Atıksu arıtımı için en uygun nütrient oranları UYGULAMA RAPORU LABORATUVAR ANALİZİ & PROSES ANALİZİ ATIKSU ARITMA NÜTRIENTLER

Transkript

1 UYGULAMA RAPORU LABORATUVAR ANALİZİ & PROSES ANALİZİ ATIKSU ARITMA NÜTRIENTLER Atıksu arıtımı için en uygun nütrient oranları Arıtılan atıksuyun ilgili yasal gerekliliklere uyması için, tesis işletmecileri arıtma prosesini dikkatli bir şekilde kontrol etmeli ve böylece limit değerlerin aşılması durumunda derhal müdahale etme şansına sahip olmalıdır. Kimyasal ve fiziksel yöntemlerin yanı sıra, atıksu arıtma aslında aktif çamurdaki mikroorganizmalar ile biyolojik arıtmaya dayanmaktadır. Eğer tesis maksimum verimlilikte işletilmek isteniyorsa nütrient ihtiyacının ve aktif çamurun bileşiminin bilinmesi gerekmektedir. Uygun olmayan nütrient oranlarının nedenleri ve etkileri ve bunlara karşı alınacak önlemler bu raporda açıklanmaktadır. Yazar: Dipl.-Ing. Michael Winkler - Proje Lideri, Ürün Geliştirme ve Müşteri Hizmetleri - BIOSERVE GmbH, Mainz

2 2 NÜTRIENTLER AKTIF ÇAMUR Aktif çamurdaki nütrientler Laboratuar analizi ve proses ölçüm teknolojisi limit değerler içinde olunmasını destekler. Laboratuar analizi için gereken çalışma ortamı bir fotometreden, reaktiflerden ve parametreye bağlı olarak bir termostattan oluşmaktadır. Mikroorganizmaların maksimum verimlilikte işlemesi için dengeli bir nütrient oranı şarttır. Bu nütrientlerin en önemlileri karbon, azot ve fosfordur. Karbon Karbon, atıksuda bulunan organik maddelerin temel bileşenidir. Anaerobik şartlar altındaki aktif çamurda (bio-p), anoksik çevrede (denitrifikasyon bölgesi) ve biyolojik aşamanın havalandırılma kısmında (nitrifikasyon bölgesi) bulunan mikroorganizmalar tarafından biyolojik olarak parçalanabilir. Mikroorganizmalar kendi hücre yapılarını oluşturmak ve enerji üretmek için karbon bileşiklerini kullanırlar. Karbon bileşikleri KOİ, BOİ 5 ya da TOK olarak belirlenmektedir. Azot Atıksu arıtma tesislerine giren akışta, azot organik olarak bağlı biçimde (organik N) ve amonyum azotu halinde (NH 4 -N) mevcuttur. Biyolojik atıksu arıtma süresince, organik N, aktif çamurdaki bakteriler ile Organik bileşikler + O 2 + Nütrientler NH 4 -N e dönüştürülür. Bu NH 4 -N ve içeri giren akıştan gelen NH 4 -N nitrite dönüştürülür ve daha sonra nitrit de nitrata (nitrifikasyon) dönüştürülür. Aktif çamurdaki biyolojik olarak parçalanmayan azot bileşikleri anoksik koşullar altında (çözünmüş O 2 nin yokluğunda) elementer azota dönüştürülür (denitrifikasyon). Bu, atmosfere N 2 olarak yayılır. Azot bileşikleri NH 4 -N, NO 2 -N, NO 3 -N ve TN olarak belirlenir (toplam azot, dengeleme ve dışarıya akış kontrolleri için önemlidir). Fosfor Bir atıksu arıtma tesisinin giriş akışındaki P yükü, ortofosfat fosfordan (PO 4 -P), polifosfatlardan ve organik fosfor bileşiklerinden oluşmaktadır. Bunların toplamı, toplam fosfor (P tot ) parametresini verirler. Mikroorganizmalar Yeni hücre malzemesi + CO 2 + H 2 O Tablo 1: Atıksu arıtımı için önemli toplam parametreler KOİ (Kimyasal Oksijen İhtiyacı); bu, karbon bileşiklerini (indirgenmiş inorganik bileşikler de dahil olmak üzere) tamamen oksidize etmek için gerekli olan yaklaşık oksijen miktarına karşılık gelmektedir. BOİ 5 (Biyolojik Oksijen İhtiyacı); bu, standart şartlar altında mikroorganizmalar tarafından beş günlük biyolojik parçalanma süresince ne kadar elementer oksijen tüketildiğini belirtmektedir. TOK (Toplam Organik Karbon) organik olarak bağlı karbonun bir ölçüsüdür; BOİ 5 den farklı olarak, TOK, ayrıca biyolojik olarak zayıf parçalanabilir bileşiklerdeki karbonu da içermektedir. TKN (Kjeldahl azot) organik olarak bağlı azotun (organik N) ve amonyum azotunun (NH 4 -N) bir ölçüsüdür. Toplam azot TN (LATON), organik olarak bağlı azotu, amonyum azotunu (NH 4 -N), nitriti (NO 2 -N) ve nitratı (NO 3 -N) içermektedir.

3 3 Nitrifikasyon Denitrifikasyon Organik N bileşikleri (üre, proteinler, vs.) Hidroliz ve amonyaklama Nitrat-azot NO 3 -N Nitrat redüktaz - Oksijen Amonyum-azot NH 4 -N Nitrit-azot NO 2 -N Nitrit-azot NO 2 -N Nitrat-azot NO 3 -N Nitrosomonas + Oksijen Nitrobakter + Oksijen NO, N 2 O Elementer azot N 2 Nitrit redüktaz - Oksijen NO, N 2 O redüktaz - Oksijen Oksijen Organik C bileşikleri Karbon dioksit CO 2 Şekil 1: Nitrifikasyon ve denitrifikasyon süresince parçalama prosesleri Biyolojik atıksu arıtma süresince, polifosfatlar ve organik olarak bağlı fosfor ortofosfata dönüştürülmektedir. Organizmaların P ihtiyacı, kendi enerji metabolizmalarında fosforun özel rolünden dolayıdır. P, hücre membranını ve DNA yı oluşturmak için gerekmektedir. Atıksudaki fosforun bir kısmı biyolojik olarak yok edilmektedir (bio-p). Geri kalanı kimyasal/fiziksel fosfat çöktürme ile uzaklaştırılabilir. Fosfor bileşikleri orto-po 4 -P (çöktürme kontrolü) ve P tot (dengeleme, dışarıya akışın izlenmesi) olarak belirlenmektedir. Sülfür Septik evsel atıksu ve bazı endüstriyel atıksular indirgenmiş sulfür bileşikleri (hidrojen sülfit, sülfitler ve tiosülfatlar) içermektedir. Sülfür, proteinlerin vazgeçilmez bir bileşenidir. Atıksu arıtma tesislerinde, indirgenmiş sülfür bileşikleri sadece kimyasal olarak sülfata yükseltgenmez, aynı zamanda bazı bakteriler tarafından sülfür oluşturmak üzere yükseltgenebilir; bu proses enerji ürettiğinden, gıda rezervleri olarak hücreler içerisinde saklanmaktadır. Bununla birlikte, atıksudaki indirgenmiş sülfür bileşiklerinin yüksek konsantrasyonları birtakım problemlere neden olmaktadır (Tablo 2). Sürekli izleme için reaktif gerektirmeyen problar kullanılmaktadır. Eser miktardaki parametreler Hücreleri oluşturmak için eser miktarda gereken diğer parametreler örneğin potasyum, magnezyum, mangan, demir, bakır, çinko ve nikel ve vitaminler ve büyüme faktörleri genellikle kentsel atıksuda mevcuttur ya da aktif çamurdaki mikroorganizmalar bunları kendi kendilerine sağlarlar. C:N:P oranı (BOİ 5 :TN:P tot ) Atıksudaki her nütrientin içeriği aktif çamurdaki bakteri ihtiyaçlarına karşılık gelmeli ve C, N ve P arasında dengeli bir bağıntı olmalıdır. Bu, biyolojik parçalanma prosesinin verimliliği için çok önemlidir. Aerobik atıksu arıtımı süresince, C:N:P oranı 100:10:1 ile 100:5:1 aralığında olmalıdır. Her çeşit endüstriyel tesis türü, yeme alışkanlıklarındaki bölgesel farklılıklar (farklı mutfak atıklarının Modern analizörler doğrudan deponun kenarına monte edilmekte ve bir koruma muhafazası gerektirmemektedir.

4 4 NÜTRİENTLER_HESAPLAMA Uygun olan ve uygun olmayan nütrient oranları SC 1000 kontrolörü sekiz sensöre kadar- ayrıca örneğin Profibus ile bir ağ olarak kullanım için de uygundur. drenaj yoluyla uzaklaştırılması) ve toprak ve içme suyunun doğası atıksuyun bileşiminin büyük ölçüde değişmesine yol açmaktadır. Tecrübeler, kentsel atıksudaki C:N:P oranının yaklaşık 100:20:5 olduğunu göstermiştir. Modern yöntemler kullanılarak büyük bir zorluk yaşamadan fazla N ve P bileşikleri genellikle atıksudan uzaklaştırılabilir. Eğer biyolojik aşamaya gelen akıştaki atıksu temel nütrientlerden biri açısından yetersiz ise, büyük problemler ortaya çıkabilir (Tablo 3). Verimli denitrifikasyon için, biyolojik olarak kolayca parçalanabilen C bileşiklerinden belirli bir oranda mevcut olmalıdır. Kentsel atıksu ilk çöktürme tankından geçtikten sonra, 100:25 (=4) lik bir BOİ 5 :N oranına sahiptir. Eğer oran 100:40 (=2,5) in altına düşerse, denitrifikasyon prosesinin verimliliği bozulur ve bu dışa akışta daha yüksek nitrat değerleriyle sonuçlanır. Eğer temel arıtmanın by-pass edilmesi ve denitrifikasyon hacminin artırılması herhangi bir fayda Online nitrat ölçümü için kısmen daldırılmış NITRATAX sc probu Tablo 2: Yüksek sülfür konsantrasyonlarının nedenleri ve etkileri Nedenler/Atıksuyun kaynağı Olası sonuçlar Düzeltici önlem Kimyasal ve protein işleyen endüstrilerden gelen yüksek konsantrasyonlu sülfür bileşikleri (et ve kümes hayvanları eti işleme) Kanalizasyon sisteminde sülfür bileşiklerinin hidrojen sülfite indirgenmesine yol açan anaerobik prosesler Atıksu arıtma tesislerindeki kanalizasyonlardaki ve tank duvarlarındaki korozyon Komşular kokudan rahatsız olurlar Sülfürü oksitleyen filamentöz bakterilerin artan büyümesi (Tip 021 N) Kanalizasyon ağındaki tıkanıklıkları bertaraf edin Kanalizasyona demir tuzları ekleyin (örneğin pompa istasyonlarına) Tablo 3: Atıksu arıtımının biyolojik aşamasında nütrient eksikliklerinin nedenleri ve etkileri Aşağıdakilerin Nedenler/Atıksuyun kaynağı Olası sonuçlar Düzeltici önlem eksikliği: Karbon Kanalizasyon ağında uzun kalma süresi Atıksuyun çok kapsamlı temel arıtımı Yüksek azot içeriğine sahip endüstriyel atıksu; örneğin süt ve et proseslerinden Filamentöz bakterilerin fazla gelişimi (çamur yığını ve köpük) Yetersiz denitrifikasyon Temel arıtmayı by-pass edin Nitrifikasyon için yeterli hacmi muhafaza ederken denitrifikasyon hacmini arttırın (minimum çamur yaşı 9 gün) Azot Fosfor Aşağıdakilerden gelen düşük azotlu atıksu: Kağıt endüstrisi Meyve ve sebze işleme Çöp suyu sızıntısı, meyve ve sebze işletmelerinden gelen atıksu Atıksu arıtma tesisine gelen akışdaki yüksek KOI/TOK değerleri Filamentöz bakteriler Dışarıya giden akıştaki artan KOI/TOK değerleri Filamentöz bakteriler Aşağıdakiler ile nütrient oranını dengeyin: N bileşikleri ekleyerek (üre gibi iyi değerlikli endüstriyel ürünler) Evsel atıksu ilave ederek, sindiriciden gelen bulanık su ekleyerek Aşağıdakiler ile nütrient oranını dengeyin: P bileşikleri ekleyerek (fosforik asit ya da tarım sektörü için fosfat gübreleri gibi iyi değerlikli endüstriyel ürünler) Evsel atıksu ilave ederek

