The Journal of Academic Social Science Studies

Transkript

1 The Journal of Academic Social Science Studies International Journal of Social Science Doi number: Number: 36, p , Summer II 2015 Yayın Süreci Yayın Geliş Tarihi Yayınlanma Tarihi COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ (CBS) VE ANALİTİK HİYERARŞİ SİSTEMİNE (AHS) GÖRE GELİBOLU YARIMADASI NIN DEPREM DUYARLILIK ANALİZİ THE EARTHQUAKE SENSITIVITY ANALYSIS OF GALLIPOLI PENINSULA USING GEOGRAPHIC INFORMATION SYSTEMS (GIS) AND ANALYTIC HIERARCHY PROCESS (AHP) Yrd. Doç. Dr. Halid PEKTEZEL Namık Kemal Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Özet Deprem, can ve mal kayıplarına neden olan ve önceden tahmin edilemeyen doğal afetlerden birisidir. Türkiye topraklarının yaklaşık yarısı ve Türkiye nüfusunun % 44 ü 1. Derece deprem bölgesinde yer almaktadır. Yanlış arazi kullanımı ve yer seçimi, sıradan bir doğa olayı olan depremlerin afetle sonuçlanmasına neden olmaktadır. Son yıllarda depremle ilgili çalışmalar özellikle Coğrafi Bilgi Sistemlerine (CBS) dayalı olarak yapılmaktadır. Bu araştırmada CBS ve AHS yöntemleri kullanılarak Gelibolu Yarımadası nda deprem duyarlılık analizinin yapılması amaçlanmıştır. Bunun için önce sahanın genel deprem riski açıklanmıştır. Daha sonra deprem duyarlılığını etkileyen faktörler; litoloji, fay hatlarına olan uzaklık, en büyük yer ivmesi, hidrojeoloji, yerşekilleri, eğim ve akarsulara uzaklık olarak belirlenmiş ve bunların sahadaki deprem risk ve duyarlılığına etkileri açıklanmıştır. Deprem duyarlılığını etkileyen faktörler, depremle ilgili yapılan çalışmaların ve verilerin sistematik bir şekilde tasnif edilmesiyle tespit edilmiştir. Faktör haritalarının oluşturulmasında çeşitli kaynaklardan elde edilen farklı veri tiplerinden yararlanılmıştır. Çalışmadaki faktör haritalarının üretilmesinde ve görüntü analizlerinde CBS yazılımlarından ArcGIS / ArcMap 10.2 paket programından faydalanılmıştır. Bu çalışma sonucunda Gelibolu Yarımadası nın % 82,2 (774,0 km²) sinde deprem duyarlılığının yüksek olduğu görülmüştür. Buna göre yarımada deprem açısından yerleşmeye kısmen uygundur. Gelibolu Yarımadası nda bulunan Büyükanafarta, Kumköy, Ilgadere, Demirtepe ve Yolağzı yerleşmeleri ve yakın çevresinin deprem duyarlılığı çok yüksek olduğu tespit edilmiştir. Gelibolu Yarımadası, 2023 yılında bitecek olan Çanakkale

2 180 Halid PEKTEZEL Boğaz Köprüsü nün etkisiyle yakın gelecekte sosyo-ekonomik bakımdan bir cazibe merkezi haline geleceği düşünülmektedir. Deprem zararlarının azaltılması için Gelibolu Yarımadası nda mevcut yerleşmelerde, yerleşime açılacak alanlarda ve yeni yapılacak yapılarda bu çalışma sonuçları dikkate alınmalıdır. Anahtar Kelimeler: Deprem, Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS), Analitik Hiyerarşi Sistemi (AHS), Deprem Duyarlılık Analizi, Gelibolu Yarımadası Abstract Earthquake is one of the forces of nature which leads to loss of life and property and cannot be predicted beforehand. Half of the Turkish territory is in the first-degree zone and 44% of the population lives in this zone. Inappropriate area selection for settlement may turn earthquake, an ordinary natural force, into a catastrophe. The present studies have mostly been carried out using Geographic Information Systems (GIS). In this research it is aimed to realize the earthquake sensitivity analysis of Gallipoli Peninsula using Geographic Information Systems (GIS) and Analytic Hierarchy Process (AHP). Firstly, the earthquake risk of the zone has been disclosed. Afterwards, the other factors affecting earthquake sensitivity such as lithology, distance to fault line, the largest ground acceleration, hydrogeology, geographical formations, slopes and distance to rivers have been determined and their effect on the earthquake risk and sensitivity. The factors affecting earthquake sensitivity have been determined by classifying the studies and data concerning earthquakes. Various data obtained from different studies have been used in order to form the factor map. The formation of factor maps and image analyses have been carried out using ArcGIS / ArcMap 10.2 package programs. It has been found that the earthquake sensitivity in The Gallipolis peninsula is high as 82,2 % (774,0 km²) of the territory. It can be concluded that the region is partially appropriate for settlement. It is found that the earthquake sensitivity of Büyükanafarta, Kumköy, Ilgadere, Demirtepe ve Yolağzı settlements and their near surroundings in Gallipolis peninsula is very high. It is thought that Gallipolis peninsula will become a center of attraction after the completion of Gallipoli Strait Bridge, which is to be finished in It is necessary to take the results of this study into consideration in existing settlements and while deciding new settlement places and building new constructions in The Gallipolis peninsula in order to minimize the loss of life and property during a probable earthquake. Key Words: Earthquake, Geographic Information Systems (GIS) and Analytic Hierarchy Process (AHP), Earthquake Sensitivity Analysis, Gallipolis Peninsula 1. GİRİŞ Depremler toplumları tedirgin eden, can ve mal kayıplarına neden olan ve önceden tahmin edilemeyen doğal afetlerden birisidir (Hashemi ve Alesheikh, 2011: 1607). Nükleer reaktörler ve barajlar gibi kritik ve stratejik tesislere etkileri dikkate alındığında, depremlerin küresel boyutlara ulaşan etkileri söz konusudur. Bu bakımdan günümüzde deprem tehlike, duyarlılık ve risk çalışmalarının yapılması ve

