PP - 1 BACİLLUS SUBTİLİS İÇERİKLİ BİYOPESTİSİTİN BAZI PROBİYOTİK BAKTERİLERİN ANTİBİYOTİK DUYARLILIĞINA ETKİSİ

Transkript

1

2 PP - 1 BACİLLUS SUBTİLİS İÇERİKLİ BİYOPESTİSİTİN BAZI PROBİYOTİK BAKTERİLERİN ANTİBİYOTİK DUYARLILIĞINA ETKİSİ HİKMET KATIRCIOGLU 1, SEMRA MİRİCİ 1, MUSTAFA YILDIZ 2, SEVİLAY KÜLÜK 1, DÜRDANE KAYA 1 1 GAZİ ÜNİVERSİTESİ 2 ANKARA ÜNİVERSİTESİ Pestisit terimi kısaca pest (zararlı, haşarat) adı verilen zararlı canlıları öldürmek için kullanılan madde anlamına gelir. Biyopestisit ise hayvan, bitki, bakteri ve çeşitli mineraller gibi birçok doğal maddeden elde edilen ve zararlılarla mücadelede kullanılan ürünlerdir. Bu çalışmada, Türkiye tarım bölgelerinde yaygın olarak kullanılan Bacillus subtilis içerikli biyopestisitin toprak bakterilerinden Bacillus sp. in ve probiyotik bakterilerden L. acidophilus un antibiyotik duyarlılığına etkisi incelenmiştir. Antibiyotik olarak penisilin (penicillin-10u), oksasilin (oxacillin-1mcg) ve siprofloksasin (ciprofloxacin-5 mcg) kullanılmıştır. Penisilin ve oksasilin beta-laktam grubu, siprofloksasin ise kinolon grubu antibiyotiklerdendir. Biyopestisitin antimikrobiyal aktivitesinin ve MIC değerlerinin belirlenmesinde Bacillus subtilis, E. coli, S. aureus ve Salmonella sp. kullanılmıştır. İncelenen bakteriler üzerinde biyopestisitin iki dozu (stoktan ml-mic konsantrasyonu ve 1 ml) denenmiştir. Elde edilen verilere göre bu bakterilerin beta-laktam antibiyotiklerine duyarlılıklarının MIC konsantrasyonu uygulandığında azaldığı ve toprağa uygulanan dozda da azalmanın devam ettiği tespit edilmiştir. Kinolon grubu antibiyotikte ise her iki dozda da dikkate değer bir değişiklik saptanmamıştır. Biyopestisit, antibiyotik duyarlılık, probiyotik

3 PP - 2 PİYASADA SATILAN ENDÜSTRİYEL KEFİRLER İLE EVDE TORULA MAYASIYLA YAPILAN KEFİRLERİN MİKROBİYOLOJİK ANALİZİ CANAN ŞİRİN 1, FİLİZ SAĞLAM 2, NEVRİYE GÖNÜLLÜ 1, MURAT GÜNAYDIN 1 1 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ CERRAHPAŞA TIP FAKÜLTESİ TIBBİ MİKROBİYOLOJİ ANABİLİM DALI 2 BAHÇEŞEHİR ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ TIBBİ MİKROBİYOLOJİ ANABİLİM DALI Kefir, süt ve kefir taneleri inkübasyonu ile elde edilen ekşimsi bir içecektir. Kefirin diğer fermente süt ürünlerinden farkı, çok sayıda mikroorganizmanın metabolik aktivitesi sonucunda oluşmasıdır. Bu mikroorganizmalar, laktik asit bakterileri, laktozu fermente eden mayalar ve asetik asit bakterileridir. Bu çalışmanın amacı, piyasada satılan endüstriyel üretim kefirler ile elden-ele paylaşılan torula mayalarında bulunan mikroorganizmaları tespit etmektir. Markette satılan 7 çeşit endüstriyel kefir ve 7 çeşit torula mayası çalışmaya dahil edildi. Standart öze ile 10 µl kefir doğrudan, torula mayaları bir gece sıvı tiyoglikolatlı besiyerinde bekletildikten sonra, kanlı, çikolatamsı, Mac Conkey agar ve chromagar besiyerlerine ekildi ve 370C de 48 saat inkübe edildi. Üreyen değişik morfolojideki her koloniden saf kültür elde edildi ve otomatize mikrobiyoloji sistemi (Phoenix, BD) ve MALDI-TOF (Bruker) ile tanımlandı. Çalışılan birinci marka kefirden Lactococcus lactis ssp lactis, Streptococcus bovis ve Acinetobacter baumanii ; ikincisinde Lactococcus lactis ssp lactis ve Escherichia coli; üçüncüsünde Bacillus licheniformis, Streptococcus termophilus, Leuconostoc pseudomesenteriolum, Leukonostoc lactis, Leukonostoc acidophilus ve diğerlerinde sırasıyla; Bacillus cereus, Hafnia alvei, Streptococcus termophilus; Enterococcus durans, Streptococcus termophilus, Enterococcus faecalis, Lactobacillus fermentum; Lactococcus lactis ssp lactis, Bacillus oleronius, Bacillus sonorensis, Bacillus licheniformis ve Leukonostoc lactis, Streptococcus termophilus üredi. Çalışmaya dahil edilen kefir mayalarından sırasıyla Lactobacillus paracassei, Streptomycetes spp., Citrobacter spp., Enterococcus faecalis,roultella ornitholytica; Bacillus cereus, Klebsiella pneumoniae, Pantoea aglomerans,streptococcus bovis, Lactococcus lactis, Streptococcus uberis; Hafnia spp, Klebsiella oxytoca, Enterococcus faecalis, Pediococcus pentosaceus, Staphylococcus auricularis, Serratia liquefaciens; Hafnia spp, Klebsiella pneumoniae, Streptococcus acidominimus, Enterococcus faecalis, Streptococcus dysgalactica; Raoultella ornitholytica, Lactobacillus paracasei, Enterococcus faecalis,lactococcus paracasei, Lactococcus lactis,lactococcus graviae,streptococcus bovis, Streptococcus acidominimus; Candida kefiran, Candida robusta, Candida kefir, Enterococcus faecium, Streptococcus acidominimus ve Lactococcus lactis üredi. Piyasalarda satılan kefirlerde beklendiği gibi zengin bir mikroorganizma içeriğine raslanmadı. Çalıştığımız ürünlerde sadece bir veya iki laktik asit bakterisi ve kontaminant bakteriler üredi.her ne kadar, anaerop kültür ve moleküler yöntemlerin kullanımı mikroorganizma tespit etme olasılığımız arttırsa da, kefirde bulunması beklenen mikroorganizmaların çoğu konvansiyonel aerop kültürle üretilebilmektedir. Tespit ettiğimiz kontaminant bakterilerin iyi bilinen patojen bakteriler olması, ülkemizde satılan bazı kefir türlerinin sağlık açısından bir risk oluşturabileceğine ve kefir üretiminin denetimi uygun standardlara göre yapılması gerektiğini ortaya koymaktadır. Kefir, torula mayası, kontaminasyon

