan veya kesişen köşelerine getirilerek duvarlarla beraber örülür (Şekil 1.22 ve 1.23). 14

21 1. SIRA 1. SIRA 2. SIRA Şekil 1.22: Kesişen duvar köşesinde tek taraflı bacaların çizimi 2. SIRA Şekil 1.23: Kesişen duvar köşesinde çift taraflı bacaların çizimi 1.3. Tuğla ile Örülen Şömine Tanımı Odalarda genellikle duvar kenarlarında tuğladan yapılmış olan ısınma amaçlı ocakların standart ölçülerine göre projelendirilmesi işlemine şömine çizimi denir. Şömine çizimine başlamadan önce şöminenin yapılacağı odanın etüdünü doğru yapmamız gerekir. Çünkü yanlış belirlenmiş bir yer tespiti yanlış alınmış bir ölçü sonradan düzeltilmesi imkânsız işler yapmamıza neden olur. Ayrıca şöminenin de kullanılmamasına ve gereksiz yer kaplayan bir eleman olmasına sebep oluruz. Aşağıdaki şekillerde (Şekil 1.24) şöminenin odanın neresinde ve yaklaşık hangi ölçülerde projelendirilmesine karar vermenize yardımcı olacak bilgiler bulunmaktadır. 15

22 Şekil 1.24: Şömine yeri ve yaklaşık ölçüleri Çeşitleri ve Şekilleri Tuğla ile örülen şömineler günümüzde yapım şekline göre modern, rustik ve klasik şömine isimlerini almaktadır. Ayrıca tuğla şömineler ateşlik kısmının yapım yöntemine göre açık hazne ve kapalı hazne şekillerinde projelendirilerek üretimi yapılmaktadır (Şekil 1.25, Şekil 1.26). 16

23 Resim 1.25: Kapalı hazne şömine Resim 1.26: Açık hazne şömine Çizim Uygulamaları Şömine çizimini daha iyi kavrayabilmek için şömineyi oluşturan bölümlerin ayrı ayrı çizim uygulamalarını görmek gerekir. ŞÖMİNE AĞZI Şömine ağzı kural olarak yatay duran bir dikdörtgen biçiminde olmalıdır. Üst kenar kemerli ise ağız yüksekliği kemerin tepe noktası kabul edilmelidir (Şekil 1.27). Şekil 1.27: Şömine ön görünüşü ve yatay kesiti 17

24 Ön yüzü kemerli şöminelerde ağız genişliği olarak kiriş boyu alınmalıdır. Büyük odalarda ağız yüksekliği, ağız genişliğinin 3/4 ü kadar olur. Daha küçük odalarda bu oran 2/3 olur (Örneğin; Şekil 1.27 deki ölçülere göre ağız genişliği 100 cm alınmıştır. Ağız yüksekliği bu ölçünün 2/3 ü olursa 66 cm, 3/4' ü olursa 75 cm olur). Şömine ağız açıklığı, oda büyüklüğü ile orantılıdır. Oda taban alanı ile şömine ağız açıklığı arasındaki oran 1/45 ile 1/65 arasında değişir. (Örneğin; 32 m² lik alana sahip bir odaya yapılacak şöminenin ağız açıklığı 1/45 oranına göre 71 cm, 1/45 oranına göre yaklaşık 50 cm olur. Bu oranlara göre cm arasında bir değer ağız açıklığı olarak alınabilir. Şömine tasarımında uyulması zorunlu diğer bir kural da, ağız açıklığı ile baca kesit alanı arasındaki orandır. Şömine ağız açıklığı, baca kesit alanının 8 katından küçük, 13 katından büyük olmamalıdır (Örneğin; 70 cm ağız açıklığına sahip bir şöminenin bacası ağız açıklığına göre 8 e bölersek yaklaşık 9 cm, 13 e bölersek 6 cm çapında olur. Tuğla ile örülen baca konusunda belirtildiği en küçük baca boyutu 10x10 cm olmak zorunda olduğunu da unutmamak gerekir.). ATEŞLİK HÜCRESİ (OCAK) Odunun yandığı kısımdır. Şöminenin ocak derinliği, ağız yüksekliğinin 1/2' si ile 2/3 ü arasında değişmeli, daha fazla olmamalıdır. (Örneğin 75 cm ağız yüksekliği olan bir şöminenin ocak derinliği 1/2 oranına göre 37,5 cm, 2/3 oranına göre 50 cm olur). Gereğinden derin ölçülendirilen ocak, şöminede ısı kaybına neden olur (Şekil 1.27). Ocak tabanı ateş tuğlası ve harcı ile örülmelidir. Ocak tabanı şöminenin en çok ısınan bölümüdür. Şömine yapılan oda veya salonun zemini aşırı ısıdan korunmalıdır. Bu konuda en etkili önlem, ocak tabanı ile döşeme arasında bir hava boşluğu bırakmaktır (Şekil 1.28). Şekil 1.28: Ocak tabanında yalıtım Ocak tabanı oda tabanından (zeminden) biraz yüksek olmalıdır cm lik yükseklik şöminenin daha güzel görünmesini sağlar. Ayrıca şöminenin kullanılması da daha rahat olur. Şöminenin önü biraz çıkıntılı yapılmalıdır. Böylece küllerin kürekle alınması daha kolay olur (Şekil 1.29). Şöminenin tam yanması ve kolay temizlenmesi isteniyorsa, ocak tabanı ızgaralı ve kül kutulu yapılmalıdır. Kül kutusunun önüne açılacak delikler ocağın ızgara altından hava almasını sağlar ve yanmasını kolaylaştırır (Şekil 1.30) Şekil 1.29: Ocak tabanı zemin 18