3 Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve Analitik Hiyerarşi Sistemine (AHS) Göre Gelibolu Yarımadası nın Deprem 181 haritalandırılması bir zorunluluk haline gelmiştir (Ansal ve Slejko, 2001: 372). Bu çalışmalar uygun yer seçimi, deprem tehlikelerinin değerlendirilmesi, meydana gelecek problemlerin çözümü ve gerekli önlemlerin alınması için önemli birer karar verme aracı haline gelmiştir (McGuire, 2001: 377). Bu çalışmalar sayesinde yerel zemin koşullarının belirlenmesi ve analizi ile fayların hareket mekanizmalarına bağlı olarak ortaya çıkacak zemin davranışlarının anlaşılması daha rahat ve hızlı olmaktadır. Bunlarla birlikte depremle ilgili tüm verilerin coğrafi koordinatlarla ilişkilendirilmesine, istatistiksel veya matematiksel analizlere ve verilerin görsel olarak sunumlarının yapılmasına gereksinim vardır (Tağıl ve Alevkayalı, 2013: 370, Özşahin, 2014: 862). Bu amacı gerçekleştirmek için kullanılan en iyi araçlardan birisi de Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) dir (Anbazhagan, 2010: 185). Deprem risk ve duyarlılık analizlerinde en sık olarak CBS temelli yöntemler kullanılmaktadır. ArcGIS programı kullanılarak depreme duyarlı alanlar analiz edilip, harita üzerinde dağılışları belirlenebilir. Bu yöntemler içerisinde deprem duyarlılık ve tehlike analizlerinde son yıllarda Analitik Hiyerarşi Sistemi (AHS) yaygın bir şekilde kullanılmaktadır (Anbazhagan vd., 2010: 186, Özşahin, 2014: 862). Türkiye topraklarının yaklaşık yarısı 1. Derece deprem bölgesi üzerinde yer almaktadır (Özmen vd., 1997). Türkiye nüfusunun % 44 ü 1. Derece deprem bölgeleri içinde yaşadığından, Türkiye de depremler en etkili olan doğal afettir (Avcı, 2011). Araştırma sahası da 1. Derece deprem bölgesi içinde kalmaktadır. Gelibolu Yarımadası Kuzey Anadolu Fay Zonu nun bir kolu olan Ganos Fayı nın 2 km güneyinde yer almaktadır. Anbazhagan vd. (2010) Bangalore, Nath ve Thingbaijam (2009) Himalaya daki Guwahati, Ganapathy (2011) Chennai, Erden ve Karaman (2012) Küçükçekmece, Özşahin (2014) Tekirdağ, Panahi vd. (2013) ise Tahran örneklerinde CBS tekniklerine dayalı AHS yöntemiyle deprem hasar ve duyarlılık analizi yapmışlardır. Yanlış arazi kullanımı ve yer seçimi, sıradan bir doğa olayı olan depremlerin afetle sonuçlanmasına neden olmaktadır. Bu araştırmada CBS ve AHS yöntemleri kullanılarak Gelibolu Yarımadası nda deprem duyarlılık analizinin yapılması amaçlanmıştır. Bu tür çalışmalar ülkemizde doğru yer seçimi ve arazi planlamaları için oldukça önemlidir. Zira Türkiye de yaşanan deprem olaylarında can ve mal kaybı çok önemli rakamlara ulaşmıştır. Deprem sonucu yaşanan olumsuzlukların temel nedeni nüfus yoğunluğundan, yanlış arazi kullanımından ve plansızlık sonucu ortaya çıkan yapılaşmadan kaynaklanmaktadır (Hacısalihoğlu, 2001; Sönmez, 2011; Özşahin, 2014). Yine bir depremin oluşturacağı etkinin boyutu, depremin karakteristiği, yerel zemin özellikleri ve mühendislik yapılarının durumuna göre değiştiği düşünülmektedir (Korkmaz, 2006: 50). Yakın geçmişte meydana gelen 17 Ağustos 1999 Gölcük, 1 Mayıs 2003 Bingöl ve 23 Ekim 2011 Van depremlerinde görüldüğü üzere deprem sonucunda meydana gelen can ve mal kayıplarının fazla olmasında asıl neden, depreme karşı gerekli tedbirlerin alınmamasıdır. Türkiye Ulusal Afet Arşivi (TUAA) verilerine göre yılları arasında 252 deprem olayı meydana gelmiştir. Araştırma sahası da Türkiye Ulusal Afet Arşivi

4 182 Halid PEKTEZEL (TUAA) verilerine göre can ve mal kayıplarına neden olan 4 deprem olayının görüldüğü ve deprem bakımından riskli şartlara sahip bir bölgedir (Şekil 3). Bu çalışma, Türkiye İstatistik Kurumu Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (TUİK ADNKS, 2014) verilerine göre kişinin yaşadığı; gelecekte nüfusu ve ekonomik etkinlikleri artarak cazibe merkezi haline geleceği düşünülen Gelibolu Yarımadası için yapılan ilk deprem duyarlılık çalışmasıdır. Ayrıca 2023 yılında bitirilmesi planlanan Çanakkale Boğaz Köprüsü ve günümüzde kullanılan Çanakkale - İstanbul - Edirne otoyolunun bir kısmı araştırma sahası içerisinde yer almaktadır. Bu çalışmada, depremin insan ve sosyao-ekonomik faaliyetler üzerindeki etkileri göz önünde bulundurarak, araştırma sahasında depreme duyarlı alanların neresi olduğu sorusuna CBS teknikleri yardımıyla cevap aranmıştır. Çalışma sonunda Gelibolu Yarımadası nın deprem duyarlılık haritası üretilmiş ve yarımadada deprem açısından hassas yerler belirlenmiştir. 2. GELİBOLU YARIMADASI NIN KONUMU VE DEPREMSELLİĞİ Araştırma sahası, Türkiye nin kuzeybatısında, Marmara Bölgesi nin 'Güney Marmara Bölümü' nün Biga - Gelibolu Yöresi sınırları içerisinde yer almaktadır. Kabaca güneybatı - kuzeydoğu doğrultusunda ve 83 km uzunluğunda bulunan Gelibolu yarımadası, kuzeybatıda Saroz Körfezi ile güneydoğuda Çanakkale Boğazı arasında kalmaktadır. Yüzölçümü 940,3 km² dir (Şekil 1). Araştırma sahasının sınırlarının tespiti jeomorfolojik bakımdan bir bütünlük oluşturan yarımada bazında belirlenmiştir. Bunun için Saroz Körfezi nin güneydoğusuna dökülen Hüseyinçalı Dere ile Çanakkale Boğazı nın kuzeybatısına dökülen Koca Dere arasından çekilen hat, sınır olarak kabul edilmiştir.