4 PP - 3 KOLON MİKROBİYOTASI VE KOLOREKTAL KANSER MEKANİZMASINDA ETKİLİ PROTEİNLERİN TANIMLANMASI VE HOMOLOJİLERİNİN BİOİNFORMATİK TEKNİKLER İLE İNCELENMESİ AYŞE CANER 1, YÜKSEL GÜRÜZ 2, AYFER HAYDAROĞLU 3 1 EGE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ, PARAZİTOLOJİ ANABİLİM DALI, EGE ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ, SAĞLIK BİOİNFORMATİĞİ ANABİLİM DALI, EGE ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ, KANSER BİYOLOJİSİ VE İMMUNOLOJİSİ ANABİLİM DALI 2 EGE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ, PARAZİTOLOJİ ANABİLİM DALI 3 EGE ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ, KANSER BİYOLOJİSİ VE İMMUNOLOJİSİ ANABİLİM DALI Kolorektal kanser (KRK), görülme sıklığı bakımından tüm kanserler arasında 4. sırada, kanser ölümleri arasında 3. sırada yer almaktadır. Bireysel olarak KRK hastalarında intertümoral heterojenite ve aynı tümör içinde farklı genetik mutasyonlar taşıyan multiple koloniler tanımlanmıştır. Bunun genetik faktörlerden, gen ekspresyonu ve metilasyonuna bağlı olduğu bildirilmiştir. KRK kök hücrelerinin keşfi başka bir intratumoral heterojenite tabakasının varlığını açıklamaktadır. Kanser kök hücreleri fenotip ve moleküler özellikleri iyi tanımlanmış bir populasyon olarak düşünülmüştür. Toplanan kanıtlar genetik, epigenetik ve mikroçevresel faktörler ile devamlı olarak şekillenen dinamik bir populasyon olduğunu göstermiştir. Son yıllarda kolon kriptlerindeki yüksek bakteri konsantrasyonunun ve mikrobiotanın kök hücrelere etkisi ve tümör oluşumundaki rolünün araştırılması önem kazanmaktadır. Bu nedenle kolon kanser kök hücre gelişimini kontrol eden genler, proteinler, sinyal yolakları ve transkripsiyon faktörlerin yanında mikrobiyota da kolon kanseri biyolojisinde çok önemli olmaktadır. Bu çalışmada kolon florasını kontrol eden protein ve genlerin identifikasyonu ile kolon kanser kök hücre gelişiminde etkili olan transkripsiyon faktörleri ve proteinlerin arasındaki homoloji biyoinformatik tekniklerle araştırılmıştır. Bunun için öncelikle kolon kök kanser hücresi sırasında ve mikrobiyal florada etkili olan en önemli transkripsiyon faktörleri ve moleküller belirlenmiştir. Bu proteinlerin nükleotid ve aminoasit sekansı EMBLBANK ( ac.uk/embl/), UCSC ( ucsc.edu) ve Uniprot ( uniprot.org) siteleri kullanılarak elde edilmiştir. Sekonder yapıları ve homolojileri için Psipred ve PSI-BLAST ( post-translokasyon modifikasyonlar için NetCGlyc 1.0, NetPhos 2.0 Server ( ve Sulfinator ( proteinlerin fiziksel ve kimyasal özellikleri için Protparam ( programı kullanılmıştır. Makromoleküler yapının modellenmesinde UCSF Chimera ( ucsf.edu/chimera) software programı ile çalışılmıştır. Elde edilen veriler sonuçunda mikrobiyota ile kolorektal kanserogenezis arasındaki moleküler ve hücresel ilişkiler belirlenmiştir. Bu veriler normal gelişim sırasında gerçekleşen kolorektal kanser sürecini ve regülasyonunu daha iyi anlamamızı sağlayabilecek ve her iki alanda da yapılacak olan tanı, tedavi ve koruma çalışmalarında rehber oluşturabilecektir. Mikrobiyoma,kolorektal kanser, biyoinformatiks

