MERSİN BİTKİSİ (Myrtus Communis L.) HAKKINDA BİR İNCELEME

Transkript

1 MERSİN BİTKİSİ (Myrtus Communis L.) HAKKINDA BİR İNCELEME Int. Dr. Recai OGUR G.A.T.A. Tıp Fakültesi,ANKARA Çevre Dergisi Anahtar Kelimeler: Myrtus communis L., Mersin, Murt, Myrtle, Kanser. ÖZET Bu inceleme diğer Akdeniz ülkelerinde olduğu gibi bizim ülkemizde yaygın olarak bulunan mersin bitkisi (Myrtus communis L.) hakkındadır ve mersin bitkisi hakkında daha önce yayınlanan çalışmaların bir özeti şeklindedir. GİRİŞ Akdeniz maki formasyonunun sık rastlanan, önemli bir üyesi olan mersin bitkisi (Myrtus communis L.) yurdumuzun hemen bütün kıyı bölgelerinde yoğun kümeler halinde bulunur '. İçerdiği uçucu yağlardan kaynaklanan hoş kokusuyla halk arasında tanınan bir bitkidir. Yıl boyunca yeşilliğini koruması çevresine ayrı bir güzellik katmakta ve her zaman devam eden bu tazeliği ve canlılığı ile adeta, kendisinden yararlanmak isteyenlerin hizmetine yıl boyunca hazır olduğunu ifade etmektedir.afym<s communis L. ülkemizde genellikle 'mersin' olarak bilindiği halde özellikle Güney sahillerimizde 'murt' 2>3, 'hambeles' 4 ve 'adi mersin' 5 adlarıyla bilindiği yörelerimiz de vardır. Ayrıca bazı yerlerde yaprağına 'bahar' adı verilmektedir. TARİHÇESİ Antik çağlardan beri bilinen mersin bitkisi çeşitli toplumlar tarafından kullanılmış meşhur bir bitkidir. İbraniler'in "güzel kokulu bitki bahçeleri" adını verdikleri çok miktarda baharat bitkisinin doğal olarak yetiştiği verimli topraklara sahip vadilerinde mersin bitkisi de bulunurdu. İbraniler mersin ağacının yapraklarını çok kullanırlardı. Antik Yunanistan'da mersin bitkisi mutfakta veya tıpta kullanılmadan evvel Yunanlılar tarafından mitolojik hikayelerini zenginleştirmede kullanılmıştır. Yunanlılar mersini ;aşk, bereket ve güzellik tanrıçası olarak kabul ettikleri afrodit'e adamışlardır. Yunanlılar ağır yemeklerden sonra sindirimi kolaylaştırmak amacıyla baharatlı şaraplar içerlerdi; mersin bitkisinden yapılan şarap zayıf midelere salık verilirdi. Galyalılar mersin bitkisini baştacı etmişlerdir. Nane, defne ve mersin dallarından yaptıkları küçük çelenkleri taç şeklinde başlarına takarlardı 6. İslâm kültüründe de mersin ağacının önemli bir yeri vardır. Nuh peygamberin büyük tufan sona erdikten sonra gemiden inince önce mersin ağacı diktiği rivayet edilmiştir. Ayrıca Adem Peygamberin de cennetten üç şeyi yanına alarak dünyaya indiği ve bunlardan birisinin dünya çiçeklerinin seyyidi (iyisi, güzeli) olan mersin ağacı olduğu rivayet edilmektedir (diğerleri buğday ve hurmadır) 7. Belki de taşıdığı bu manevi değerden kaynaklanan bir anlayışın ürünü olarak, bazı yörelerimizde mersinin taze dalları kabir ziyaretinde kullanılmakta 5 ayrıca yine bazı yerlerde vefat eden kişinin yıkanacağı suya mersin yaprakları atılmaktadır. MORFOLOJİK ÖZELLİKLERİ Myrtus communis L. bitkisi Myrtaceae familyasından olup genellikle kısa boylu bazen de 1-3 m. olabilen ağaççıklardır. Myrtaceae familyası yaklaşık 100 cins ve 3000 türü kapsayan büyük bir familyadır. Çoğunluğu Güney Amerika ve Avustralya'nın tropikal ve subtropikal bölgelerinde yetişir 8. Yalnızca Myrtus communis Akdeniz çevresinde yayılmıştır. Akdeniz Havzasının tipik doğal bitkilerinden olan mersin ülkemizde de Adana, Antalya, İçel, Çanakkale, İstanbul, Zonguldak, Sinop, Ordu, Trabzon, İzmir, Samsun, Muğla ve Hatay çevresinde yaygındır 9. Geniş bir ekolojik değişkenlik gösteren mersin bitkisi farklı habitat (yetişme yeri-ortamı) şartlarında gelişebilmektedir. Makiliklerin daima dominant bir üyesidir. Ayrıca büyük bir üreme kapasitesine sahip olduğu da bilinmektedir 1. Yavaş büyür ama uzun ömürlüdür; gövde çevresi 100 yılda ancak bir metre olabilir. Kış aylarında da yapraklarını dökmeyen yaz-

2 Ekoloji kış yeşil bir bitkidir. Gövde ve dalları köşelidir. Kızıl renkli kabuğu pul pul kalkar ve hoş bir kokuya sahiptir. Çok sıkı ve ince dokulu olan odunu marangozculukta ince işlerde kullanılır. Gövde ve dalların üzerine çoğunlukla karşılıklı nadiren de üçlü çevrel dizilmiş olan derimsi sert yaprakları, tam kenarlı, kısa saplı, uzun oval şekilli, uçları sivri, üzeri şeffaf noktacıklıdır. Bu yapraklar aromatik bir kokuya sahiptir. Meyvaları mavimtırak, morumsu siyah bir renge sahip, az etli oval yalancı bir bakkadır. Yaklaşık zeytin büyüklüğündedir. Tepesinde kaliks bakiyesi (çanak yapraklan artığı) taşır. Meyvalarının üzeri özellikle arıların bitkiyi tanımasını sağlıyan (ve mersin bitkisine özel olmayıp bazı diğer bitkilerde de olabilen) hafif bir mumsu tabaka ile kaplıdır, bu da meyvaya mat bir görünüm verir. Meyva çok tohumludur. Yenilebilen bu meyvaların hoş, baharatlı bir tadı ve aromatik kokusu vardır. Güzel kokulu ve beyaz olan çiçekleri uzun saplıdırlar. Yaprakların koltuklarında çiçekler tek tek veya nadiren de iki tanesi birarada bulunur. Bazen de şemsiyemsi salkım şeklindedirler. Çiçek tablası, kadeh veya testi şeklindedir ve yumurtalığı tamamen sarmıştır, bu da çiçeğe gösterişli bir görüntü kazandırır. Çiçek beş parçalıdır ve erkek organlar çoğunluktadır 8 ' 10>11. KİMYASI Çok çeşitli alanlarda kendisine kullanım alanı bulmuş olan mersin bitkisi bunu içeriğinin zenginliğine borçludur. Mersin bitkisi hakkında yapılan çalışmaların çoğu yapısında bulunan bileşikleri saptamak amacım gütmüş, ve bitkinin etkileri daha az oranda incelenmiştir. Araştırmacıların en çok dikkatini çeken konulardan birisi mersin bitkisinin meşhur uçucu yağıdır (Mersin Esansı; Oleum Myrti). Yapraklarının yanında daha az oranda mey va ve çiçeklerinden de elde edilebilen uçucu yağlar çok çeşitli alanlarda kullanılmaktadır. Başlıcakullanım alanları şöyle