ICS TÜRK STANDARDI TS 13207/Ekim Yakıt nafta

Transkript

1 Yakıt nafta 1 Kapsam Bu standard, yakıt naftayı kapsar. Not- Bu standard metninde bundan sonra yakıt nafta terimi yerine sadece nafta terimi kullanılmıştır. Uyarı - Bu standardın uygulanması sırasında tehlikeli olabilecek maddeler ve/veya cihazların kullanılması gerekebilir. Bu standard, uygulanması sırasında ortaya çıkabilecek tüm emniyet meseleleri hakkında bilgi vermez. Uygun sağlık ve emniyet önlemlerini almak ve kullanımdan önce ilgili mevzuatta belirtilen gerekleri uygulamak bu standardı kullanan kişinin sorumluluğundadır. 2 Atıf yapılan standardlar ve/veya dokümanlar Bu standardda diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir. * işaretli olanlar, bu standardın basıldığı tarihte İngilizce metin olarak yayımlanmış Türk Standardlarıdır. TS No Türkçe adı İngilizce adı TS EN ISO * 8754* TS EN TS EN * TS 1232 EN ISO 3405 TS 1538 TS 2741 EN ISO 2160 TS 2991 TS 2646 EN ISO 7536 TS EN TS EN TS 1522 ISO 3837 Petrol sıvıları Elle numune alma Petrol ürünleri Otomotiv yakıtları Toplam kükürt muhtevası tayini Morötesi floreans yöntemi Petrol ürünleri Kükürt muhtevası tayini Enerji ayırmalı X-ışını floresans metodu Sıvı petrol ürünleri-benzinde hidrokarbon tipleri ve oksijenli bileşiklerin tayini-iki kolonlu gaz kromatografi yöntemi Sıvı petrol ürünleri Kurşunsuz benzin Benzen tayini Gaz kromatografik yöntem Petrol ürünleri Motor benzini ve havacılık yakıtları Mevcut gom muhtevası tayini Hızlı buharlaştırma metodu Petrol ürünleri Atmosfer basıncında damıtma özelliklerinin tayini Sıvı hidrokarbonlarda ve destilasyon kalıntılarında asitlik tayini Petrol ürünleri Bakır korozyonu tayini Bakır şerit metodu Saybolt kromometre yöntemi ile petrol ürünlerinde Saybolt rengi tayini Petrol ürünleri Benzinin oksidasyon kararlılığının tayini İndüksiyon periyodu metodu Sıvı petrol ürünleri Buhar basıncı Bölüm 1: Hava ile doymuş numunenin buhar basıncının (ASVP) tayini Petrol ürünleri Orta damıtma ürünleri Aromatik hidrokarbon türlerinin tayini Kırma indisi dedektörlü yüksek performans sıvı kromatografisi metodu Sıvı petrol ürünlerinde hidrokarbon tiplerinin tayini Floresans belirteç absorsiyon metodu Petroleum liquids Manual sampling total sulfur content of automotive fuels Ultraviolet fluorescence method sulfur content Energy-dispersive-X-ray fluorescence spectrometry Liquid petroleum products - Determination of hydrocarbon types and oxygenates in petrol - Multidimensional gas chromatography method Liquid petroleum products Unleaded petrol Determination of benzene content by gas chromatography Petroleum products Motor gasoline and aviation fuels Determination of existent gum Jet evaporation method distillation characteristics at atmospheric pressure Determination of the acidity of distillation residues and hydrocarbon liquids Petroleum products Corrosiveness to copper Copper strip test Determination of Saybolt color of petroleum products (Saybolt chromometer method) oxidation stability of gasoline Induction period method Liquid petroleum products Vapour pressure Part 1: Determination of air saturated vapour pressure (ASVP) aromatic hydrocarbon types in middle distillates High performance liquid chromatography method with refractive index detection Liquid petroleum products-determination of hydrocabon types-fluorescent indicator adsorption method 1