5 PP - 4 HELİCOBACTER PYLORİ ENFEKSİYONU OLAN BİREYLERDE TEDAVİ ÖNCESİ VE SONRASI BESLENME DURUMLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA AYÇIL ÖZTURAN, SANİYE BİLİCİ GAZİ ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ FAKÜLTESİ BESLENME VE DİYETETİK BÖLÜMÜ Giriş ve amaç: Helicobacter Pylori (H. Pylori) enfeksiyonu iştah ve besin alımını etkilemektedir. Bu araştırma; H. pylori enfeksiyonu olan hastalarda iştah ve beslenme durumunun değerlendirilmesi amacıyla planlanıp yürütülmüştür. Materyal ve metod: Çalışma, Gazi Üniversitesi Hastanesi Gastroenteroloji Polikliniğine başvuran, fonksiyonel dispepsisi olan, endoskopik değerlendirme sonrasında H.pylori tanısı konmuş, son 3 ay içerisinde antibiyotik tedavisi almayan, kronik bir hastalığı olmayan, kortikosteroid kullanmayan ve gebe/ emziklik durumu bulunmayan 40 hasta üzerinde yürütülmüştür. Sosyo-demografik özellikleri ve beslenme alışkanlıklarına yönelik sorular ile basitleştirilmiş beslenme iştah anketi (SNAQ) uygulanmış, tedavi öncesi ve 6 haftalık tedavi protokolü sonrasında 24 saatlik geriye dönük besin tüketim kaydı alınmış ve bazı antropometrik ölçümleri yapılmıştır. Sonuçlar: Yaş ortalaması 37.7±11.3 yıl olan hastaların tedavi öncesi ve sonrasındaki ortalama SNAQ skoru değerleri arasında (sırasıyla; 12.73±1.87 ve 16.1±1.3) istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık olduğu ve 6 ay içinde en az %5 vücut ağırlığı kaybı riski altında oldukları saptanmıştır. Tedavi sonrasında bireylerin vücut ağırlığı, BKI, bel çevresi ve boyun çevresi değerlerinde istatistiksel olarak anlamlı artışlar olduğu görülmüştür (p>0.05). Bireylerin ortalama 2,6±0,5 ana öğün tükettiği, %27,5 inin yemek/içecekleri çok sıcak/çok soğuk tüketmeyi tercih ettikleri; %57,5 inin yemeklerini hızlı (15 dk dan az) tükettikleri, %30 unun sofrada tuz ve %67,5 inin acılı baharatları kullandıkları belirlenmiştir. Günlük enerji alımlarının tedavi sonrasında tedavi öncesine göre istatistiksel olarak daha yüksek olduğu (p<0.05), ancak enerjinin protein, yağ ve karbonhidrattan gelen oranları arasında tedavi öncesi ve sonrasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı saptanmıştır (p>0.05). DRI ile karşılaştırıldığında tedavi öncesi ve sonrasında erkek hastaların posa (%78,9 ve %63,2), folat (%36,8 ve %42,1), kalsiyum (%68,4 ve %57,9) ve magnezyum (%78,9 ve %68,4); kadın hastaların ise posa (%61,9 ve %38,1), folat (%61,9 ve %61,9), potasyum (%95,2 ve %95,2), kalsiyum (%71,4 ve%66,7), magnezyum (%61,9 ve%57,1) ve demir (%71,4 ve %71,4) alımları yetersiz bulunmuştur. Tartışma ve Sonuç: H. pylori enfeksiyonu iştah, besin alımı ve BKI değerlerinde azalmaya neden olmaktadır. Beslenme, Helicobacter pylori, İştah

6 PP - 5 PROBİYOTİKLER VE ORAL SAĞLIK ALP KAYAHAN KIVANÇ 2, MERİH KIVANÇ 1, ZUHAL KIRZIOĞLU 3 1 ANADOLU ÜNİVERSİTESİ 2 YEDİTEPE ÜNİVERSİTESİ 3 SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ Mikroorganizmaların vücudumuza zararlı ve hastalıklara neden olduğu kanısı uzun yıllar kabul görmüştür. Oysa günümüzde sayıları giderek artan bilimsel araştırma sonuçları canlı mikroorganizmaların bazı hastalıkların tedavisinde, hatta önlenmesinde kullanılabileceğine işaret etmektedir. Besinlerle birlikte veya ayrı olarak alınan, mukozal ve sistemik immüniteyi düzenleyerek, bağırsaklarda besinsel ve mikrobiyal dengeyi sağlayarak konakçının sağlığını olumlu yönde etkileyen canlı mikroorganizmalara "probiyotik" adı verilir. Probiyotikler gıda komponentleri veya gıda olmayan preparatlar olarak tüketilebilir. Doğal" olanı kullanma ve tüketme alışkanlığının artması ile günümüzde probiyotiklere olan ilgi de artmıştır. Çeşitli gastrointestinal sistem hastalıklarının tedavisinde yardımcı, çocuklarda alerjik reaksiyonların ortaya çıkışını geciktirmede etkin, kadınlarda vajinal ve üriner sistem enfeksiyonlarının tedavi ve önlenmesinde yararlı olduğu ortaya konulmuştur. Antibiyotiklere olan direncin artması dünya genelinde büyüyen bir problem oluşturmaktadır. Bu nedenle alternatif antimikrobiyal yaklaşımların geliştirilmesi için bu alanda çalışan araştırmacılar teşvik edilmektedir. Bu bağlamda terapötik amaçla sağlığı destekleyen bakterilerin bireylere uygulanması, gelişmekte olan alanlar içerisinde önemli bir yer teşkil etmektedir. Son yıllarda ağız ve diş sağlığına yararlı etkileri üzerinde durulmaya başlanmıştır. Ağız sağlığını geliştirmek için bu tür bakterilerin kullanımı henüz başlangıç aşamasındadır. Fakat gastrointestinal bakım amacıyla önleyici ve tedavi edici olarak üretilen probiyotiklerin ağız yoluyla alınması ağız sağlığına etkisi araştırmacılar için ilgi çekici olmaktadır. Bu derlemede ağız içinde kullanılabilecek probiyotik mikroorganizmalar, diş çürüğüne etkisi, potansiyel oral probiyotiklerin hedefleri gözden geçirilerek, bu konuda yapılmış olan çalışmalar irdelenerek ağzı sağlığı açısından probiyotiklerin kullanılabilirliği tartışılmıştır. Ayrıca oral probiyotiklerin güvenirliği ve gelecekte oral probiyotikler ve beklentiler belirlenmeye çalışılmıştır. Oral sağlık, laktik asit bakterileri, oral probiyotik

7 PP - 6 SİRKEDEKİ GİZLİ PROBİYOTİKLER VE PREBİYOTİKLER NİLGÜN H BUDAK, ZEYNEP GÜZEL SEYDİM, ATIF CAN SEYDİM SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ Sirke, mayalar tarafından fermente olabilir şekerlerin etanole dönüşümünü takiben asetik asit bakterileri tarafından etanolün oksidasyonu sonucu asetik asit oluşumudur. Dünyada farklı hammadde ve teknolojiler kullanılarak çeşitli sirke tipleri üretilmektedir. Geleneksel yöntemlerle yüzey kültür fermantasyon yöntemi uygulanarak üretilen sirkenin gıda bileşen özellikleri diğer sirkelere göre oldukça farklıdır. Bu yöntemde sirkeleştirilecek mayşe, C de 90 günlük uzun fermantasyona bırakılır. Sıvının üzerinde zar oluşumu gözlenir ve zar zamanla kalınlaşarak sirke anası oluşumu gerçekleşir. Sirke anası, asetik asit bakterilerinin sirke yüzeyinde oluşturduğu kalın ve sert bir tabaka olan ekstraselular selülozdur. Asetik asit bakterileri grubunun en önemli cinsleri Acetobacter ve Gluconobacter olup A. xylinum, A. aceti, A. hansenii, A. lovaniensis, A. liquefaciens ve G. hansenii, G. europaeus, G. oboediens, G. intermedius suşları selüloz sentezlemektedir. Ayrıca, Gluconacetobacter xylinus`un ürettiği selüloz şeffaf, gerilme direnci, posa bağlama yeteneği, canlı vücuda adapte olma ve biyoçözünürlük özelliklerine sahip olduğundan bu bakteri en iyi selüloz üreticisidir. Bakteri hücresinin dış yüzeyine bağlı bulunanlar kapsüler polisakkaritler (CPS) ve ortam içinde bulunanlar ekzopolisakkaritler (EPS) bu bakteriler tarafından üretilebilmektedir. Ekzopolisakkaritler, bakterilerin ve mikroalglerin gelişimi sırasında yüzeylerinde bulunan uzun zincirli polisakkaritlerdir. Fruktooligosakkaritler, galaktooligosakkaritler ve inülin prebiyotikleri gibi ekzopolisakkaritler de insan sindirim sisteminde parçalanmaya karşı direnç göstermekte ve sağlığı olumlu yönde etkileyen bakterilerin gelişmesine katkı sağlamaktadır. Bunlara ek olarak, ekzopolisakkaritler antitümor, antiülser, bağışıklık sistemini güçlendirme ve kolesterolü düşürme etkileri ile gıda endüstrisindeki uygulamalar için değerli bileşiklerdir. Yapılan araştırmalarla sirkenin sağlığa faydalı olduğu ve antibakteriyal aktivitesinin yanı sıra kan basıncını düşürücü, antioksidan, şeker hastalığı etkilerini azaltıcı, kardiyovasküler hastalıkları önleyici, karaciğerde yağlanmayı azaltıcı ve egzersiz sonrası enerji sağlayıcı gibi birçok biyolojik fonksiyonu belirlenmiştir. Sirke, prebiyotik, ekzopolisakkarit

