YÖNETİM BİLİMLERİ DERGİSİ

Transkript

1 T.C. ÇANAKKALE ONSEKİZ MART ÜNİVERSİTESİ BİGA İKTİSADİ VE İDARİ BİLİMLER FAKÜLTESİ YÖNETİM BİLİMLERİ DERGİSİ JOURNAL OF ADMINISTRATIVE SCIENCES Cilt 9 Sayı Volume 9 Number 2 Bu Dergi Hakemli Bir Dergidir ve Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Biga İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Tarafından Yayımlanmaktadır. ISSN: Pozitif Matbaacılık Çamlıca Mh. Anadolu Bulvarı 145.Sk. No. 10/16 Yenimahalle / ANKARA Tel:

2

3 YÖNETİM BİLİMLERİ DERGİSİ Journal of Administrative Sciences Cilt 9 Sayı Volume 9 Number 2 SAHİBİ / Owner Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Adına Rektör Prof. Dr. Sedat LAÇİNER EDİTÖRLER / Editors Sedat LAÇİNER (Prof. Dr., ÇOMÜ, Koordinatör Editör, Editor in Chief) Ali AKDEMİR (Prof. Dr., ÇOMÜ, Danışman Editör, Advisory Editor) Mahir GÜMÜŞ (Yrd. Doç. Dr., ÇOMÜ, Danışman Editör, Advisory Editor) Ali Şahin ÖRNEK (Yrd. Doç. Dr., ÇOMÜ, Yönetici Editör, Co-Editor) YAZI KURULU / Editorial Board ACER Yücel (Prof. Dr., ÇOMÜ) AKTAN Coşkun Can (Prof. Dr., DEÜ) AŞIKOĞLU Rıza (Prof. Dr., Afyon Kocatepe Ü.) ATAÖV Türkkaya (Prof. Dr.) AYDINLI Ersel (Yrd. Doç. Dr., Bilkent Ü.) BAĞCI Hüseyin (Prof. Dr., ODTÜ / METU) BAL İhsan (Doç. Dr. Polis Akademisi) BENLİ Abdurrahman (Yrd. Doç.Dr., Sakarya Ü.) EFEGİL Ertan (Yrd. Doç.Dr., Beyket Ü.) ERHAN Çağrı (Doç. Dr., Ankara Ü.) ERGİN Hüseyin (Prof. Dr., Dumlupınar Ü.) EROL Mikail (Doç. Dr., ÇOMÜ) GÖKAY Bülent (Dr., Keele Ü.) GÖRMEZ Kemal, (Prof. Dr., Gazi Ü.) GÖZEN Ramazan (Prof. Dr., Çankaya Ü.) GÜMÜŞ Mahir (Yrd. Doç. Dr., ÇOMÜ) KAPUCU Naim (Doç. Dr., Central Florida Ü.) KARAMAN Zerrin Toprak (Prof. Dr., DEÜ) KARLUK Rıdvan (Prof. Dr., Anadolu Ü.) KASIM Kamer (Doç. Dr., AİBÜ) KAYA İbrahim (Doç. Dr. ÇOMÜ) KELEŞ Ruşen (Prof. Dr., Ankara Ü.) Alfabetik Sıra İle / In Alphepetical Order KİRTİŞ A. Kazım (Prof. Dr., ÇOMÜ) KÖKER Levent (Prof. Dr., AİBÜ) LAÇİNER Sedat (Prof. Dr., ÇOMÜ) McKINNEY Joseph A. (Prof. Dr., Baylor Ü.) MEZULANIK Jiri (Dr., Silesian Ü.) MORTAN Kenan (Prof. Dr., MSÜ) NARLI Nilüfer (Prof. Dr., Kadir Has Ü.) ÖKE Mim Kemal (Prof. Dr., Beykent Ü.) ÖZCAN Mehmet (Yrd. Doç. Dr., Güv.Bil.Ens.) ÖZNAL Erdoğan, ( E.Tüm Gnr., YÖK Üyesi) POLOUCEK Stanislav (Prof. Dr., Silesian Ü.) SEVİM Şerafettin (Prof. Dr., Dumlupınar Ü.) TUNÇOKU Mete (Prof. Dr., ÇOMÜ) TATOĞLU Ekrem (Prof. Dr., Bahçeşehir Ü.) TAN Sabri Sami (Yrd. Doç. Dr., ÇOMÜ) UĞUR Suat (Yrd. Doç. Dr., ÇOMÜ) ULUYOL Osman (Yrd. Doç. Dr., Adıyaman Ü.) UĞUZMAN Tülay (Prof. Dr., ÇOMÜ) YAVAŞ Hikmet (Yrd. Doç. Dr., ÇOMÜ) YELKİKALAN Nazan (Doç. Dr., ÇOMÜ) YILDIRIM Engin (Prof. Dr., Sakarya Ü.) YILMAZ İhsan, (Dr., SOAS, Londra Ü.) BÖLÜM EDİTÖRLERİ / Section Editors Alfabetik Sıra İle / In Alphabetical Order Yönetim Gündemi / Management Agenda AKATAY Ayten AKDEMİR Ali AYDIN Erdal KASIMOĞLU Murat ÖRNEK Ali Şahin YELKİKALAN Nazan Ekonomi Gündemi / Economy Agenda DEMİRCAN Esra DOLGUN Uğur ENER Meliha KALMIŞ Halis ŞAHİN Mehmet ŞENER Sefer TORUN Mustafa UĞUR Suat Uluslararası İlişkiler Gündemi / International Relations Agenda ACER Yücel BATIR Kerem KARAGÜL Soner LAÇİNER Sedat ULUDAĞ Bülent YOLDAŞ Yunus Kamu Yönetimi ve Yerel Yönetimler Gündemi / Public Administration and Local Government Agenda ALTUNBAŞ Derya BACAK Bünyamin GÖRÜN Mustafa GÜMÜŞ Mahir KAYA İbrahim PALABIYIK Hamit VARLIK Ülkü YAVAŞ Hikmet Yazı İşleri Mustafa KARA Seçil ÖZTÜRK Teknik Sorumlu Canan Öykü DÖNMEZ KARA Sekreterya Melda BAYKURT Dizgi Eda İŞLEK Tasarım ve IT Eda İŞLEK Mesut SAVRUL Tanju ÇOLAKOĞLU

