AKKARAMAN MORKARAMAN KARAGÜL İVESİ KIL KEÇİSİ KİLİS KEÇİSİ NORDUZ KEÇİSİ

Transkript

1 AKKARAMAN MORKARAMAN KARAGÜL İVESİ KIL KEÇİSİ KİLİS KEÇİSİ NORDUZ KEÇİSİ Prof. Dr. Mehmet ERTUĞRUL

2 Tür: Kalıtsal yapıya bağlı olarak bir takım ortak özelliklere sahip olan, doğal koşullarda birbirleriyle çiftleşebilen ve çiftleştiklerinde de döl verme ve dölleme yeteneğinde yavrular veren canlı grubudur. Irk: yapısı ve verimleri bakımından benzer nitelikte olup, yüksek düzeyde genetik sabitlik gösteren döller üreten populasyonlardır

3 Türkiye yerli koyunları yağlı kuyruklu ve ince kuyruklu ırklar olmak üzere iki grupta incelenebilir. Yağlı kuyruklu ırklar içinde en önemlileri Akkaraman, Morkaraman, Dağlıç ve İvesi dir. Herik, Hemşin ve Tuj ırkları yöresel ırklardır. Yağlı kuyruklu ırkların genel özellikleri; Morkaraman ve Hemşin dışındakilerin vücutları beyazdır, baş ve ayakları koyu renkli ya da lekelidir, Tümü kaba-karışık karışık yapağılıdır, İvesi dışındakiler kombine verimlidir, Büyüme ve gelişmeleri yavaştır, Yetersiz bakım-besleme besleme koşullarına iyi uyum göstermişlerdir.

4 Akkaraman Koyunu Batıda Eskişehir ve Kütahya dan başlayarak doğuda Sivas dahil Orta Anadolu da ve Karadeniz ve Akdeniz bölgelerinin Orta Anadolu ya yakın yörelerinde yetiştirilir. Sayıca en fazla olan yerli ırkımızdır. Birçok tipleri vardır. Kangal adıyla bilinen tipi Sivas ve Malatya illerinde, Karakaş tipi Diyarbakır ilinde ve Güney Karaman varyetesi ise Toros Dağlarının Orta Anadolu ya bakan eteklerinde bulunur.

5 Akkaraman, Dış yapı özellikleri Vücut örtüsünün rengi beyazdır. Ağız, burun, göz etrafı ve ayaklar üzerinde siyah lekeler vardır. Vücut dar ve uzun, kaburgalar yassı, bacaklar uzun ve sağlam. Baş küçük, düz ya da hafif dışbükeydir. Kulaklar sarkıktır. Koçların bir kısmı (%10-20) boynuzludur, koyunlar ise genellikle boynuzsuzdur. Bazen rudimenter boynuz görülebilir. Alın üzerinde değişik büyüklükte kakül (hotoz) bulunabilir. Genel olarak orta cüsseli bir ırktır. Dişiler kg, koçlar 60 kg ağırlıktadır. Bilinen ortalama tipe göre Kangal daha iri, Karakaş ise daha küçük yapılıdır.

6 Akkaraman, Dış yapı özellikleri (Devam) Kuyruk üç parçalı, yuvarlak yapılı ve yandan S harfi görünümlüdür. Üç kısımdan oluşur. Dip kısmı büyük yuvarlak ya da oval olup yağlıdır, orta kısım daha küçük kalp şeklinde, uç kısım yağsız ve kıllı bir görünüme sahiptir. Kuyruk ağırlığı kg.dır. Yapağısı kaba-karışık karışık yapağı tipindedir. Baş, boyun altı ve bacaklar çıplaktır. Lüle uzunluğu 6-15 cm arasında değişir. Ortalama cm dir.