25 Ocak arka duvarı, ağız açıklığının 1/3 yüksekliğine kadar düşey çizilir. Bundan sonra öne doğru eğik çizilen duvardaki eğim cm arasında değişir (Şekil 1.31). Odaya doğru eğimli arka duvar, ısının odaya yansımasını artırır ve oda daha iyi ısınır (Şekil 1.32). Şekil 1.30: Izgaralı ve kül tutuculu ocak tabanı Şekil 1.31: Ocak arka duvarının çizilmesi Şekil 1.32: Ocak arka duvarının ısıyı odaya yansıtması 19

26 OCAK BOĞAZI VE OCAK KAPAĞI (DUMAN KAPAĞI) Ocak arka duvarının öne doğru eğik çizilmesi, ocak üstünü daraltarak cm arasında değişen bir boğaz yapar. Ocak kapağı ateşlikle davlumbaz arasında ocağın ön kısmında bulunur. Kapak, ocak ağzına uygun bir ölçüde olmalıdır (Şekil 1.33). Duman kapağı, ocak ağzı üst kenardan yaklaşık 20 cm yüksekliğe gelecek şekilde düzenlenmelidir. Daha aşağı konulursa ocağın üzerinde yeterli büyüklükte duman boşluğu kalmaz. Duman odaya yayılır. Şekil 1.34 de a gösterilen biçimdeki duman kapağının arkasına, baca temizliği sırasında kurum dolar, b ile gösterilen biçimdeki duman kapağında bu sakınca görülmez. Şekil 1.33: Ocak boğazı Kapağı baca içine veya ocağın arka kısmına çizmek hatalıdır. Baca içinde düşünüldüğü takdirde köy ocaklarında olduğu gibi, ısı üst kısma çıkar ve davlumbaz ısınır (Şekil 1.35 a). Arka kısımda düşünüldüğü takdirde de, bacadan gelen rüzgâr ateşlik kısmına girer ve dumanı oda içine püskürtür (Şekil 1.35 c). Kapak altta düşünüldüğü takdirde, ısı davlumbaz kısmına çıkamaz, odaya iletilir (Şekil 1.35 b). Şekil 1.34: Duman kapağı Şekil 1.35a, Şekil 1.35b: Duman kapağının yanlış ve doğru ii i 20 Şekil 1.35c: Duman kapağının yanlış yerleştirilmesi

27 Ocak arka duvarının, yükseldikçe öne doğru eğik konumda örüldüğünü belirtmiştik. Eğim ocak ağzı üst kenarından 20 cm yukarı kadar devam eder. Eğimin bitiminde cm arasında değişik genişlikte olabilen, raf biçiminde bir düzlük oluşturur. Bu girintinin görevi, bacadan gelen soğuk havanın ocağa gelmesini engellemektedir. Ocağa giren soğuk hava yanmayı engeller ve şöminenin tütmesine neden olur. Baca çekişinin en kuvvetli olduğu bölge daralan baca boğazıdır. Duman kapağının bulunduğu yerdir. Bacadan, yukarıdan gelen soğuk hava boğazdaki düz engele çarpar, yukarı doğru yön değiştirir (Şekil 1.36). Şekil 1.36: Baca boğaz düzlüğü DAVLUMBAZ (DUMANLIK HÜCRESİ DUMAN ODASI) Ateşlik kısmının üstündedir. Ocağın üst bölümünde, boğaz ve duman kapağından başlayarak baca deliğine kadar devam eden piramit biçimindeki boşluğa duman hücresi denir. Burası ocaktan bacaya geçişi sağlar. Dumanın kolaylıkla bacaya geçmesini sağlamak için, duman odasının yanları arasında değişen eğimle örülerek bacaya bağlanmalı, köşeler oluşturacak şekilde yapılmalıdır. Şekil 1.37: Duman odasının yapılışı Çekişin engellenmemesi için duvarların düzgün, pürüzsüz olması gerekir. Bu özelliği sağlamak için, yeterli kalınlıkta demir sac dan, duman odası biçiminde bir davlumbaz yaptırılır, şöminedeki yerine konur. Çevre tuğlaları örülerek duman odası hazırlanır (Şekil 1.37). Baca deliği ile duman odasının bağlantısındaki uyumsuzluklar, girinti ve çıkıntılar yanmayı olumsuz yönde etkiler. Duman odasının üstündeki bacanın en az 50 cm lik bölümü tam düşey konumda olmalıdır. Şömine ile bacanın yeri yüzünden eğik bağlantı yapma zorunluluğu varsa, sapma 50 cm lik düşey bacadan sonra başlamalıdır (Şekil 1.38). Şekil 1.38: Davlumbaz baca bağlantısı 21

28 BACA Baca, davlumbazın üstünden çıkar ve ortasında bulunur. Ateşin kontrollü yakılabilmesi, ısının kontrolü ve emniyeti bakımından doğru hazne ve yalıtım uygulaması ne kadar önemli ise, yanma olayı sonucu oluşan gazların emniyetli bir şekilde atmosfere taşınması da bir o kadar önemlidir. Doğru yapılmamış bir baca, şöminenin verimini olumsuz etkileyeceği gibi, kullanıcıyı zehirli gaz sızıntıları ve yangın gibi önemli sorunlar ile karşı karşıya bırakır. Şömine bacasında olması gereken en önemli koşullar iki tanedir. Bunlardan biri baca ölçüsü diğeri yalıtımdır. Şömine yapımında çok sık rastlanılan sorunlardan biri mevcut bacanın şömine için uygun olmamasıdır. Bu durumda baca, şömineye uygun şekilde tadilat yapılmalı; mümkün değilse şömine için yeni bir baca yapılmalıdır. Şekil 1.39 da doğru yapılmış bir şömine bacasının elemanları ve yapım şeklinin çizimi görülmektedir. Şekil 1.39: Şömine bacası elemanları Baca dirseksiz ve mümkünse silindirik yapıda min. 20 cm çapında olmalıdır. Malzeme olarak ısıya (ortalama 300 derece) dayanıklı olmalıdır. 1- Hava boşlukları 2- Duman çıkışı 3- Baca özel bağlantı borusu (çelik spiral boru) 4- Ortalama 300 C' ye dayanıklı baca borusu 5- Isı odası 6- Özel yalıtım malzemesi 7- Sıcak hava çıkış menfezi 8- Ana - Bağlantı baca fiting noktası. Bağlantı borusu, ana bacaya min.15 cm girmeli ve etrafı ısıya dayanıklı özel yalıtımla tamamen kapatılmalıdır. 9- Min. 20cm çapındaki ana baca girişi 10- Baca borusu önündeki yalıtım. Bacaya bitişik izo-tuğla veya arası min. 4cm hava boşluklu alçıpan kaplama. Alçıpan kaplama yapıldığı takdirde; tavan hizasında sıkışan sıcak hava kaçış delikleri veya bir menfez bırakılmalıdır. 11- Bacada eğim olmak zorundaysa, açı max. 45 dereceyi geçmemelidir. 12- Ekli hazır baca üniteleri birbirine kilitlenmeli ve hava sızdırmaz olmalıdır. 13- Çatı baca dış kaplaması 14- Baca mahya'yı min. 50 cm geçmelidir. Mahya hizası altında kalan baca çıkışları muhtemel türbülanslara (duman geri tepme) müsait olur. 22