5 5 sağlamaz ise, kolayca parçalanabilen bir substrat ilavesi (harici karbon kaynağı) düşünülmelidir. Nütrient dengelemek için gereken karbon kaynakları şunları içerir: - Dahili C = hidrolize edilmiş ya da asitlendirilmiş birincil çamur - Harici C = endüstriyel atıklar (bira fabrikalarından, mandıralardan, şeker endüstrisinden) ve endüstriyel ürünler (metanol, etanol, asetik asit). Örnek Yüksek endüstriyel atıksu oranına sahip bir kentsel atıksu arıtma tesisinin biyolojik arıtma aşamasına gelen akışta aşağıdaki nütrient parametreleri bulunur (Tablo 5). 2,45 olan BOİ 5 :N oranı yeterli denitrifikasyonun meydana gelmesi için çok düşüktür. Bu nedenle dışarıdan karbon bileşikleri eklenmelidir. Fakat, bundan once birtakım hesaplamalar yapılmalıdır: Pratik LANGE küvet testleri bütün temel parametreler için mevcuttur. KOİ:BOİ 5 oranı Bu iki toplam parametrenin oranı atıksu kirlilik yükünün biyolojik olarak ayrışabilirliğinin bir ölçüsüdür. Eğer KOİ:BOİ 5 oranı 2:1 i geçmezse, biyolojik olarak ayrışabilirlik iyi olarak nitelendirilir. Yüksek değerler, biyolojik olarak zayıf ayrışabilir maddelerin varlığını göstermektedir. 1. Denitrifiye edilmeyen azot miktarı (ΣN n.z.d. ): bkz. Tablo 6 2. Atıksu ile denitrifiye edilebilen azot miktarını hesaplayın: Yukarı akım denitrifikasyonu ve 0,5 olan V D :V AT oranı, denitrifikasyon kapasitesi (Tablo 7 uyarınca) C Deni = 0,15 kg NO 3 -N D /kg BOİ 5. S NO3-N, D = C Deni BOİ 5 infl aer = 0, mg/l = 16,5 mg/l Bu, 16,5 mg/l NO 3 -N in mevcut biyolojik arıtma ile denitrifiye edilebileceği anlamına gelmektedir. Analitik kalite güvencesi ile kombinasyon halinde, ölçüm sonuçları resmi olarak onaylanmaktadır. Tablo 4: Uygun olmayan KOİ:BOİ 5 oranlarının nedenleri ve etkileri Nedenler/Atıksu kaynağı Olası sonuçlar Düzeltici önlem Çöp suyu sızıntısı, kompostlamadan ve artık arıtma tesislerinden ve kimyasal endüstriden gelen atıksu gelen Yazın uzun kanalizasyon ağındaki BOİ 5 in oldukça fazla indirgenmesi Atıksuyun yoğun temel arıtımı Yetersiz denitrifikasyon (dışarıya akışta yüksek nitrat değerleri) Atıksu arıtma tesisinin dışarı akışındaki yüksek KOİ Bio-P nin bozulması Denitrifikasyonu iyileştirmek için C kaynaklarının ilavesi Biyolojik olarak zayıf parçalanabilen ve biyolojik olarak parçalanamayan maddeler için kimyasal/fiziksel yöntemler kullanın (ozon arıtımı, aktif karbon filtresi, membrane teknolojisi) Eğer çok sayıda numunenin analiz edilmesi gerekiyorsa, otomatik laboratuar analizörleri çok değerli olan desteklerini sunmaktadır.

6 6 NÜTRIENTLER_KONTROL NO 3 -N ölçümlerinin vasıtasıyla substrat dozajının ayarlanması Tablo 5: Bir kentsel atıksu arıtma tesisinin ortalama günlük değerleri Ortalama günlük değerler Giren akış [m 3 /d] BOİ 5 infl aer [mg/l] 110 TN infl aer LATON [mg/l] 45 P tot infl aer [mg/l] 3,5 BOİ 5 infl aer : TN infl aer = 110:45 = 2,45 Tablo 6: Denitrifiye edilmeyen azot miktarının hesaplanması ( N n.d. ) N, biyokütlenin içinde yer alan (BOİ 5 infl aer in % 5 i) 5,5 mg/l N org.e (e = dışarı akışta varsayılan hedef miktar) 2 mg/l NH 4 -N e (e = dışarı akışta hedef miktar) 0 mg/l NO 3 -N e (e = dışarı akışta hedef miktar) 8 mg/l Toplam 15,5 mg/l Tablo 7: ATV-A131 ye göre denitrifikasyon kapasitesi (kuru havada ve C deki değerler) V D /V AT C Deni (Denitrifikasyon kapasitesi, kg NO 3 -N D / kg BOİ 5 ) Hacim Deni/Hacim Havalandırma Yukarı akım denitrifikasyonu Eşzamanlı ve aralıklı denitrifikasyon 0,2 0,11 0,06 0,3 0,13 0,09 0,4 0,14 0,12 0,5 0,15 0,15 V D : Denitrifikasyon için kullanılan havalandırma tankının hacmi V AT : Havalandırma tankının hacmi Tablo 8: Gerekli olan dozajın hesaplanması için harici karbon kaynakları Asetik asit Metanol Etanol KOİ kg/kg 1,07 1,50 2,09 TOK kg/kg 0,40 0,38 0,52 BOİ 5 kg/kg 0,70 0,96 1,35 Yoğunluk kg/m Bu örnekte, 1 kg asetik asit 1,07 kg KOİ ye eşdeğerdir. 3. Harici substrat gereksiniminin hesaplanması Hala denitrifiye edilecek olan N, toplam eklenen azot eksi denitrifiye edilmesi gerekmeyen azot eksi tesisin denitrifiye edebileceği azot miktarıdır: S NO3-N, D, Ext = TN Inflow - ΣN n.z.d. - S NO3-N, D = 45 mg/l - 15,5 mg/l - 16,5 mg/l = 13 mg/l Kalan 13 mg/l azotu denitrifiye etmek için, aktif çamurdaki mikroorganizmalar ilave bir karbon kaynağı ile sağlanmalı dır. Günlük m 3 lük atıksu hacmi 130 kg lık bir azot yüküne sahiptir. DWA Çalışma Sayfası A131 e göre, dışarıdan karbon gereksinimi 5 kg KOİ/1 kg NO 3 -N dir. Bu, tam bir denitrifikasyonun meydana gelebilmesi için, günde 650 kg KOİ nin gerektiği anlamına gelmektedir. Eğer ilave karbon asetik asit halinde sağlanırsa, Tablo 8 de verilen değerler her gün 607 kg eklenmesi gerektiğini gösterir. Hedeflenen dozaj NO 3 -N değerlerine bağlıdır. Sonuçlar Uygun olmayan nütrient oranları ve yüksek konsantrasyonlu bağımsız maddeler biyolojik atıksu arıtma proseslerinin ayrışım verimliliğini azaltmaktadır. Bu nedenle kritik parametrelerin sürekli izlenmesi ve erken teşhis edilmesi tesis işletmecilerinin gerektiğinde düzeltici önlemi derhal alması için şarttır. Sadece bu şekilde yasal olan dışarıya akış değerlerine uyulabilir ve gereksiz yüksek atıksu yüklerinden kaçınılır. LANGE küvet testleri ve sürekli ölçüm proses cihazları, daha iyi şeffaflık ve güvenilirlik sağlanmasına yardımcı olduklarından dolayı vazgeçilmez olduklarını ortaya koymuşlardır.