8 PP - 7 PROBİYOTİK BAKTERİLER VE OBEZİTE ŞEMSİ GÜL YILMAZ, ÇAĞLAR AKÇALI, ASLI UÇAR ANKARA ÜNİVERSİTESİ BESLENME VE DİYETETİK BÖLÜMÜ Bu çalışma; son yıllarda kullanımı giderek artan ve birçok araştırmaya konu olan probiyotiklerin obezite ile ilişkisini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Obezite, enerji alımı ve harcanması arasındaki dengesizlikten dolayı vücutta aşırı yağ birikmesi olarak tanımlanmaktadır. Günümüzde 1.46 milyar kişinin hafif şişman, yaklaşık 500 milyon kişinin de obez olduğu tahmin edilmektedir. Son yıllarda bağırsak mikrobiyotasının obezite oluşumunda etkili olabileceği üzerinde durulmaktadır. Normal barsak mikrobiyatasının %90 ını Bacteroidetes ve Firmicutes oluşturmaktadır. Şişman bireylerde normal ağırlıklı bireylere göre daha fazla Firmicutes, daha az Bacteriodetes bulunmaktadır. Ağırlık kaybı Firmicutes miktarında azalmaya ve Bacteriodetes miktarında ise artışa neden olmaktadır. Bu etkinin probiyotik bakterilerin düzenli tüketimini takiben intestinal lümende gram (-) bakteri sayısının artması ve bu bakterilerin hücre duvarından salınan bakteriyel endotoksin lipopolisakkarit (LPS) salınımını artırması şeklinde gerçekleştiği düşünülmektedir. Entorositler Toll Like Reseptörü nü uyararak NFKB (Nüklear Faktör Kappa B) yolağını aktive etmektedir. Bu yolak obezite gelişiminin önlenmesinde kritik rol oynamaktadır. Ayıca probiyotiklerin, GLP-2 ve Endokannobinoid sistem ile intestinal permeabilite, plazma LPS düzeyi ve adipogenezi azaltarak obeziteyi önlediği sonucuna varılmıştır. İntestinal mikrobiyata bir organ sistemi gibi fonksiyon gören trilyonlarca mikroorganizmanın oluşturduğu bir komplekstir. Probiyotik bakteriler bağırsak mikroflorasının doğal üyeleri olup, bağırsak epitellerine kolonize olmakta ve patojen bakterilerin yerleşmesini engellemektedirler. Mikrobiyota kişiye özgü, kişinin yaşamı boyunca değişen endojen ve ekzojen faktörlere duyarlıdır. Bu durum da ağırlık kaybı ve endotoksin seviyesi arasındaki korelasyonu göstermektedir. Batı tipi yağlı ve enerjiden zengin beslenme şekli bağırsak mikrobiyotasını değiştirmekte, inflamasyona ve yağ dokusunda birikime neden olmaktadır. Yapılan çalışmalarda yüksek yağlı diyetle beslenmenin bacteriodetes sayısını azalttığı, probiyotik kullanımının barsak mikrobiyota fermentasyonunu iyileştirdiği, açlık durumunu azalttığı, postprandiyal glukoz cevabını düzettiği, kilo kaybı, kalori alımında azalma, glukoz toleransında atışa neden olduğu gösterilmiştir. Yapılan çalışmalarda obezite ve probiyotik kullanımı arasında pozitif yönlü ilişki olduğu gösterilmesine karşın net bir şey söyleyebilmek için konuyla ilgili daha fazla çalışma yapılması gerektiği düşünülmektedir. Probiyotikler, Obezite, İntestinal Mikrobiyota

9 PP - 8 BEBEKLERDE İNTESTİNAL MİKROBİYATAYI ETKİLEYEN FAKTÖRLER, BESLENME VE ÇÖLYAK İLİŞKİSİ YELİZ SERİN, GAMZE AKBULUT, NEVİN ŞANLIER GAZİ ÜNİVERSİTESİ, SAĞLIK BİLİMLERİ FAKÜLTESİ, BESLENME VE DİYETETİK BÖLÜMÜ Çölyak hastalığı; genetik olarak duyarlı kişilerde başlıca buğdaydaki gluten ile arpa, çavdar, yulaf gibi tahıllardaki gluten benzeri diğer tahıl proteinlerine karşı kalıcı intolerans olarak gelişen proksimal ince bağırsak hastalığıdır. Çölyak patogenezinde genetik, çevresel ve immünolojik faktörler rol oynamaktadır. Çölyak hastalığının gelişiminden sorumlu genlerin insan lökosit antijenleri (HLA) ile güçlü bir bağlantısı bulunmaktadır. Gluten; çölyak hastalığının gelişiminde rol oynayan temel çevresel faktörlerden biridir. Ancak sadece gluten alımı çölyak hastalığı patogenezini açıklamamaktadır. Dolayısıyla diğer çevresel faktörlerinde bu süreçte değerlendirilmesi gerekmektedir. Çölyak hastalarının bağırsak mikrobiyatası sağlıklı bireylerinkinden farklıdır. Yetişkin çölyak hastalarında Firmicutes bakteri grubu yaygın olarak bulunurken, çocuk çölyak hastalarında en yaygın bakteri grubu Proteobacteria dır. Son yıllarda, doğum şeklinin (sezeryan/normal) ve doğumun gerçekleştiği mevsimin (yaz/kış), bağırsak mikrobiyatasını değiştirerek çölyak gelişimine neden olabileceği düşünülmektedir. Bunun yanı sıra vajinal doğumda bebeğin mikrobiyotasının annenin vajinal mikrobiyotasına (baskın olarak Lactobacillus, Prevotella, veya Sneathia spp) benzediği, sezeryan doğumlarda bebeğin bağırsak florasının annenin deri mikrobiyotasına (baskın olarak Staphylococcus, Corynebacterium, and Propionibacterium spp) benzediği bulunmuştur. Avrupa Pediatrik Gastroenteroloji, Hepatoloji ve Beslenme Komitesi (ESPGHAN) ve Avrupa Gıda Güvenliği Kurumu 2008 yılında tamamen gözlemsel çalışmalardan oluşan bir rapor yayınlamışlardır. Rapora göre özellikle bebeklik döneminde gluten ile erken (< 4 ay) veya geç tanışmak (> 7 ay) çölyak hastalığı için bir risk faktörü olarak gösterilmiştir. Raporda vurgulanan bir diğer nokta ise bebeğin glutenle ilk tanışmasının çok küçük miktarlarda ve anne sütü alıyorken olması gerekliliğidir. Ancak son zamanlarda yayınlanan iki çok merkezli geniş çaplı randomize kontrol çalışma sonuçları (PREVENTCD ve CELIPREV) mevcut önerileri desteklememektedir. Bu çalışma raporlarına göre çölyak hastalığına genetik yatkınlığı olmayan bebeklerin glutenle tanışma yaşının 4-12 ay arasında olmasının veya bebeklere glutenli besin başlama miktarının hastalık gelişimine etkisi olmadığı yönündedir. Epidemiyolojik ve klinik veriler çevresel faktörlerin hastalık gelişiminde rolü olabileceğini ileri sürmektedir. Ancak çevresel faktörlerin hastalık gelişimindeki rolü ve etki mekanizmaları hakkında daha çok klinik araştırmaya ihtiyaç duyulmaktadır. Bebek, çölyak, mikrobiyota

10 PP - 9 PROBİYOTİKLER VE GLİKOZ METABOLİZMASINA ETKİSİ HATİCE BÖLÜKBAŞI, NEVİN ŞANLIER GAZİ ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ FAKÜLTESİ Sağlıklı bireylerde patojen ve patojen olmayan mikroorganizmalar denge halindedir. Mikrobiyotadaki değişimler sonucu denge bozulduğunda mukozanın bariyer oluşturma işlevi bozulmakta ve sonuç olarak beyin, pankreas, karaciğer, kas, yağ dokusunun işlevlerini değiştirmektedir. Geçirgenliğin artması sonucunda inflamatuar sitokinlerde artış meydana gelmekte, inflamasyon sonucunda da metabolik hastalıkların oluşumuna zemin hazırlamaktadır. Probiyotikler ürettiği hidrojen peroksit, organik asit, bakteriosin vb. antimikrobiyal moleküller sayesinde antibakteriyal özellik göstermektedirler. Çalışma sonuçlarına göre laktobasillusların birçoğu asetik asit ve laktik asit gibi metabolitlerinden ve ph ı düşürebilme yetenekleriyle bakteriyal patojenlerin çoğalmasını engellediği tespit edilmiştir. Birçok laktobasil suşu intestinal MUC3 ve MUC2 ekspresyonunun artışına neden olmakta böylece mukus tabakasını arttırarak bariyer fonksiyonunu geliştirmektedir. Laktobasil rhamnosus GG intestinal epitel hücrelerinin apoptozisine engel olarak bariyer fonksiyonunu arttırmaktadır. Normal yoğurt ve probiyotik yoğurt tüketiminin glikoz metabolizması üzerine etkisinin araştırıldığı bir çalışmada probiyotik ile zenginleştirilmiş yoğurdun açlık plazma glikozunu ve HbA1c yi anlamlı olarak azalttığı, süperoksit dismutaz ve glutatyon peroksidaz seviyelerini artırdığı, plazma insülin seviyesini ise değiştirmediği tespit edilmiştir. Başka bir çalışmada bir ay boyunca lactobacıllus lactis takviyesi alan bireylerde leptin seviyesinde azalma ve glikoz metabolizmasında iyileşme olduğu görülmüştür. L. rhamnosus GG ; yüksek yağlı diyet ile uyarılan insülin direncini iyileştirmekte, glukoneogenezi azaltmakta, karaciğerde yağ asit oksidasyonu ve iskelet kasında GLUT4 seviyesini artırmaktadır. Lactobacillus rhamnosus GG ile Bifidobacterium lactis Bb12 takviyesi alan ve beslenme eğitimi verilen gebelerde 24 aylık izlem sonrasında eğitim ve probiyotik takviye alan grupta kontrol grubuna göre gestasyonel diyabet görülme sıklığı daha düşük bulunmuştur. Sonuç olarak sağlıklı bir yaşam sürdürebilmek için sağlıklı bir gastrointestinal sisteme sahip olmak önemlidir. Probiyotikler bağırsak sistemini iyileştirerek konakta yararlı etki oluşturabilen canlı mikroorganizmalardır. Besinlerle alınan probiyotiklerin bağırsak sistemine canlı olarak ulaşması, besinin az 106koloni/g canlı probiyotik bakteri içermesi, besinin üretim ve raf ömrü süresince canlı kalması gerektiği bilinmektedir. Sağlık üzerine etkilerini net açıklayabilmek için daha fazla bilimsel çalışmaya ihtiyaç vardır. Glikoz metabolizması, insülin, probiyotik