29 OCAK ÖLÇÜLERİNİN BELİRLENMESİ Şöminelerin projelendirilmesi için yapılacağı odanın boyutları bilinmelidir. Bir metre küp oda hacmi için 0.01 ateşlik cephesine ihtiyaç vardır. Örneğin; genişliği dört metre, uzunluğu beş metre yüksekliği üç metre olan bir odanın hacmi, 4.00 x 5.00 x 3.00= 60 m³ dür. Bu hacimde bir odaya yapılacak ocağın ateşlik cephesi sahası, 60 x 0.01 = m² olmalıdır. Aşağıda verilen ocak cetveline göre bu sonuca en yakın 5 numaralı şöminedir. OCAK CETVELİ NO A B C D E F G H İ J K LxM AxB m x x x x x x x x x x x x

30 Cetveldeki ölçüler Amerikan şömine ölçülerinden alınmıştır. Ölçüler cm olarak gösterilmiştir. AxB Ateşlik hücresi cephe sahasıdır. Cetveldeki baca deliği ölçüleri, ülkemizdeki tuğla örgüsü ölçülerine göre, baca hesabının verdiği asgari ölçülerden küçük olmamak üzere belirlenmiştir. Şekil 1.40 da gösterilen şöminelerin en küçüğünden en büyüğüne kadar her kısmının ölçüleri (Amerikan ocaklarına göre) hesaplanmış ve ocak cetvelinde gösterilmiştir. Bu cetvelde her boy ocağa ayrı bir numara verilmiştir. Şekil 1.40: Şömine ölçülerinin belirlenmesi 24

31 Şömine ölçülerinin belirlenip projelerinin çizilebilmesi için Şekil 1.41 'de perspektif olarak kesiti ile kısımlarının adları ve görünüş resimleri verilmiştir. Ocak cetvelinde ise Şekil 1.41' deki harflerle belirtilen bölümlerin değişen boyutları verilmiştir. Şekil 1.42, 1.43, 1.44 ve 1.45 de değişik açıklıklara sahip şömine örnekleri verilmiştir. Şekil 1.41: Şömine kesiti ve görünüşleri Şekil 1.42: Yanı ve önü açıklıklı şömine Şekil 1.43: Önü ve arkası açıklıklı şömine 25

32 Şekil 1.45: Önü ve yanları açıklıklı şömine Şekil 1.44: Önü, arkası ve bir yanı açıklıklı şömine 26

33 DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ Ocak cetvelinde ve Şekil 1.40 daki değerler dikkate alınarak 5 numaralı şöminenin ön görünüşünü, yatay kesitini (planı) ve düşey kesitini 1/10 ölçeğinde teknik resim çizim kurallarını dikkate alarak çiziniz. Dersin Adı: Amaç: Konu: DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ Yapıda duvarlar Tuğla ile örülen barbekü, baca ve şömineyi kuralına uygun çizebileceksiniz Tuğla ile örülen barbekü, baca ve şömine çizimi Gözlenecek Davranışlar Evet Hayır Tuğla İle Örülen Şömine Çizimi 1 Zemin çizgisini çizdiniz mi? 2 Şömine önü çıkıntısının kalınlığını (3 10 cm) alarak çizdiniz mi? 3 Ateşlik genişliğini alarak (A mesafesi) çizdiniz mi? 4 Ateşlik yüksekliğini alarak (B mesafesi) çizdiniz mi? Ocak arka duvarı düz kısmının yüksekliğini (E 5 mesafesi) alarak çizdiniz mi? Ocak arka duvarının eğimli kısmının yüksekliğini 6 (F mesafesi) alarak çizdiniz mi? Ocak arka duvarı düz kısmının genişliğini (D mesafesi) 7 alarak çizdiniz mi? 8 Davlumbaz genişliğini (H Mesafesi) alarak çizdiniz mi? Davlumbaz yüksekliğini (J mesafesi) alarak çizdiniz 9 mi? Davlumbaz yan yüzey eğimini (K mesafesi) alarak 10 çizdiniz mi? 11 Baca genişliğini (M mesafesi) alarak çizdiniz mi? Şöminenin çevre duvar kalınlıklarını bu ölçülerin dışında alarak çizdiniz mi? Görünen yüzey çizgileri ile görünmeyen yüzey çizgilerini ayrı çizgi çeşitlerini kullanarak çizdiniz mi? Yatay kesiti (planı) çizmek için ön görünüşten, ölçüleri belli olan davlumbaz genişliğini (H mesafesi) yardım çizgilerle taşıyarak çizdiniz mi? Ateşlik genişliğini (A mesafesi) yardımcı çizgilerle aşağıya taşıyarak çizdiniz mi? 27