2 3 Terim ve tarifler 3.1 Yakıt nafta Petrolün damıtılmasıyla veya ağır petrol ürünlerinin katalizör yardımıyla yüksek sıcaklıkta ve/veya hidrojen ortamında daha ince ürünlere dönüştürülmesi ile elde edilen ürün. 4 Sınıflandırma ve özellikler 4.1 Sınıflandırma Sınıflar Nafta bir sınıftır. 4.2 Özellikler Genel özellikler Nafta berrak ve bağdaşık (homojen) olmalı, çözünmemiş su, tortu veya askıda madde ihtiva etmemelidir Diğer fiziksel ve kimyasal özellikler Naftanın diğer fiziksel ve kimyasal özellikleri Çizelge 1 de verilen gereklere uygun olmalıdır. Çizelge 1- Naftanın diğer fiziksel ve kimyasal özellikleri Özellikler En az Gerekler En çok Kükürt, mg/kg Aromatik hidrokarbonlar, %(v/v) - 10 Benzen, % (v/v) - 3 Mevcut gom (çözücü ile yıkanmış), mg/100ml - 1,0 Damıtma (destilasyon) özelliği: Kaynama noktası başlangıcı, o C % 50 sinin damıtıldığı sıcaklık, o C Kaynama noktası sonu, o C Damıtma oranı, %(v/v) 97,0 - Kalıntı oranı, %(v/v) - 1,0 Kalıntı asitliği Nötr Bakır şerit korozyonu, 50 C ta, 3 h - Derece 1 Renk (Saybolt) Oksidasyon kararlılığı, dakika Olefinler, %(v/v) - 2 Eşdeğer kuru buhar basıncı (DVPE), kpa Özellik, muayene ve deney madde numaraları Bu standardda yer alan özellikler ile bunların muayene ve deney madde numaraları Çizelge 2'de verilmiştir. Çizelge 2 - Özellik, muayene ve deney madde numaraları Özellikler Özellik madde No. Muayene ve deney madde No. Ambalâjlama Genel özellikler Kükürt Aromatik hidrokarbonlar Benzen Mevcut gom (çözücü ile

3 yıkanmış) Damıtma özelliği: Kaynama noktası başlangıcı % 50 sinin damıtıldığı sıcaklık Kaynama noktası sonu Damıtma oranı Kalıntı oranı Kalıntı asitliği Bakır şerit korozyonu Renk (Saybolt) Oksidasyon kararlılığı Olefinler Eşdeğer kuru buhar basıncı (DVPE) 5 Numune alma, muayene ve deneyler Numune alma Aynı ambalaj malzemesi, ambalaj büyüklüğü, üretim veya dolum tarihi ve seri/kod numarasına sahip ve bir defada muayeneye sunulan nafta bir parti sayılır. Partiden numune TS EN ISO 3170'e göre alınır. 5.2 Muayeneler Ambalâj muayenesi Ambalâjlı olarak piyasaya arz edilen nafta, ambalâjlama malzemesi ve işaretleme bilgileri açısından muayene edildikten sonra, ambalajın dışı temizlenir, ambalaj ve muhteviyatı uygun kapasitede bir terazi ile ± % 0,2 hassasiyetle tartılır (m 1 ). Ambalajdaki ürün uygun bir kaba boşaltılır. Ambalaj ve kapağı veya tapası gerekirse lif bırakmayan uygun bir bez veya kağıtla iyice silinir ve tamamen kuruması için bir müddet bekletilir. Kurutulan boş ambalaj, kapağı veya tapası ile birlikte ± % 0,2 hassasiyetle tekrar tartılır (m 2 ). Ambalaj İçindeki ürünün hacmi (V), ml cinsinden, aşağıdaki bağıntı kullanılarak hesaplanır: V= m 1-2 m d Burada; m 1 : Ambalaj ve muhteviyatının kütlesi, g; m 2 : Kurutulan boş ambalajın kapağı veya tapasıyla birlikte kütlesi, g; d : Ürünün e göre tayin edilen yoğunluğu, g/ml dir. Not- Net hacmi 1000 ml den büyük olan ambalajlarda, tartımlar kg cinsinden alınabilir ve yukarıdaki bağıntıya göre hacim değeri litre (L) olarak hesaplanır. Sonucun Madde 7 ye uygun olup olmadığına bakılır Genel özellik muayenesi Nafta numunesi gözle muayene edilir ve sonucun Madde e uygun olup olmadığına bakılır. 5.3 Deneyler Kükürt tayini Tayin, kükürt içeriği 300 mg/kg ı geçmeyen ürünler için ya göre, kükürt içeriği 300 mg/kg dan fazla olan ürünler için ise 8754 e göre yapılır ve sonucun Madde ye uygun olup olmadığına bakılır. 3