5 Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve Analitik Hiyerarşi Sistemine (AHS) Göre Gelibolu Yarımadası nın Deprem 183 Şekil 1: Araştırma Sahasının Konumu Gelibolu Yarımadası, Üst Kratese den günümüze çeşitli yaş ve türde litolojik birimlerin bulunduğu bir bölgedir. Bu saha tektonik olarak KAFZ nun batı uzantısı konumunda olan Ganos ve Saros faylarının güneyinde yer almaktadır. Rölyefin esas görünümünü plato ve ovalar oluşturur. Yarımada kuzeydoğu-güneybatı uzanımlı bir monoklinal kıvrım yapısıyla temsil edilir (Erol, 1992). Yapı bakımından sahanın kuzeybatı ve güneydoğusu birbirinden farklı özellikler göstermektedir. Gelibolu Yarımadası nın litoloji ve topografya haritaları incelendiğinde yarımadanın Saros Körfezi ne bakan kısımları Neojen ve daha genç yaşlı kum, kil, marn, netritik kireçtaşı ve gre gibi gevşek oluşumlu karasal kırıntılılardan oluştuğu görülmektedir. Yarımadanın Çanakkale Boğazına bakan kısımları ise Eosen - Üst Kratese yaşlı kalker, karbonatlar ve ofiyolitik melanjlardan meydana gelmektedir. Gelibolu Yarımadası ve yakın çevresi morfotektonik açıdan Avrasya, Arabistan ve Afrika levhalarının göreceli hareketlerinin etkilerini yansıtmaktadır. Anadolu ve Avrasya levhaları arasındaki sınırı meydana getiren 1500 km uzunluğundaki Kuzey

6 184 Halid PEKTEZEL Anadolu Fayı Zonu (KAFZ) boyunca ölçülen yıllık kayma miktarı GPS verilerine göre ortalama mm dir (Kalkan ve Gülkan, 2008; Şekil 2). KAFZ nun batısında kalan Gelibolu Yarımadası ve çevresi, tektonik bakımdan çok aktif bir konumda bulunur ve deprem riski de oldukça yüksektir (Şengör vd., 2005: 71, Yaltırak, 2010: 365). Afet İşleri Genel Müdürlüğü tarafından yapılmış olan Türkiye Deprem Bölgeleri Haritasına göre Gelibolu Yarımadası nın tamamı 1. derece deprem bölgesi içinde kalmaktadır. Tarihsel dönemde, Gelibolu Yarımadası ve çevresinde şiddetleri 7 den büyük 20 deprem meydana gelmiştir (Tablo 1). Bu depremler büyük can ve mal kayıplarıyla sonuçlanmıştır. Tarihsel dönemde Gelibolu Yarımadası nı da etkileyen depremlerin, KAFZ nun Marmara Bölgesi nde yer alan üç kolu üzerinde yoğunlaştığı dikkat çekmektedir (Pektezel, 2013; Pektezel, 2015). Şekil 2: GPS verilerine göre Marmara Bölgesi ndeki aktif faylarda yıllık kayma miktarları (Gülkan ve Kalkan, 2010: 31)

7 Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve Analitik Hiyerarşi Sistemine (AHS) Göre Gelibolu Yarımadası nın Deprem 185 Tablo 1: United States Geological Survey (USGS) kayıtlarına göre, tarihsel dönemde Marmara Bölgesi nde oluşmuş büyük depremler (Sezer, 2003). Gelibolu Yarımadasının içinde bulunduğu Marmara Bölgesi nde son 500 yılda 10 büyük hasar yapıcı deprem meydana gelmiştir (Kalkan ve Gülkan, 2008: 31; Yaltırak, 2010: 366). Geçtiğimiz yüzyıl içerisinde bölgede moment büyüklüğü (M) 7 ve üzerinde olan 7 deprem kaydedilmiştir (Sancaklı, 2004: 200; Özşahin, 2014: 863). Gelibolu Yarımadası nda şiddetli deprem üretebilecek en önemli fay, Saros Körfezi nden geçen Ganos ve Saros faylarıdır. Aletsel dönem kayıtlarına göre yılları arasında bu fay üzerinde yüzlerce deprem meydana gelmiştir yılları arasında vuku bulan bu depremler içinde Magnitüt büyüklüğü 5 ve üzeri olan 16 deprem kaydedilmiştir (Şekil 3). Bunlardan ikisi şiddetli depremler (1912= M: 7.3 ve 1975 = M: 6.7) olup çok sayıda can ve mal kayıplarına neden olmuştur (Şekil 3). 500 yıldan fazladır kırılmayan bu fayın Orta Marmara kesiminde büyük bir deprem (M>7.0) meydana geleceği tahmin edilmektedir (Sezer, 2003: 32; Kalkan vd., 2009: 2129, Özşahin, 2014). Kalkan ve Gülkan, (2010) tarafından Marmara Bölgesi için yapılan deprem tehlike haritasında da Gelibolu Yarımadası nın özellikle kuzeybatı kıyıları ve çevresi olmak üzere yarımadanın hemen hemen tamamı şiddetli deprem tehlikesi altında olduğu görülmektedir (Şekil 4). Kalkan ve Gülkan (2010) a göre Marmara Bölgesi nde deprem tehlikesinin yüksek olduğu sahalarda şiddetli depremler meydana gelecektir. Bu depremler dayanıklı ve modern binalarda bile hasar oluşturabilecektir. Sezer (2003) çalışmasına göre bu yüzyıl içinde Marmara Bölgesi nde gerçekleşmesi muhtemel bir depremin maksimum büyüklüğü 7,9 M olacaktır. Marmara Bölgesi nde 7,4 M büyüklüğündeki bir depremin yılları arasında gerçekleşme ihtimali ise % 42 dir (Sezer, 2003: 33). KAFZ boyunca meydana gelen fay kırılmalarının doğudan batıya doğru kaçışı ve en son 17 Ağustos 1999 depreminde Kocaeli ve Gölcük segmentlerinin kırıldığı dikkate alınırsa, olası depremin bu segmentlerin batısında kalan ve Marmara Denizi nden geçerek Saros Körfezi nin batısına kadar uzanan Ganos Fayı nda gerçekleşmesi kuvvetle muhtemeldir. Sahada yaşanan yoğun tektonik rejim,

8 186 Halid PEKTEZEL %53,9 ü heyelan riski (Pektezel, 2015a) altında olan Gelibolu Yarımadası nın heyelan duyarlılığını da arttırmaktadır. Şekil 3: Gelibolu Yarımadası ve çevresinde deprem tehlikesi riskinin dağılışı (Kalkan vd., 2010: 34) Şekil 4: yılları arasında Gelibolu Yarımadası ve yakın çevresinde meydana gelen M. 5,0 ve üzerindeki depremlerin dağılışı, büyüklüğü ve tarihleri ( ten faydalanılarak çizilmiştir)