34 Gözlenecek Davranışlar Ocak genişliğini (D mesafesi) yardımcı çizgilerle aşağıya taşıyarak çizdiniz mi? Yatay kesit üzerinde ocak derinliğini (C mesafesi) alarak çizdiniz mi? Yatay kesit üzerinde ocak arka duvar kalınlığını (İ mesafesi) alarak çizdiniz mi? Şömine çevre duvar kalınlıklarını ekleyerek planı tamamladınız mı? Yatay kesiti çizerken kesitin geçtiği yerdeki elemanları ve görünen elemanların çizgi kalınlıklarına dikkat ederek çizdiniz mi? Düşey kesiti çizmek için ön görünüşten ve yatay kesitten (plandan) ölçüleri belli olan yerleri yardımcı taşıyıp şömine önü çıkıntı yüksekliğini (3-10 cm) alarak çizdiniz mi? Ocak arka duvarı düz kısmının yüksekliğini (E mesafesi) alarak çizdiniz mi? Ocak arka duvarı eğimli kısmının genişliği (G mesafesi) alarak çizdiniz mi? 24 Ateşlik yüksekliğini taşıyıp (B mesafesi) çizdiniz mi? 25 Davlumbaz yüksekliğini (J mesafesi) taşıyarak çizdiniz mi? 26 Baca kesiti ölçüsünü (L mesafesi) alarak çizdiniz mi? 27 Çevre duvar kalınlığını çizdiniz mi? Düşey kesiti çizerken kesitin geçtiği yerdeki elemanların ve görünen elemanların çizgi kalınlıklarına dikkat ederek çizdiniz mi? Gerekli olan yerlere açıklayıcı bilgi ve ölçüleri yazıp çizimi tamamladınız mı? 30 Resmin adını ve ölçeğini yazdınız mı? TOPLAM Değerlendirme sonunda eksik olduğunuzu tespit ettiğiniz konuları, faaliyete dönerek tekrar ediniz. 28

35 ÖLÇME DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULARI) Bu faaliyet kapsamında hangi bilgiler kazandığınızı aşağıdaki cümleleri değerlendirerek belirleyiniz. DOĞRU YANLIŞ TESTİ.SIRA SORULAR DOĞRU YANLIŞ 1 2 Duvar içine gömülmüş veya açıkta pişirme işinin yapıldığı ocaklara mangal denir. Binalarda çeşitli amaçlarla bırakılan dik, eğik veya yatay durumdaki kanallara baca denir. 3 Ateş bacaları için en uygun baca kesiti dairedir Bacaların geniş kenarı bulunduğu çatı yüzeyinin eğimine paralel olacak şekilde tanzim edilmelidir. Birbirine yakın olan bacalar birleştirildiğinde baca duvarı eğimi en az 70 olmalıdır. Bacanın yüksekliği çatı tepe mahyasından alçakta olması gerekir. 7 8 Tuğla ile örülen bacalarda en küçük baca boyutu 10x10 cm olmalıdır. Ocak tabanı oda tabanından (zeminden) en az 15 cm yüksekte olması gerekir. TOPLAM 29

36 ÇOKTAN SEÇMELİ TEST SORULARI 1. Aşağıdakilerden hangisi, ağız genişliği 120 cm olan şöminenin 2/3 oranına göre ağız yüksekliği değeridir? A) 75 cm B) 80 cm C) 95 cm D) 68 cm 2. Ağız açıklığı 80 cm olan şöminenin baca kesiti, şömine ağız açıklığının 8 katından küçük olamaz kuralına göre aşağıdaki değerlerden hangisi olur? A) 10 cm B) 7 cm C) 9 cm D) 15 cm 3. Ağız yüksekliği 85 cm olan şöminenin, ocak derinliği ağız yüksekliğinin en az 1/2 si olur kuralına göre aşağıdaki değerlerden hangisi olur? A) 37,5 cm B) 40 cm C) 42,5 cm D) 51 cm 4. Aşağıdakilerden hangisi ocak arka duvarının şömine önüne doğru kaç cm eğimle çizileceğini belirten değerlerdir? A) 5-10 cm B) cm C) cm D) cm 5. Aşağıdakilerden hangisi duman kapağının ocak boğazı içinde çizildiği yerdir? A) Ocak boğazının altı B) Ocak boğaznın üstü C) Ocak boğazının arkası D) Ocak boğazının yanı 6. Aşağıdakilerden hangisi dumanın kolaylıkla bacaya geçmesini sağlamak için davlumbazın yanları için belirlenen eğim değerleridir? A) B) C) D) DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendirebilirsiniz. Eksik olduğunuz konulara dönerek tekrarlayınız. Tüm soruları doğru yanıtladıysanız, bir sonraki öğrenme faaliyetine geçebilirsiniz. 30

37 ÖĞRENME FAALİYETİ 2 ÖĞRENME FAALİYETİ 2 AMAÇ Uygun ortam sağlandığında, taşlarla örülen barbekü, baca ve şömineyi çizebileceksiniz. ARAŞTIRMA Değişik ölçülere sahip taş barbekü, baca ve şömine ait çizim örneklerini, uygulaması yapılmış veya yapılacak olan bina projelerinden araştırınız. Elde ettiğiniz barbekü, baca ve şömine çizimlerini sınıf ortamına getirerek arkadaşlarınızla paylaşınız. 2. TAŞ İLE ÖRÜLEN BARBEKÜ, BACA VE ŞÖMİNE ÇİZİMİ 2.1. Taş ile Örülen Barbekü Tanımı Balkonlarda veya açık alanlarda duvar içerisine gömülmüş veya açıkta pişirme işinin yapıldığı ocakların yapımı için standartlara göre projelendirilmesi işlemlerine taş barbekünün çizimi denir Çeşitleri ve Şekilleri Barbeküler, yapıldığı malzemenin ismini alır. Güzel görünüşlü olması için kesme taş malzemeden yapılması gerekir. Ayrıca kesme taştan yapılması işçilik açısından kolaylık sağlayacaktır. Şekil 2.1 de kesme taştan yapılmış kapaklı ve duvara sabitlenmiş kapaklı bir barbekü ölçeri ile birlikte verilmiştir. Şekil 2.1: Taştan sütun bacaklı, kapaklı barbekü 31

