Transkript

1 Türk Plast Rekonstr Est Cer Derg (2006) Cilt:14, Sayý:1 ALTERNATÝF ESTETÝK UYGULAMALAR II: KARBOKSÝTERAPÝ VE OKSÝTERAPÝ Selahattin ÖZMEN, H.Yücel DEMÝR, Reha YAVUZER, Osman LATÝFOÐLU Gazi Üniversitesi Týp Fakültesi, Plastik, Rekonstrüktif ve Estetik Cerrahi A.D. ÖZET Artan sosyoekonomik düzey ve küreselleþmenin bir sonucu olarak estetik görünümün daha da ön plana çýktýðý günümüzde estetik cerrahi ve kozmetoloji sektörü büyük ilerleme kaydetmiþtir. Ancak anesteziyoloji ve cerrahideki ilerlemelere raðmen hastalarýn ameliyat korkusu halen sürmektedir. Her ne kadar estetik ameliyat sayýsý artsa da bu artýþ hastalarýn cerrahi dýþý alternatif tekniklere olan talepleri yanýnda çok düþük miktarda kalmaktadýr. Karboksiterapi ve oksiterapi bu yeni alternatif tekniklerden ikisidir. Bu teknikleri uygulayanlar baþarýlý sonuçlar elde ettiklerini iddia etmektedirler, ancak bu teknikler FDA gibi ciddi kuruluþlar tarafýndan henüz onaylanmamýþtýr. Yine de bu uygulamalara olan talep, yapýlan reklamlara baðlý olarak, oldukça yüksektir. Uygulamalar için kýsa bir sürenin yeterli olmasý, anesteziye ihtiyaç olmamasý, göreceli olarak daha az acý beklentisi, uygulamalarýn hastane dýþýnda yapýlabilmesi ve günlük hayatý kýsýtlamamasý bu yöntemlere olan ilgiyi arttýrmaktadýr. Bununla birlikte uluslararasý ciddi týbbi kaynaklarda yeterli sayýda araþtýrma veya karþýlaþtýrmalý sonuçlar içeren yayýn yoktur. Bu nedenle birçok Plastik Cerrah bu yeni yöntemler hakkýnda yeterli bilgiye sahip deðildir. Ne yazýk ki, uygulamadaki bu yöntemlerin birçoðu hakkýnda genellikle televizyon ve diðer basýn yayýn organlarý kanalýyla bilgi edinmekteyiz. Birçok Plastik Cerrahýn bilimsel temellerini tartýþmalý gördüðü bu uygulamalarý göz ardý ettikleri ve pek önemsemediklerini de biliyoruz. Ancak olumlu veya olumsuz düþünüyor olsak bile bu yöntemler hakkýnda temel bir bilgiye sahip olmamýz þarttýr. Hastalarýmýzýn sorularýna doðru ve yeterli yanýt verebilmek, hastalarýmýzý ve toplumu hatalý olan uygulamalara karþý koruyabilmek için bu gereklidir. Bu derlemede, adýný sýkça duyduðumuz yöntemlerden karboksiterapi ve oksiterapi hakkýnda var olan kaynaklardaki bilgileri bir araya getirerek temel bir bilgi sunmayý amaçladýk. SUMMARY The demand for aesthetic surgery and cosmetology has been increased recently, due to increased importance of having a better aesthetic appearance which is a result of globalization and improved socioeconomic status. Despite great improvement achieved in anesthesia and surgery, patients still have a fear of surgery. Although there is an important increase in the number of aesthetic surgeries, this increase is not enough when compared with the demand to alternative aesthetic procedures. Carboxytherapy and oxtherapy are two of the new alternative cosmetic techniques. The authors of these techniques claim that they have got great results, however none of these techniques have been approved by serious institutions like FDA. However, due to efficient advertisements there is a great demand for those techniques. Since they have a short application time, do not require anesthesia, offer less pain during and after procedures, they can be performed in outpatient clinics and do not compromise daily life, they are of great interest among patients. On the other hand there is not enough research and scientific papers about the comparative results of these procedures. Therefore, most of the Plastic