4 5.3.2 Aromatik hidrokarbonlar tayini Tayin, TS EN ya göre yapılır ve sonucun Madde ye uygun olup olmadığına bakılır Benzen tayini Tayin, TS EN ye göre yapılır ve sonucun Madde ye uygun olup olmadığına bakılır Mevcut gom (çözücü ile yıkanmış) tayini Tayin, 6246 ya göre yapılır ve sonucun Madde ye uygun olup olmadığına bakılır Damıtma özelliği tayini Tayin, TS 1232 ISO 3405 ye göre yapılır ve sonucun Madde ye uygun olup olmadığına bakılır Kalıntı asitliği tayini Tayin, TS 1538 e göre yapılır ve sonucun Madde ye uygun olup olmadığına bakılır Bakır şerit korozyonu tayini Tayin, TS 2741 EN ISO 2160 a göre yapılır ve sonucun Madde ye uygun olup olmadığına bakılır Renk (Saybolt) tayini Tayin, TS 2991 e göre yapılır ve sonucun Madde ye uygun olup olmadığına bakılır Oksitlenme kararlılığı tayini Tayin, TS 2646 EN ISO 7536 e göre yapılır ve sonucun Madde ye uygun olup olmadığına bakılır Olefinler tayini Tayin, TS 1522 ISO 3837 ye veya TS EN ye göre yapılır ve sonucun Madde ye uygun olup olmadığına bakılır. Not- Anlaşmazlık halinde, referans metot olarak TS EN kullanılır Eşdeğer kuru buhar basıncı (DVPE) tayini Tayin, TS EN e göre yapılır ve sonucun Madde ye uygun olup olmadığına bakılır. 5.4 Değerlendirme Nafta numunesi Madde 5.2'de ve Madde 5.3'te verilen muayene ve deneylere tâbi tutulduğunda Madde 4.2 de verilen özellikleri sağlıyorsa, partinin standarda uygun olduğu kabul edilir. 6 Muayene ve deney raporu Muayene ve deney raporunda en az aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır: - Muayene ve deneyin yapıldığı yerin ve laboratuvarın adı, - Muayene ve deneyi yapanın ve/veya raporu imzalayan yetkililerin adları görev ve meslekleri, - Muayene ve deney tarihi, - Numunenin tanıtılması, - Muayene ve deneylerde uygulanan standardların numaraları, - Sonuçların gösterilmesi, - Muayene ve deney sonuçlarını değiştirebilecek faktörlerin mahzurlarını gidermek üzere alınan tedbirler, - Uygulanan muayene ve deney metotlarında belirtilmeyen veya mecburi görülmeyen, fakat muayene ve deneyde yer almış olan işlemler, - Numunenin standarda uygun olup olmadığı, - Rapor tarih ve numarası. 7 Piyasaya arz 7.1 Ambalâjlama Nafta, dökme olarak veya naftayı etkilemeyen ve naftadan etkilenmeyen ambalâjlar içerisinde piyasaya arz edilir. Tercih edilen ambalaj büyüklükleri - % 0,2 toleransla 1 L, 5 L, 10 L ve 20 L dir. 4

5 7.2 İşaretleme Ambalâjlı olarak piyasaya arz edilen naftanın ambalâjları üzerinde, dökme olarak piyasaya arz edilen naftanın ise sevk irsaliyesinde en az aşağıdaki bilgiler yer almalıdır: - Ürünün adı, - Firmanın ticari ünvanı, kısa adı ve adresi, varsa tescilli markası, - Ürünün net miktarı (en az L olarak), - Bu standardın işaret ve numarası (TS şeklinde), - Parti, seri veya kod numarasından en az birisi, - Üretim ve/veya dolum tarihi, - Ürün katkı maddesi ihtiva ediyorsa, katkının tipi ve derişimi hakkında bilgi. Not - Bu bilgiler gerektiğinde, Türkçe nin yanı sıra yabancı dilde de yazılabilir. 8 Çeşitli hükümler İmalatçı veya satıcı bu standarda uygun olarak imal edildiğini beyan ettiği nafta için istendiğinde standarda uygunluk beyannamesi vermek veya göstermek mecburiyetindedir. Bu beyannamede satış konusu naftanın; -Madde 4 deki özelliklerde olduğunun, -Madde 5 deki muayene ve deneylerin yapılmış ve uygun sonuç alınmış bulunduğunun belirtilmesi gerekir. Yararlanılan kaynaklar 1- CAN/CGSB 3-27: