BİTKİ TANIMA I. Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR

Transkript

1 BİTKİ TANIMA I Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR 1 PEP101_H02 Abies (Göknar); A. pinsapo (İspanyol Göknarı), A. concolor (Gümüşi Göknar, Kolorado Ak Gökn), A. nordmanniana (Doğu Karadeniz-Kafkas Göknarı), A. bornmülleriana (Batı K.deniz-Uludağ Göknarı), A. equi-trojani (Kazdağı Göknarı), A. cilicica (Toros Göknarı), Araucaria (Arokarya) Sakarya Üniversitesi

2 Öğrenme Hedefleri Bu konuyu çalıştıktan sonra : Ağaçların insan yaşamı ve peyzaj açısından önemini bilir Abies (Göknar) bitkisinin genel özelliklerini bilir Abies (Göknar) cinsine ait türleri tanır; genel özelliklerini ve peyzajda kullanımını bilir Araucaria (Arokarya) bitkisinin genel özelliklerini bilir Araucaria (Arokarya) cinsine ait türleri tanır; genel özelliklerini ve peyzajda kullanımını bilir 2

3 İçindekiler Öğrenme Hedefleri 1. Abies (Göknar) 1. A. pinsapo (İspanyol Göknarı) 2. A. concolor (Gümüşi Göknar, Kolorado Ak Göknarı) 3. A. nordmanniana (Doğu Karadeniz-Kafkas Göknarı) 4. A. bornmülleriana (Batı Karadeniz-Uludağ Göknarı) 5. A. equi-trojani (Kazdağı Göknarı) 6. A. cilicica (Toros Göknarı) 2. Araucaria (Arokarya) 1. Araucaria araucana (Arokarya) 3

4 Abies Sınıfı: Coniferae Takımı: Pinoideae Familyası: Pinaceae Cins Adı: Abies Mill. 4

5 Abies pinsapo (İspanyol Göknarı) Yetişme Yeri: Güneşli veya yarı gölge yerlerde, fazla kuru olmayan kumlu ya da killi topraklarda yetişir. Vatanı Güney İspanya'dır. Çiçek, Tomurcuk, Kozalak: Erkek çiçekler violet rengindedir cm uzunluğunda ve 4-4,5 cm çapındaki silindirik kozalağın dış pulu iç pulundan çok kısa olduğundan gözükmez. Yaprak ve Sürgünleri: Genç sürgünler tüysüz, tomurcuklar bol reçinelidir. İğne yapraklar çok kısadır ve Ladin yaprağı gibi dört köşelidir cm uzunluğundaki iğne yaprakları sert, kalın, uçları sivri ve batıcıdır. Diğer Özellikleri: m boy 1 m çap yapabilen bir orman ağacıdır. Kullanım Alanı: Dekoratif bir ağaç olduğundan parklarda kullanılır. 5

6 Abies pinsapo (İspanyol Göknarı) 6

7 Abies pinsapo (İspanyol Göknarı) 7

8 Abies bornmülleriana Mattf. (Uludağ Göknarı) Yetişme Yeri: Yayılış sahası olarak Kızılırmak'ın denize döküldüğü yer ile Uludağ arasında kalan Batı Karadeniz Bölgesi ile Kocaeli havzasıdır. Çiçek, Tomurcuk, Kozalak: Tomurcuklar reçinelidir. Yaprak ve Sürgünleri: Genç sürgünler tüysüzdür. İğne yaprak, kozalak vs. gibi morfolojik özellikleri Doğu Karadeniz Göknarı ile aynıdır. Yalnız iğne yapraklardan bazılarının üst yüzeylerinin uç kısmında da beyaz stoma lekeleri görülür. Diğer Özellikleri: m boylanabilen ülkemize has bir göknardır. Kullanım Alanı: Kıymetli orman ağacı olduğu kadar makbul bir park ağacıdır. Varyete ve Formları: 8

9 Abies bornmülleriana (Uludağ Göknarı) 9

10 Abies cilicica (Toros Göknarı) Çiçek, tomurcuk, kozalak: Tomurcuk yumurta biçiminde ve reçinesizdir. Kozalakları cm boyundadır. Üzerleri bol reçinelidir. Kozalak pulları yelpaze şeklindedir. Dış pul iç puldan kısa olduğundan dışarıdan bakıldığında görülmez. Yaprak ve Sürgünleri: Açık yeşil renkteki ince uzun yapraklar sürgünlere seyrek vaziyette dizilmiştir. Uçları küt, sivri veya kertiklidir. Alt yüzeylerinde beyaz iki tane ince çizgi vardır. Reçine kanalları hipodermise bitişiktir. Diğer Özellikleri: m boyunda bir orman ağacıdır. Gri renkli kabuk genç gövdelerde düzgün, yaşlanınca derin çatlaklıdır. Sarı esmer renkli genç sürgünler hafif tüylüdür. Yetişme Muhiti: Güney Anadolu da Toroslar, Antitoroslar ve Amanos dağlarında bulunur. Antalya ya kadar uzanır. Kullanım Alanı: Endüstriyel olarak ve Parklarda kullanılır. 10

11 Abies cilicica (Toros Göknarı) 11

12 Abies nordmanniana (Doğu Karadeniz Göknarı) Çiçek, Tomurcuk, Kozalak: Yumurta biçimindeki tomurcuklar reçinesizdir.erkek çiçekler sarı-yeşil renktedir.ortalama olarak cm uzunluğunda ve 5 cm çapındaki kırmızı kahverengi kozalak yukarıya doğru biraz daralan silindir biçimindedir. Çoğunlukla bol reçinelidir. Yaprak ve Sürgünleri: Yan sürgünlerin uçlarında 2 veya 3 tanesi aynı düzlemde 4. sü altta olmak üzere 4 tane tomurcuk vardır. Gri renkteki genç sürgünler çoğunlukla koyu siyah, kısa tüylerle sık veya seyrek vaziyette örtülmüştür. İğne yapraklarının bazılarının uçları küt, bazılarınınki kertiklidir. Tepe bölgesindekilerinin uçları sivri ve fırça gibi yukarıya yönelmiştir. Alt yüzeylerinde belirgin iki stoma çizgisi vardır. Diğer Özellikleri: m boylanabilen birinci sınıf orman ağacıdır. Gövdenin kabuğu gri renkte, yaşlılarda hafif çatlaklıdır. Sık ve çok dallıdır. Yetişme Muhiti: Kafkasya ile Kuzey Anadolu'nun dağlık mıntıkalarında bulunur. Kullanım Alanı: Dekoratif amaçlı park bahçelerde kullanıldığı gibi Endüstriyel olarak kullanılmaktadır. Varyete ve Formları: A. nordmanniana Alba-spicata A. nordmanniana Aurea A. nordmanniana Glauca A. nordmanniana Aureospicata A. nordmanniana Pendula A. nordmanniana Robusta A. nordmanniana Erecta A. nordmanniana Brevifolia 12

13 Abies nordmanniana (Doğu Karadeniz Göknarı) 13

14 Abies nordmanniana (Doğu Karadeniz Göknarı) 14

15 Abies equi-trojani (Kazdağı Göknarı) Çiçek, Tomurcuk, Kozalak: Tomurcuklar oldukça bol reçinelidir.yan sürgünlerin uçlarındaki tomurcuk sayısı 5 hatta 6-7 ye kadar çıkmaktadır cm uzunluğundaki Kozalağın dış pulu iç puldan daha uzundur. Yaprak ve Sürgünleri: Işık yapraklarının uçları sivri, diğerleri ise küt veya kertiklidir. Diğer Özellikleri: İğne yaprakları mm uzunluğunda, üst yüzlerinde sıklıkla stoma çizgileri, alt yüzlerinde ise 2 stoma bandı bulunur Yetişme Yeri: Vatanı Batı Anadolu daki Kazdağı olan bu ağacımız lokal bir yayılışa sahiptir. Kazdağı nda m ve daha yukarılarda saf, çoğunlukla Karaçam ve Kayınlarla karışık bir vaziyette gayet güzel ormanlar kurar. Büyümesi diğer yerli türlere göre daha hızlıdır. 15