4 HAKEM VE DANIŞMA KURULU / Referee Advisory Board ACER Yücel (Prof.Dr., ÇOMÜ) AKAY Ali (Prof.Dr., MSÜ) AKDOĞAN Asuman (Prof.Dr., Erciyes Ü.) AKKAYA Cenk Göktuğ (Doç. Dr. DEÜ) ALPER Yusuf (Prof.Dr., Uludağ Ü.) ALTAN Ömer Zühtü (Prof.Dr., Anadolu Ü.) ALTAN Yakup (Yrd.Doç.Dr., Süleyman Demirel Ü.) ARAT Emin (Prof.Dr., Marmara Ü.) ASLAN Rıza(Doç.Dr. Balıkesir Ü.) AŞKUN İnal Cem (Prof.Dr., Anadolu Ü.) ATAK Şermin (Yrd.Doç.Dr. Dokuz Eylül Ü.) ATMACA Metin (Yrd.Doç.Dr., ÇOMÜ.) AYDIN Erdal (Yrd.Doç.Dr., ÇOMÜ.) BACAK Bünyamin (Doç.Dr., ÇOMÜ) BAKKALCI Ahmet Can (Yrd.Doç.Dr., Pamukkale Ü.) BAŞTAYMAZ Tahir (Prof.Dr., Uludağ Ü.) BAYRAK KÖK Sabahat (Prof.Dr., Pamukkale Ü.) BENLİ Abdurrahman (Yrd.Doç.Dr., Sakarya U.) BİÇERLİ M. Kemal (Doç.Dr., Anadolu Ü.) BERKSOY Turgay (Prof.Dr., Marmara Ü.) BOZKURT Veysel (Prof.Dr., Uludağ Ü.) CANGIZBAY Kadir (Prof.Dr., Gazi Ü.) CHIKOVANI Guram (Prof.Dr., Tiflis Asya-Afrika Enstitüsü) CRISTEA Simona Mirela (Doç.Dr. Craiova Ü.) ÇALIŞKAN Şadan (Yrd.Doç.Dr. Uşak Ü.) ÇİL Burhan (Prof.Dr. Gazi Ü.) ÇOLAKOĞLU Selçuk (Doç.Dr., Adnan Menderes Ü.) DEMİR Hulusi (Prof.Dr., Doğu Akdeniz Ü.) DEMİRCAN Esra (Doç.Dr.,ÇOMÜ) DUYMAZ İsmail (Prof.Dr., Yıdız Teknik Ü.) DYKE John Van (Prof.Dr., Hawaii Ü.) ELAGÖZ İsmail (Yrd.Doç.Dr.,ÇOMÜ) ER Fikret (Yrd.Doç.Dr., Anadolu Ü.) ERDOĞAN Engin (Prof.Dr., ÇOMÜ) ERDUMLU Güngör (Prof.Dr., Kocaeli Ü.) EREN Erol (Prof.Dr., Doğuş Ü.) ERGİN Esin (Prof.Dr. İstanbul Ü.) ERKAN Hüsnü (Prof. Dr., DEÜ) Alfabetik Sıra İle/ In Alphepetical Order EROĞLU Feyzullah (Prof.Dr. Pamukkale Ü.) EROL Mikail (Doç.Dr. ÇOMÜ) ESER H. Bahadır (Yrd.Doç.Dr., Süleyman Demirel Ü.) FALAY Nihat (Prof.Dr., İstanbul Ü.) GEYLAN Ramazan (Prof.Dr., Anadolu Ü.) GIURCA VASILESCU Laura Vıctorıa (Doç.Dr., Romanya) GÖRÜN Mustafa (Yrd.Doç.Dr.,ÇOMÜ) GÖYMEN Koral (Prof.Dr., Sabancı Ü.) GÜLOĞLU Tuncay (DoçDr., Kocaeli Ü.) GÜMÜŞ Mahir (Yrd.Doç.Dr.,ÇOMÜ) GÜRKAYNAK Mehmet Rüştü (Prof.Dr.) KAYA İbrahim (Prof. Dr., ÇOMÜ) KAYRİ Murat (Yrd.Doç.Dr., Yüzüncü Yıl Ü.) KERMAN Uysal (Doç.Dr., Süleyman Demirel Ü.) KİRTİŞ A. Kazım (Prof.Dr., ÇOMÜ) KURT Serdar (Yrd.Doç.Dr.,ÇOMÜ) MARANGOZ Mehmet (Doç.Dr., ÇOMÜ) ORHAN Gökhan (Doç.Dr., Balıkesir Ü.) ÖKMEN Mustafa (Prof.Dr., Celal Bayar Ü.) ÖRNEK Ali Şahin (Yrd.Doç.Dr.,ÇOMÜ) PALABIYIK Hamit (Prof. Dr., ÇOMÜ) PAZARLIOĞLU Vedat (Prof.Dr., Dokuz Eylül Ü.) SAPANCALI Faruk (Prof.Dr., Dokuz Eylül Ü.) TAN S. Sami (Yrd.Doç.Dr.,ÇOMÜ) TATOĞLU Ekrem (Prof.Dr. Bahçeşehir Ü.) TENİKLER Gökhan (Yrd.Doç.Dr., Dumlupınar Ü.) TOKOL Tuncer (Prof.Dr., Uludağ Ü.) TOPBAŞ Ferhat (Yrd.Doç.Dr. Balıkesir Ü.) TOPRAK Zerrin (Prof.Dr., Dokuz Eylül Ü.) TORAMAN Cengiz (Doç.Dr. Balıkesir Ü.) TORUN Mustafa (Yrd.Doç.Dr.,ÇOMÜ) TUTUCU Aslı (Yrd.Doç.Dr., Dokuz Eylül Ü.) ÜSTÜN Kutay (Dr., Hacettepe Ü.) YAVAŞ Hikmet (Yrd.Doç.Dr.,ÇOMÜ) YELKİKALAN Nazan (Doç.Dr.,ÇOMÜ) YILDIRIM Yavuz (Yrd. Doç. Dr., ÇOMÜ.) YİĞİT, Yusuf (Yrd. Doç. Dr.,ÇOMÜ) YURDUSEV Nuri (Prof. Dr., ODTÜ.) Yönetim Bilimleri Dergisi (YBD) Worldwide Political Science Abstracts Database tarafından indekslenmektedir. Yönetim Bilimleri Dergisi (YBD) TÜBİTAK ULAKBİM tarafından indekslenmektedir. Yönetim Bilimleri Dergisi (YBD) yılda iki kez yayınlanan hakemli bir dergidir. Gönderilen yazılar ilk olarak editörler ve yazı kurulunca bilimsel anlatım ve yazım kuralları yönünden incelenir. Daha sonra uygun bulunan yazılar alanında bilimsel çalışmaları ile tanınmış üç ayrı hakeme gönderilir. Hakemlerin kararları doğrultusunda yazı yayınlanır veya yayınlanmaz. Hakemlerin gizli tutulan raporları dergi arşivlerinde beş yıl süre ile tutulur. Dergi politikaları ve yazım kuralları ile ilgili detaylar dergi sonunda bulunabilir. Belirtilmemiş hususlar için dergi sekreteryası aranabilir. Journal of Administrative Sciences (JAS) is abstracted and/or indexed in Worldwide Political Science Abstracts Database. Journal of Administrative Sciences (JAS) is abstracted and/or indexed in TUBITAK ULAKBIM. Journal of Administrative Sciences (JAS) is a biannual referee journal. Articles submitted for consideration of publication are subject to peer review. The editorial board and editors takes consideration whether submitted manuscript follows the rules of scientific writing. The appropriate articles are then sent to three referees known for their academic reputation in their respective areas. Upon their decision, the articles will be published in the journal, or rejected for publication. The refree reports are kept confidential and stored in the archives for five years. For the full details about the journal see Notes for Contributers section or feel free to contact with the editors. Yönetim Bilimleri Dergisi (YBD) / Journal of Administrative Sciences (JAS) Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Biga İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Biga / Çanakkale - TURKEY Tel: (+90) (286) Faks: (+90) (286) Erişim: / e-posta: ybd@comu.edu.tr YBD de yayınlanan yazılarda fikirler yalnızca yazar(lar)ına aittir. Dergi sahibini veya editörleri bağlamaz. Tüm hakları saklıdır. Önceden yazılı izin alınmaksızın hiçbir iletişim, kopyalama sistemi kullanılarak yeniden basılamaz. Akademik ve haber amaçlı kısa alıntılar bu kuralın dışındadır All Rights Reserved. No part of this publication may be reproduced, stored or introduced into a retrieval system, or transmitted in any form, or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording, or otherwise, without prior written permission of the JAS editors. ISSN:

5 YÖNETİM BİLİMLERİ DERGİSİ Journal of Administrative Sciences Cilt 9 Sayı Volume 9 Number 2 İÇİNDEKİLER / Contents Dergi Hakkında... 8 GÜNDEMLER / Agendas YÖNETİM GÜNDEMİ / Management Agenda Mikail EROL & Seçil ÖZTÜRK İşletme Yönetimi Açısından Yeni Türk Ticaret Kanunu İle Şirketler Hukuku Kapsamında Getirilen Yeniliklerin Değerlendirilmesi EKONOMİ GÜNDEMİ / Economy Agenda Esra DEMİRCAN 2011 Yılı Merkezi Yönetim Bütçesi Seçim Bütçesi Mi?: Genel Bakışlı Bir Değerlendirme KAMU YÖNETİMİ VE YEREL YÖNETİMLER GÜNDEMİ / Public Administration and Local Government Agenda Didem SAYGIN Avrupa Birliği-Türkiye İlişkilerinde Vize Sorunu ULUSLARARASI İLİŞKİLER GÜNDEMİ / International Relations Agenda Mehmet Bülent ULUDAĞ Arap Dünyası nda Deprem: 2011 Ayaklanmaları ve Avrupa daki Benzerleriyle Mukayesesi

6 MAKALELER / Articles Mehtap ÖZŞAHİN & Cemal ZEHİR Yüksek Performanslı İşletmelerde Liderlik, Girişim Odaklılık ve Örgütsel Performans İlişkisi Gürol BABA Beginning the Search for a Great Protector : Turkey s UN Membership for the US Alliance Suat UĞUR Türkiye de İşsizlik Sigortasının Gelişimi Şeniz ANBARLI BOZATAY Eylül 2010 Referandumu Ve Referandum Sürecinin Üniversite Öğrencileri Tarafından Algılanmasına İlişkin Bir Araştırma: Biga İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Örneği Naim KAPUCU Capacity Building for Nonprofit Sector and Organizations under Financial Stress Aydın YILAMZER & Hamdi ÇEVİK Yöneticilerin İş Etiği Yaklaşımlarının İncelenmesi:Bir Organize Sanayi Bölgesi nde Uygulama İbrahim DURAK Girişimciliği Etkileyen Çevresel Faktörlerle İlgili Girişimcilerin Tutumları: Bir Alan Araştırması Doğan BIÇKI & M. Zahid SOBACI Yerel Yönetimden Yerel Yönetişime: Post-Fordizm Bağlamında Yerel Yönetimleri Anlamak Orhan ADIGÜZEL & Haluk TANRIVERDİ & Döndü SÖNMEZ ÖZKAN Mesleki Profesyonellik Ve Bir Meslek Mensupları Olarak Hemşireler Örneği Nihat KURT Kent Hizmetlerinin Geleceğinde Kentsel Sorumluluklar ve Kent Kültürünün Geliştirilmesi Stratejileri Tülay GÜZEL Liderlik Davranışlarının Orta Düzey Yöneticiler Üzerindeki Etkisi ve Yöneticilerin Tükenmişlik Düzeyleri İle İlişkisi; Kuşadası Otel İşletmelerinde Bir Araştırma Mehmet KAYGUSUZOĞLU & Osman ULUYOL İşletme Yöneticilerinin Muhasebe Bilgilerini Kullanım Düzeyinin Araştırılması

7 KİTAP TAHLİLLERİ / Book Reviews Sanem BERKÜN Üretim Sürecinde Sakat Emeği (Yazar: Mağdule Demircioğlu) Murat GÜVEN Küresel Krizler Kronolojik Değerlendirme ve Analiz (Yazar: Sudi Apak & Ayhan Ataç) Cemre PEKCAN Ezber Bozmak İran, Türkiye Ve Amerika nın Geleceği (Yazar : Stephen Kınzer) YAZARLAR İÇİN BİLGİ NOTU / Notes For Contributors. 335

8 YÖNETİM BİLİMLERİ DERGİSİ AMAÇ, KAPSAM VE YÖNTEM Yönetim bilimi, yönetim, yöneticilik ve liderlik kavramları, olguları hem bireysel, hem örgütsel, hem kentsel, hem ülkesel ve hem de uluslararası yönleri ile ele almakta ve belirleyiciliğini gittikçe artırmaktadır. Bireylerin, örgütlerin, işletmelerin, kentlerin, ülkelerin ve uluslararası ilişkilerin başarısında; finansman, teknoloji, insan kaynakları performansı kadar- belki de onlardan daha fazla- yönetim de belirleyici bir unsurdur. Hatta, insan kaynaklarının, teknolojinin, finansmanın verimliliği ve performansı, yönetimin, yöneticiliğin ve liderliğin başarısına bağlıdır denebilir. Özellikle vurgulanmalıdır ki yönetim kavramı yalnızca işletme konseptiyle anılmayacak kadar genişlemiştir. İşletmelerin verimli, etkili, etkin ve kârlı yönetilmesinde yöneticilik ve liderlik yetkinlikleri büyük öneme sahiptir. Ancak, yönetimin, yöneticiliğin ve liderliğin etkinliği; işletmecilik yetkinliklerinin dışında becerileri ve yetkinlikleri de gerektirmektedir. Sözgelimi, yönetim süreçlerinde başarılı olmak işletmeciliğin rasyonellik ilkelerini olduğu kadar, kamusallığın, kamu yönetiminin, siyaset biliminin, uluslararası ilişkilerin ilkelerini de dikkate almayı gerektirecektir. Bu genel eklektik çerçeve içerisinde Dergi, işletme, ekonomi, stratejik yönetim, siyaset bilimi, uluslararası ilişkiler, çalışma ekonomisi, maliye, kamu yönetimi gibi temel alanlara ilişkin araştırmacı ve analitik yazıları yayımlamayı temel amaç edinmektedir. Belirtilen bu genel çerçevenin bir sonucu olarak, yazılarda yönetsel vurgunun ön plana çıkması doğal ve amaçlanan bir durumdur. Akademisyen, araştırmacı ve uygulamacıları yukarıdaki içerikte ulusal ve uluslararası düzeyde araştırma yapmaya ve makale yazmaya özendirmenin yansıra, kamu ve özel sektör yönetimi, bireysel yönetim ve uluslararası yönetim düzeylerinde yönetimin, yöneticiliğin ve liderliğin eklektik, sentezci, analitik açıdan algılanmasını sağlamak da Dergi nin belirgin amaçları arasındadır. Somut başlıklarla YBD nin ilgili olduğu konular; yönetim kültürü; yöneticilik ve liderlik; ekonomi; davranış bilimleri; insan kaynakları yetkinlikleri yönetimi; siyaset bilimi; kamu yönetimi; makro yönetim; maliye; çalışma ekonomisi, uluslararası ilişkiler, sosyoloji ve yönetim bilimi olup; söz konusu konular, kurumsallaşma, entelektüel sermaye ve entelektüel liderlik, yönetsel ve sosyal mühendislik ve davranış bilimlerine yönelik ilkeler, yöntemler, felsefe akımları temelinde ele alınmayı gerektirmektedir. Bu yargılar, yönetim kavramının, biliminin gittikçe eklektik, sentetik bir ruha büründüğünü göstermektedir. Bu eklektik ve sentetik vurguyu yayınlara taşımak, tüm düzeylerdeki yöneticilerin çok boyutlu yetkinliklere sahip olmaları gerektiğini vurgulamak YBD nin temel amaçları olacaktır.

9 9 Öte yandan; hem özel ve kamu sektörünü hem de merkezi ve yerel yönetimleri, katılımcı demokrasi vizyonunda yönlendiren; yönetim modeli belirleme, istihdam sağlama, süreklilik temelinde çalışma, bireysel, örgütsel, toplumsal dönüşümü yönlendirme gibi işlevleri olan sivil toplum kuruluşları konusunda ulusal ve uluslararası yenilikleri yansıtmak Dergi nin öncelikli hedefleri arasındadır. Bu maksat ve ilkeler çerçevesinde YBD, Yazılarda Yönetsel Gündem, Ekonomi Yönetimi Gündemi, Kamu Yönetimi ve Yerel Yönetimler Gündemi, Uluslararası İlişkiler Gündemi ve Makaleler bölümlerinden oluşmaktadır. Yukarıda belirtilen konular, hem bu bölümlerin ilgili olduğu bakış açısı ile hem de yönetim bilimi ilke, paradigma ve felsefesi bağlamında ele alınacaktır. Bu bakış açısı, günümüzde yönetim biliminin hem diğer konulardan etkilenen hem de o konuları etkileyen bir bilim dalı olmasının bir gereğidir ve bu özelliği ile de Yönetim Bilimleri Dergisi nin bakış açısını oluşturmaktadır. YÖNELİMİ Ampirik (Görgül), kavramsal, analitik, sentezci, çıkarımsal, karşılaştırmalı çalışmalar ve yazılar. HEDEF KİTLESİ Akademisyenler, araştırmacılar ve özel sektör, kamu sektörü, ulusal ve uluslararası sivil toplum kuruluşları uygulamacıları, yöneticileri. YAYIN İLKELERİ Yönetim Bilimleri Dergisi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Biga İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi girişimi ve yürütücülüğünde yılda iki kez yayınlanmaktadır. Dergi; sosyal bilimlerin tüm alanlarındaki yöntemsel ve kuramsal bakış açılarına eşit uzaklıkta durur. Özgünlük ve yeni bilgi üretimi YBD nin temel ilkesidir. Dergi nin yayım dili Türkçe ve İngilizce dir. Türkçe yazılar İngilizce özet, İngilizce yazılar Türkçe özet ile başlayacaktır. Dergi ye önerilen çalışmalara ilişkin yayım kararları, yazar ve hakem kimliğinin karşılıklı gizli tutulduğu bir süreçte hakem değerlendirmelerine dayandırılacaktır. Çalışması yayımlanmak üzere kabul edilen yazara, telif ücreti ödenmeyecek, çalışmanın yayımlandığı dergi sayısı bir adet ücretsiz olarak gönderilecektir. Dergi de davet üzerine yazılacak kitap incelemelerine de yer verilecektir. Dergi ye gönderilen yazıların daha önce başka bir yerde yayınlanmamış veya yayın için gönderilmemiş olmaları gerekir. Daha önce kongrelerde tebliğ olarak sunulmuş ve özeti yayınlanmış çalışmalar, bu özelliği belirtilmek üzere kabul edilebilir. Yayın için gönderilen yazıların geri alınması istenirse yazarın bir dilekçe ile başvurması gerekir. Araştırma herhangi bir kuruluş tarafından maddi destek görmüşse makalenin başlığının son kelimesi üzerine (*) konularak aynı sayfada dipnot olarak belirtilir. Çalışma, Dergi tarafından kabul edildikten sonra, yazar Makale Kabul Formu (MKF) doldurarak yayın hakkını Dergi ye devretmiş olur.

10 10 BÖLÜMLERİ VE BÖLÜM İÇERİKLERİ Y azılarda Yönetsel Gündem: Tüm akademik ve popüler dergilerdeki yönetim merkezli yazıların ağırlıklı olarak üzerinde durduğu, tartıştığı analiz ettiği konuları saptayarak bunları araştırıcılara ve uygulayıcılara aktarmak temel işlev olacaktır. E konomi Yönetimi Gündemi: Türkiye de, Dergi nin yayınlandığı döneme ilişkin olarak, ekonomi yönetimine ilişkin kurumlardaki (DPT, Hazine Müsteşarlığı, Merkez Bankası vb.) gelişmeleri ve ilgili bakanlık ve kurumların yöneticilerinin yaklaşımlarını ve aldıkları kararları, temel tercihlerini, yönetim nosyonu ve değerleri (yönetim yaklaşımları, yöneticilik ve liderlik yetkinlikleri, karar alma yaklaşımları, koordinasyon yetkinlikleri, hedef belirleme, uzun süreli bakış, süreç ve ani müdahale yetkinliği) temelinde inceleyen, değerlendiren, analiz eden, çıkarsamalarda ve önerilerde bulunan ana yazıdan oluşur. K amu Yönetimi ve Yerel Yönetimler Gündemi: Çeşitli bakanlıklara ilişkin gelişmeleri, ortaya çıkan yeni yaklaşımları, projeleri ve benzeri gelişmeleri, belediyeler, il özel idareleri, yerel dinamikler olarak sivil toplum kuruluşlarını ve yerel konulara katkılarını, yerel yönetimler ve ilgili bakanlıklardaki idarecilerin ve uygulayıcılarının tutum ve tercihlerini, sosyal politikaya ilişkin güncel konu ve sorunları yönetim bilimi nosyonu ve prensipleri (yönetici yaklaşımları, yöneticilik ve liderlik yetkinlikleri, karar alma yaklaşımları, koordinasyon yetkinlikleri, hedef belirleme, uzun süreli bakış, süreç ve ani müdahale yetkinliği) temelinde inceleyen, değerlendiren, analiz eden, çıkarsamalarda ve önerilerde bulunan ana yazıdan oluşur. U luslararası İlişkiler Gündemi: Uluslararası konjonktür, statüko ve dengeleri meşgul eden konuları; uluslararası örgütler, uluslar-üstü örgütler, uluslararası sivil toplum kuruluşları, ülkeler ve onların karar vericilerinin tavır tutum ve uygulamamalarını yönetim bilimi nosyonu (yönetici yaklaşımları, yöneticilik ve liderlik yetkinlikleri, karar alma yaklaşımları, koordinasyon yetkinlikleri, hedef belirleme, uzun süreli bakış, süreçsel ve ani müdahale yetkinliği) temelinde inceleyen, değerlendiren, analiz eden, çıkarsamalarda ve önerilerde bulunan ana yazıdan oluşur. Bilimsel Makaleler: Bilimsel Makaleler bölümü, araştırmacı, analitik ve sentezci niteliğe sahip bilimsel makalelerden oluşur ve YBD nin Editörler Kurulu ve Yardımcı Editörlerince yönlendirilir.

11 GÜNDEMLER / Agendas

12

13 YÖNETİM GÜNDEMİ Management Agenda İŞLETME YÖNETİMİ AÇISINDAN YENİ TÜRK TİCARET KANUNU İLE ŞİRKETLER HUKUKU KAPSAMINDA GETİRİLEN YENİLİKLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ Mikail EROL Seçil ÖZTÜRK GİRİŞ 13 Ocak 2011 tarihinde TBMM Genel Kurulunda kabul edilen, 6102 sayılı Yeni Türk Ticaret Kanunu 14 Şubat 2011 tarihli ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Kanun yürürlülük tarihi 01 Temmuz 2012 olarak belirlenmiştir Sayılı Kanun, Ticari İşletme Hukuku, Şirketler Hukuku, Kıymetli Evrak Hukuku, Taşıma Hukuku, Deniz Hukuku ve Sigorta Hukuku olmak üzere altı bölümde ve toplam 1535 maddeden oluşmaktadır. Bu çalışmamızda Şirketler Hukuku kapsamında genel bilgiler verilmiş ve İşletme Yönetimi açısından değerlendirilmesi yapılmıştır. ŞİRKETLER HUKUNA İLİŞKİN ORTAK HÜKÜMLER Bu konu ile ilgili ortak hükümler aşağıda olduğu gibi belirlenmiştir. Doç. Dr., Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Biga İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Arş. Gör., Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Biga İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Yönetim Bilimleri Dergisi (9: 1) 2011 Journal of Administrative Sciences