11 PP - 10 PARAZİTLER VE MİKROBİYOTA AYŞE CANER, EGE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ, PARAZİTOLOJİ ANABİLİM DALI, EGE ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ, SAĞLIK BİOİNFORMATİĞİ ANABİLİM DALI, EGE ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ, KANSER BİYOLOJİSİ VE İMMUNOLOJİSİ ANABİLİM DALI İntestinal sistemin önemli komponetlerinden biri olan ökaryotların insan ile ilişkileri parazit ve kommensal yaşam arasında değişmektedir. Bakteri ve viruslar ile beraber kompleks bir ekosistem sunmakta ve aynı niş içinde yaşamaktadırlar. Bu kompozisyonları, birbirleriyle ve konak ile olan ilişkileri konağın yaşı, beslenmesi, coğrafyası ve hastalıkları gibi faktörlerden etkilenmektedir. İnsan bağırsağında ökaryotlarla yapılan kapsamlı çalışmalar ile kommensal veya parazit olarak yaşayan 15 den fazla farklı protista ve 50 helmint cinsi olduğu saptanmıştır. Bu kompozisyonda parazitlerin etkisi, immunolojisi ve biyolojisi ile ilgili araştırmalar son yıllarda giderek artmaya başlamıştır. Tek hücreli ökaryot olan protozoanlar her türlü doğal ortamda yer aldıkları gibi insan mikrobial florası içinde de bulunmaktadır. Hayat döngülerinde oluşturdukları kist formları ile yıllarca insan vücudunun çeşitli doku ve organlarında yaşamakta, uygun durumlarda aktif hale gelebilmektedir. Bazı protozoan formları ise bir hastalık oluşturmamakta ve intestinal sistem içinde belirli bir denge içinde yaşamaktadır. Bu apatojen parazitlerin inflamutar bağırsak hastalıkları ve kanserler arasındaki ilişkileri araştırılmaktadır. Parazitler ve bakteriler aynı çevrede yaşarken birbirlerini etkilemektedirler. İntestinal helmintler, intestinal sistem fizyolojisini, pemeabilitesini, mukoz sekresyonunu değiştirmekte ve anti-mikrobial peptidlerin oluşumunu sağlamaktadır. Bu durum bakterilerin yaşamlarında ve lokalizasyonlarında değişikler yapmaktadır. Konak ile bakteri arasındaki ilişki üzerinde ilerlemeler saptanırken, helmint ve bakteriler arasındaki ilişkinin büyük kısmı hala bilinmemektedir. İntestinal helmintlerin kuvvetli bir immunomodulatör etkileri olduğu bilinmektedir. Bu etkilerinde intestinal bakterilerin katkıları ve aralarındaki ilişkileri bilinmemektedir. İnsan, bakteri ve helmintin içinde olduğu bu üçlü ilişki, metabolik ve immun sistemimizin gelişiminde kuvvetli ve seçici bir etki yaratmaktadır. Bu etki helmintlerin eradike olduğu gelişmiş ülkelerde çok az görülmekte ve kronik inflamatur/allerjik hastalıklardaki artışlar ile uyum göstermektedir. Parazit ve bakteri arasındaki ilişkinin belirlenmesi detaylı olarak araştırılması gereken konulardır. Parazitin intestinal sistemde oluşturduğu immunolojik ve metabololik değişiklerin mikrobiota üzerine etkileri ve mikrobiotada aktif görev yapan parazitlerin tespit edilmesi sağlıklı bir homoestasis için anahtar rol oynabilir. Parazit, mikrobiota, bakteri

12 PP - 11 KARDİYOVASKÜLER SİSTEM VE PRE-PROBİYOTİKLER SEDANUR MACİT, EDA KÖKSAL GAZİ ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ FAKÜLTESİ BESLENME VE DİYETETİK BÖLÜMÜ Bağırsak mikrobiyotasının normal işlevini sürdürmesinin bireyin genel sağlığı üzerinde önemli etkileri vardır. Çalışmalar mikrobiyal dysbiosisin sadece intestinal hastalıklar üzerinde değil metabolik, sendrom, obezite ve kardiyovasküler hastalıklar (KVH) üzerinde de etkili olduğunu göstermektedir. Kolesterol, hücre bütünlüğü ve fonksiyonunda elzem bir bileşen olmasına rağmen, serum kolesterol seviyelerinin uzun dönem yüksek seyretmesi ateroskleroz gelişimine neden olabilmekte ve KVH için risk oluşturmaktadır. Bazı probiyotikler ve prebiyotikler (inülin-oligosakkaritler) çeşitli mekanizmalar aracılığıyla kolesterol seviyesini düşürücü etki göstermektedir. Safra tuzlarının dekonjugasyonu ile enterohepatik dolaşımdaki kolesterolün azaltılması, kolesterolün hücre membranına bağlanarak kolesterol emiliminin azaltılması, kısa zincirli yağ asitlerinin üretimi ile HMG-CoA redüktazın baskılanması bu mekanizmalar arasındadır. Probiyotiklerin kolesterol düşürücü etkilerinde, süt grubu besinlerle alımları sonucu artmış kalsiyum ve magnezyum alımının da rolü olabileceği düşünülmektedir. Probiyotikler bu etkilerinin yanı sıra serum kan glukozu, insülin direnci, renin anjiyotensin sistemi üzerinde de olumlu etki göstererek, KVH olan gelişimi için risk faktörü olan hipertansiyon riskini azaltmaktadır. Özellikle kazeinolitik ve laktozu hidrolize eden enzimlere sahip olan probiyotiklerin kan basıncı üzerine olumlu etkileri vardır. Çalışmalara göre hipokolesterolemik probiyotikler: Streptococcus thermophilus, Enterococcus faecium, Lactobacillius acidophilus, Bifidobacterium longum, L.Casei, Saccharomyces boulardi, L.Curvatus, L.Plantarum, L.Reuteri iken anti-hipertansif probiyotikler Lactobacillus casei, Streptococcus thermophilus, L.Plantarum, L.Helveticus, Saccharomyces cerevisia, L.Acidophilus, L.Fermentum, L.Bulgaricus tur. Sonuç olarak; prebiyotiklerin ve probiyotiklerin yeterli miktarda ve düzenli kullanımı sağlığın geliştirilmesinde önemli rol oynamaktadır. Probiyotiklerin KVH gelişimini önleyici etkisi olduğunu gösteren çalışmalar mevcuttur; ancak kullanılacak probiyotik suşu ve miktarını belirten çalışmalara ihtiyaç vardır. Kaynaklar 1.Cardiovascular benefits of probiotics: a review of experimental and clinical studies. The Royal Society of Chemistry DOI: /c5fo01190f. 2.The contributory role of gut microbiota in cardiovascular disease. J Clin Invest. 2014;124(10). 3.The role of probiotics on each component of the metabolic syndrome and other cardiovascular risks. Expert Opin. Ther. Targets. 2015;19(8). 4. Effects of Probiotics, prebiotics and synbiotics on Hypercholestrolemia: A review. Chinese Journal of Biology,2014. Kardiyovasküler sistem, prebiyotikler, probiyotikler

13 PP - 12 PROBİYOTİKLER VE SAĞLIK ÜZERİNE ETKİLERİ SEMRA NAVRUZ VARLI, NEVİN ŞANLIER GAZİ ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ FAKÜLTESİ BESLENME VE DİYETETİK BÖLÜMÜ Probiyotikler "yeterli miktarlarda alındığında sağlığa yararlı etkileri olan canlı mikroorganizmalar" olarak adlandırılmaktadır. Canlı mikroorganizma ilave edilmiş besinlerin insan sağlığı üzerine yararlı etkileri olduğu düşünüldüğünden hastalıkların önlenmesinde ve tedavisinde probiyotik beslenme tedavisi gibi alternatif stratejiler büyük ilgi görmektedir. Son yıllarda özellikle diyare, konstipasyon, alerji, inflamatuvar-irritabl bağırsak hastalıkları, Helicobacter pylori enfeksiyonu, kardiyovasküler hastalıklar, hipertansiyon, obezite, diyabet, hiperlipidemi gibi pek çok hastalıkla ilişkisi gösterildiğinden probiyotik kullanımı yaygın hale gelmiştir. Probiyotik bakterilerin olası kolesterol düşürücü etkilerine dair kesin bir sonuca varılamamasına rağmen hayvan ve insan çalışmaları sonuçları özellikle fermente süt ürünlerinden gelen probiyotiklerin kolesterol düşürücü etkisinin olduğunu göstermektedir. Farklı probiyotik türleri tarafından fermente edilen süt ürünlerinin kan basıncı üzerine incelendiğinde kısa ve uzun vadede hipotansif faydalarının olduğu tespit edilmiştir. Probiyotiklerin diyabetik hastalarda serbest oksijen radikallerine karşı koruyarak ve inflamasyonu inhibe ederek hastalık üzerinde birçok faydası bulunmaktadır. Bununla birlikte probiyotiklerin çoğunun diyarenin kontrolünde ortak bir yarar sağladığı ifade edilmektedir. Probiyotiklerin insan sağlığını başlıca üç mekanizmayla desteklediği belirtilmektedir. İlk mekanizma karbonhidratların anaerobik fermantasyonu sonucu organik asitler gibi son ürünler üretmeleridir. Bu asitler konakçı tarafından absorbe edilebilmekte ve insanın psikolojik durumunu, enerji düzeyini ve hatta bilişsel yeteneklerini bile etkileyebilmektedir. İkincisi patojenlerle başarılı bir şekilde yarışmalarıdır. Sonuncusu ise spesifik polisakkaritlerin üretilmesiyle konakçının immün yanıtını stimüle etmeleri olarak belirtilmektedir. Probiyotiklerin sağlığa faydalı etkilerinin cinse ya da türe özgü değil suşa-özgü olduğu bu nedenle aynı türün suşları olsa bile öngörülen faydaların tümünü sağlayacak tek bir probiyotik suşu bulunmadığı unutulmamalıdır. Ayrıca olumlu etkilerinin yanı sıra probiyotiklerin özellikle bağışıklığı baskılanmış, ameliyat sonrası iyileşme döneminde olan ya da bağırsak bütünlüğü tehlikede olan bireylerde enfeksiyonlardan sorumlu olabileceği düşünüldüğünden kullanımına dikkat edilmesi gerekmektedir. Probiyotiklerin güvenirliliği, hastalığa özgü önerilen dozlar ve her bir hastalıkta en etkili olan suşun araştırılması gibi konularda yapılacak çalışmaların ileri dönemde probiyotiklerin sağlık üzerine etkilerinin değerlendirilmesinde yol göstereceği düşünülmektedir. Probiyotikler, sağlık

14