Surgeons do not have enough knowledge about these new procedures. Unfortunately we are learning most of these techniques from televisions or other non-scientific publications. We know that many Plastic Surgeons do not believe the results of those procedures and do not give enough importance to them. Whether we think positive or negative for these procedures, we should have at least a basic knowledge about those them. This is a requirement to have correct answers for our patients' questions, and to protect our patients and public against erroneous practice. In this review, we aimed to present basic information about carboxytherapy and oxytherapy, two of the most popular procedures. Geliþ Tarihi: Kabul Tarihi:

2 KARBOKSÝTERAPÝ - OKSÝTERAPÝ GÝRÝÞ Artan sosyoekonomik düzey ve küreselleþmenin bir sonucu olarak estetik görünümün daha da ön plana çýktýðý günümüzde estetik cerrahi ve kozmetoloji sektörü büyük ilerleme kaydetmiþtir. Ancak anestezi ve cerrahi tekniklerdeki ilerlemelere raðmen insanlarýn ameliyat korkusu halen sürmektedir. Her ne kadar estetik ameliyatlarýn sayýsý artsa da bu artýþ hastalarýn cerrahi dýþý alternatif tekniklere olan talepleri yanýnda çok düþük oranda kalmaktadýr. Sunulan alternatif teknikler ciddi ve kalýcý sonuçlar sunamasa da nispeten kolay uygulanabilirlikleri, daha az acý beklentisi, günlük hayatý kýsýtlamamalarý, uygulama için ameliyathane gibi özel ve pahalý alanlar gerektirmemeleri ve daha kýsa sürelerde uygulanabilmeleri hastalar için tercih edilmelerini saðlayan çok önemli avantajlarýdýr. Ülkemizdeki Plastik Cerrahlarýn birçoðu bu teknikler hakkýnda fazla bilgi sahibi deðildir, çünkü bu yöntemler karþýmýza bilimsel kongre ve bilimsel dergilerden önce görsel ve yazýlý medya yoluyla çýkmaktadýr. Ancak gerek hastalarý doðru yönlendirebilmek gerekse gerçekten etkili olan tekniklerin Plastik Cerrahlar tarafýndan uygulanabilmesi için birçoðumuzun bilimsel temellerini tartýþmalý gördüðü bu uygulamalar hakkýnda temel de olsa bir bilgiye sahip olmamýz gereklidir. Son zamanlarda popüler olarak uygulanmakta olan bu tekniklerden karboksiterapi ve oksiterapi hakkýnda bilimsel kaynaklardan bir araya getirdiðimiz temel bilgileri bir derlemede birleþtirmeyi amaçladýk. KARBOKSÝTERAPÝ Karboksiterapi; karbondioksit gazýnýn tedavi amaçlý derialtýna enjekte edilmesi yöntemidir 1.Ýlk olarak 1932 yýlýnda Fransa Royat Termal kaplýcalarýnda týkanýklýkla seyreden arteriyopatilerin (tromboanjitis obliterans) tedavisinde kullanýlmýþtýr 1,2. Kaplýca kaynaklý gaz incelendiðinde %95 karbondioksit, %5 oranýnda ise N 2, Ar, He, O 2, H 2, H 2 S, CH 4 içerdiði saptanmýþtýr 2.Karboksiterapi ampirik olarak baþlamýþ, daha sonra fizyolojik ve biyokimyasal temellere dayandýrýlmýþtýr. Literatürde, sayýsal olarak az olmakla beraber, teknik detay içeren, farklý alanlarda kullanýmý anlatýlan, objektif kriterlere sahip, karþýlaþtýrmalý çalýþmalar mevcuttur 1,2. Etki Mekanizmasý Karbondioksit gazýnýn doðal ve etkili bir vazodilatatör olduðu yaygýn bir þekilde kabul görmüþtür 2. Karbondioksit gazý hýzla diffüze olmakta, hücre zarýndaki kalsiyum akýmýnda deðiþiklikler yaratarak vasküler tonus üzerinde etkili olmaktadýr 2,3. Deri altýna karbondioksit uygulamasý, kan dolaþýmýný hýzlandýrýp doku perfüzyonunu hýzlandýrmanýn yaný sýra transkutanöz parsiyel oksijen basýncýnýn artmasýný saðlamaktadýr. Hiperkapniye baðlý artan kýlcal damar akýmý ve azalan deri oksijen miktarý ile ortam ph sý düþer ve oksijen disosiyasyon eðrisi saða kayar (Bohr etkisi) 1. Sonraki aþamada, transkutanöz parsiyel oksijen basýncý artar ve oksidatif lipolitik süreç baþlar. Karbondioksitin yað dokuda yað hücrelerinin erimesine yol açmasý direkt etki, artan dolaþým ve metabolik parametreler ise endirekt etki olarak belirtilmektedir 1. Karboksiterapinin dolaþým sistemi üzerinde oluþturduðu deðiþimler, literatürde lazer Doppler ve videokapilleroskopi gibi yöntemlerle ortaya konmuþtur 1,4. Deri altý karbondioksit uygulamalarýnýn, video mikroskobik incelemelerinde, uygulama yapýlan bölgelerde vaskülarizasyonun arttýðý, normalde aktif olmayan birçok küçük kýlcal damar ve lenfatiklerin fonksiyonel olarak devreye girdiði ve bölgenin oksijenizasyonunu artýrdýðý da tespit edilmiþtir 1,2. Fontaine Evre II arteriyopatilerde gazýn etkisine yönelik yapýlan çalýþmalarda, Lazer Doppler ve Renkli Doppler ile femoral kan akýmý ve alt ekstremite kan basýncýnda artýþ olduðu gösterilmiþtir 1,2. Öne sürülen etki mekanizmalarýný özetleyecek olursak 1,2 : - Mikro dolaþýmda damar dilatasyonunun artmasý (lenfatik ve kýlcal damar sistemi), kýlcal damar kan akýþýnýn artmasý ve hýzlanmasý - Yað dokusunda lipolitik etki - Dermal ve subdermal dokularýn oksijen kullanma potansiyelinin artmasý, oksiterapinin etki mekanizmalarý arasýnda sayýlmaktadýr. Vücutta istirahat halinde iken yaklaþýk 200 cc kadar karbondioksit gazý oluþmakta, egzersiz ile artan metabolizmaya paralel olarak bu miktar on katýna kadar çýkabilmektedir 5,11. Karboksiterapi ile, sabit hýzda ve önceden belirlenen miktarda karbondioksit gazý veren cihazlar sayesinde her vücut alaný için deri altýna çok düþük dozlarda gaz enjekte edilir 1,3. Hedef uygulama alaný, uygulama öncesinde 4-6 eþit parçaya bölünmeli, her bir alana verilen C0 2 gaz miktarý, 30 ile 50 cc arasýnda olmalýdýr ve bu miktar aþýlmamalýdýr. Insufle edilen miktarýn fazla olduðu durumlarda, bölgede krepitasyon seslerinin duyulmasý, kýzarýklýklarýn ve morluklarýn oluþmasý, yanma ve aðrý gibi yan etkilerin oluþmasý söz konusu olabilir. Uygulamalar esnasýnda, bölgeye verilen CO 2 gazý el manipülasyonlarýyla, daðýtýlmalýdýr. Asepsi kurallarýna dikkat edilerek yapýlmasý gereken uygulamada steril tek kullanýmlýk malzemeler kullanýlmalýdýr. Karboksiterapide kullanýlan 30G çapýndaki iðnelerle uygulamalar esnasýnda çok az aðrý hissedildiði bildirilmektedir. Ýþlem sýrasýnda ilk karþýlaþýlan etki vazodilatasyona baðlý infiltrasyon alanýnda hafif hiperemi oluþmasýdýr. Klinik çalýþmalarda, hastalarýn uygulama sýrasýnda deri altýnda ayrýlma hissi olduðu, vakalarýn %70'inde, uygulanan alanda, enjeksiyon sýrasýnda iþlemi kesmeye gerek olmayan kýsa süreli aðrýlar ve estetik sonuca negatif yönde etki etmeyen yüzeysel küçük hematomlar bildirilmiþtir 1,4. Morluklar özellikle iðnelerin kýlcal damarlarý travmatize etmesinden kaynaklanmaktadýr, ancak genellikle hastalar için fazla sorun oluþturacak boyutlarda deðildirler ve bir süre sonra kaybolurlar. Bu süreyi kýsaltmak amacýyla bölgeye heparinoid etken maddeli pomatlarýn ve 30

3 Türk Plast Rekonstr Est Cer Derg (2006) Cilt:14, Sayý:1 PLASTÝK CERRAHÝ VASKÜLER HASTALIKLAR DÝÐER Sellülit Periferik arter patolojilerinde Erektil disfonksiyon Lokalize yað depolanmasý Ateroskleroz Böbrek ve akciðer yetmezliði Liposuction önce ve sonrasýnda Diyabetik mikroanjiyopati Akut miyokard enfarktüsü Deri grefti öncesi ve sonrasýnda Romatoloji -Fizik Tedavi Arteriyal hipertansiyon Skar dokusu, strialar Otoimmün artrit Tromboflebit Diyabetik ülserler Kronik artrit Epilepsi Varise baðlý ülserler Boyun, sýrt ve bel aðrýlarý Lokalize enfeksiyonlar Tablo 1: Karboksiterapinin plastik cerrahi, vasküler cerrahi, üroloji, romatoloji, fizik tedavi ve spor hekimliðinde kullanýmý mevcuttur. soðuk kompreslerin uygulanmasý önerilmektedir. Literatürde karboksiterapiye baðlý bildirilmiþ toksisite, allerjik reaksiyon veya emboli olgusuna rastlamadýk. Mevcut yayýnlarda; uygulama sýrasýnda sistemik arteryel basýnçta veya parsiyel O 2 ve CO 2 basýnçlarýnda deðiþime yönelik bilgi verilmemiþtir 1,2,4. Laparoskopik cerrahide abdominal kaviteyi þiþirmek amacýyla 20 litre kadar CO 2 gazý kullanýlmaktadýr. Bu kadar büyük bir hacimdeki, CO 2 gazýnýn bile toksik etkisine rastlanmamýþtýr. Estetik amaçlý olarak her bir seansta kullanýlan C0 2 gaz miktarý ise ortalama cc kadar olduðundan toksik bir etki gösterme ihtimali son derece düþük olmalýdýr. Kullaným Alanlarý Önceleri arteriyopati gibi týbbi problemlerde kullanýmý planlanan karboksiterapinin, migren ve çeþitli baþ aðrýsý tedavileri ile boyun, sýrt ve bel aðrýlarýnýn tedavisinde de etkin olabileceði öne sürülmektedir (Tablo 1) 2. Karboksiterapinin günümüzde en popüler kullaným alanlarý bölgesel yað birikimlerinin giderilmesi, sellülit ve cilt sarkmalarýnýn tedavisidir. Uygulama sýklýðý haftada 1-2 olarak önerilmekle beraber sellülitin ileri evre olmasý halinde haftada 3-4 kez uygulanabileceði bildirilmektedir. Kozmetik problemlere yönelik toplam uygulama sayýsý ortalama 15 seansa kadar çýkmaktadýr. Hastalarýn düzelme ve deðiþiklikleri ortalama 5. seanstan itibaren görebildikleri, elde edilen düzelmenin seanslar tamamlandýktan sonra ortalama 6 ay kadar sürdüðü bildirilmektedir 5,11. Sonuçlarýn daha kalýcý olmasý için bu dönemde, hastalarýn egzersiz yapmalarý ve beslenmelerine dikkat etmeleri önerilmektedir. Uygulamalar esnasýnda; mutlaka, kiþiye özel diyet programýnýn düzenlenmesinin beklenen etkinin daha kýsa surede alýnmasýna katkýda bulunacaðý bildirilmektedir. Ancak bu uygulamalara mutlaka bir diyet ve egzersiz programýnýn ekleniyor olmasý yöntemin mutlak etkinliðinin hangi oranlarda olduðu konusunda þüphe doðurmaktadýr. Ýzole karboksiterapi uygulamalarý ile gerçek etkinlik saptanabilir. Buna raðmen gerçek etkinliðin saptanmasý pek kolay deðildir, çünkü karboksiterapi uygulayýcýlarý, karboksiterapi uygulamalarýnýn mutlaka diðer uygulamalarla (endermoterapi, elektrolipoliz, ultrasound, elektroterapi, mezoterapi) kombine edilmesinin gerektiðini, bu sayede daha kýsa sürede daha iyi sonuçlar elde edileceðini savunmaktadýrlar. Derideki sellülit, bölgesel yaðlanma, liposuction öncesi veya sonrasý oluþan sarkma ve düzensizlikler karboksiterapinin en sýk önerildiði estetik endikasyonlardýr. Sadece yað dokusu ve yað daðýlýmýnda deðil, özellikle bað dokusu ve dermis yapýsýndaki anormallikler sellülitin 31

4 KARBOKSÝTERAPÝ - OKSÝTERAPÝ etiyopatogenezinde önemli rol oynamakta ve sellülit oluþumunda androjenlerin etkisi öne çýkmaktadýr 3. Erkeklerde, yað dokuda artýþ ekstremitelerden çok gövde ve karýn çevresinde oluþmakta ve dermis içine doðru geniþlememektedir. Kadýnlarda ise, uyluk ve basen çevresinde yerleþen yað doku lobüller halinde dermis içine fýtýklaþmakta ve deri yüzeyinde düzensiz görünümü oluþturmaktadýr 3,5,11. Hareketsizlik ve yavaþlayan metabolizma bu bölgelerde mikro dolaþýmý oluþturan kýlcal ve lenfatik damar sistemindeki akýmý yavaþlatmakta ve düzensiz görünümü arttýrmaktadýr. Karboksiterapide deri altýna verilen karbondioksit gazýnýn mikro dolaþýmý artýrmakta olduðu bildirilmektedir.1 Brandi ve ark. yaptýklarý bir çalýþmada özel bir diyet veya egzersiz programý uygulamayan ve ilaç tedavisi almayan hasta grubuna 6 seans boyunca 50 ml/dk CO 2 gazý (bacaklara ortalama 300 cc, göbek çevresine 150 ml) uygulamýþ ve dolaþým deðiþikliklerini lazer Doppler ile kaydetmiþlerdir 1. Daha sonra bu alanlardan biyopsi yaparak ýþýk mikroskobunda histolojik deðiþiklikleri deðerlendiren yazarlar; yað doku hücrelerinin duvarlarýnda çatlamalar, yað dokuda yaygýn parçalanmalar ve hücreler arasý mesafede trigliserid birikimi gözlediklerini bildirmiþlerdir. Yazarlar, ilginç olarak içinde vasküler yapýlarý barýndýran bað dokusunda yapýsal bozukluk geliþmediðini, tedavi öncesine göre daha düzenli ve yaygýn kollojen yapýsý ve kalýnlaþmýþ dermis yapýsý izlendiðini bildirmiþlerdir. Bu durumun karboksiterapinin lipolitik etkisi ve doku oksijenizasyonunu artýrmasýnýn sonucu olduðu bildirilmiþtir. Tedavi sonrasý, yað dokusunun miktar olarak azaldýðý, dermis içine fýtýklaþan yað dokusunun gerilediði ve dermisin kalýnlaþýp, bað dokusunun sýkýlaþtýðý, düzensiz ve sarkýk görüntüyü giderdiði iddia edilmektedir 1,5,11. Yazarlar yað dokusunun azalmasýnýn bölgesel incelmeyi saðladýðýný öne sürmektedirler 5,11. Ancak bu öne sürülen mekanizmalara raðmen laparoskopi sýrasýnda uygulanan çok daha yüksek miktarda CO 2 gazýnýn abdominal yaðlarda bir erimeye yol açtýðýna dair bir bulgu yoktur. Bu nedenle sözü edilen bu etkilerin doðruluðu konusunda þüpheler olmasý doðaldýr. Bu þüphenin, deri ve abdominal yað dokularýn farklý yapý ve metabolizmaya sahip olmasý ile açýklanýp açýklanamayacaðý tartýþmalýdýr. Liposuction sonrasý oluþan düzensizlikler, baþarýlý sonuçlarý gölgeleyerek hasta memnuniyetini azaltabilir. Bu durum, liposuction uygulanmasýndaki teknik ve tecrübe yetersizliklerinden kaynaklanabileceði gibi, baþarýlý bir giriþimden sonra da deride bazý düzensizlikler geliþebilir. Ýstenmeyen bu sonuçlar nedeniyle özellikle cerrah olmayan kiþilerce mezoterapi veya karboksiterapi gibi yöntemlerin tam bir alternatif olarak sunulmaya çalýþýldýðý görülmektedir. Bu reklamlarýn ve özellikle Plastik Cerrahlarca yapýlmayan bazý liposuction olgularýnda ölüme kadar varabilen bazý komplikasyonlarýn medyada sansasyonel bir þekilde ancak gerçek sebepleri araþtýrýlmadan sadece liposuction komplikasyonu olarak lanse edilmesi toplum üzerinde oldukça etkili olmaktadýr. Bu tür reklamlarýn gerçekten etkili olduðuna inanýyoruz, çünkü kliniðimizdeki gözlemlerimizde de özellikle son bir yýlda liposuction olgularýmýzda belirgin bir azalma olduðunu görmekteyiz. Brandi ve ark. yaptýklarý bir çalýþmada karboksiterapinin deriyi sýkýlaþtýrýcý ve düzensiz görünümü giderici özelliði ile kontur düzeltici bir giriþim olan liposuctiona alternatif deðil, tamamlayýcý bir tedavi olduðunu belirtmiþlerdir 4. Yazarlarýn sunduðu deri elastisitesi deðerleri, karboksiterapi ile kombine edilen liposuction hastalarýnda istatistiksel olarak anlamlý ve yüksek çýkmýþtýr 4. Belirtilen diðer týbbi patolojilere yönelik karboksiterapi kullanýmýný anlatan ve sonuçlarý deðerlendiren yeterli sayýda yayýn yoktur. Sayýlan problemlerin çoðunun temel fizyopatolojisinde damar yapýlarýný ve dolaþým sistemini ilgilendiren sorunlar mevcuttur. Karboksiterapinin dolaþým üzerine etkisi düþünüldüðünde iyi sonuçlar beklenmektedir. Dolaþým sistemi dýþýnda, sýrt ve bel aðrýlarýna yönelik kontrollü randomize çalýþmalar vardýr 2. Brockow ve ark.'nýn yaptýðý çalýþmada, normal fizik tedavi protokolü ile deri altýna karbondioksit insuflasyonu gerçekleþtirilen hasta gruplarý arasýnda yapýlan sübjektif deðerlendirmelerde anlamlý fark gözlenmemiþ, fakat düþük komplikasyon riski, düþük maliyetli ve daha kýsa süreli bir uygulama olma özelliði vurgulanmýþtýr 2. Sonuç olarak karboksiterapi, ciddi bir yan etkisi olmayan, lipolitik özelliði ve deri elastisitesine pozitif katkýlarý olan, uygulamasý kolay bir yöntem olarak bildirilmektedir. Karboksiterapi, liposuction gibi bazý estetik cerrahi giriþimlerin sonuçlarýný, daha iyiye taþýyan tamamlayýcý bir yöntem olarak kullanabilir. OKSÝTERAPÝ Oksijenin kozmetik sektörde kullanýmý oldukça yenidir. Christian Friedrich Schonbein'in 1840 yýlýnda ozonu (O 3 ) ilk keþfeden ve adýný veren kiþi olduðu sanýlmaktadýr 12. Çok uzun bir sure ozon tedavisi sadece sporadik olgular halinde kalmýþ ve týbbi deðeri pek bilinmemiþtir yýlýnda bir Alman hekim -Dr. Albert Wolf- ozonu basý yaralarýnýn tedavisi için kullanmýþ ve baþarýlý sonuçlar bildirmiþtir 12. Normal havada düþük miktarda ozon mevcuttur. Stabilitesi çok düþük olduðundan þiþelenerek yedeklenmesi mümkün deðildir. Bu nedenle uygulamalarda ozon jeneratörleri gereklidir. Nikola Tesla 1896 da ABD'de ilk ozon jeneratörünün patentini almýþtýr 12. Ozon ultraviyole ýþýnlarý ile veya oksijen atomlarýnýn üzerine uygulanan kuvvetli elektriksel akým ile oluþturulur. Ozon'un öne sürülen etki mekanizmalarý Glutatyon, katalaz, superoksit dismutaz gibi, serbest radikallerin eliminasyonunda etkili olan enzimleri aktive eder. 2. Glikolizi aktive eder, böylece: a. Oksijenin hemoglobinden ayrýlmasýný saðlar, yani doku oksijenizasyonunu arttýrýr. b. Metabolik detoksifikasyonda çok önemli bir rolü olan acetyl coenzyme-a nýn oluþumunu arttýrýr. 32

5 Türk Plast Rekonstr Est Cer Derg (2006) Cilt:14, Sayý:1 c. Mitokondriyal transport sistemini aktive ederek tüm hücrelerin metabolizmasýný arttýrýr ve bu sayede mutajenik deðiþimlere karþý hücre savunmasýný güçlendirir. d. Eritrositlerin esnekliðini, kanýn akýþkanlýðýný ve arteryel oksijen basýncýný (P0 2 ) arttýrýr. Eritrositlerdeki rulo formasyonunu azaltýr. 3. Düþük dozlarý lökositoz ve fagositozu indükleyerek immün sistemi stimüle eder. Ancak yüksek dozlarda immün sistemi inhibe eder 4. Retikülo-endotelyal sistemi stimüle ederek dokularýn tamir mekanizmasýný destekler. 5. Güçlü germisid aktivitesi vardýr ve birçok patojen mikroorganizmanýn hücre duvarýný parçalayabilir. Bu sayede enterovirüsler, koliform bakteriler, staphylococcus aureus ve aeromona hydrophilia enfeksiyonlarýnda etkindir. 6. Sirküler plazmid DNA yý açarak bakteriyel proliferasyonu azaltýr. 7. Fungisidaldir, candida büyümesini inhibe eder. Bu etki mekanizmalarý ile ozonun AIDS, herpes, hepatit, enfeksiyöz mononükleoz, siroz, gangren, kardiyovasküler hastalýklar, arterioskleroz, yüksek kolesterol, çeþitli kanserler, lenfomalar ve lösemilerde, romatoid artrit ve diðer artritlerde ve allerjilerde kullanýldýðý bildirilmiþtir 12,13. Multiple Sklerozda kýsmi iyileþme saðladýðý, Alzheimer ve Parkinson hastalýklarýnýn oluþumunu azalttýðý ve yaþlýlýðý geciktirdiði, proktit, kolit, prostat hastalýklarý, kandidiazis, trichomoniazis, ve sistitte etkili olduðu öne sürülmektedir 12. Eksternal ozon tedavisinin akne, yanýklar, bacak ülserleri, açýk yaralar, egzema ve mantar hastalýklarýnda etkinliðinden bahsedilmektedir. Ozon tedavisiyle iyileþtirilebildiði iddia edilen hastalýklar sýralandýðýnda neredeyse ozonun etkili olmadýðý hastalýk kalmamaktadýr. Ancak ozonun týbbi kullanýmý mikrogram ve mililitre düzeylerinde çok düþük dozlar halinde olmalýdýr. Yüksek konsantrasyonlarda ozon akciðer epiteline toksiktir, bu nedenle hava yoluyla veya nebulizerlerle kullanýmý uygun deðildir. Öte yandan ozon tedavisinin kanser veya diðer hastalýklarýn tedavisinde kullanýmý FDA onayý almýþ deðildir, yani resmi olarak ABD'de kullanýmý onaylanmamýþtýr. Oksijen tedavisinin bilinen en etkin ve kabul edilen formu hiperbarik oksijen tedavisidir ve yukarýda sayýlan pek çok hastalýkta etkisi olduðu öne sürülmekte ve kullanýlmaya çalýþýlmaktadýr. Oksijenin bazý hastalýklarda özellikle Plastik Cerrahi alanýna giren kronik yaralarýn tedavisinde etkin olduðunu hepimiz biliyoruz, ancak oksijen faydalýdýr diyerek yapýlan kontrolsüz uygulamalarýn yarar yerine zarar getirebileceði de akýlda tutulmalýdýr. Oksijenin deri gençleþtirmede kullanýmý olarak tanýtýlan oksiterapi de alternatif kozmetik yöntemlerden biri olarak uygulanmaya çalýþýlmaktadýr. Oksiterapinin cerrahi giriþim ihtiyacýný geciktirdiði öne sürülmektedir. Ancak halen uygulanmakta olan birçok alternatif estetik uygulamada olduðu gibi uluslararasý bilimsel dergilerde klinik veya deneysel bir çalýþma ile kanýtlanmýþ sonuçlarý yoktur. Yöntem, deriyi ve alt tabakalarýný besleyecek özellikte, aminoasit, kollojen ve hyaluronik asit gibi maddelerden zengin kremlerin deriye uygulanmasýndan sonra deri yüzeyine yakýn, basýnçlý oksijen püskürtülmesi esasýna dayanýr 5,13. Uygulanan kremlerin içinde deri yapýsýný oluþturan diðer moleküllerden zengin ürünler de vardýr. Bu tip ürünlerin topikal uygulanmasý sýrasýnda emilme yolu ile etkilerini göstermesi beklenir. Yüksek basýnçla püskürtülen oksijen ile bu kremlerin derinin daha alt tabakalarýna, derin dermise kadar indiði öne sürülmektedir 5. Kremlerin içerdiði maddelerin, bað dokusu ve derinin yapýsýný oluþturan temel maddelerin benzeri veya öncül maddesi olmasý ile bu dokulara destek olduðu ve yenilediði öne sürülmektedir. Yaþlanmayla beraber deri altý bað dokusunda gevþeme, kollojen iskeletinde gevþeklik ve eksiklikler, kýrýþýk veya yaþlý deri görünümünü artýrmaktadýr. Uzun yýllar güneþe maruziyet, yerçekimi ve birçok metabolik olay sonrasýnda deride sarkma artmakta ve derinin damarsal beslenmesi zayýflamaktadýr. Bu yaklaþýmlarýn ýþýðýnda derinin yüksek oksijen konsantrasyonuna maruziyetinin deri metabolizmasýný hýzlandýrdýðý düþünülmektedir 5,12. Artan oksijen konsantrasyonunun metabolizmayý hýzlandýrýrken, oksijenin eritrositlerin esnekliðini arttýrýcý ve rulo formasyonunu azaltýcý etkileriyle dolaþýmý arttýrdýðý da düþünülmektedir. Artan kan dolaþýmý ile bað dokusunun toparlandýðý, derinin soluk renkten daha canlý bir görüntüye kavuþtuðu iddia edilmektedir. Ýðnesiz enjeksiyon olarak anýlan basýnçlý püskürtme yönteminin, kullanýlan kremlere karþý olasý alerjik etkileri dýþýnda bir yan etkisi olmadýðý belirtilmektedir 5,13. Ýðne veya baþka invaziv yöntem olmamasý nedeni ile, aðrý, morarma ve steril koþullara gerek olmadýðý belirtilmektedir. Ancak benzer bir cihazla yaptýðýmýz bir enjeksiyon uygulamasýnda yöntemin hiç de söylendiði gibi aðrýsýz olmadýðýný, aksine enjektör kullanýmýndaki kadar kontrollü olmadýðýndan uygulamada ciddi aðrýlara yol açabileceðini tespit ettik. Toplam uygulama süresi ortalama 8 hafta, uygulama sýklýðý ise 5-7 gün ara ile tavsiye edilmiþtir. Altýncý haftadan itibaren mimik kaslarý çevrelerinde deride kýrýþýklýklarýn azaldýðý belirtilmektedir. Kollojen oluþumunun artýþý ile düzelme süresinin 10. haftaya kadar devam ettiði ve daha sonrasýnda idame için ev bakým ürünlerine devam edilmesi gerektiði belirtilmektedir 5,12. Botulinum toksin'e göre etki süresinin daha uzun, daha ekonomik ve daha saðlýklý olduðu ifade edilmiþtir. Mimik kaslarýnýn motor fonksiyonunu bloke etmemesi, botulinum toksine karþý avantaj olarak vurgulanmaktadýr 5,12. Oksiterapi, günümüzde kýrýþýklýk tedavisinde ve deri saðlýðýnda uygulanmaya yeni baþlanmýþ alternatiflerden biri gibi görülmektedir. Diðer yöntemlerde de olduðu gibi bilimsel çalýþmalarla desteklenmesi gereken bir yöntemdir. 33

6 KARBOKSÝTERAPÝ - OKSÝTERAPÝ SONUÇ Gerek daha önce sunduðumuz mezoterapi, gerekse karboksiterapi ve oksiterapi geçerliliði halen tartýþmalý olan ve etkinlikleri tam olarak kanýtlanamamýþ yöntemlerdir. Ýlginç olarak deriye hem oksijen uygulanmasýnýn hem de karbondioksit uygulanmasýnýn faydalý olduðu iddia edilmektedir. Çeþitli mekanizmalarla iki tekniðin de etkili olma ihtimali vardýr. Ancak bu yöntemleri çok güçlü bir þekilde savunan ve etkin olduðunu kanýtlamaya çalýþan bazý "hekim"lerin çeþitli ticari çýkarlarý olabileceðini unutmamak gerekir. Buna raðmen liposuction gibi Plastik Cerrahi uygulamalarýn temellerinden olan bir tekniðin de ilk uygulandýðý dönemlerde tamamen uydurma ve hiçbir geçerliliðinin olmadýðýnýn iddia edildiði unutulmamalýdýr. Liposuction geçirdiði evrimler sonucu nasýl güvenli ve temel tekniklerden biri haline geldiyse, etkinlikleri halen ciddi olarak kanýtlanamamýþ bu yeni yöntemlerin de bir süre sonra çeþitli modifikasyonlarla, sýk kullanýlan ve etkin tekniklerden olmasý muhtemeldir. Bu nedenle bu teknikleri, güvenilirlikleri ve etkinlikleri kanýtlanana kadar kullanmamýz her ne kadar uygun deðilse de, tüm geliþmeleri çok yakýndan izlemek Plastik Cerrahlarýn temel görevlerinden olmalýdýr. Sadece etkinlikleri açýsýndan deðil, bu tekniklerin olasý yan etkilerini ve komplikasyonlarýný da bilmek gerek hastalarýmýzý gerekse toplumu aydýnlatmamýz ve korumamýz için þarttýr. Yrd. Doç. Dr. Selahattin ÖZMEN 58.sk 18/2 Emek Ankara KAYNAKLAR 1. Brandi C, D'Aniello C, Grimaldi L, Bosi B, Dei I, Lattarulo P, Alessandrini C. Carbon Dioxide Therapy in the Treatment of Localized Adiposites: Clinical Study and Histopathological Correlations. Aesthetic Plastic Surgery 2001,25: Brockow T, Dillner A, Franke A, Resch KL. Analgesic Effectiveness of Subcutaneous Carbon Dioxide Insufflations as an Adjunct Treatment in Patients with Non- Specific Neck or Low Back Pain. Complementary Therapies in Medicine 2001,9: Rosenbaum M, Prieto V, Hellmer J, Boschmann M, Krueger J, Leibel RL, Ship A. An Exploratory Investigation of the Morphology and Biochemistry of Cellulite. Plast. Reconstr. Surg. 1998, 101(7) : Brandi, C, D'Aniello C, Grimaldi L, Caiazzo E, Stanghellini E. Carbon Dioxide Therapy: Effects on Skin Irregularity and Its Use As a Complement to Liposuction. Aesthetic Plastic Surgery, 2004, 28: (Temmuz 2005) (Temmuz 2005) 7. (Temmuz 2005) 8. (Temmuz 2005) 9. (Temmuz 2005) (Temmuz 2005) (Temmuz 2005) (Ekim 2005) (Ekim 2005) 34