Ezgi CEVHER 1 İŞ DOYUMUNU ETKİLEYEN FAKTÖRLER: BUTİK OTEL ÇALIŞANLARI ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Transkript

1 Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 3, Sayı: 17, Eylül2015, s Ezgi CEVHER 1 İŞ DOYUMUNU ETKİLEYEN FAKTÖRLER: BUTİK OTEL ÇALIŞANLARI ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA Özet Butik otel çalışanları üzerine gerçekleştirilen bu çalışmada otel çalışanlarının iş doyumunu etkileyen faktörlerin belirlenmesi amaçlanmıştır. Ayrıca otel işletmeleri çalışanlarının demografik özelliklerine göre iş doyumu düzeylerinin farklılaşıp farklılaşmadığını saptamak amacıyla analizler yapılmıştır. Alan araştırmasında anket tekniği kullanılmış, veriler iş doyum ölçeği ile toplanmıştır. Yapılan analizler sonucunda, butik otel çalışanlarının iş doyumunu etkileyen önemli faktörlerin iş arkadaşları, yöneticinin tutumu, hak ve ödenekler, terfi ve ücret olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca çalışanların bazı demografik özellikleri ile iş doyum düzeyleri arasında farklılıklar olduğu ortaya çıkmıştır. Katılımcıların cinsiyetleri ile otelde çalışma süreleri ve terfi arasında ayrıca yönetici tutumu ve katılımcıların eğitim düzeyleri arasında anlamlı bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: İş Doyumu, İş Doyum Ölçeği, Butik Otel, Faktör Analizi FACTORS INFLUENCING JOB SATISFACTION: A RESEARCH ON A BOUTIQUE HOTEL EMPLOYEES Abstract The purpose of this study is to investigate the factors affecting job satisfaction of employees in a boutique hotel. In addition, in this study some analyses has made to determine whether the employees job satisfaction levels differ according to demographic characteristics. As a research method survey method is used and the data is collected by a standardized job satisfaction scale. The findings has indicated that "colleagues, attitude of the manager, rights, wages, promotion and the salaries" are significant factors in job satisfaction of employees in a boutique hotel. Furthermore the research has shown that the hotel employees job satisfaction based their certain demographic characteristics. The gender of the participants, the hotel in working hours and " promotion " also include "executive position " and it was determined that there was a significant correlation between education level of the participants. 1 Yrd. Doç. Dr., Süleyman Demirel Üniversitesi, Yönetim ve Organizasyon ABD., ezgicevher@sdu.edu.tr

2 153 İş Doyumunu Etkileyen Faktörler: Butik Otel Çalışanları Üzerine Bir Araştırma Key Words: Job Satisfaction, Job Satisfaction Scale, Boutique Hotel, Factor Analysis GİRİŞ İşletmelerin rasyonel sonuçlar elde edebilmesi, başta yönetim kademesi olmak üzere pek çok alanda özellikle insan kaynakları alanında etkin ve verimli olabilmelerine bağlıdır. En basit haliyle iş ve kişi uyumu veya iş görenin işe olan tutumu olarak ifade edilebilecek iş doyumunun çalışanlar açısından sağlanması bu verimliliğe katkı sağlayacaktır. Bu noktada işletmelerin iş ortamında çalışan iş görenlerine sunduğu örgütsel olanakların ve çalışanlara bağlı kişisel faktörlerin önemi büyüktür. İşletmeler bir yandan amaçları olan nitelik ve niceliği artırmaya çalışırken diğer yandan çalışanların iş doyum düzeylerini artırmayı başarabilmelidir (Başaran, 2000).Bu süreçte iş ortamına bağlı çalışanın iş doyumu örgütün çalışana sağladığı faktörlerin bileşkelerine karşı çalışanın tutumu olarak ortaya çıkar. İş doyumunu etkileyen kişisel faktörler olduğu gibi örgütsel faktörler de çalışanın doyumunu etkilemektedir (Akıncı, 2002).Bu faktörler genel olarak, çalışma ortamı, ücret, yükselme, ödüllendirme, yöneticinin davranışları, örgüt içi iletişim, iş arkadaşları, çalışanların demografik özellikleri, kişilik özellikleri vb. şeklinde sıralanabilir. Çalışanların iş doyumları üzerine yapılan pek çok araştırma dikkate alınarak hazırlanan bu çalışmada ise butik otel işletmelerinde çalışanların iş doyumunu etkileyen faktörlerin belirlenmesi amaçlamıştır. Ayrıca küçük otel işletmelerinde çalışanların iş doyumunu etkileyen faktörlerin belirlenmesiyle hem literatüre hem de bu işletmelerin yöneticilerine katkıda bulunmak hedeflenmiştir. Yöntem olarak anket tekniği kullanılmış, elde edilen veriler SPSS 15.0 paket programında analiz edilmiştir. Çalışanların iş doyumunu etkileyen faktörler ile demografik değişkenler arasında ilişki kurulmuş, bu sonuçlar literatür destekli yorumlanmıştır. 