9 Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve Analitik Hiyerarşi Sistemine (AHS) Göre Gelibolu Yarımadası nın Deprem YÖNTEM Deprem duyarlılığı ve hasar riski üzerinde birçok faktörün rolü vardır. Bu çalışmada kullanılan faktörler, literatürde öne çıkan uluslararası ve ulusal kaynaklardan elde edilen verilerin sistematik bir şekilde tahlil ve tasnif edilmesiyle tespit edilmiştir. Bunlar, litolojik özellikler, fay hatlarına uzaklık, deprem bölgeleri derecelendirmesi, en büyük yer ivmesi katsayısı, hidrojeoloji, jeomorfoloji, eğim ve akarsulara uzaklık faktörüdür. Bu faktörlere ait haritaların oluşturulmasında topoğrafya haritaları, Harita Genel Komutanlığından; jeoloji ve diri fay haritaları Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü nden (MTA); Hidrojeoloji haritası, Gürler (2012) den ve spektral ivme haritası Gülkan ve Kalkan (2010) dan temin edilmiştir. Eğim, bakı, eğim şekli ve bağıl topoğrafik nemlilik haritaları Japonya Ekonomi, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı (METI) Dünya Uzaktan Algılama Veri Analiz Merkezi (ERSDAC) ve Amerika Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi (NASA) tarafından üretilen 5x5 m çözünürlüğündeki Sayısal Yükseklik Modeli (Global Digital Elevation Model - GDEM) den üretilmiştir. Bu çalışmanın temel altlık haritalarında 1: ölçek oranı esas alınmıştır. Çalışmadaki faktör haritalarının üretilmesinde ve görüntü analizlerinde birçok çalışmada olduğu gibi CBS yazılımlarından ArcGIS/ArcMap (Versiyon 10.2) paket programından faydalanılmıştır (Şekil 5). Bu çalışmada Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) tabanlı uygulamaların karar verme sürecinde en sık kullanılan ve çok kriterli karar verme yöntemlerinden biri olan Analitik Hiyeraşi Sistemi (AHS) den yararlanılmıştır. Bu yöntem sadeliği, kolay kullanılabilirliği ve anlaşılabilir bir metot olması nedeniyle çok kriterli karar verme yöntemleri arasında sıkça başvurulan bir yöntemdir (Dağdeviren ve Eren, 2001: 43; Özşahin, 2014: 171). AHS analizi, SCB Associates Ltd tarafından geliştirilen AHP Template yazılımı kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Bunun için öncelikle çalışma amacı belirlenmiş (hedef) ve bu amaç doğrultusunda seçimi etkileyen kriterler ortaya konmuştur (Şekil 6). Daha sonra bu kriterler göz önüne alınarak alternatifler tespit edilmiş ve hiyerarşik bir yapı oluşturulmuştur (Dağdeviren ve Eren, 2001: 43; Scholl, 2005: 763; Toksarı, 2007: 173; Özşahin, 2014: 171). Sonra ilk aşamada tespit edilen kriterler ve alternatifler Saaty (1994: 26) tarafından ortaya konulan önem ölçeğine göre kıyaslanmış ve bu ölçek yardımıyla 1 ile 9 arasında derecelendirilmiştir (Tablo 2). Bu derecelendirme etkili faktörlerde belirtildiği gibi literatürde geçen ölçütlere göre gerçekleştirilmiştir (Tablo 3).

10 188 Halid PEKTEZEL Şekil 5: Üç aşamalı ahs modeli (Saaty ve Vargas, 2001: 3) Tablo 2: Derecelendirme önem ölçeği (Saaty, 1986) Önem Derecesi Tanım 1 Eşit önemli 3 Orta derecede önemli 5 Kuvvetli düzeyde önemli 7 Çok kuvvetli düzeyde önemli 9 Son derece önemli 2, 4, 6, 8 İki faaliyet arasında kalan değerler

11 Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve Analitik Hiyerarşi Sistemine (AHS) Göre Gelibolu Yarımadası nın Deprem 189 Şekil 6: Çalışmada kullanılan faktör haritalar

12 190 Halid PEKTEZEL Karşılaştırmalı karar verme ve tercih matrisinin oluşturulması aşamasında ilk önce tespit edilen parametreler birbiriyle karşılaştırılmıştır. Bu kıyasta karşılaştırma yapılacak hiyerarşi düzeyinde n sayıda eleman bulunduğunda n (n 1) / 2 adet karşılaştırma yapılmış ve her bir karşılaştırma matris şeklinde düzenlenmiştir (Byun, 2001: 290; Arslan, 2010: 458; Özşahin, 2014:172). Daha sonra ölçek katsayıları belirlenen kriterlerin ve alternatiflerin AHP Template programı kullanılarak yüzde önem ağırlıklarının tutarlılığı geçerli olacak şekilde (Saaty ve Vargas, 2001: 9; Arslan, 2010: 459; Özşahin, 2014: 472) elde edilmiştir (Tablo 3). Tutarlılığın geçerliliği, tutarlılık indeksi ve oranı hesaplanarak kontrol edilmiştir. A matrisinin tutarlılık oranının hesaplanmasında CR= CI / RI formülü kullanılmıştır (Shrestha vd., 2004: ). CR =Tutarlılık Oranı (Consistency Ratio) CI = Tutarlılık İndeksi (Consistency Index), CI= (λmax-n) / (n-1) RI = Rastgele İndeks (Random Index) Buna göre tutarlılık oranı (CR) genellikle % 10 veya daha küçükse matrisin tutarlı olduğu kabul edilmektedir (Wind ve Saaty, 1980: 646; Saaty vd., 2003: 174). Ayrıca en büyük öz değer matris boyutuna eşit ise (λmax = n) karşılaştırma matrisi tutarlı olarak ifade edilir (Shrestha vd., 2004: 87; Arslan, 2010: 459; Özşahin, 2014: 2104).

13 Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve Analitik Hiyerarşi Sistemine (AHS) Göre Gelibolu Yarımadası nın Deprem 191 Tablo 3: Çalışmada kullanılan kriterler, alternatiflerin ağırlık değerleri ve AHS tutarlılık oranları Kriterler Sembol Ağırlık Litoloji Li 0,386 Diri Fay Hatlarına Uzaklık (km) F 0,226 Yerşekilleri Yrş 0,066 Eğim E 0,048 Akarsulara Uzaklık (m) A 0,066 Hidrojeoloji H 0,066 En Büyük Yer İvmesi Yi 0,142 AHS Tutarlılık Oranı 2% Alternatifler Ağırlık Ayrılmamış Kuaterner (Alüvyon) / Kuaterner 0,204 Karasal kırıntılılar /Üst Miyosen 0,204 Neritik Kireçtaşı/Üst Miyosen 0,051 Karasal kırıntılılar /Orta-Üst Miyosen 0,204 Kırıntılılar ve karbonatlar / Orta-Üst Eosen 0,115 Neritik kireçtaşı / Orta Üst Eosen 0,037 Kırıntılar/ Üst Eosen 0,074 Kırıntılılar (yer yer karasal) /Alt-Orta Eosen 0,051 Kırıntılılar ve Karbonatlar/Üst Senoniyen 0,037 Ofiyolitik Melanj / Üst Kratese 0, ,480 10, ,262 20, ,155 30, ,103 Dağ 0,097 Plato 0,239 Ova 0, ,047 1,01-8 0,070 8, ,122 16, ,273 32, ,488 <-50 0,555 50, , , , , , ,01 -> 0,047 Geçirimsiz ortam 0,090 Yarı geçirimli ortam 0,195 Geçirimli ortam 0,714 < , , > 0,650 AHS Tutarlılık Oranı 2% 2% 7% 5% 8% 9% 4%

14 192 Halid PEKTEZEL Yöntemin son aşamasında ise AHP Template programında kriterlerin ve alternatiflerin yüzde önem ağırlıklarının tutarlılığı geçerli olacak şekilde elde edilen ağırlık değerleri (Tablo 3) vektör veri formatındaki alternatif etkenlerin haritalarına işlenmiştir. Daha sonra bu vektör haritaları aşağıdaki formüle göre analiz edilmiş ve deprem duyarlılık haritası elde edilmiştir. DDA = (Li x 0.386) + (F x 0.226) + (Yrş x 0.066) + (E x 0,048) + (A x 0.066) + (H x 0.066) + (Yi x 0.142). Bu formülde DDA (Deprem Duyarlılık Analizi) hedef; Li (Litoloji), F (Fay hatlarına Uzaklık), Yi (En büyük yer ivmesi), H (Hidrojeoloji), Yrş (Yerşekilleri), E (Eğim) ve A (Akarsulara uzaklık) ise kriterlerdir. Çalışmada yapılan analizler sonucunda elde edilen haritaların hepsi 10x10 m çözünürlüğünde raster tabanlı grid haritalar şeklinde üretilmiştir. Ayrıca analiz sonuçlarının derecelendirilmesi Hafif, Orta, Kısmen Güçlü, Güçlü ve Şiddetli olmak üzere Nath ve Thingbaijam (2009) ve Özşahin (2014) tarafından kullanılmış olan beş seviyeye göre sınıflandırılmıştır. 4. BULGULAR 4.1. Depreme Duyarlı Alanların Belirlenmesinde Etkili Olan Faktörler Deprem duyarlılığı ve hasar riski üzerinde çeşitli faktörler etkilidir. Bir bölgede depremin oluşturacağı etkinin boyutu ve depremin karakteristiği özellikle yerel faktörlere bağlı olarak değişir (Demirtaş ve Erkmen, 2000: 315; Özşahin, 2014). Araştırma sahasında deprem duyarlılığını etkileyen faktörler; litoloji, fay hatlarına uzaklık, en büyük yer ivmesi, hidrojeoloji, yerşekilleri, eğim ve akarsulara uzaklık olarak belirlenmiştir. T.C. Bayındırlık ve İskân Bakanlığı Türkiye Deprem Bölgeleri Haritasına (1996) göre araştırma sahasının tamamı 1. derece deprem bölgesi içinde yer aldığından deprem bölgeleri derecesinin etkisi dikkate alınmamıştır. Litolojik birimler, zemin tabiatını ve dolayısıyla deprem karşısında hasar derecesini de tayin eder (Erinç vd.,1980). Litolojik özellikler deprem şiddetini arttırıcı ya da azaltıcı bir etkiye sahiptir (Turoğlu, 2004: 65 ) Olası bir deprem esnasında meydana gelen titreşimler zeminin litolojik ve kayaç direnç özelliklerine göre farklılık göstermektedir Gölcük depreminde, fay hattına çok yakın ve ana kaya üzerinde kurulu olan yerleşim alanlarında hemen hemen hiç hasar meydana gelmemişken; gevşek ve tutturulmamış malzemeden oluşan zeminlerin bulunduğu sahalarda faydan uzak olsa dahi, hasar yüksek düzeylere ulaşmıştır (Efe ve Demirci, 2001: 4). Görüldüğü gibi özellikle zayıf zeminler deprem merkezlerine daha uzak olsalar bile daha çok hasara neden olabilir. Yakın tarihimizdeki Ceyhan ( , M=6,2), Gölcük ( , M=7,8), Bingöl ( , M=6,4) ve Van ( , M=7.2) depremlerinde en çok hasar, ana fay hattından uzakta olmalarına rağmen zayıf zeminleri oluşturan alüvyal dolgu sahalarında bulunan yapılarda meydana gelmiştir. Bu nedenle zemindeki tabakaların muhtemel bir deprem sırasında göstereceği davranış, deprem duyarlılığını ve riskini etkilemektedir. Litolojik birimler AHS ne göre derecelendirilirken Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmenlik (DBYBHY, 2007: 100) esaslarında belirtilen zemin gruplarının serbest basınç direnci (kpa) ve kayma dalgası hızı (m/s) sınıflandırması dikkate alınmıştır. Buna göre