7 Akkaraman, Vücut Ölçüleri Erkek Dişi Ort. Min. Max. Ort. Cidago Yük., cm VÜCUT ÖLÇÜLERİ Göğüs Derinliği, cm Ön İncik Çevresi, cm Kürekler Arkası Göğüs Genişliği, cm Vücut Uzunluğu, cm

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17 Morkaraman Koyunu Doğu ve Kuzeydoğuda Kars, Erzurum, Ağrı, Muş, Bingöl, Van, Bitlis, Erzincan ve Elazığ illerinde yetiştirilir. Akkaramandan sonra sayıca ikinci sıradadır. Sağlam ve iri yapılıdır. Genel olarak boyun uzun, nispeten dar göğüslü, düşük sağrılı ve yüksek bacaklıdır. Sağrı cidagodan biraz yüksektir. Yüz ve baş genel olarak yapağısızdır. Karın ve boyun çoğu koyunda çıplak veya seyrek örtülüdür. Bacaklar bileklerden bukağılığa kadar çıplaktır. Yağlı kuyrukludur. Baş, vücuda nazaran uzun ve öne doğru incelmiştir. Baş profili alının buruna geçiş yerinden biraz yukarıda hafif çukurluk gösterir. Burun az veya çok dışbükeydir. Koçlarda, dışbükeylik koyunlardan daha barizdir. Erkekler çoğunlukla boynuzludur. Boynuzlar büyük ve helezonidir. Dişiler boynuzlu veya boynuzsuz olabilir. Boynuzlularda boynuz küçüktür.

18 Morkaraman Koyunu (Devam) Renk, kızıldan mora kadar değişmekle birlikte göz, ağız ve burun etrafı daha açık, baş ve ayaklar vücuda nazaran daha koyu renklidir. Kuzular doğumda mordan siyaha kadar değişik renk gösterirler ve bazen de daha açık renkli doğarlar. Kulaklar sarkık ya da yarı sarkıktır. Kuyruk üç parçalı, yuvarlak yapılı ve yandan S harfi görünümlüdür. Üç kısımdan oluşur. Dip kısmı büyük yuvarlak ya da oval olup yağlıdır, orta kısım daha küçük kalp şeklinde, uç kısım yağsızdır. Yapağı Halı-kilim tipindedir. Yapağı sıklığı ve yumuşaklığı Akkaraman dan daha iyidir. Baş, boyun ve karın altı ile bacaklar çıplaktır. Lüle uzunluğu cm dir. Cüsse ve ağırlık olarak Akkaraman dan daha büyüktür. Koyunlar kg, koçlar kg ağırlıktadır.

19 Morkaraman Koyunu (Devam) Erkek Dişi Min. Max. Ort. Min. Max. Ort. Cidago Yük., cm VÜCUT ÖLÇÜLERİ Göğüs Derinliği, cm Ön İncik Çevresi, cm Kürekler Arkası Göğüs Genişliği, cm Vücut Uzunluğu, cm

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31 Anadolu İvesi Koyunu Asıl anavatanı ve yayılma alanı Fırat ve Dicle nehirleri arasında kalan Mezopotamya bölgesi olan İvesi koyunları, Türkiye de; Gaziantep, Şanlıurfa ve Hatay illerinde kısaca Suriye sınırı boyunca alçak ve kurak ovalarda yetiştirilmekle birlikte, hemen tüm bölgelerde yetiştirilebilir.

32 İvesi-Dış Yapı Özellikleri Vücut orta yapılıdır. Süt tipine uygun, ince fakat sağlam kemik yapısına sahiptir. Yağlı kuyrukludur. Vücut beyaz-krem renklidir. Genel olarak baş, kirli sarı, kahverengi (sarıbaş), siyah (siyahbaş) veya seyrek olarak tamamen beyaz renk olmak üzere üç farklı renkte olabilir. Ancak yaygın renk kahverengidir. Çoğunlukla alın kısmında beyazlık (akıtma) vardır. Kulak ve burunda kahverengi lekeler bulunur. Ergin koyunlarda baş rengine uygun olmak üzere ayaklarda pigmentasyon bulunur.

33 İvesi Dış Yapı Özellikleri (Devam) Baş uzun ve dardır. Çoğunlukla alın düz, burun üzeri dışbükeydir. Bir başka deyişle koç burunluluk egemendir. Bazı koyunlar hotozludur. Kulaklar uzun ve sarkıktır. Kuyrukları tek parçalı, yuvarlakça, uç kısmı yukarıya doğru kıvrık, Akkaramana oranla daha kısa ve geniştir. Koçların çoğu spiral boynuzludur, koyunlar ise genellikle boynuzsuzdur. Yapağısı kaba-karışık niteliktedir. Lüle uzunluğu cm dir. Yerli ırklar içerisinde iri olanlarındandır. Koyunlar 50 kg, koçlar 75 kg ağırlıktadır.

34 İvesi-Vücut Ölçüleri Erkek Dişi Min. Max. Ort. Min. Max. Ort. Cidago Yük., cm VÜCUT ÖLÇÜLERİ Göğüs Derinliği, cm Ön İncik Çevresi, cm Kürekler Arkası Göğüs Genişliği, cm Vücut Uzunluğu,cm

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45 Karagül Koyunu Türkistan, Özbekistan, Afganistan, İran ve Pakistan'da yetiştirilen başlıca kürk koyunu Karagül'dür. Yeni doğan Karagül kuzularının postlarını oluşturan kıllar tirbüşon,, boru, bakla, nohut ve gül olarak adlandırılan bukleler oluştururlar. Bukleler kuzuların yaşları ilerledikçe bozulmaktadır. Ergin Karagül koyunlarının postları buklesizdir ve yapağı son derece kaba ve karışıktır. Karagül kuzularından elde edilen postlardan astragan adı verilen kürkler üretilmektedir. Çoğunlukla siyah renkli olmakla birlikte kahverengi ve gri renkli post da üretilmektedir. Türkiye'ye de getirilmiş olmakla birlikte yetiştiriciliğinde başarı sağlanamamıştır.

46 Karagül Dış Yapı Özellikleri Orta cüsseli, yağlı kuyruklu, çok kaba ve karışık yapağılı bir koyun ırkıdır. Vücut dar ve uzundur. Göğüs dar ve derindir. Orta büyüklükte güçlü, sağlam yapılı bir başa sahiptir. Burun erkeklerde dışbükey, dişilerde düz veya hafif dışbükeydir. Kulaklar uzun, yana ve aşağıya yönlenmiştir. Parlak kıllarla kaplıdır. Kısa kulaklara da rastlanır. Dişileri boynuzsuz, erkekleri güçlü boynuzludur. Boynuzlar arkaya ve dışa kıvrımlıdır. Kısa boynuzlu veya boynuzsuz koçlara da rastlanır.

47 Karagül Dış Yapı Özellikleri (Devam) Boyun kısa ve kalın, göğüs iyi gelişmiştir. Kuyruk yandan S şeklinde görülür. Uç kısımdaki yağsız kısım aşağıya ve vücudun ön tarafına (bacaklar arasına) doğru yönlenmiştir. Bazı koyunlarda söz konusu S ancak elle yoklandığında farkedilebilir. Dişileri kg, erkekleri kg dolayındadır. Yapağı verimi 2,5-3 kg dır. Kötü bakım besleme koşullarına uyum sağlamıştır. Vejetasyonu zayıf steplerde yetiştirilmeye uygundur.

48 Karagül-Vücut Ölçüleri VÜCUT ÖLÇÜLERİ Erkek Dişi Cidago Yük., cm Göğüs Derinliği, cm Ön İncik Çevresi, cm 8,6 7,8 Kürekler Arkası Göğüs Genişliği, cm Vücut Uzunluğu,cm 72 67

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

59

60

61

62

63

64

65

66 Kıl Keçisi Kıl keçileri, Türkiye de en yaygın olarak yetiştiriciliği yapılan keçi ırkıdır. Halk arasında Kara Keçi olarak da bilinir. Tüm bölgelere yayılmış olmakla birlikte, denize yakın ormanlık, çalılık bölgelerde yoğun olarak bulunmaktadır. Genel olarak orta iri bir yapıya sahiptir. Cüsse bölgeden bölgeye büyük farklılıklar göstermektedir. Canlı ağırlık keçilerde kg, tekelerde kg dır.

67 Kıl Keçisi (Devam) Bazı bölgelerde Pavga adı verilen ufak yapılı kıl keçisi tiplerine rastlandığı gibi, bazı bölgelerde Çandır denilen orta tipe, bazı yerlerde ise Kabakulak veya Davar denilen çok iri yapılı tiplerine rastlanmaktadır. Vücut renginin genellikle siyah olması nedeniyle kara keçi diye tanımlanmaktadır. Genellikle siyah olup, gri, kahverengi, mavi alaca ve kır renkli olanları da vardır. Tek renkli siyah örneklerinde yaygın olan en önemli renk özelliği, yüzde iki taraflı ağıza kadar inen ve Toggenburg nişanesini andıran kahverengi veya beyaz lekelerle bacak uçları ve süt aynası çevresindeki renk açılmasıdır.