38 Çizim Uygulamaları Taş barbekünün yapılacağı yere göre işlenmiş olan kesme taşlar örgü kurallarına uygun yatık olarak üst üste konularak yapılır. Örgü işleminde, ateş toprağından üretilmiş hazır olarak piyasada bulunan şamot harcı kullanılmalıdır (Şekil 2.2, 2.3, 2.4, 2.5ve 2.6). Şekil 2.2: Taştan örülmüş barbekü Şekil 2.3: Taştan örülmüş barbekü Şekil 2.4: Kesme taştan, tezgâhlı açık barbekü Çizimi 32

39 Şekil 2.5: Kesme taştan, kemerli açık barbekü çizimi Şekil 2.6: Kesme taş ve tuğladan, kemerli kapalı barbekü çizimi 33

40 2.2. Taş ile Örülen Baca Tanımı Binalarda çeşitli amaçlarla dik, eğik veya yatay durumdaki kanalların standartlara uygun ölçülerde taş malzeme ile yapılabilmesi için tanzim edilerek projelendirilmesi işlemine taş bacaların çizimi denir Çeşitleri ve Şekilleri Taş ile örülen bacalar, genellikle binalardaki ateş bacalarıdır. Bu bacalar, daha çok barbekü, şömine ve köy ocaklarında kullanılır (Şekil 2.7, 2.8). Ancak taş duvarlarla birlikte baca yapılması gerektiğinde baca etrafı tuğla ile yapılmalıdır. Bazen de özel beton, kil, künk veya hazır bloklar kullanılabilir. Tuğla baca ile aynı şekillere, özelliklere ve yapım kurallarına sahiptir. Şekil 2.7: Taştan yapılmış şömine bacası Şekil 2.8: Taştan yapılmış ocak bacası 34

41 Çizim Uygulamaları Bacalar taş ile örüldüğünde baca kesiti ve boyutları kare ve dikdörtgen yapılır. Ateş bacaları taş ile yapılırken duvarların örgü kurallarına uyulur. Bina dışındaki müstakil bacaların sağlam ve uzun ömürlü olması için taşıyıcı sistem elemanlarını (kiriş, hatıl) kullanmak gerekir (Şekil 2.9, 2.10, 2.11). Resim 15: Müstakil taş şömine ve ocak bacası Resim 14: Müstakil taş şömine bacası 20x20 cm 15x15 cm 1. SIRA 1. SIRA 20x20 cm 15x15 cm 2. SIRA Şekil 2.11: Taş duvar içine yapılan bacaların çizimi SIRA

42 2.3. Taş ile Örülen Şömine Tanımı Odalarda genellikle duvar kenarlarında taştan yapılmış olan ısınma amaçlı ocakların standartlarına ve çizim kurallarına göre projelendirilmesi işine taş şömine çizimi denir Çeşitleri ve Şekilleri Taş ile örülen şömineler günümüzde çok fazla olmamakla birlikte köylerde ocak olarak kullanılmaktadır. Ayrıca taş ile örülerek yapılan şömineler açık hazneli olarak yapılmaktadır. Taş malzemeler şöminelerin yapımından çok, dış yüzeylerinin güzel görünmesi için kaplama işlerinde tercih edilmektedir. Taştan yapılmış olan şömineler uzun ömürlü olmakla beraber çok fazla değişiklik ve tadilat yapmaya uygun değillerdir (Şekil 2.12, 2.13, 2.14, 2.15). Şekil 2.12: Taştan yapılmış kapalı hazne şömine Şekil 2.13: Taştan yapılmış açık hazne şömine Şekil 2.14: Taştan yapılmış kapalı hazne şömine ve açık hazne ocak 36 Şekil 2.15: Taştan yapılmış kapalı hazne şömine

43 Çizim Uygulamaları Taştan yapılacak olan şöminelerin çizimi, tuğla şömine çizimi ile aynı kuralları içermektedir. Kesme taşlar ve plaklar, düzgün yüzeylere ve boyutlara sahip olduğu şömine yapımında tercih edilmektedir. Ocak tabanının (ateşlik hücresinin)yapımında ısıya karşı dayanıklı taşlar kullanılmalıdır (Şekil 2.16, 2.17, 2.18, 2.19 ve 2.20) 56 cm 36,5 cm Tablo 2' den "A" Ölçüleri seçilebilir 36.5 cm Şekil 2.16: Kesme taştan baca bağlantısız hava kanalları yandan şömine 56 cm 36,5 cm Tablo 2' den "A" Ölçüleri seçilebilir 49 cm Şekil 2.17: Kesme taştan baca bağlantılı hava kanalları yandan şömine 37

44 Tablo 2' den "A" Ölçüleri seçilebilir 36,5 cm 56 cm 36,5 cm Tablo 2' den "A" Ölçüleri seçilebilir 49 cm Şekil 2.18: Kesme taş plaktan şaşırtma şömine, hava kanalları önden ve yandan çıkışlı 56 cm cm 24 Tablo 2' den "A" Ölçüleri seçilebilir 20 36,5 cm 49 cm Şekil 2.19: Sırt sırta gelecek biçimde yerleştirilmiş kesme taş şömineler, bacalar yandadır Şekil 2.20: Köşeye yapılmış kesme taş şömine, hava kanalları yandan çıkar 38