7 7 Atıksu arıtma tesislerindeki nütrientlerin izlenmesi için tipik ölçüm yerleri İlk çöktürme tankının içine akış: tesis yükünün belirlenmesi ve izlenmesi Havalandırma tankının içine akış: nütrient kaynağının optimizasyonu Havalandırma tankından dışarıya akış: C ayrışım performansının izlenmesi ve optimizasyonu, nitrifikasyon/denitrifikasyon ve P uzaklaştırma Atıksu arıtma tesisinden dışarıya akış: limit değerlerin izlenmesi, tesisin kontrolü Analiz edilen nütrient parametreleri (otomatik izleme düzenlemelerine bağlı olarak): KOİ (ya da TOK) BOİ 5 orto PO 4 -P P tot NH 4 -N TKN (Kjeldahl azot: NH 4 -N ile organik N in toplamı) N tot.inorg..(inorganik N: NH 4 -N, NO 3 -N ile NO 2 -N in toplamı) TN b (toplam azot: organik ve inorganik N in toplamı) Filtre Son çöktürme Havalandırma Birincil çöktürme Elek/kum tutucu Yoğunlaştırıcı Çürütücü Kanal Yağmur suyu tankı Çamur tanzimi Laboratuvar/Ana kontrol merkezi Şekil 2: Bir atıksu artıma tesisinin nütrient takibi için ölçüm yerleri de gösterilmiş olan şematik resmi

8 NÜTRIENTLER_ÖLÇÜM ÇÖZÜMLERI Modern ölçüm teknolojisi ile en uygun nütrient oranları Laboratuar analizi için ölçüm istasyonu DR 3900 LT 200 Alternatif HT 200S Küvet testleri Rutin analizler ve kullanıcı uygulamalarında güvenilir ve takip edilebilir ölçüm sonuçları için RFID teknolojisine sahip kompakt ve güçlü spektofotometre ( nm); LANGE küvet testlerinin otomatik değerlendirilmesi için barkod okuyucu (IBR); arkadan aydınlatmalı dokunmatik grafik ekranı Standart ve özel sindirimler için kuru termostat; KOİ, toplam N, toplam P, TOK, organik asitler ve metallerin analizi için önceden programlanmış sindirimler Sadece 35 dakika içerisinde KOİ, toplam N, toplam P ve metallerin analizinde hızlı sindirim için yüksek sıcaklık termostatı ve TOK nun analizi için standart sindirimler Maksimum kullanıcı güvenliğine sahip kullanıma hazır reaktifler; yüksek hassasiyetli; onaylanmış yöntem; 50 den fazla parametre ve ölçüm aralığı Online ölçüm sistemleri AMTAX sc PHOSPHAX sc AISE sc AN-ISE sc NISE sc NITRATAX sc SC 1000 Controller Alternatif SC 200 Controller Katı içeriği düşük olan atıksu ve su numunelerindeki amonyum konsantrasyonunun sürekli ölçümü için proses ölçüm cihazı. Ölçüm, gaz hassasiyetli bir elektrot ile gerçekleştirilmektedir. Katı içeriği düşük olan atıksu ve su numunelerindeki fosfat konsantrasyonunun sürekli ölçümü için proses ölçüm cihazı. Ölçüm, vanadatmolibdat yöntemi ile gerçekleştirilmektedir. Sıvı içi amonyum konsantrasyonunun (AISE sc, AN-ISE sc) ve nitrat konsantrasyonunun (NISE sc, AN-ISE sc) sürekli olarak belirlenmesi için ISE probu. Ölçüm, otomatik potasyum ve klorür dengelemeli iyon seçici elektrot (ISE) kullanılarak gerçekleştirilir. CARTRICAL plus sensör kartuşu sayesinde ekstra kolay kullanım. Nitrat içeriğinin doğrudan suda, atıksuda ya da aktif çamurda belirlenmesi için proses probu; hiçbir örnekleme gerekmez; otomatik temizleme; reaktif gerektirmeyen yöntem; çeşitli ölçüm aralıkları Bir SC 1000 kontrolör sistemi tekli bir gösterge modülünden ve bir ya da daha fazla prob modüllerinden oluşmaktadır. Müşterinin spesifik gereksinimlerine modüler olarak uymak için konfigüre edilmektedir ve herhangi bir anda ilave ölçüm yerleri, sensörler, girişler, çıkışlar ve yol arayüzleri içerecek şekilde genişletilebilir. Her bir modül sekiz sensör kontrol edebilmektedir. İki sensöre kadar kontrol edebilmektedir (AMTAX sc ya da PHOSPHAX sc için değil). DR 3900 fotometresi, LT 200 termostatı ve LANGE küvet testleri ile laboratuar analizleri için ölçüm istasyonu Literatür 1. ATV-Handbuch: Biologische und weitergehende Abwasserreinigung, Ernst & Sohn- Verlag K. Hänel: Biologische Abwasserreinigung mit Belebtschlamm, VEB Gustav Fischer Verlag, K. Mudrack, S. Kunst: Biologie der Abwasserreinigung, Gustav Fischer Verlag, Arbeitsblatt DWA A S. Kunst, C. Helmer, S. Knoop: Betriebsprobleme auf Kläranlagen durch Blähschlamm, Schwimmschlamm, Schaum, Springer-Verlag D. Jenkins, M. G. Richard, G. T. Daigger: Manual on the causes and control of activated sludge bulking, foaming, and other solids separation problems, Lewis Publishers Poster HACH LANGE ile işletme güvenilirliği ve maliyetten tasarruf, DOC DOC Oct12