68 Kıl Keçisi (Devam) Vücudu örten kıllar kısa ya da uzun olabilmektedir. Derileri de koyu renklidir. Keçiler ve tekeler büyük çoğunlukla boynuzludur. Tekelerde boynuzlar oldukça gelişmiştir. Vücut sağlam ve dayanıklıdır. Baş orta büyüklükte ve düzgün bir profile sahiptir.

69 Kıl Keçisi (Devam) Geniş bir varyasyon görülmekle birlikte genellikle iri ve sarkık kulaklıdırlar. Ancak daha kısa kulaklı olanlara da rastlanır. Kıl keçilerinde her iki cinsiyette de sakal vardır. Küpeli olanlarına az rastlanır ır. Vücudu kaplayan kıl örtüsü üstte kaba ve uzun örtücü kıllar, altta ise ince yumuşak alt kıllardan oluşur.

70 Kıl Keçisi Vücut Ölçüleri Dişi Min. Max. Ort. Cidago Yük., cm Göğüs Derinliği, cm Vücut Uzunluğu, cm

71

72 Kilis Keçisi Kilis keçileri, Gaziantep, Kilis ve Hatay çevresinde yaygın olarak yetiştirilmektedir. Bu bölgedeki Kıl keçileri ile Suriye kökenli Halep keçilerinin melezlenmesi ile meydana gelmiş bir keçi tipidir. Uzun yıllar kendi aralarında yetiştirilerek bir örnek hale geldiklerinden ayrı bir ırk olarak da değerlendirilebilmektedir. Genellikle 2-10 başlık küçük gruplar halinde bağ, bahçe çevresinde aile işletmelerinde yetiştirilmektedirler.

73 Kilis Keçisi - Dış Yapı Özellikleri Kilis keçilerinde renk genellikle siyahtır. Grikahverengi ve Alaca olanlara da rastlanmaktadır. Boynuzlu ya da boynuzsuz olabilirler. Boynuzlar keçilerde küçük ve arkaya kıvrık; tekelerde ise kuvvetli ve uzundur. Orta iri ve uzun yapılıdır, boyun uzundur. Göğüs ve sağrı iyi gelişmiştir. Sırt hattı düzdür. Canlı ağırlı tekelerde kg, keçilerde kg dır.

74 Kilis Keçisi - Dış Yapı Özellikleri (Devam) Baş, genellikle düz profillidir, koç başlılara da rastlanır. Genellikle küpelidir. Kulaklar uzun geniş ve sarkıktır, kısa kulaklılara da rastlanır. Vücut uzun kıllarla örtülüdür. Kemik ve kas gelişimi iyi olan bir vücut yapısına sahiptirler. Bu özelliklerini kıl keçilerinden almışlardır. Gelişmiş meme yapısı ve sütçü tip görünümü ise genotiplerindeki Halep keçilerinin etkisinden kaynaklanmaktadır.

75 Kilis Keçisi Vücut Ölçüleri Erkek Dişi Cidago Yük, cm Göğüs Derinliği, cm 29.6 Ön İncik Çevresi, cm 8.3 Kürekler Arkası Göğüs Genişliği, cm 14.6 Vücut Uzunluğu, cm 65.5

76

77

78

79

80

81 Norduz Keçisi Van ili Gürpınar ilçesi köylerinde Norduz olarak tanınan yörede yetiştirilir. Bu ırkın kaşmir keçisi adıyla bilinen Morghose keçisinin yerli keçi ırkları ile doğal melezlemesi sonucu ortaya çıktığı sanılmaktadır.

82 Norduz Keçisi - Devam Esas renk siyah olmakla beraber beyaz, krem, siyah beyaz, gri, kül, kahverengi ve süt kahvesi renklerde görülür. Erkekler boynuzlu olup, boynuzlar görkemli, sağlam, uzun ve yukarı doğru, her iki yanda arkaya doğru hafif eğimlidir. Dişilerde nadiren boynuzluluk görülür. Boynuz erkeklerinkine göre daha incedir. Bazen spiral şekilde aşağı doğru eğimlidir. Canlı ağırlık keçilerde kg arasında olabilmektedir.

83 Norduz Keçisi Vücut Ölçüleri Dişi Min. Max. Ort. Cidago Yük., cm Göğüs Derinliği, cm Kürekler Arkası Göğüs Genişliği, cm Vücut Uzunluğu,cm

84

85

86

87

88

89

90

91

92

93

94

95

96

97