45 DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ Şekil 2.4 te verilmiş olan, kesme taştan yapılmış tezgâhlı açık barbekünün ön ve üst görünüşünü 1/10 ölçeğinde teknik resim çizim kurallarını dikkate alarak çiziniz. Dersin Adı Amaç Konu Yapıda duvarlar DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ Taş ile örülen barbekü, baca ve şömineyi kuralına uygun çizebileceksiniz. Taş ile örülen barbekü, baca e şömine çizimi GÖZLENECEK DAVRANIŞLAR Evet Hayır TAŞ İLE ÖRÜLEN BARBEKÜ ÇİZİMİ 1 Zemin çizgisini çizdiniz mi? 2 Barbekü genişliğini zemin üzerinden alıp işaretlediniz mi? 3 Tezgah yüksekliğini zemin üzerinden alıp işaretlediniz mi? Barbekünün toplam yüksekliğini alıp üst sınır çizgisini 4 çizdiniz mi? 5 Tezgâh genişliğini alarak sınır çizgilerini çizdiniz mi? Izgara gelecek bölümde değişik yüksekliklerde ızgara 6 demirinin koyulması için bölmeler çizdiniz mi? Ön görünüşte belirtilen çizgileri görünüş prensiplerine 7 uygun kalınlıklarda belirtiniz mi? Üst görünüş için, ön görünüşten ölçüleri belli olan barbekü 8 genişliği yardımcı çizgileri kullanarak taşıdınız mı? 9 Barbekü derinlik ölçüsünü belirleyip çizdiniz mi? 10 Barbekünün arka ve yan duvarlarını çizdiniz mi? 11 Tezgâh genişliğini yardımcı çizgilerle taşıyıp üst görünüş üzerinde sınır çizgilerini belirlediniz mi? 12 Tezgâh köşelerini yuvarlatarak çizdiniz mi? Üst görünüşte belirtilen çizgileri görünüş prensiplerine uygun kalınlıklarda belirttiniz mi? Resmin gerekli olan yerlerine açıklayıcı bilgi ve ölçüleri yazdınız mı? Projenin ismini ve ölçeğini yazarak çizimi tamamladınız mı? TOPLAM Değerlendirme sonucunda eksik olduğunuzu tespit ettiğiniz konuları, faaliyete dönerek tekrar ediniz. 39

46 ÖLÇME DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME B. OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULARI) Bu faaliyet kapsamında hangi bilgiler kazandığınızı aşağıdaki soruları cevaplayarak belirleyiniz. ÇOKTAN SEÇMELİ TEST SORULARI 1. Aşağıdakilerden hangisi binalarda çeşitli amaçlarla dik, eğik ve yatay durumdaki kanalların taş malzeme ile yapılabilmesi için tanzim edilerek projelendirilmesi işlemidir? A) Taş şömine çizimi B) Taş barbekü çizimi C) Taş ocak çizimi D) Taş baca çizimi 2. Aşağıdakilerden hangisi genellikle binalarda taş ile örülen bacalardır? A) Havalandırma bacası B) Çöp bacası C) Ateş bacası D) Tesisat bacası 3. Aşağıdakilerden hangisi mahallerde duvar kenarlarında taştan yapılmış olan ısınma amaçlı ocakların çizim kurallarına göre projelendirilmesi işlemidir? A) Taş barbekü çizimi B) Taş şömine çizimi C) Taş mangal çizimi D) Taş ocak çizimi 4. Aşağıdakilerden hangisi ateşlik hücresinin yapımında kullanılan ısıya karşı dayanıklı olması gereken malzemedir? A) Blok taşı B) Ateş tuğlası C) Kesme taş D) Blok tuğla 5. Aşağıdakilerden hangisi taş şöminelerin güzel görünmesi ve düzgün yüzeylere sahip olması için yapımında tercih edilen taşlardır? A) Kesme taş B) Moloz taş C) Kırma taş D) Ateş tuğlası DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendirebilirsiniz. Eksik olduğunuz konulara dönerek tekrarlayınız. Tüm soruları doğru yanıtladıysanız, bir sonraki öğrenme faaliyetine geçebilirsiniz. 40

47 ÖĞRENME FAALİYETİ 3 AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ 3 Uygun ortam sağlandığında, hazır bloklarla örülen barbekü, baca ve şömineyi çizebileceksiniz. ARAŞTIRMA Değişik ölçülere sahip hazırblok barbekü, baca ve şömine ait çizim örneklerini, uygulaması yapılmış veya yapılacak olan bina projelerinden araştırınız. Elde ettiğiniz barbekü, baca ve şömine çizimlerini sınıf ortamına getirerek arkadaşlarınızla paylaşınız. 3. HAZIR BLOK İLE ÖRÜLEN BARBEKÜ, BACA VE ŞÖMİNE ÇİZİMİ 3.1. Hazır Blok ile Örülen Barbekü Tanımı Balkonlarda veya açık alanlarda duvar içerisine gömülmüş veya açıkta pişirme işinin yapıldığı ocakların yapımı için standartlara göre projelendirilmesi işlemlerine hazır blok barbekünün çizimi denir Çeşitleri ve Şekilleri Barbekülerin inşasında hazır blok malzemeler; yapım kolaylığı, istenen şeklin verilebilmesi ve düzgün görünüm sağlanması açısından bu işte ehil kişiler tarafından tercih edilmektedir. Bu barbekülerde tuğla barbekülerdeki gibi isimlendirilir. Hangi malzemeden yapılırsa yapılsın, açık barbekü ve kapaklı barbekü isimlerini alır (Şekil 3.1, 3.2 ve 3.3). 41

48 Şekil 3.1: Mermer blok sabit barbekü Çizim Uygulamaları Şekil 3.2: Hazır blok sabit barbekü Resim 3.3: Hazır blok hareketli barbekü Hazır blok barbekünün yapılacağı yere göre örgü kurallarına uygun yatık veya dikey olarak üst üste konularak yapılır (Şekil 3.4, 3.5 ve 3.6). Örgü işleminde, hazır blok malzemeleri birbirine tutturmak için piyasada hazır olarak bulunan çimento esaslı tutkallar kullanılmalıdır. Şekil 3.4: Hazır blok malzemeden yapılmış barbekü Şekil 3.5: Hazır blok malzemeden barbekünün perspektif çizimi 42