15 Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve Analitik Hiyerarşi Sistemine (AHS) Göre Gelibolu Yarımadası nın Deprem 193 Gelibolu Yarımadası nda Kuaterner yaşlı ait alüvyonlar yüksek ağırlık, Üst Kratese yaşlı ofiyolitik melanj düşük ağırlık değerleri gösterir (Tablo 3). Bir depremde, sismik dalgaların yayacağı enerji, merkezden çevreye doğru azalır. Dolayısıyla meydana gelen hasarın büyüklüğü diğer koşullar eşit kabul edildiğinde depremin odak noktasından çevreye doğru yayılarak azalacaktır. Buna göre herhangi bir noktanın olası bir depremden etkilenme (hasar) riski öncelikle fay hatlarına yakınlığıyla ilgili olduğu belirtilmesine rağmen (Sönmez, 2011: 17) bu konuda kesin bir uzaklık verilmemiştir (Özşahin, 2014: 870). Bununla birlikte ülkemizde yerleşim alanlarının planlanmasında bu mesafenin 15 m den az olmaması gerektiği önerisinde bulunulmuştur (Demirtaş, 2003: 53). Daha önce belirtildiği gibi Gelibolu Yarımadası nda şiddetli deprem üretebilecek en önemli fay, Saros Körfezi nden geçen Ganos ve Saros faylarıdır. Bunun yanında Gelibolu Yarımadası içinde küçük ölçekli yerel faylarda mevcuttur. Bu kapsamda çalışmamızın analiz kısmında diri fay hatlarından uzaklaştıkça deprem duyarlılığı azalmaktadır. Yer hareketi şiddet ölçüsü olan yer ivmesi de deprem duyarlılığı ve hasar riskinde önemli bir faktördür (Demirtaş ve Erkmen, 2000: 171, Özşahin, 2014). Zira yer ivmesi değeri, yapılara aktarılacak yüklerin ve zemin-yapı etkileşimi arasındaki dengenin sağlanması için bilinmesi gereklidir. Araştırma sahasında bu faktörün etkisi Gülkan ve Kalkan (2010: 34) tarafından yapılan ve 1901 den bu güne kadar büyüklüğü 4 ve üzeri depremlerin meydana geldiği noktalara denk gelen en büyük yer ivmesi analiz haritasına göre belirlenmiştir. Hidrojeoloji faktörü, deprem duyarlılığı ve hasar riskini etkileyen önemli bir faktördür. Beşeri yapıların hidrojeolojik şartlara göre geçirimli, yarı geçirimli ve geçirimsiz ortamlar üzerinde yer alıp almamaları, depremin etkisi ve hasar şiddeti üzerinde belirleyici rol oynamaktadır. Turoğlu (2004) da yapıların suya doygun alüvyal zeminler üzerinde yer alıp almamalarının hasar riski üzerinde belirleyici olduğunu ileri sürmektedir. Sıvılaşma, suya doygun zeminlerde, yer sarsıntılarıtitreşimler vasıtası ile zemin taşıma kapasitesinin azalması ve zayıflaması olayıdır (Turoğlu, 2004: 64). Sıvılaşma olayının gerçekleşmesi için depremin meydana getirdiği sarsıntı - titreşim ile suya doygun ve taneli unsurlardan oluşan zemin gereklidir. Magnitüdü M ve üstü olan depremler sıvılaşmaya neden olarak bina hasarları için etkilidir (Turoğlu, 2004: 64). Bu bakımdan deprem duyarlılığını etkileyebilecek jeolojik birimlerin suya doygunluk şartlarına göre geçirimli, yarı geçirimli ve geçirimsiz ortamlar olarak üç sınıfta incelenmiştir (Gürler, 2012: 30). Depremin oluşturduğu hasarın büyüklüğü ve dağılışı; deprem şiddetine, zemin koşullarına, yerşekillerine ve yapıların sağlamlığına göre farklılık göstermektedir. Dağ, ova, plato ve vadi tabanları gibi farklı yerşekilleri üzerinde deprem duyarlılığı ve hasar riski değişmektedir (Nath ve Thingbaijam, 2009: 1447). Nitekim Efe ve Demirci (2001) yaptıkları çalışmada, 1999 Gölcük depreminde deprem hasarının bölgelere göre farklı olmasında en önemli etken yerşekilleri olduğunu vurgulamışlardır. Depremin hissedildiği bölgelerde zemini sağlam olan yamaç ve tepelik alanlar ile alüvyal zeminli, düz ve ovalık alanlar arasında hasarın miktarı ve dağılışı açısından çok büyük farklar

16 194 Halid PEKTEZEL vardır (Efe ve Demirci, 2001: 4). Dağ, plato, kademe düzlükleri ve ana kayadan oluşan yamaçlarda sıvılaşma yokken vadi tabanları, taraçalar, terkedilmiş akarsu yatakları, bataklıklar, killi depolar, yapay ve sığ deniz dolgu alanlarında sıvılaşma yüksektir (Turoğlu, 2004). Çalışmada yerşekillerinin etkisi depreme karşı gösterdiği dayanıklılıkla ilişkilendirişmiş ve buna göre ağırlık değerleri atanmıştır. Topografya nın eğim özellikleri de deprem duyarlılığı ve hasar riskini etkilemektedir. Bu bakımdan eğim değerlerinin fazla olması deprem duyarlılığı ve hasar riski üzerinde belirleyici rol oynar. Çalışmamızda eğim değerlerinin deprem duyarlılık derecelerinin atanmasında ABD Jeolojik Araştırmalar Kurumu nun kullandığı değerler göz önünde bulundurularak yapılmıştır (Mc Bride, 1999: 66). Akarsulara uzaklık faktörü de deprem duyarlılığı ve hasar riskini etkilemektedir. Bu faktörün etkisini belirlemek için akarsulara 50 m aralıklarla zonlar oluşturulmuş ve bu zonlar derecelendirilmiştir Deprem Duyarlılık Analizi CBS temelli AHS yönteminin uygulandığı bu çalışma sonucunda, Gelibolu Yarımadası nın % 35,6 (334,6 km²) da deprem duyarlılığının kısmen güçlü olduğu tespit edilmiştir (Tablo 4). Deprem duyarlılığı yüksek olan bu sahalar yarımadanın genelinde yayılış göstermekle birlikte yarımadanın kuzeydoğu, orta ve güneybatısında daha geniş alan kaplamaktadır (Şekil 7). Kısmen güçlü duyarlılık sınıfından sonra en geniş alanlı duyarlılık sınıfı ise yarımadanın % 29,4 (277,0 km²) üne karşılık gelen güçlü kategorisidir (Tablo 4). Bu duyarlılık sınıfı daha çok Karaburun Tepe çevresinde, Gelibolu İlçesi çevresinde ve Ilgadere - Yolağzı arasında kalan kuşakta yayılış göstermektedir (Şekil 7). Deprem duyarlılığı en yüksek (şiddetli) olan sınıf ise yarımadanın % 17,3 (162,4 km²) üne karşılık gelmektedir. Deprem duyarlılığı en yüksek olan bu sahalar Tuz Gölü çevresinde, Uzunhızır Göleti - Kumköy arasında, Beşyol Deresi havzasında, Tayfur Dere yatağı çevresinde ve Kavaklı - Demirtepe arasında yer almaktadır. Yarımadanın hafif ve orta risk sınıfları sırasıyla % 6,0 (56,5 km²) ve % 11,7 (110,1km²) oranlarında bulunmaktadır (Tablo 4). Deprem duyarlılığının en düşük olduğu bu sınıflar yarımadanın güneybatısında Seedülbahir, Alçıtepe, Behramlı, Kilitbahir ve Eceabat arasında; yarımadanın orta kesiminde Bayırköy, Cevizli, Fındıklı ve Değirmendüzü arasında; yarımadanın kuzeydoğusunda Demirköy ve Koruköy ün doğusunda izlenmektedir (Şekil 7). Çalışmada elde edilen deprem duyarlılık haritası litoloji ve topoğrafya haritası ile karşılaştırıldığında, Gelibolu Yarımadası nda Kuaterner yaşlı alüvyal dolgu alanları ve ova tabanlarının deprem duyarlılığı güçlü ve şiddetli sahaları oluşturduğu görülmektedir. Üst Eosen yaşlı netritik kireçtaşı ve Üst Kratese yaşlı ofiyolitik melanj, deprem duyarlılığı hafif ve orta sahaları oluşturmaktadır. Plato sahalarından oluşan ve yarımadanın güneybatısı ve kuzeydoğusunda bulunan bu sahalar deprem duyarlılığı bakımından yerleşmeye en uygun olan zeminleri oluşturur.

17 Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve Analitik Hiyerarşi Sistemine (AHS) Göre Gelibolu Yarımadası nın Deprem 195 Tablo 2: Deprem duyarlılık sınıflarının ve değerlerinin alansal dağılışı Deprem duyarlılık Sınıfı Deprem Duyarlılık Değeri Alan Km² Yüzde (%) Hafif < - 0, 15 56,5 6,0 Orta 0,15-0,20 110,1 11,7 Kısmen Güçlü 0,20-0,25 334,6 35,6 Güçlü 0,25-0,30 277,0 29,4 Şiddetli 0,30 - > 162,4 17,3 Toplam 940,7 100,0 Şekil 7: Gelibolu Yarımadası nın deprem duyarlılık haritası

18 196 Halid PEKTEZEL 5. TARTIŞMA Gelibolu Yarımadası ve yakın çevresi, sismo-tektonik aktivitesi çok yoğun bir şekilde devam eden Kuzey Anadolu Fay Zonu nun etki alanı içinde bulunmaktadır. Gelibolu Yarımadası ve yakın çevresinde tarihsel ve aletsel dönemde meydana gelen depremler sismik tehlikeyi ispat etmektedir. Bu yoğun sismo-tektonik rejim; litoloji, eğim, hidrojeoloji, yerşekilleri, fay hatlarına ve akarsulara uzaklık faktörlerine bağlı olarak Gelibolu Yarımadası nda farklı deprem duyarlılık sınıfları meydana getirmiştir. Depremlerin meydana getirebileceği risklere karşı doğal çevre, en akılcı yol ve yöntemlerle kullanılması gerekmektedir. Bununla birlikte günümüz itibariyle meydana gelecek depremlerin konumu, oluş zamanı ve büyüklüğü net olarak bilinmemektedir. Meydana gelecek depremler önceden bilinmediğinden deprem duyarlılığı ve hasar riski analizlerine yönelik yapılan çalışmalar, arazi kullanımı ve planlaması bakımından önemli bir karar verme aracı haline gelmiştir. Bu bağlamda deprem duyarlılık ve hasar riski haritalarının oluşturulması, planlama çalışmalarını oldukça kolaylaştırmıştır (Liu vd., 2012: 534). Deprem duyarlılık ve risk çalışmaları, olası bir deprem sonucunda meydana gelebilecek maddi ve manevi kayıplar hakkında tahmini bilgiler sağlamaktadır. Deprem risk ve duyarlılık çalışmaları, olası bir deprem sonucunda meydana gelebilecek sonuçlar hakkında tahmini bilgiler verdiği için temel uygulamalar olarak kabul edilmektedir (Mohamed vd., 2012: 132). Bu bakımdan çalışma, Gelibolu Yarımadası nda arazi kullanımı ve planlaması için yol gösterici nitelikte olduğu düşünülmektedir. Çalışmada Gelibolu Yarımadası nın büyük bir kısmının deprem açısından yerleşmeye uygun olmadığı belirlenmiştir. Benzer sonuçlar Türkiye deki başka bölgeler için yapılan çalışmalarda da var olduğu görülmüştür. Aktimur vd. (1994) Balıkesir de olası büyük bir depremde ilin yarısına yakın kısmında deprem hasar riskinin yüksek olacağını ortaya koymuştur. Kalkan vd., (2009), Marmara Bölgesi nin deprem tehlikesinin yüksek olduğunu bildirmiştir. Kundak ve Türkoğlu (2007) İstanbul daki deprem tehlikesinin büyüklüğünü ortaya koymuş ve şehirdeki plansız gelişme, deprem riskini arttırdığını vurgulamıştır. Alparslan vd. (2008) Bolu il merkezi, Yeniçağa ve Dörtdivan ilçelerinin yerleşmeye düşük duyarlılıkta olduğunu tespit etmiştir. Özşahin (2014), Tekirdağ ilinin % 73,8 inin güçlü bir deprem hasar riski altında olduğu belirtmiştir. Bu çalışma, CBS temelli AHS yönteminin deprem duyarlılık analizlerinde de kullanılabileceğini ve doğru sonuçlar verdiğini göstermiştir. Bu çalışmadan elde edilen sonuçlar Kalkan vd., (2009) tarafından yapılan Marmara Bölgesi nin Deprem Tehlikesi bulgularıyla uyuşmaktadır. Ayrıca elde edilen sonuç, Hindistan ın Bangalore (Anbazhagan vd., 2010), Pakistan ın İslamabad (Bhatti vd., 2011), Romanya nın Bükreş (Armaş, 2012) ve Türkiye de Tekirdağ (Özşahin, 2014), Antalya (Koc-San vd., 2013) örneklerinde yapılan çalışma sonuçlarıyla benzerlik göstermektedir. 6. SONUÇ Bu çalışma sonucunda Gelibolu Yarımadası nın % 82,2 (774,0 km²) nin deprem duyarlılığının yüksek olduğu görülmüştür. Bu sonuca göre Gelibolu Yarımadası,