1. İş Doyumu ve İş Doyumunu Etkileyen Faktörler Yönetim alanında özellikle 1930 lu yıllardan sonra iş yaşamında çalışanlar daha iyi anlaşılmaya başlanmış, çalışanların motivasyonu, verimlilikleri, çalışanların performansları ve çalışan memnuniyeti gibi konular araştırmacıların ilgi odağı haline gelmiştir. İşletmelerin amaçlarına ulaşabilmesi için istekli ve gayret gösteren çalışanlar (Robbins ve DeCenzo, 2005: 325) örgütsel başarının önemli bir unsuru haline gelmiştir. İş doyumu, kavramsal olarak çalışanların istek, beklenti ve ihtiyaçlarının karşılanması olarak karşımıza çıkmaktadır( Fisher, 2003). Oshagbemi (2000: 88) iş doyumunu, kişinin işine yönelik arzuladığı ve hak ettiğini düşündüğü çıktılar ile gerçek çıktılarını kıyaslamasıyla ortaya çıkan sonuçlara gösterdiği duygusal tepki olarak tanımlamıştır. Kavram genel anlamda literatürde; kişinin işinden duyduğu hoşnutluk veya işine karşı beslediği olumlu duygular olarak da ifade edilmiştir (Locke, 1976; Davis, 198). İş doyumu, bir çalışanın, genel olarak işine bakışıdır(robbins, 1991, s. 130). Tüm örgütlerde çalışanların davranışlarını etkileyen en önemli faktörlerden birisi olan iş doyumu (tatmini), çalışanların işlerinin çeşitli yönlerine karşı beslemiş oldukları tutumların toplamı kapsamında değerlendirilmektedir (Eren, 1998, s. 178). İş doyumu yönetim araştırmalarında performans ile ilişkili olarak ele alınmış, iş tatmini ve performans arasındaki ilişki incelenmiştir ( Petty ve ark, 198 aktaran ; Fisher, 2003). Çalışanların çalışmalarını daha verimli şekilde gerçekleştirmeleriyle doğrudan bağlantılı olan bu kavramın temelinde, performans, ödül, iş tanımları, tasarımları ve liderlik de yer almaktadır. (

3 Ezgi Cevher 15 Shipton ve diğ., 2006 ) İş doyumu ve performans arasındaki ilişki işletmecilik alanında ve özellikle örgütsel davranış alanında şimdiye kadar en önemli değişkenler olarak ele alınmıştır. ( Spagnoli ve diğ., 2012 ) Bunun dışında aslında çalışanların iş doyumu, yaşam ve yaşama tutum ile de ifade edilebilmekte, bahsedilen bu tutum hizmetin kalitesini de etkileyebilmektedir. (Schneider and Bowen, 1985). Çalışanların istek ve ihtiyaçlarının karşılanmasında ve iş doyumunun sağlanmasında işletmelerin sundukları olanaklar önemli bir role sahiptir. İş ortamına bağlı çalışan doyumu örgütün çalışana sağladığı faktörlerin bileşkelerine karşı çalışanın tutumudur. İş doyumunu etkileyen kişisel faktörlerde olduğu gibi örgütsel faktörler de çalışanın doyumunu etkilemektedir (Akıncı, 2002). Çalışanların özelliklerine göre iş doyumuna etki eden faktörler farklılaşmaktadır. (Öztürk ve Alkış, 2011: 39). İş doyumunu etkileyen faktörler ise şimdiye kadar farklı araştırmalarda değişik şekillerde ele alınmıştır. Erdoğan (1996: ) iş doyumunu yaratan faktörleri kişiye ve işe bağlı olan faktörler şeklinde iki grup altında toplamıştır. Bunlardan iş görenin kişiliği, iş deneyimi, sosyal yaşamını kişiye bağlı faktörler şeklinde açıklarken; işin görünümü ve zorluk derecesi, işin içsel özellikleri, ücret, ilerleme olanağı, ödüllendirme, işletmedeki beşeri ilişkiler, işletmenin sosyal görünümü, çalışma koşulları ve iş güvenliği işe bağlı olan faktörler olarak ifade etmiştir. Köroğlu (2011:259) iş doyumunu etkileyen bireysel faktörleri demografik özelliklerinden yaş, cinsiyet, eğitim düzeyi, çalışma süresi, medeni durumu şeklinde sıralamıştır. Örücü ve arkadaşlarının (2006:2) yaptığı çalışmada ise çalışanın aldığı ücretten doyumsuzluk yaşamasına rağmen, örgütsel diğer faktörlerle ilgili iş doyumuna sahip olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Literatürde iş doyumuna etki eden faktörlere ilişkin farklı değerlendirmeler ortaya çıkmakta ancak yapılan en yaygın sınıflandırmanın bireysel ve örgütsel faktörler olduğu anlaşılmaktadır. (Akıncı, 2002: Erdoğan, 1996: ; Sevimli ve İşcan, 2005: 56). Bunun dışında turizm sektöründe faaliyet gösteren otel işletmelerinde çalışanlara yönelik yapılan iş doyumu araştırmaları ise 1980 li yıllarda önem kazanmaya başlamıştır. (Davras ve Gülmez, 2013:169) Otel işletmelerine yönelik iş doyum çalışmalarından Davras ve Gülmez in araştırmasında (2013:173) Kemer, Lara, Side ve Alanya bölgelerinde otel çalışanlarının iş memnuniyetini etkileyen 8 faktörden en önemli üçü yönetim tarzı, iş arkadaşları, iletişim çıkmıştır. Kaya (2007) Doğu Akdeniz de faaliyet gösteren otellerde çalışanlar üzerinde yaptığı araştırmada çalışanların iş doyumunu etkileyen faktörleri iletişim, terfi, yöneticiler, ücret, ek imkanlar ve işin doğası ve yönetim şeklinde tespit etmiştir. Toker (2007) İzmir de ki 5 yıldızlı otel çalışanları üzerinde yaptığı iş doyumu araştırmasında çalışanların iş tatmin düzeylerinin eğitim durumları bakımından farklılık gösterdiğini saptamıştır. Yine demografik değişkenlerden yaş iş doyumu ile ilgili önemli bir faktördür. Yapılan araştırmalar yaş ilerledikçe iş doyumunun da arttığını ortaya koymuştur. (Toker,2007) Çalışanların iş doyumuna etki eden faktörler bugüne dek araştırılmış ve farklı sonuçlar elde edilmiştir. Ancak genel olarak söylenebilecek bir şey var ise çalışanların iş doyumunun çalışma koşulları, ücret, terfi, iş arkadaşları, yöneticiler ve yönetim gibi faktörlere bağlı olduğudur. (Lam ve arkadaşları 2001; Akıncı 2002; Kaya 2007; Davras ve Gülmez, 2013).Tüm bu araştırmalar dikkate alındığında işletmelerde çalışanların iş doyumunun farklı kriterlere bağlı olarak sağlandığı, bu kriterlerin sağlanmasıyla da tatmin olmuş çalışanın örgüt içerisinde daha iyi hizmet verebileceği söylenebilir. Bu bakımdan sadece otel işletmelerinde değil tüm işletmeler tarafından çalışanların memnuniyetinin ön planda tutulması temel hedefler arasında olmalıdır.

4 155 İş Doyumunu Etkileyen Faktörler: Butik Otel Çalışanları Üzerine Bir Araştırma Bu araştırmada, Antalya nın Kaş ilçesinde yer alan butik otellerde çalışanların iş doyumunu etkileyen faktörler belirlenmeye çalışılmıştır. Ayrıca çalışanların bölgesel bazda memnuniyet düzeyleri karşılaştırılarak, mevcut duruma ilişkin gerek işletmelere gerekse ilgili literatüre katkıda bulunulması hedeflenmiştir. Çalışanların iş tatminini ölçmek için en fazla tercih edilen model Minnesota İş Tatmin Ölçeği kullanılmış, bu ölçek Davras ve Gülmez in (2013) yaptığı çalışmada yer alan sorularla geliştirilmiştir. Ölçekte, temel olarak iş koşulları ile iş tatmini ilişkilendirilmektedir (Kantarcı, 1997: 21). Kültür ve Turizm Bakanlığının Turizm Tesislerinin Belgelendirilmesine ve Niteliklerine İlişkin Yönetmeliği nde (Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2015) butik oteller; yapısal özelliği, mimari tasarımı, dekorasyon ve kullanılan malzemesi yönünden özgünlük arz eden, işletme ve servis yönünden üstün standart ve yüksek kalite içeren, deneyimli veya konusunda eğitimli personeli ile kişiye özel hizmet veren en az on odalı oteller olarak tanımlanmıştır. Butik otel kavramı dünyada giderek yayılan turizm işletmeciliği uygulamalarındandır. Bu otel tiplerinin yaygınlaşmasının ardında, müşterinin şıklık ve konforu bir arada bulabilmesi, yüksek kalitede kişiye özel hizmet sunularak müşterilerin kendilerini evinde hissetmelerinin sağlanmaya çalışılması ve az sayıda oda kapasitesine sahip olmasına rağmen üst gelir gruplarından turistleri çekebilmesinin bir sonucu olarak yüksek gelir elde edilebilmesi gibi sebepler yatmaktadır (TUROB, 2006). Bu çalışmanın, Antalya bölgesinde bulunan önemli turizm bölgesi olan Kaş ı kapsaması, otel işletmesi çalışanlarına yönelik geliştirilen bir ölçekle yapılması, işletme yöneticilerine çalışanlarının iş doyumları hakkında fikir verecektir. Diğer taraftan geliştirilen ölçeğin yeni çalışmalarda değişik turizm merkezlerinde uygulanmasıyla güvenilirliği ve geçerliliği test edilebilir. 2. Butik Otel Çalışanlarının İş Doyumunu Belirlemeye Yönelik Araştırma 2.1. Araştırmanın Amacı ve Önemi Yapılan araştırmalar bir işletmede çalışanların iş doyumunu etkileyen pek çok faktörün bulunduğunu göstermiştir. Çalışan bireylerin iş yerindeki beklentileri, ihtiyaçları, amaçları, kişilik özellikleri, yönetici tavrı vb. özellikler çeşitlilik göstermekte ve bu unsurlar çalışanların iş memnuniyeti üzerinde etkili olmaktadır. Bunun yanında ücret, terfi, yöneticiler, diğer çalışanlar gibi birçok faktör iş doyumunu etkilemektedir. Bu doğrultuda çalışmadaki amaç, Antalya Kaş ilçesinde yaygın olarak faaliyet gösteren butik otel çalışanlarının iş doyumunda etkili olan faktörleri tespit etmek, çalışanların cinsiyetleri, yaşları, eğitimleri, otelde çalışma süreleri, sektörde çalışma süreleri ile iş doyumları arasında bir ilişki kurmaktır. Ayrıca işletme yöneticilerine çalışanlarının iş doyum düzeyleri konusunda fikir vermek; literatüre, küçük otel işletmelerinde çalışanların iş doyumları hakkında katkı sağlamak hedeflenmiştir Araştırmanın Yöntemi ve Örneklem Butik otel çalışanlarının iş doyumunu etkileyen faktörleri ölçen bu araştırmanın evrenini Antalya Kaş bölgesinde faaliyet gösteren butik oteller ve bu otellerde çalışan bireyler oluşturmaktadır yılı itibariyle Kaş ilçesinde yer alan ortalama butik otel sayısı 80 dir. Çalışmanın evrenini yaklaşık olarak bu 7 otelde çalışan ortalama 700 kişi oluşturmaktadır. Buradan hareketle 700 kişilik bir evrenden %5 hata payı ile, güvenilirlik düzeyi %95 alındığında 110 kişilik bir örneklem yeterli sayılmıştır. Bu doğrultuda araştırmanın örneklemini Kaş bölgesinde faaliyet gösteren otellerde çalışan 110 kişi oluşturmaktadır. Araştırmada yöntem olarak anket tekniği kullanılmıştır. Verilerin toplanmasında anket formları kullanılmış, anket formu oluşturulurken iş doyumuna yönelik anket ölçekleri araştırılmıştır. Ölçek olarak Minnesota iş doyum ölçeği temel alınmış, Davras ve Gülmez in (Davras ve Gülmez, 2013:17)

5 Ezgi Cevher 156 Otel İşletmelerinde Çalışan Memnuniyetine Etki Eden Faktörler isimli çalışmasındaki ölçek te yer alan sorularla desteklenmiştir. Bu iki ölçek kullanılması ve uyumlu olan soruların ankete eklenmesiyle oluşturulan değişkenler 37 maddeden oluşmuştur. İstatistik paket programında 37 değişkenin yer aldığı anket verilerine güvenilirlik analizi uygulanmış ve analiz sonucunda ölçeğin güvenilirliği α = 0,727 bulunmuştur. Bulunan bu değer kabul edilebilir sınırlar içerisinde olduğundan anket güvenilir ve geçerlidir sonucuna ulaşılmıştır. Araştırmada, demografik bilgilere yönelik sorular, cevap seçenekleri ve katılımcıların özelliklerinden gelen sınırlılıklar dikkate alınarak düzenlenmiştir. İş doyumuna yönelik sorularda 5 li likert ölçeği kullanılmıştır. Uygulanan anket formu 2 bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde katılımcıların demografik özelliklerine yönelik sorular ve çalışma deneyimleri, ikinci bölümde ise likert ölçeğine göre sorular yer almıştır. Anketler, 2015 ylının Temmuz ayı içerisinde butik otel çalışanlarına elden ulaştırılmış, çalışanların anketi doldurması ve geri dönüşümü sağlanmıştır. Anket tekniğinin seçilmesinin sebebi, geniş bir gruptan çok miktarda veriyi kısa zamanda kolayca elde etme imkânının olmasıdır. Anket formları aracılığıyla elde edilen veriler SPSS 15.0 programı kullanılarak bilgisayar ortamına aktarılmış ve verilerin analizinde bu programdan yararlanılmıştır. Analizde, demografik değişkenler ve çalışma hayatına ilişkin soruların tanımlanmasında frekans ve yüzde hesaplamaları yapılmıştır. Diğer maddelerin yer aldığı 5 li likertli sorulara iş doyumunu etkileyen faktörleri belirlemek amacıyla Faktör Analizi uygulanmıştır. Elde edilen bulgulardan çalışanların iş doyumunu ölçmek adına çeşitli faktörler dikkate alınarak gruplandırılmıştır. Faktör analizi uygulanırken amaç, çalışanların iş doyumunu etkileyen faktörleri tespit etmektir. Sorulardan bazıları faktör analizi yapmaya uygun olacak şekilde seçilmiştir. Verilerin faktör analizine uygun olup olmadığı KMO ve Barlett s testi sonucunda oranın 0,75 çıkması ile faktör analizi uygulanmıştır. Bu oran faktör analizi için örneklemin yeterliliğini belirtmektedir. Ankette çalışanların iş doyumunu ölçmek için, demografik soruların ve iş deneyimi sorularının dışında kullanılan 32 soru, faktör analizine dahil edilmiş, 7 sorunun faktör yüklerinin düşük olması sebebiyle bu sorular elenmiştir. Özdeğeri 1 in üstünde olan ve varyans açıklama oranı % 25, 951 olan 5 faktör seçilmiş bu faktörlerin ortalama güvenilirlikleri hesaplanmıştır. Sonrasında ise faktörler ile demografik değişkenler ve çalışanların iş deneyimi arasında bir ilişki olup olmadığı Mann Whitney U ve Kruskall Wallis aracılığıyla test edilmiştir. Değişkenlerin tamamı normal dağılıma uymadığından bu iki analiz kullanılmıştır. Sorular gruplandırılırken çalışanların iş doyumunu etkileyen unsurlar toplamda 5 başlıkta sıralanmıştır. Bu başlıklar: Hak ve Ödenekler, İş Arkadaşları, Terfi, Yöneticinin Tutumu, Ücret şeklinde isimlendirilmiştir. Bu kapsamda araştırmada elde edilen faktörler ile değişkenler ve iş doyumu arasında bir ilişki olup olmadığı test edilmiştir: 2.3. Bulgular Elde edilen bulgular sonucunda çalışanların demografik bilgilerine ilişkin bulgular aşağıdaki gibidir:

6 157 İş Doyumunu Etkileyen Faktörler: Butik Otel Çalışanları Üzerine Bir Araştırma Tablo 1. Çalışanların Demografik Bilgilerine İlişkin Bulgular Tablolar Gruplar Frekans(n) Yüzde (%) Kadın 3 39,1 Cinsiyet Erkek 67 60,9 Toplam nin altı 25 22, Yaş Arası 2 38,2 Yaş Aralıkları Yaş Arası 29 26, 0-9 Yaş Arası 11 10,0 50 Yaş ve Üzeri 3 2,7 Toplam Eğitim Düzeyleri İlkokul 2 21,8 Ortaöğretim 9,5 Ön Lisans 22 20,0 Lisans 15 13,6 Lisans Üstü 0 0 Toplam Tablo 1 de görüleceği üzere katılımcıların % 39,1 ü bayanlardan, % 60,9 u erkeklerden oluşmaktadır. Dolayısıyla araştırmaya dahil edilen butik otel işletmelerinde çalışanların büyük bir çoğunluğunu erkekler oluşturmaktadır. Katılımcılar yaşlarına göre % 22,7 si 20 nin altı ; %38,2 si Yaş Arası ; % 26, ü Yaş Arası ; % 10 u 0-9 Yaş Arası ; % 2,7 si 50 Yaş ve Üzeri şeklinde sıralanmaktadır. Buna göre araştırmaya dahil edilen butik otel çalışanlarının ortalama yaş aralığı Yaş şeklinde tespit edilmiştir. Çalışanlar eğitim düzeylerine göre incelendiğinde; çalışanların % 21,8 inin ilkokul, %,5 inin ortaöğretim; % 20,0 ının ön lisans, % 13,6 sının lisans mezunu olduğu görülmüştür. Buna göre çalışanların neredeyse yarısı ortaokul veya lise mezunudur. Tablo 2. Çalışanların İş Deneyimlerine İlişkin Bulgular Tablolar Gruplar Frekans(n) Yüzde (%) 1 yıldan az 1 37,3 1-3 yıl 31 28,2 Otelde Çalışma Süresi -6 yıl 26 23,6 7-9 yıl 8 7,3 10 yıldan fazla 3,6 Toplam yıldan az 32 29,1 1-5 yıl 39 35,5 Sektörde Çalışma 6-10 yıl 2 21,8 Süresi yıl 7 6, 16 yıldan fazla 8 7,3 Toplam Tablo 2 incelendiğinde, araştırmaya dahil edilen çalışanların % 37,3 ünün 1 yıldan az; % 28,2 sinin 1-3 yıl arasında; % 23,6 sının -6 yıl arasında; % 7,3 ünün 7-9 yıl arasında; % 3,6 sının ise 10 yıldan fazla otellerinde çalıştıkları tespit edilmiştir. Çalışanlara yöneltilen turizm sektöründe çalışma süreleri ise en fazla % 35,5 oranında 1-5 yıl aralığında çıkmıştır. 1 yıldan az çalışanların oranı % 29,1; 6-10 yıl arası çalışanların oranı % 21,8; yıl çalışanların oranı % 6, ; 16 yıldan fazla çalışanların oranı ise % 7,3 şeklinde çıkmıştır. İş doyumunu etkileyen faktörlerin her birinin ortalamaları, güvenilirlikleri, özdeğerleri ve varyans açıklama oranları alınmış, bu değerler en yüksekten düşük olana şeklinde çalışanların iş doyumunu etkileyen faktörler şeklinde gösterilmiştir.

7 Ezgi Cevher 158 Tablo 3.Faktör Yükleri, Güvenilirlikleri, Özdeğerler ve Varyans Açıklama Düzeyleri BOYUTLAR Ortalama Varyans Açıklama Özdeğer Güvenilirlik Oranı(%) Faktör 1: Hak ve Ödenekler 3, ,951 6,77,77 Faktör 2: İş Arkadaşları 3,9985 9,808 2,550,798 Faktör 3:Terfi 3,1136 8,179 2,127,781 Faktör :Yöneticinin Tutumu 3,8682 7,51 1,95,755 Faktör 5:Ücret 2,8853 6,19 1,610,801 Tablo 3 incelendiğinde birinci faktör toplam varyansın % 25,951 ini açıklamakta olup Hak ve Ödenekler olarak; ikinci faktör toplam varyansın % 9,808 ini açıklamakta olup İş Arkadaşları olarak ; üçüncü faktör toplam varyansın % 8,179 unu açıklamakta olup Terfi olarak; dördüncü faktör toplam varyansın 7,51 ünü açıklamakta olup Yöneticinin Tutumu olarak; beşinci faktör de toplam varyansın % 6,19 ünü açıklamakta olup Ücret olarak isimlendirilmiştir. Faktör ortalamaları dikkate alındığında ise otel çalışanlarının iş doyumunu etkileyen en önemli faktörün iş arkadaşları olduğunu söyleyebiliriz. Bunun dışında ikinci önemli faktör yöneticinin tutumu, üçüncü faktör hak ve ödenekler ; dördüncü faktör terfi ; beşinci faktör de ücret tir. Faktör analizinde önce tüm sorular analize tabi tutulmuş ancak ortak yükler (Communulaties) tablosuna göre (Tablo ) her bir değişkenin faktör analizine katkısı göz önünde bulundurularak sorularda sınırlamaya gidilmiştir. Bu işlem birkaç kez tekrarlanmış, 32 sorudan toplamda 25 sorunun faktör yükleri tespit edilmiştir. Buna göre katılımcıların doyumunu etkileyen faktörler ve faktör yükleri aşağıdaki gibidir: Tablo. İş Doyumunu Etkileyen Faktörler ve Faktör Yükleri SORULAR BOYUTLAR FAKTÖ R YÜKÜ Faktör 1 : Hak ve Ödenekler S31 İşyerinde aldığımız hak ve ödenekler adildir.,888 S37 Personele çıkan yemekler sağlıklı ve lezzetlidir.,765 S6 Yaptığım iş karşılığında adil bir ücret aldığımı düşünüyorum.,690 S9 Ücretimdeki artışlardan memnunum.,673 S35 İş yerimde personele mesleki/profesyonel eğitimler verilmektedir.,567 S26 Çalışma koşulları genel olarak iyidir.,516 S15 Birlikte çalıştığım insanların yetersiz olmasından dolayı işimde daha çok çalışmak zorundayım. -,82 S3 İşyerimde verilen hak ve ödenekler diğer pek çok işletmeden daha iyidir.,71 Faktör 2: İş Arkadaşları S12 İş arkadaşlarımla yardımlaşma düzeyimiz gayet iyidir. -,85 S11 İşyerimdeki iletişimin iyi olduğunu düşünüyorum. -,82 S10 Birlikte çalıştığım insanları seviyorum. -,783 S13 İş arkadaşlarım bana karşı saygılı davranır. -,588 Faktör 3 : Terfi S28 Yükselmek için yeterli şansa sahip olduğumu düşünüyorum.,82 S27 Bu işyerindeki insanlar diğer işyerlerindeki insanlar kadar hızlı yükselmektedirler.,72 S30 Çalıştığım bu otelde terfi alacağıma inanıyorum.,707 S29 İşini iyi yapana adil bir şekilde yükselme şansı veriliyor.,699 S23 İşyerimde yaptığım işten zevk alıyorum.,13 Faktör : Yöneticinin Tutumu S17 Yöneticim iş konusunda bana güvenir.,662

8 159 İş Doyumunu Etkileyen Faktörler: Butik Otel Çalışanları Üzerine Bir Araştırma S18 Yöneticim kişiliğime karşı saygılı davranır.,658 S19 Yöneticim işle ilgili fikirlerime değer verir.,589 S20 Yöneticim karşılaştığım işle ilgili sorunlarda bana yardımcı olur.,588 S21 İşimi iyi yaptığım zaman takdir edilmekteyim.,569 S2 Yaptığım işten gurur duyuyorum.,12 Faktör 5 Ücret S7 İşyerimde ücret artışları az oluyor.,886 S8 Bana verdikleri ücreti düşündüğümde takdir görmediğimi hissediyorum.,81 Elde edilen faktörlerin altında yer alan değişkenlerin geçerli ve güvenli bir biçimde belirlenmesinden sonra araştırmanın faktörleri ve demografik değişkenlerle ilgili ilişkiler test edilmiştir. Bu aşamada değişkenlerden elde edilen her bir faktöre, soruların dağılımı normal olmadığından Mann Whitney U ve Kruskall Wallis uygulanmış, elde edilen sonuçlar tablolaştırılmış ve yorumlanmıştır. Tablo 5. Otel Çalışanlarının Hak ve Ödenekler Faktöründen Aldıkları Puanların Cinsiyete Göre Farklılığını Gösteren Mann Whitney U Tablosu Cinsiyet N Sıra Ortalaması Sıra Toplamı U Değeri p Bayan 3 55,99 207,50 Erkek 67 55, ,50 U= 119,500 p=,898 Toplam 9 Tablo 6. Otel Çalışanlarının Hak ve Ödenekler Faktöründen Aldıkları Puanların Eğitim Durumu, Yaşları, Otelde Çalışma Süreleri ve Sektörde Çalışma Sürelerine Göre Farklılığını Gösteren Kruskal-Wallis Tablosu DEĞİŞKENLER N Sıra Sd TEST DEĞERLERİ Ortalaması Eğitim Durumu İlkokul 2 52,2 Ortaöğrenim 9 57,76 Önlisans 22 53,98 Lisans 15 55,30 Yaş Aralıkları 20 nin altı 25 6, Yaş Arası 2 6, Yaş Arası 29 61, Yaş Arası 11 50,32 50 Yaş ve Üzeri 3 75,83 Otelde Çalışma Süresi 1 yıldan az 1 59, 1-3 yıl 31 8,08-6 yıl 26 58,5 7-9 yıl 8 53,50 10 yıldan fazla 56,88 Sektörde Çalışma Süresi 1 yıldan az 32 53,7 1-5 yıl 39 56, yıl 2 56, yıl 7 57,79 16 yıldan fazla 8 52,9 3 X 2 =,521 p=,91 X 2 =8,187 p=,085 X 2 =2,58 p=,630 X 2 =,301 p=,990

9 Ezgi Cevher 160 Tablo 5 ve 6 incelendiğinde demografik değişkenlerin hak ve ödenekler faktöründen aldıkları değerler görülmektedir. Buna göre demografik değişkenlerden cinsiyet, eğitim durumu, yaş aralıkları, otelde çalışma süresi ve sektörde çalışma süresi ve hak ve ödenekler faktörü arasında anlamlı bir ilişki kurulamamıştır (p=, 898; p=, 91; p=,085; p=,630; p=,990 >0,05). Tablo 7. Otel Çalışanlarının İş Arkadaşları Faktöründen Aldıkları Puanların Cinsiyete Göre Farklılığını Gösteren Mann Whitney U Tablosu Cinsiyet N Sıra Ortalaması Sıra Toplamı U Değeri p Bayan 3 55,6 2392,50 Erkek 67 55,1 3712,50 U= 13,500 p=,970 Toplam 9 Tablo 8. Otel Çalışanlarının İş Arkadaşları Faktöründen Aldıkları Puanların Eğitim Durumu, Yaşları, Otelde Çalışma Süreleri ve Sektörde Çalışma Sürelerine Göre Farklılığını Gösteren Kruskal-Wallis Tablosu DEĞİŞKENLER N Sıra Sd TEST DEĞERLERİ Ortalaması Eğitim Durumu İlkokul 2 58,81 Ortaöğrenim 9 50,16 Önlisans 22 56,39 Lisans 15 66,33 Yaş Aralıkları 20 nin altı 25 9, Yaş Arası 2 59, Yaş Arası 29 53,7 0-9 Yaş Arası 11 62,23 50 Yaş ve Üzeri 3 53,67 Otelde Çalışma Süresi 1 yıldan az 1 51, yıl 31 50,9-6 yıl 26 65, yıl 8 61,50 10 yıldan fazla 55,25 Sektörde Çalışma Süresi 1 yıldan az 32 51, yıl 39 52, yıl 2 67, yıl 7 55,6 16 yıldan fazla 8 50,69 3 X 2 =,3,5 p=,328 X 2 =2,137 p=,711 X 2 =,27 p=,351 X 2 =,623 p=,328 Tablo 7 ve 8 incelendiğinde demografik değişkenlerin iş arkadaşları faktöründen aldıkları değerler görülmektedir. Buna göre demografik değişkenlerden cinsiyet, eğitim durumu, yaş aralıkları, otelde çalışma süresi, sektörde çalışma süresi ve iş arkadaşları faktörü arasında bir ilişki kurulamamıştır (p=, 970; p=, 328; p=,711; p=,351; p=,328 >0,05). Tablo 9. Otel Çalışanlarının Terfi Faktöründen Aldıkları Puanların Cinsiyete Göre Farklılığını Gösteren Mann Whitney U Tablosu Cinsiyet N Sıra Ortalaması Sıra Toplamı U Değeri p Bayan 3 5,21 19,00 Erkek 67 62,10 161,00 U= 998,000 p=,007 Toplam 9

10 161 İş Doyumunu Etkileyen Faktörler: Butik Otel Çalışanları Üzerine Bir Araştırma Tablo 10. Katılımcıların Terfi Faktöründen Aldıkları Puanların Eğitim Durumu, Yaşları, Otelde Çalışma Süreleri ve Sektörde Çalışma Sürelerine Göre Farklılığını Gösteren Kruskal- Wallis Tablosu DEĞİŞKENLER N Sıra Sd TEST DEĞERLERİ Ortalaması Eğitim Durumu İlkokul 2 53,65 Ortaöğrenim 9 5,01 Önlisans 22 56,27 Lisans 15 62,20 Yaş Aralıkları 20 nin altı 25 66, Yaş Arası 2 8, Yaş Arası 29 56,3 0-9 Yaş Arası 11 7,68 50 Yaş ve Üzeri 3 76,50 Otelde Çalışma Süresi 1 yıldan az 1 66,3 1-3 yıl 31 50,2-6 yıl 26 7, yıl 8 2,9 10 yıldan fazla 63,25 Sektörde Çalışma Süresi 1 yıldan az 32 62, yıl 39 53, yıl 2 8, yıl 7 57,79 16 yıldan fazla 8 59,38 3 X 2 =,867 p=,833 X 2 =6,972 p=,137 X 2 =8,801 p=,06 X 2 =2,821 p=,588 Tablo 9 ve 10 incelendiğinde demografik değişkenlerin katılımcıların terfi faktöründen aldıkları değerler görülmektedir. Buna göre demografik değişkenlerden katılımcıların cinsiyetleri ile terfi arasında anlamlı bir ilişki kurulmuştur(p=0,007 <0,05). Katılımcıların otelde çalışma süreleri ve terfi arasında yine anlamlı bir ilişki kurulabilmiştir. (p=0,06 <0,05). Eğitim durumu, yaş aralıkları, sektörde çalışma süresi arasında bir ilişki kurulamamıştır. (p=, 833; p=, 137; p=,588>0,05). Buna göre çalışanların terfi ile ilgili iş doyum düzeyleri, çalışanların cinsiyetlerine göre ve otelde çalışma sürelerine göre farklılaşmaktadır. Kadınların terfi ile ilgili iş doyum düzeyleri düşük iken, erkeklerinki daha yüksektir. Ayrıca otelde bir yıldan az çalışanlar ile 10 yıldan fazla çalışanların terfi beklentileri yüksektir. Tablo 11. Otel Çalışanlarının Yöneticinin Tutumu Faktöründen Aldıkları Puanların Cinsiyete Göre Farklılığını Gösteren Man Whitney U Tablosu Cinsiyet N Sıra Ortalaması Sıra Toplamı U Değeri p Bayan 3 5,21 19,00 Erkek 67 62,10 161,00 U= 998,000 p=,071 Toplam 9

11 Ezgi Cevher 162 Tablo 12. Katılımcıların Yöneticinin Tutumu Faktöründen Aldıkları Puanların Eğitim Durumu, Yaşları, Otelde Çalışma Süreleri ve Sektörde Çalışma Sürelerine Göre Farklılığını Gösteren Kruskal-Wallis Tablosu DEĞİŞKENLER N Sıra Sd TEST DEĞERLERİ Ortalaması Eğitim Durumu İlkokul 2 8,73 Ortaöğrenim 9 50,0 Önlisans 22 60,89 Lisans 15 75,10 Yaş Aralıkları 20 nin altı 25 56, Yaş Arası 2 51, Yaş Arası 29 58,2 0-9 Yaş Arası 11 55,91 50 Yaş ve Üzeri 3 80,00 Otelde Çalışma Süresi 1 yıldan az 1 55, yıl 31 51,39-6 yıl 26 56, yıl 8 62,88 10 yıldan fazla 69,75 Sektörde Çalışma Süresi 1 yıldan az 32 51, yıl 39 50, yıl 2 63, yıl 7 72,00 16 yıldan fazla 8 60,75 3 X 2 =8,675 p=,03 X 2 =2,688 p=,611 X 2 =1,786 p=,775 X 2 =5,291 p=,259 Tablo 11 ve 12 incelendiğinde demografik değişkenlerin yöneticinin tutumu faktöründen aldıkları değerler görülmektedir. Buna göre demografik değişkenlerden katılımcıların eğitim durumları ile yöneticinin tutumu arasında anlamlı bir ilişki kurulmuştur(p=0,03 <0,05). Ancak katılımcıların cinsiyetleri, yaş aralıkları, otelde ve sektörde çalışma süreleri arasında bir ilişki kurulamamıştır. (p=, 071; p=, 611; p=,775; p=,259>0,05). Eğitimi lisans olan katılımcıların yönetici tutumu ile ilgili iş doyum düzeyleri, daha düşük eğitim düzeylerine göre oldukça yüksektir. Buradan hareketle literatürde de yapılan çalışmalardan eğitim düzeyi ile iş doyumu arasında bir ilişki olduğu bu çalışmada elde edilen bulgulara bakılarak söylenebilir. Eğitim düzeyi arttıkça iş doyum düzeyi de farklılaşmaktadır. Tablo 13. Otel Çalışanlarının Ücret Faktöründen Aldıkları Puanların Cinsiyete Göre Farklılığını Gösteren Man Whitney U Tablosu Cinsiyet N Sıra Ortalaması Sıra Toplamı U Değeri p Bayan 3 55, ,50 Erkek 67 55, ,50 U= 130,500 p=,951 Toplam 9

12 163 İş Doyumunu Etkileyen Faktörler: Butik Otel Çalışanları Üzerine Bir Araştırma Tablo 1. Katılımcıların Ücret Faktöründen Aldıkları Puanların Eğitim Durumu, Yaşları, Otelde Çalışma Süreleri ve Sektörde Çalışma Sürelerine Göre Farklılığını Gösteren Kruskal- Wallis Tablosu DEĞİŞKENLER N Sıra Sd TEST DEĞERLERİ Ortalaması Eğitim Durumu İlkokul 2 52,79 Ortaöğrenim 9 58,7 Önlisans 22 5,19 Lisans 15 8,33 Yaş Aralıkları 20 nin altı 25 6, Yaş Arası 2 57, Yaş Arası 29 58,6 0-9 Yaş Arası 11 58,86 50 Yaş ve Üzeri 3 35,67 Otelde Çalışma Süresi 1 yıldan az 1 51, yıl 31 59,77-6 yıl 26 50, yıl 8 63,56 10 yıldan fazla 63,13 Sektörde Çalışma Süresi 1 yıldan az 32 52, yıl 39 50, yıl 2 52, yıl 7 76,79 16 yıldan fazla 8 73,75 3 X 2 =1,12 p=,703 X 2 =3,687 p=,,50 X 2 =2,58 p=,630 X 2 =7,316 p=,120 Tablo 13 ve 1 incelendiğinde demografik değişkenlerin ücret faktöründen aldıkları değerler görülmektedir. Buna göre demografik değişkenlerden cinsiyet, eğitim durumu, yaş aralıkları, otelde çalışma süresi, sektörde çalışma süresi ve ücret faktörü arasında bir ilişki kurulamamıştır (p=, 951; p=, 703; p=,50; p=,630; p=,120 >0,05). Sonuç Çalışmanın literatür kısmında iş doyumu ve iş doyumunu etkileyen faktörler daha önce yapılan araştırmalardan yola çıkılarak anlatılmış, özellikle otel işletmeleri üzerine yapılan çalışmaların sonuçları aktarılmıştır. Çalışmanın uygulama aşamasında ise Antalya Kaş Bölgesinde faaliyet gösteren butik otellerde çalışanların iş doyumlarına etki eden faktörler araştırılmıştır. Otel çalışanlarının iş doyumunu etkileyen faktör boyutları sırasıyla hak ve ödenekler, iş arkadaşları, terfi, yöneticinin tutumu, ücret şeklinde çıkmıştır. Buradan hareketle elde edilen bu faktör boyutları ile çalışanların demografik özellikleri arasındaki ilişki Mann Whitney U ve Kruskal Wallis yoluyla incelenmiştir. Yapılan faktör analizinde faktör ortalamaları dikkate alındığında ise otel çalışanlarının iş doyumunu etkileyen en önemli faktörün iş arkadaşları olduğu sonucu ortaya çıkmıştır. Bunun dışında ikinci önemli faktör yöneticinin tutumu, üçüncü faktör terfi ; dördüncü faktör hak ve ödenekler ; beşinci faktör de ücret tir. Faktör analizinde belirlenen faktörler ile katılımcıların demografik özellikleri arasında ilişki incelendiğinde ise ; terfi faktörünün iş doyumu boyutundaki rolü çalışanların cinsiyetleri ve otelde çalışma süreleri ne göre farklılaşmaktadır. Bunun dışında yöneticilerin tutumu faktörünün iş doyumu boyutundaki rolü çalışanların eğitim düzeyi ne

13 Ezgi Cevher 16 göre farklılaşmaktadır. Buradan hareketle bu çalışmada, iş doyumunu etkileyen faktörler dışında bu faktörlerden terfi ve yöneticinin tutumu faktörleri ile demografik bazı değişkenler arasında ilişki kurulduğu söylenebilir. Bu bulgular, Toker in (2007) İzmir deki 5 yıldızlı otel çalışanları üzerinde yaptığı iş doyumu araştırmasında ortaya çıkan eğitim faktörü ile; Davras ve Gülmez in (2013) Kemer, Lara, Side ve Alanya bölgelerinde otel çalışanlarının iş memnuniyetini etkileyen 8 faktörden en önemli iki faktörü yönetim tarzı, iş arkadaşları bulmasıyla eşleşmektedir. Kaya (2007) yaptığı çalışmada iş doyumunu etkileyen faktörlerden en önemlilerini iletişim, terfi, yöneticiler, ücret, ek imkanlar şeklinde sıralamıştır. KAYNAKLAR AKINCI, Zeki (2002), Turizm Sektöründe İş gören İş Tatmini Etkileyen Faktörler: Beş Yıldızlı Konaklama İsletmelerinde Bir Uygulama. Antalya; Akdeniz Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi Sayı:. DAVRAS Ö, Mustafa G.,(2013), Otel İşletmelerinde Çalışan Memnuniyetine Etki Eden Faktörler: Kemer-Lara-Belek-Side-Alanya Bölgelerinde Bir Çalışma Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, Cilt 2, Sayı 2, Güz: DAVİS, K. (198). İşletmelerde İnsan Davranışı, (Çeviren: K. Tosun), İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul. FİSHER, Cynthia D. (2003), "Why Do Lay People Believe That Satisfaction and Performance Are Correlated? Possible Sources of a Commonsense Theory", Journal of Organizational Behavior, 2(6): ERDOĞAN, İlhan; İşletme Yönetiminde Örgütsel Davranış, İşletme Fakültesi Yayını, Yayın No: 266, İstanbul 1996 EREN, Erol (1998), Örgütsel Davranış ve Yönetim Psikolojisi, (5. Basım), Beta Yayınları, İstanbul. KAYA, İlke (2007), Otel İşletmeleri İşgörenlerinin İş Tatminin Etkileyen Faktörler: Geliştirilen Bir İş Tatmin Ölçeği, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (2): KANTARCI, K. (1997), Otel İşletmelerinde İş Tatmininin Ölçülmesi Ve İşgörenPerformansına Etkileri Yayınlanmamış doktora tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Turizm İşletmeciliği Anabilim Dalı. KÖROĞLU, Ö. (2011), İş Doyumu Ve Turizm İşletmelerinde Yapılan Araştırmalara İlişkin Bir Değerlendirme. Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (1): LOCKE, E.A. (1976). The Nature And Causes Of Job Satisfaction, İçinde: Handbook of Industrial and Organizational Pyschology, (p ) Marvin D. Dunette ve Rand McNally (Editors). Rand McNally, Chicago. OSHAGBEMİ, T. (2000). Satisfaction With Co-Workers behavior. Employee Relations, 2 (1):

14 165 İş Doyumunu Etkileyen Faktörler: Butik Otel Çalışanları Üzerine Bir Araştırma ÖZTÜRK, Y. ve Alkış, H. (2011). Konaklama İşletmelerinde Çalışanların İş Tatmininin Ölçülmesi Üzerine Bir Araştırma. Zonguldak Karaelmas ÜniversitesiSosyal Bilimler Dergisi, 7 (1): ÖRÜCÜ, E., KILIÇ, R., ve AKSAKAL, M. (2010). Çalışma Yaşamında İş Doyumu Ve balıkesir Emniyet Müdürlüğü Çalışanları Üzerine Bir Araştırma. Mevzuat Dergisi, 13 (15): 1-9. PETTY, M. M., McGee, Gail W. and Cavender, Jerry W. (198), "A Meta-Analysis of the Relationships between Individual Job Satisfaction and Individual Performance", The Academy of Management Review, 9(): ROBBİNS, S.R. (1991). Organizational Behaivor: Concepts, Controversies and Applications, Prentice-Hall, New Jersey. ROBBİNS, S. P., (2003). Organizational Behavior, Prentice Hall, 10th Edition, New Jersey. SHIPTON, Helen, West, Michael A., Dawson, Jeremy, Birdi, Kamal and Patterson, Malcolm (2006), "HRM as a Predictor of Innovation", Human Resource Management Journal, 16(1): SPAGNOLİ, Paola, Caetano, Antonio and Santos, Susana Correia (2012), "Satisfaction with Job Aspects: Do Patterns Change over Time?", Journal of Business Research, 65(5): SCHNEİDER, Benjamin, and Bowen, David E. (1985), "Employee and Customer Perceptions of Service in Banks: Replication and Extension", Journal of Applied Psychology, 70(3): SEVİMLİ, F. ve İşcan, Ö. F. (2005). Bireysel ve İş Ortamına Ait Etkenler Açısından İş Doyumu. Ege Akademik Bakış Dergisi, 5 (1): TOKER, B. (2007). Demografik Değişkenlerin İş Tatminine Etkileri: İzmir deki Beş ve Dört Yıldızlı Otellere Yönelik Bir Uygulama, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 8 (1): TUROB,(2006): Butik otel yapımı çoğalıyor, /NewsDetail.aspx? newsid=2190,