49 Şekil 3.6: Hazır blok malzemeden tek yanı açık barbekü 43

50 HAZIR BLOK DÜZ BARBEKÜ ÇİZİMLERİ: Şekil 3.7a, 3.7b, 3.7c ve 3.7d) Şekil 3.7a: Düz barbekü yatay kesiti (planı) Şekil 3.7b: Düz barbekü ön görünüş resmi Şekil 3.7c: Düz barbekü yan görünüş resmi Şekil 3.7d: Düz barbekü perspektif resmi 44

51 HAZIR BLOK KÖŞE BARBEKÜ ÇİZİMLERİ: Şekil 3.8a, 3.8b, 3.8c ve 3.8d Şekil 3.8a: Köşe barbekü yatay kesiti (plan) Şekil 3.8a: Köşe barbekü ön görünüş resmi Şekil 3.8c: Köşe barbekü yan görünüş resmi Şekil 3.8d: Köşe barbekü perspektif resmi 45

52 3.2. Hazır Blok ile Örülen Baca Tanımı Binalarda çeşitli amaçlarla dik, eğik veya yatay durumdaki kanalların standartlara uygun ölçülerde hazır blok malzeme ile yapılabilmesi için tanzim edilerek projelendirilmesi işlemine, hazır blok bacaların çizimi denir Çeşitleri ve Şekilleri Hazır blok malzemelerle örülen bacalar kare, dikdörtgen veya daire kesitli yapılabilir (Şekil 3.11 ve 3.12). Ateş bacaları hazır blok malzemelerle yapılırken duvar örgü kurallarına uyulur. Baca boyutları ateş kaynağının büyüklüğü ve cinsine göre değişir (Şekil 3.9). Hazır baca elemanlarının (ön yapımlı baca elemanları) kullanımı giderek artmaktadır (Şekil 3.10). Bu malzemeler küçük elemanlar veya kat yüksekliğinde elemanlar olarak üretilir (Şekil 3.13 ve 3.14). Şekil 3.9: Hazır blok baca görünüşü Şekil 3.10: Hazır blok malzemeden yapılmış bacaların görünüşü Çizim Uygulamaları 19 cm cm 19 cm cm 39 cm 19 cm 39 cm 39 cm Şekil 3.11: Hazır blok baca şekilleri 46 Şekil 3.12: Hazır blok baca tuğlası

53 Şekil 3.13: Hazır baca elemanı çizimi Şekil 3.14: Kat yüksekliğinde hazır baca elemanı çizimi 3.3. Hazır Blok ile Örülen Şömine Tanımı Odalarda genellikle duvar kenarlarında hazır blok malzemeden yapılmış olan ısınma amaçlı ocakların standartlarına ve çizim kurallarına göre projelendirilmesi işine hazır blok şömine çizimi denir Çeşitleri ve Şekilleri Hazır blok malzemeden örülen şömineler yapım kolaylığı açısından tercih edilmektedir. Ayrıca hazır blok malzeme olan yutongun (gazbeton), kolay örülmesi, kesilmesi ve yüksek ısıya karşı dayanıklı olması şömine yapımında tercih edilme nedenleridir. Bu özelliklerden dolayı ön yapımlı malzemelerin kullanımı giderek artmaktadır. Hazır blok malzemeden yapılacak olan şömineler diğer malzemelerden yapılan şömineler gibi şekillendirilir. Hazır blok malzemeden yapılacak olan şömineler yapım şekline göre açık ve kapalı hazne olmak üzere iki çeşittir (Şekil 3.15 ve 3.16). Şekil 3.15: Hazır blok malzemeden kapalı hazne şömine Şekil 3.16: Hazır blok malzemeden açık hazne şömine 47

54 Uygulama Çizimleri HAZIR BLOK TEK YÜZÜ AÇIK ŞÖMİNE ÇİZİMLERİ: Şekil 3.17a, 3.17b, 3.17c ve 3.17d Şekil 3.17a: Tek yüzlü şömine yatay kesiti (planı) Şekil 3.17b: Tek yüzlü şömine ön görünüş çizimi Şekil 3.17c: Tek yüzlü şömine yan görünüş çizimi 48 Şekil 3.17d: Tek yüzlü şömine perspektif çizimi

55 HAZIR BLOK İKİ YÜZÜ AÇIK ŞÖMİNE ÇİZİMLERİ: Şekil 3.18a, 3.18b, 3.18c ve 31.8d Şekil 3.18a: İki yüzü açık şömine yatay kesiti (planı) Şekil 3.18b: İki yüzü açık şömine ön görünüş çizimi Şekil 3.18c: İki yüzü açık şömine yan görünüş çizimi 49 Şekil 3.18d: İki yüzü açık şömine perspektif çizimi

56 HAZIR BLOK ÜÇ YÜZÜ AÇIK ŞÖMİNE ÇİZİMLERİ: Şekil 3.19a, 3.19b, 3.19c ve 3.19d Şekil 3.19a: Üç yüzü açık şömine yatay kesiti (planı) Şekil 3.19b: Üç yüzü açık şömine ön görünüş çizimi Şekil 3.19c: Üç yüzü açık şömine yan görünüş çizimi Şekil 3.19d: Üç yüzü açık şömine perspektif çizimi 50

57 HAZIR BLOK ÜÇ YÜZÜ AÇIK KÖŞE ŞÖMİNE ÇİZİMLERİ: Şekil 3.20a, 3.20b, 3.20c ve 3.20d Şekil 56. 1: Üç yüzü açık köşe şömine yatay kesiti (planı) Şekil 56. 2: Üç yüzü açık köşe şömine ön görünüş çizimi Şekil 56. 3: Üç yüzü açık köşe şömine yan görünüş çizimi Şekil 6. 4: Üç yüzü açık köşe şömine perspektif çizimi 51

58 DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ Aşağıdaki şekilde hazır blok malzemeden yapılmış bacanın kat planında nasıl çizilmesi gerektiği gösterilmiştir. Yatay kesiti (plan) verilmiş olan baca şeklini 1/10 ölçeğinde teknik resim kurallarına uyarak çiziniz. DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ Dersin Adı Amaç Konu Yapıda duvarlar Hazır blok ile örülen barbekü, baca ve şömineyi kuralına uygun çizebileceksiniz. Hazır blok ile örülen barbekü, baca ve şömine çizimi GÖZLENECEK DAVRANIŞLAR EVET HAYIR HAZIR BLOK İLE ÖRÜLEN BACA ÇİZİMİ 1 Duvar üst çizgisini çizdiniz mi? 2 Duvar kalınlığını işaretleyerek çizdiniz mi? 3 Sapama duvar yerini belirlediniz mi? Saplanan ince duvarın kalınlığını işaretleyerek 4 çizdiniz mi? İki duvarın kesiştiği yere hazır blok bacanın ölçüsünü 5 belirleyerek sınır çizgilerini oluşturdunuz mu? Çizilen her kare kesitli hazır blok bacanın içine daire 6 kesitli baca deliğini çizdiniz mi? Duvarların ve bacanın sıva kalınlıklarını alarak 7 çizgilerini çizdiniz mi? Hangi bacayı hangi odanın kullanacağını çizgilerle belirttiniz mi? Duvar ve sıva çizgilerine uygun kalınlıkları verdiniz mi? Çizimin altına ismini ve ölçeğini yazarak resmi tamamladınız mı? TOPLAM Değerlendirme sonunda eksik olduğunuzu tespit ettiğiniz konuları, faaliyete dönerek tekrar ediniz. 52

59 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME B. OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULARI) Bu faaliyet kapsamında hangi bilgiler kazandığınızı aşağıdaki soruları cevaplayarak belirleyiniz. ÇOKTAN SEÇMELİ TEST SORULARI 1. Yapım kolaylığı, kolay şekil verilebilmesi ve düzgün yüzeyler elde edilmesi için aşağıdaki malzemelerden hangisi şömine ve barbekü yapımında daha çok tercih edilmektedir? A) Briket B) Yutong C) Beton büz D) Moloz taş 2. Hazır blok malzemeleri birbirine tutturmak için aşağıdakilerden hangisi kullanılır? A) Ağaç tutkalı B) Kireç harcı C) Çimento esaslı tutkallar D) Harç kullanılmaz 3. Aşağıdakilerden hangisi şömine, barbekü ve baca yapımında yüksek ısıya karşı dayanıklı malzemedir? A) Yutong B) Tuğla C) Künk boru D) Briket 4. Hazır blok malzemelerden yapılan bacaların tercih edilme nedeni aşağıdakilerden hangisidir? A) Blokların ayrı ayrı olması B) Blokların kat yüksekliğinde olması C) Blokların küçük boyutlarda olması D) Blokların harç koyulmadan kullanılması DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendirebilirsiniz. Eksik olduğunuz konulara dönerek tekrarlayınız. Tüm soruları doğru yanıtladıysanız, bir sonraki modüle geçebilirsiniz. 53

60 MODÜL DEĞERLENDİRME MODÜL DEĞERLENDİRME DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ Aşağıda hazırlanan değerlendirme ölçeğine göre, arkadaşınızın yaptığı uygulamaları değerlendiriniz. Uygulamanın gerçekleşme düzeyine göre, evet hayır seçeneklerinden birini kutucuğun içine işaretleyiniz. Dersin Adı: Amaç: Konu: YAPIDA DUVARLAR DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ Tuğla ile örülen barbekü, baca ve şömineyi kuralına uygun çizebileceksiniz. Taş ile örülen barbekü, baca ve şömineyi kuralına uygun çizebileceksiniz. Hazır blok ile örülen barbekü, baca ve şömineyi kuralına uygun çizebileceksiniz. Hazır blok ile örülen barbekü, baca ve şömine çizimi Gözlenecek Davranışlar Evet Hayır Hazır Blok İle Örülen Baca Çizimi 1 Tuğla ile örülen barbekü planını çizdi mi? 2 Tuğla ile örülen barbekü görünüşünü çizdi mi? 3 Tuğla ile örülen barbekü kesitini çizdi mi? 4 Tuğla ile örülen baca planını çizdi mi? 5 Tuğla ile örülen baca görünüşünü çizdi mi? 6 Tuğla ile örülen baca kesitini çizdi mi? 7 Tuğla ile örülen şömine planını çizdi mi? 8 Tuğla ile örülen şömine görünüşünü çizdi mi? 9 Tuğla ile örülen şömine kesitini çizdi mi? TOPLAM Bu değerlendirme sonunda kendinizde eksik olarak gördüğünüz konuları tekrar ederek tamamlayanız. Modülü tamamladınız, tebrik ederiz. Öğretmeniniz size çeşitli ölçme araçları uygulayacaktır. Öğretmeninizle iletişime geçiniz. 54

61 CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI ÖĞRENME FAALİYETİ-1 CEVAP ANAHTARI DOĞRU YANLIŞ 1 Y 2 D 3 D 4 D 5 Y 6 Y 7 D 8 Y ÇOKTAN SEÇMELİ 1 B 2 A 3 C 4 D 5 A 6 C ÖĞRENME FAALİYETİ-2 CEVAP ANAHTARI 1 D 2 C 3 B 4 B 5 A ÖĞRENME FAALİYETİ-3 CEVAP ANAHTARI 1 B 2 C 3 A 4 B 55

62 ÖNERİLEN KAYNAKLAR ÖNERİLEN KAYNAKLAR PANCARCI, Ali; ÖCAL, M. Emin; Yapı Teknik Resmi, Birsen Yayınevi, İstanbul TAYMAZ, Haydar; Yapı Bilgisi Cilt I Milli Eğitim Yayınevi, NEUFERT, Ernst; Yapı Tasarımı Temel Bilgileri, Güven Yayıncılık,

63 KAYNAKÇA KAYNAKÇA İNAL, M. Lütfi; Atakum Endüstri Meslek Lisesi Yayımlanmamış Ders Notları, Samsun IPEK-Architect