16 Abies equi-trojani (Kazdağı Göknarı) 16

17 Abies equi-trojani (Kazdağı Göknarı) 17

18 Abies concolor (Gümüşi Göknar) Orijini: Vatanı Kuzey Amerika'nın batı kesimleridir. Çiçek, Tomurcuk, Kozalak: Tomurcuklar büyük, üzerleri reçinelidir. Erkek çiçekleri morumsu, dişileri mor renktedir cm boyundaki olgun kozalağın pulları kahverengidir. Dış pul kısa olduğundan gözükmez. Yaprak ve Sürgünleri: Zeytuni yeşil renkteki genç sürgünler çıplak veya çok seyrek tüylüdür. 4-6 cm uzunluğunda ve mat yeşil-gümüşi renkteki iğne yaprakların çoğunluğu adeta pala gibi yukarıya kıvrılmıştır. Sürgünlere gelişi güzel veya sıralar halinde dizilmişlerdir. Reçine kanalları hipodermise bitişiktir. Diğer Özellikleri: m boyunda bir ağaçtır. Kabuk genç yaşlarda düzgün, gayet açık renkte, yaşlı gövdelerde ise kül renginde ve çatlaklıdır. dallar yanlara doğru horizontal çıkar. Dalları topraktan tepeye kadardır ve çok sıktır. Sıcak ve kuraklığa dayanıklıdır. Güneşli ve yarı gölge alanlarda kuru, kumlu ve killi topraklarda iyi gelişir. Yavaş büyür. Uzun, gümüşi mavi yapraklarıyla diğer herdem yeşil ağaçlarla bir arada dikildiğinde güzel kontrast oluşturur. Kullanım Alanı: Gerek orman gerekse dekoratif amaçlı olarak kullanılır. 18

19 Abies concolor (Gümüşi Göknar) 19

20 Abies concolor (Gümüşi Göknar) 20

21 Abies alba Mill. (Orta Avrupa Göknarı) Çiçek, Tomurcuk, Kozalak: Erkek çiçekleri sarı renktedir. Dişi çiçekler de sarı renklidir. Çiçek safhasında dış pul iç puldan daha büyüktür. Sonraları daha fazla büyüyen iç pullar arasında kalır. Yaprak ve Sürgünleri: Üst yüzleri parlak yeşil olan iğne yaprakların yan sürgünlerin üzerinde bulunanları yassı ve uçları kertiklidir. Çoğunlukla iki sıralı tarak şeklinde dizilmişlerdir. Ana sürgünlerde her tarafa yönelmişlerdir. uçları sivridir. Koyu parlak yeşil renkteki yaprakların alt yüzeylerinde belirgin iki çizgi vardır. Diğer Özellikleri: 60 m kadar boylanabilen herdem yeşil orman ağaçlarıdır. Gençlikte dar piramidal olan tepe, ileri yaşlarda yuvarlaklaşır. Gri renkli kabuğu geçlerde düzgün, yaşlanınca küçük pullar halinde çatlaklıdır. Küçük yumurta biçimindeki tomurcuklar reçinesizdir. Yaprakları cm uzunluğunda, uç kısmı küt veya kertiklidir. Üst yüzleri parlak koyu yeşil, alt yüzlerinde ise 2 adet stoma bandı vardır. Erkek ve dişi çiçekler sarı renklidir. Kısa ve kalın saplı kozalak silindirik, uç kısmı küt, önceleri yeşil olgunlaştığında kahverengidir. Kozalağı oluşturan kozalak iç pulu yelpaze biçiminde, dış pullar ise dar kaşık şeklindedir. Dış pulların ucu, iç pulların arasından dışarıya doğru çıkarak uzamış ve geriye kıvrılmıştır. Tüm göknar türlerinde olduğu gibi kozalakları olgunlaşınca dağılır. Doğal Yayılış Alanı: Orta Avrupa'nın dağlık bölgeleridir. Toprak nemi isteği fazla, ışık ihtiyacı azdır. 21

22 Abies alba (Orta Avrupa Göknarı) 22

23 Abies alba (Orta Avrupa Göknarı) 23

24 Abies alba (Orta Avrupa Göknarı) 24