19 Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve Analitik Hiyerarşi Sistemine (AHS) Göre Gelibolu Yarımadası nın Deprem 197 deprem açısından yerleşmeye kısmen uygundur. Bu çalışmada Gelibolu Yarımadası nın % 6,0 (56,5 km²) hafif, 11,7 (110,1km²) orta, % 35,6 (334,6 km²) da kısmen güçlü, % 29,4 (277,0 km²) ü güçlü ve % 17,3 (162,4 km²) ü şiddetli deprem duyarlılığı gösterdiği tespit edilmiştir. Ayrışmamış Kuaterner alüvyonlarından oluşan vadi ve ova tabanları, deprem bakımından en riskli sahaları meydana getirmektedir. Deprem bakımından risk oluşturan ova ve vadi tabanları aynı zamanda tarımsal etkinlikler için elverişli sahalardır. Bu bakımdan deprem açısından yerleşime uygun olmayan vadi ve ova tabanları, öncelikle tarımsal etkinlikler için değerlendirilmesi gerektiği düşünülmektedir. Gelibolu Yarımadası, 2023 yılında bitecek olan Çanakkale Boğaz Köprüsünün etkisiyle sosyo-ekonomik bakımdan bir cazibe merkezi haline geleceği düşünülmektedir. Yakın gelecekte nüfusunda ve sosyo-ekonomik yapısında önemli bir değişiklik olacağı düşünülen Gelibolu Yarımadası nda deprem zararlarının azaltılması için yerleşime açılacak alanlarda ve yeni yapılacak yapılarda bu çalışmanın sonuçları dikkate alınmalıdır. Olası bir depremde can ve mal kayıplarının en aza indirilebilmesi için imara açılacak bölgeler, öncelikle hafif ve orta deprem duyarlılığına sahip zeminlerin yerleşmeye elverişli kısımlarından seçilmelidir. Nitekim Marmara Bölgesi için yapılmış deprem çalışmalarında bu duruma özellikle vurgu yapılmıştır (Yalçınlar, 2002: 152). Deprem duyarlılığı yüksek olan sahaların imara ve değişik yatırımlara açılması durumunda ise deprem duyarlılık sınıfına uygun ve olası şiddetli depremlerden etkilenmeyecek dayanıklı yapılar inşa edilmelidir. Bu bakımdan uygulamaya yönelik daha planlı ve programlı çalışmaların yapılması gerektiği düşünülmektedir. Deprem duyarlılığı yüksek olan sahalarda mevcut bulunan yerleşmeler için de gerekli tedbirler alınmalıdır. Risk altında bulunan yerleşmelerde yapıların depreme karşı dayanıklılık analizleri yapılmalı, olası depremde düşük dayanıklılığa sahip yapılar güçlendirilmeli veya bu yapılar boşaltılmalıdır. Özellikle deprem duyarlılığı şiddetli olan Büyükanafarta, Kumköy, Ilgadere, Demirtepe ve Yolağzı yerleşmeleri için acilen gerekli tedbirler alınmalı veya çalışmada deprem duyarlılığı hafif olarak belirtilen en yakın yerlere taşınmalıdır. CBS temelli AHS yöntemi ile gerçekleştirilen bu çalışma, daha öncesinde yapılan uygulamalarla tutarlı sonuçlar gösterdiğinden depreme duyarlı benzer bölgeler için kullanılabileceği görülmüştür. Son olarak benzer çalışmaların daha detaylı bir şekilde ve büyük ölçekte yapılması gerektiği düşünülmektedir. Elde edilen faktör haritaların web ortamında kullanıcılara aktarılarak sorgulanabilir bir düzeyde veri tabanı oluşturulması, bu çalışmanın bir sonraki aşaması olabilir.

20 198 Halid PEKTEZEL KAYNAKÇA Aktimur, H. T., Bozbag, E., Deveciler, E., Karabalık, N. N., Tamgaç, Ö. F., Yıldırım, N., Aktimur, S., Karabıyıkoglu, N. (1994). Balıkesir İlinin Arazi Kullanım Potansiyeli, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Proje No: 9692, Ankara. Alparslan, E., Ince, F., Erkan, B., Aydöner, C., Özen, H., Dönertaş, A., Ergintav, S., Yağsan, F. S., Zateroğulları, H., Eroğlu, I., Değer, M., Elalmış, H., Özkan, M. (2008). A GIS model for settlement suitability regarding disaster mitigation, a case study in Bolu Turkey, Engineering Geology, Volume: 96, p Anbazhagan, P., Thingbaijam, K. K. S., Nath, S. K., Narendara Kumar, J. N., Sitharam, T. G. (2010). Multi-criteria seismic hazard evaluation for Bangalore city, India, Journal of Asian Earth Sciences, Volume: 38, p Ansal, A., Slejko, D. (2001). The long and winding road from earthquakes to damage, Soil Dynamic and Earthquake Eng., Volume: 21 (5), p Armaş, I. (2012). Multi-criteria vulnerability analysis to earthquake hazard of Bucharest, Romania, Nat Hazards, Volume: 63, p Arslan, E. T. (2010). Analitik Hiyerarşi Süreci Yöntemiyle Strateji Seçimi: Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesinde Bir Uygulama, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 15 (2), Avcı, S. (2011). Türkiye de Nüfusun Deprem Bölgelerine Göre Dağılışı ( ). Fiziki Coğrafya Araştırmaları: Sistematik ve Bölgesel (Editör: Deniz EKİNCİ), Türk Coğrafya Kurumu Yayınları, Sayı:6, S: , İstanbul. BAADYBDDB (Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı Deprem Dairesi Başkanlığı). (1996). Tekirdağ Deprem Fay Hattı Haritası, Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı Deprem Dairesi Başkanlığı, Ankara. Bhatti, A. Q., Ul Hassan, S. Z., Rafi, Z., Khatoon, Z., Ali, Q. (2011). Probabilistic seismic hazard analysis of Islamabad, Pakistan, Journal of Asian Earth Sciences, Volume: 42, p Byun, D. H. (2001). The AHS Approach For Selecting an Automobile Purchase Model, Information & Management, Volume: 38, p Dağdeviren, M., Eren, T. (2001). Tedarikçi firma seçiminde Analitik Hiyerarşi Prosesi ve 0-1 hedef programlama yöntemlerinin kullanılması, Gazi Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, Sayı: 16 (2), s DBYBHY (Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmenlik) (2007). Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Esaslar, Yayın Tarihi: , Resmi Gazete No: 26454, Değişiklik: , Resmi Gazete No: 26511, Ankara. Demirtaş, R. (2003). Yerleşim ve yapı güvenliği açısından diri faylardan ne kadar uzaklaşılmalı?, Antakya ve Osmaniye depremselliği ve kentleşmeye etkileri, TMMOB, Haziran 2003, Konferanslar Serisi: 1, Jeoloji Odası Yayınları, No: 76, s.: 46-67, Ankara. Demirtaş, R., Erkmen, C. (2000). Deprem ve Jeoloji, TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası Yayınları: 52, Ankara.