sıralanabilir: Parfümeride, kolonya gibi şeylerde koku verici olarak, çeşitli içeceklerde, şekerlemelerde, çeşni karışımlarında, soslarda, dondurmada ve fırıncılık ürünlerinde kullanılmaktadır 8 ' 10 ' 12. Yapraklan meyvalarma oranla daha çok uçucu yağ taşır. Uçucu yağın bileşimi orijinine göre farklılık göstermekteyse de Akdeniz çevresindeki ülkelerden toplanan örneklerden elde edilen uçucu yağların bileşimine giren başlıca maddeler: Mirtenol, limonen, mirtenil asetat, alfa terpinol, alfa pinen, 1,8-sineol (ökaliptol), linalol'dür. Yurdumuzdaki mersinden elde edilen uçucu yağın bileşenleri ise başlıca limonen, alfa pinen, linalol ve linalil asetat'dır. Ülkemizdeki mersin bitkileri incelendiğinde güney sahillerimizden toplanan örneklerin uçucu yağ veriminin daha yüksek olduğu görülmüştür I2>. Mersin bitki sinin çeşitli ekstraktlarının bileşimini saptamak amacıylayapılan çalışmalar göstermiştir ki materyalin toplanma zamanı, orijini ve ekstraktın çıkarılma metoduyla ekstraktın tipi bitkinin içeriğini önemli derecede etkilemekte bazı yerlerde vazgeçilmez bir bileşik olarak kabul edilen maddeler diğer araştırmacılarca saptanamamaktadır 12. Bugüne dek gerçekleştirilen fitokimyasal çalışmalarda mersin bitkisinin çeşitli kısımlarından elde edilen bileşikler şunlardır: 1,8-sineol (ökaliptol), mirtenol, alfa pinen, jeraniol, nerol, kamfen, beta pinen, mirsen, limonen, gama terpinen, p-simen, terpinolen, linalol, linalil asetat, kafur, bornil asetat, karyofilen, alfa terpineol, alfa terpinil asetat, mirtenil asetat, neril asetat, jeranil asetat ve metil öjenol uçucu yağda bulunmaktadır 8-12 ' 13. Pentasiklik triterpen asitleri (kloroform ekstresindeki); oleanolik asit, krataegolik asit ve terminolikasit 15. Gövdesinin petrol eteri ekstresinde bulunan bileşikler; hekzakosanoat, oktakosanol ve betasitositerol 16. Mısır'da yapılan bir çalışmada saptanan bileşikler; (sadece farklı olanlar) terpin-4-ol formil ester, timol format, 4-terpinol ve beta-elemen. Flavonoid bileşikler; galaktozil 3-mirisetin, ramnozil mirisetin, galaktozil 3-kuersetin, glukozil 3-kuersetin, patuletin, kamferol, kaffeik asit, mirisetin-3-ramnoglikozid, mirisetin 3,3'- digalaktozid, mirisetin 3'-glukozid, eskulin, eskuletin, kuersetin-3-beta (6'-0-galloilgalaktozid), gallik asit, ellajik asit, ellagitanninler, proantosiyanidinler 17 ' 18. Antosiyanidinpigmentleri;delfinidin,petunidin, malvidin, peonidin, siyanidin-3-monoglukozid ve siyanidin-3,5-diglukozid (meyvalannda). Tanenler en yüksek oranda yapraklarda bulunurlar; yapraklarda %14-19 civarında olan tanen miktarı köklerde %6.64,-6.8'e düşmektedir 14 ' 19. Açilfloroglukinoller; mirtukommulon-a,b,c ve mirtukommulon-d 20. Ayrıca alkanlar, reçine, çeşitli vitaminler (A,B ve C vitaminleri), bol şeker ile malik ve sitrik asit te saptanmıştır.

3 Çevre Dergisi Resim : Mersin bitkisi (Myrtus Communis L.) FARMOKOLOJİK ETKİLERİ Antimikrobiyal Çeşitli mersin ekstraktlarının bazı bakteri ve mantarlara karşı etkili olduğu bilinmektedir. Betatriketon türevlerinin antibakteriyel etkisi saptanmıştır 20. Tanen, mirisetin, gallik asit türevleri ve ellajik asit türevlerinin hem gram (-) hem de gram (+) bakterilere karşı etkili olduğu bulunmuştur. Başka bir çalışmada da uçucu yağının E. Coli, P. aeruginosa ve Candida lipolytica'ya karşı belirgin bir antibakteriyel aktivite gösterdiği gözlenmiştir. Alkolik ekstraktında da antimikrobik aktivite saptanmıştır. Ayrıca mersin yağının antifungal etkisinin de olduğu bulunmuştur 21 ' 22. Antiseptik etkisi vardır. Bu etkileri için solunum sistemi ve idrar yolları hastalıklarında kapsül içinde verilir. Yağlı solüsyonları İM kullanılır. Hipoglisemik Eskiden beri halk arasında şeker hastalığında kullanılan mersin bitkisinin bu etkisi deneysel olarak ta ispatlanmıştır. Ivorra ve arkadaşları tarafından 1989 yılında gerçekleştirilen bir çalışmada mersinin hidroalkolik ekstraktının, streptozotosinle farede oluşturulan hipergliseminin akut fazını önlediği gösterilmiştir. Burada ekstrat streptozotosinden 30 dakika önce 2 mg/kg dozda ve karın içine uygulanmıştır. Ayrıca streptozotosinden 48 saat sonra uygulandığında hiperglisemiye azaltmış ve bu etkisi doz tekrarlandığı sürece devam etmiştir. İlginç olarak kan şeker düzeyi normal olan deney hayvanlarına karşı herhangi bir etki gösterme-miştir. Bununla birlikte başka bir çalışmada mersinin alkolik ekstraktının 0.5 mg/kg dozda ağızdan alınması farelerde hiperglisemiye yol açmıştır (burada dozun düşük olması ve ~ ağızdan alınması etkili olmuş olabilir). Hipoglisemik etkisi için mersin yağı Diabetes Mellitus'ta günde 10 damlakullamlır. 10 Antihipertansif Etki: I.V. olarak verildiğinde hipotansiyona neden olmaktadır. Ayrıca kalpteki atriumun kasılmasını yavaşlatmaktadır. Her iki etki de önceden atropin-sülfatverildiğindeoluşmamaktadır. Antihipertansif etkinlik yapraklarında daha fazladır. G.İ.S.: Yaprakları midevidir, mideyi kuvvetlendirir. İçerdiği mirtol maddesinin bu etkiye sahip olduğu sanılmaktadır 8. Diareyi de keser (meyvaları kullanılır). Hemostatik (Kan Durducu) Özellikle yapraklarında bulunan ellajik asitin (benzoarik asit) hemostatik etkisi saptanmıştır. M.S.S.: Mersinin santral depresant ve antikovülsant etkileri de incelenmiştir 23. Meyvaları uyarıcı etkinlik gösterir ve çok yendiğinde uykusuzluğa neden olur. Diğerleri: Uçucu yağı yüksek dozda alındığında uterin kasılmalara yol açarak gebe hanımlarda düşüklere y ol açabilir. Ayrıca damar içine verilen mersin ekstraktı-

4 Ekoloji nın ileumda geçici ve ani bir kontraksiyona neden olduğu gözlenmiştir. Antikanserojen Mersin bitkisinin en belirgin özelliklerinden birisinin antikanserojen aktivite olmasına rağmen gerek folklorik tıpta gerekse laboratuvar çalışmalarında üzerinde fazlaca durulmayan bir konu olması, mersin bitkisinin hem halk tarafından hem de bilim çevrelerinde fazla tanınmadığının açık bir göstergesidir. Bilindiği gibi günümüzde kullandığımız ilaçların çoğu, genellikle doğal olarak bulunan prototip maddelerin birtakım sentetik işlemlerle daha uygun ve etkili hale getirilmesiyle elde edilmektedir. 24 ' 25 Halen kullanılmakta olan sentetik işlemlerin fonksiyonu bilindiğine göre yeni kemoterapötik ajanların oluşturulmasında karşılaşılabilecek en büyük sorun yeni prototip maddelerin bulunmasıdır. Bu yeni prototip maddelerin de en önemli kaynağı günümüzde 'a yakın türe sahip olan ve gün geçtikçe genişleyen bitkiler alemidir. Kanser ilaçlarındaki durum da bundan farklı değildir ve yeni prototiplere şiddetle ihtiyaç vardır. Bu yüzden mersin bitkisinin sahip olduğu güçlü antikanserojen aktivite ile bu konuda yeni bir ümit kaynağı olması muhtemeldir. Bu konudaki çalışmalardan birinde, çeşitli bitkilerin değişik ekstraktlarının AHH (Aril Hidrokarbon Hidroksilaz) enzim aktivitesi ve 3H- Benzo (a) piren'in DNA'ya bağlanması üzerine olan etkileri incelenmiş ve bu çalışmada mersin bitkisine de yer verilmiştir. Deneyde yer alan 10 adet bitkinin distile su ile elde edilen ekstraktlarından hiçbirisi etkili olamamıştır. Bunun yanında organik solventlerle elde edilen ekstraktların bir kısmı her iki aktiviteyi de belirli oranlarda inhibe etmişlerdir. Mersin bitkisinin de butanolik ekstraktı 2 mg'lık konsantrasyonda AHH aktivitesini inhibe ederek saptanamayacak düzeye indirmiştir, ayrıca 3H-B (a) P'nin inek timus DNA' sına bağlanmasını da aynı dozlarda engellemiştir. Bu çalışmada antikanserojen aktiviteye sahip maddelerin suda çözünmediği ayrıca organik solventlerle elde edilen ekstraktların etki güçlerinin sırasıyla butanol, kloroform ve petrol eteri ekstraktı şeklinde olduğu gözlenmiştir. Bu n- butanol'ün diğer solventlerden daha polar olmasına bağlı olabilir 26. Yine aynı araştırma gurubunca yapılan bir başka araştırmada da mersin bitkisinin de içlerinde olduğu 10 adet bitkinin etanolik ekstraktlarının AHH enzim aktivitesine ve 3H-B (a) P'nin fare karaciğer mikrozomal proteinine bağlanmasına olan etkileri incelenmiştir. Bu çalışmada mersin bitkisinin diğer bitkilerden daha yüksek bir aktiviteye sahip olduğu gözlenmiştir. Mersin bitkisinin bu etkisi muhtemelen bol miktarda flavonoid içermesine bağlı olabilir. Bunun yanında antikanserojen aktiviteye sahip başka maddeler de bu olayda söz sahibi olabilir 21. ENDÜSTRİYEL KULLANIM Endüstride mersin bitkisi esas olarak gıda, eczacılık, parfümeri ve kozmetik alanında kullanılmaktadır. Ayrıca yüksek oranda içerdiği tanen dolayısıyla tanenin kullanıldığı tüm alanlarda kullanılabilmektedir. Bilindiği gibi tanenli bileşikler tıpta astrenjan, antidiyareik, antibakteriyel, antienflamatuar olarak, dericilikte tabaklama işlemi için, fotoğrafçılıkta ve lastik endüstrisinde kullanılmaktadır 14. HALK TABABETİ Mersin bitkisi yetiştiği yörelerde halk arasında bir çok hastalıkta kullanılmaktadır. Kan Durdurucu: Taze meyvesi kan tükürmeyi keser. Sirke ile yaprağı karıştırılıp başa sürülse burun kanamasını keser. Mide kanaması için suyu şekerle karıştırılıp içilir. Mide: Mideyi kuvvetlendirir. İshale karşı mey vasi kullanılır. (Yaprakları kabızlık yapar). Bulantı kusmaya da iyi gelir. Gaz şikayetini giderir. Karın ağrılarında kullanılır. Yaprakları iştah açıcıdır. Kalp: Kalp çarpıntısında yaprakları kullanılır, kalbi kuvvetlendirir. Hipertansiyonda yapraklarından demlenen çayı kullanılır. Şeker Hastalığı: Yaprakları suda bekletilip hazırlanan sıvı kullanılır. Meyvaları ve yağı da kullanılır. Solunum Sistemi: Öksürük ve boğmacada meyvaları yenilir. Yaprağının suyu üzüm suyu ile birlikte içilirse balgam söktürücü etki gösterir. Bronşitte kullanılır. Fazlaca alındığında solunum sistemini tahriş eder. Enfeksiyonlarda: Solunum sistemi enfeksiyonlarında, idrar yolu enfeksiyonlarında, dizanteride, dişeti iltipahlarında, çocuklardaki pamukçuk, ağız iltihapları ve anjinde, farenjitte ve bel soğukluğunda çeşitli şekillerde kullanılır. Diş: Kuru yaprağı dövülüp diş diplerine sürülse dişleri kuvvetlendirir. Kulak Akıntısı: Suyu kulağa damlatılır. Dermatolojik: Sıcak etkisiyle oluşan pişiklere

5 Çevre Dergisi kuru yaprağı dövülüp ekilir. Cüzzam yarası suyu ile yıkansa iyi gelir. Bakla suyu ile yoğurulan yaprakları yüzdeki lekeleri giderir. Yaprağının usaresi zeytinyağı veya gülyağı ile karıştırılarak basura (hemoroid) sürülse iyi gelir. Kozmetik: Vücuttan kaynaklanan kötü kokuları gidermek için yaprakları yakılarak külü vücuda sürülür. Dövülmüş yaprağı koltukaltındaki kötü kokuyu giderir. Meyva suyu veya yaprağının suyu içilirse çok terlemeyi engeller. Saçları dökülenler mersinin yaprak ve meyvalarını haşlayıp, balla karıştırarak başlarına sürseler saçları yeniden çıkar. Saç ve sakalı çabuk çıkarır. Yağı saça sürülse saçı siyahlaştırır. Saçlı derideki kepek, sivilce ve çıbanları iyileştirir. Meyvası baş bitini giderir. Meyvalarının ham olanı saç dökülmesini önler. Böbrekler: İdrar söktürücü olarak kullanılır. Göz: Usaresi göze sürülse gözleri kuvvetlendirir ve gözyaşını keser. Gözdeki şişliklerde yakı olarak kullanılır. Kadınlar ince budaklan yakıp rastık çekmek için kullanırlar. Yaprağının suyu gözdeki beyaz ve sert fazlalığı (pterijium) giderir. Özellikle karanlıkta görmeyi artınrır. (Fransa'da Hava Harp Okulu'nda öğrencilerin tatlı ve reçellerine mersin karıştırılır). Kadınlardaki jinekolojik akıntılarda mersin suyu bir küvete doldurulup içine oturulsa akıntıyı giderir 'o. 8 ' SONUÇ Yurdumuzun birçok kıyısında kendiliğinden ve bol miktarda yetişen mersin bitkisi çok çeşitli şekillerde insanların hizmetine sunulmuş faydalı bir bitkidir. Hem de yeşil olması ve etkili maddelerinin çoğunluğunun bu yapraklarda yoğunlaşmış olması ayrı bir kullanım kolaylığı sağlamaktadır. Mersin bitkisi üzerinde yapılacak yeni fitokimyasal ve farmakodinamik çalışmalarla tıbba kemoterapötik prototipler kazandırmak mümkün olabilir. Ayrıca mey vaları da yetiştiği bölgeler dışında da tanıtılmalı ve halkın tüketimine sunulmalıdır. A REVIEW ABOUT MYRTLE (Myrtus Communis L.) SUMMARY This review is about myrtle (Myrtus communis L.) which is widespread in our Country as in the other Mediterranean countries. And this writing is in the form of a summary of the previous studies about myrtle. KAYNAKLAR 1. ÖZTÜRK, M. İzmir Yöresindeki Myrtus Communis, L.'in Eko-fizyolojisi Hakkında Bir İnceleme, Doktora Tezi, E.Ü. Fen Fakültesi, İzmir, 2, TOPALOĞLU, M., Antakya Yöresinin Yerli Bitki Adları, istanbul Ecz. Fak. Meç., 1987;23: BAYTOP, A., Bitkilerimizin Yerli Adları, İstanbul Ecz. Fak. Meç. 1968; 4: BAYTOP, A., Bitkilerimizin Yerli Adları III, istanbul Ecz. Fak. Meç. 1989; 25: ÖZÇELİK, H., Akseki Yöresinde Doğal Olarak Yetişen Bazı Faydalı Bitkilerin Yerel Adları ve Kullanılışları, DOĞA TU Botanik D. 1987; 11(3): İZER^M., Baharatın izleri, İstanbul, EROGLU, A.. Şifali Bitkiler ve Tıbb-ı Nebevi, istanbul, KARAMANOĞLU, K. Farmasötik Botanik, A. Ü. Ecz. Fak. Yayınları, DAVIS, P.H., Flora of Turkey and the East Aegean Islands, 4, Edinburgh, Edinburgh University Press, BAYTOP, T., Türkiye'de Bitkiler İle Tedavi, İstanbul, İstanbul Univ. Ecz. Fak. Yayınları No: , BAYTOP, A., Farmasötik Botanik, İst. Univ. Yayınları, 3158, AKGÜL, A. ve BAYRAK, A., Mersin Bitkisi (Myrtus Communis L.) Yapraklarının Uçucu Yağ Verimi ve Yağların Bileşimi, DOĞA TU Tar. ve Ör (2): DOĞAN A., Mersin Bitkisinin (Myrtus Communis L.) Uçucu Yağ Verimi, Yağın Fiziksel, Kimyasal Özellikleri ve Bileşimi Üzerinde Araştırmalar, Ankara, A.Ü. Ziraat Fak. Yay., 678, ERLAÇİN, S. ve ERCİYAS, E., Myrtus Communis L. (Mersin Bitkisi) Yapraklarının Tanen Yönünden İncelenmesi, DO- ĞA II, 1978: ERLAÇİN, S. ve ERCİYAS, E., Myrtus Communis L. Yapraklarının Pentasiklik Triterpen Asitleri, Doğa Bilim Dergisi 1984, C;8(l): ERCİYAS, E. Myrtus Communis L. Gövdesinin Petrol Eteri Ekstreleri Üzerinde Fitokimyasal Araştırmalar, Doğa Bilim Dergisi, C, 1984; 8 (3): HINOU, J. et al, Polyphenolic Compounds of Myrtus Communis L., Fitoterapia 1989; 60 (1): EL SİSSİ, H.I., EL ANSARY, M.A.I., Tannins and Polyphenolics of the Leaves of Myrtus Communis, Planla Medica 1967; 15: DIAZ, A.M. and ABEGER, A., Quantative Determination of the Tannin Content of Myrtus Communis L. Seeds, Ann. R. Acad. Farm. 1986; 52(1): KASHMAN, Y., ROTSTEIN, A., LIFSHITZ, A. Isolation and Antibacterial Activity of Acylphloroglucinols from Myrtus Communis, Antimicrobial Agents and Chemotherapy, 1974; 6: GARG, S. C. and DENGRE, S. I., Antifungal Activity of ten Essential Oil of Myrtus Communis var. Microphylla, Herba Hungarica. 1988; 27 (2-3): Garg, S.C. and DENGRE, S.I., Antifungal Efficacy of Some Essential Oils, Pharmazie. 1988; 43(2): ELISHAN, E.E. et al, Effects of the Leaves of Myrtus Communis on the CNS I: The Central Depressant and Anticonvulsant Actions, J Biol. Sci. Res. 1988; 19 (3): SUFFNESS, M. and DOUROS, J.D. (eds.) Anticancer Agents Based on Natural Product Models, New York: Academic Press, AL W AN, A.H. et al., Effects of Plant Extracts on Aryl Hydrocarbon Hydroxylase Activity and 3H-Benzo (a) pyrene Binding to DNA, J Food Saf, 1990; 10 (3): ALVVAN, A.H. et., Inhibition of the Binding of 3H- Benzo (a) pyrene to Rat Liver Microsomal Protein by Plant Extracts, Int. J. Crude Drug Res., 1989; 27 (1): HAYATİZADE MUSTAFA FEYZİ EFENDİ ( ), Haza Fihristi Risale-i Feyziye Fi Lugat-ı Müfredat-ı Et- Tıbbiye (Çev.: H. TUNCER) 29. MESSEGUE, M., C'est La Nature Qui a Raison, Paris, 1972 (Çev:S.M.YURDANUR, 1974)