14 14 Mikail EROL & Seçil ÖZTÜRK Ticari Muhasebe Düzeni ve Ticari Defterler 6102 Sayılı Yeni Türk Ticaret Kanunun bu bölümü Avrupa Hukuku ile uyumu gözetecek şekilde ortaya konulmuştur Sayılı kanunun getirdiği en önemli yeniliklerden biri Ticari İşletmenin Muhasebe Düzeninde ve Ticari Defterlerinde yapılan yeniliklerdir Bu çerçevede, işletmelerin muhasebe düzeni, tarihinden itibaren Türkiye Muhasebe Standartları na, dolayısıyla Uluslararası Muhasebe Standartları na göre tutacaklardır. Ayrıca tacir, işletmesiyle ilgili her çeşit kaydın birde elektronik versiyonunu tutmakla yükümlü tutulmuştur. ( ticaret/kanunu/ile/sirketler/hukuku/kapsaminda/getirilen/ yenilikler.html.) Kurumsal Yönetim Kurumsal Yönetim, Hissedarlar başta olmak üzere şirketle doğrudan ya da dolaylı yönden ilişkili tüm menfaat gruplarının (stakeholders) menfaatlerini korumak için, işletme ve kurumların sahip olması gereken sistem ve süreçlerin bütünü şeklinde tanımlanabilir.(aksoy, 2004: 19) Yeni TTK da kurumsal yönetim 4 temel üzerine oturmaktadır. Şeffaflık, Adillik, Hesap Verilebilirlik ve Sorumluluktur. Şeffaflık, pay sahiplerinin ve sermaye piyasasında rol sahibi olan tüm aktörlerin tam bilgilendirilmesini ve aydınlatılmasını hedeflemektedir. Bundan dolayı, hedef kamunun aydınlatılmasıdır. Şeffaflığın Anonim Şirketler hakkında yeni aracı; İnternet, Elektronik ortamda aktarmalar ve açılması zorunlu olan web siteleridir. Her sermaye şirketinin bir web sitesi olması bu sitenin şeffaflık sağlayıcı bir mekanizma olarak çalışması gerekmektedir. Buna göre her sermaye şirketi, sitenin belli bir bölümünü aşağıdaki hususların yayımlanmasına ayırmak zorundadır. Sitede yayımlanacak içeriklerin başlıcaları şunlardır.( yeni/turk/ticaret/kanunu/ile/sirketler/hukuku/kapsaminda/getirilen/ yenilikler.html) Şirketçe kanunen yapılması gereken ilanlar. Pay sahipleri ortakların menfaatlerini koruyabilmeleri ve haklarını bilinçli kullanabilmeleri için görmelerinin ve bilmelerinin yaralı olduğu belgeler, bilgiler ve açıklamalar. Yönetim ve müdürler kurulu tarafında alınan; rüçhan, değiştirme, alım, önerilme, değişim oranı, ayrılma karşılığı gibi haklara ilişkin kararlar; bunlarla ilgili bedellerin nasıl belirlendiğini gösteren hesapların dökümü. Değerleme raporları, kurucular beyanı, payların halka arz edilmesine dair taahhütler, bunlarla ilgili teminatlar ve garantiler; iflasın ertelenmesine veya benzeri konulara ilişkin karar metinleri; şirketin kendi paylarını iktisap etmesi hakkındaki genel kurul ve yönetim kurulu kararları bu işlemlerle ilgili olan açıklamalar, bilgiler ve belgeler. Ticaret şirketlerinin birleşmesi bölünmesi, tür değiştirmesi halinde, ortakların ve menfaat sahiplerinin incelenmesine sunulan bilgiler, tablolar, belgeler, sermaye artırımı, azaltılması dahil, esas sözleşme değişikliklerine ait belgeler, kararlar, imtiyazlı pay sahipleri genel kurul kararları, menkul kıymet çıkarılması gibi işlemler nedeniyle hazırlanan raporlar.

15 Yönetim Gündemi 15 Genel kurullara ait olanlar dahil her çeşit çağrılara ait belgeler, raporlar, yönetim kurulu açıklamaları. Şeffaflık ilkesi ve bilgi toplumu açısından açıklanması zorunlu bilgiler. Bilgi alma kapsamında sorulan sorular, bunlara verilen cevaplar, diğer kanunlarda pay sahiplerinin veya ortakların aydınlatılması için öngörülen hususlar. Finansal tablolar, kanunen açıklanması gerekli ara tablolar, özel amaçlarla çıkarılan bilançolar ve diğer finansal tablolar, pay ve menfaat sahipleri bakımından bilinmesi gerekli finansal raporlamalar, bunların dipnotları ve ekleri. Yönetim kurulunun yıllık raporu, kurumsal yönetim ilkelerine ne ölçüde uyulduğuna ilişkin yıllık değerlendirme açıklaması, yönetim kurulu başkan ve üyeleriyle yöneticilere ödenen her çeşit paralar, temsil ve seyahat giderleri, tazminatlar, sigortalar ve benzeri ödemeler. Denetçi, özel denetçi, işlem denetçisi raporları. Yetkili kurul ve bakanlıkların konulmasını istedikleri, pay sahiplerini ve sermaye piyasasını ilgilendiren konulara ilişkin bilgiler. Adillik, bir anlamda geniş kapsamlı eşit işlem ilkesi ile örtüşmektedir. Eşit işlem sadece pay sahiplerine değil, daha geniş bir çevreye, açıkçası çalışanlara, alacaklılara, müşterilere, yani şirketle ilgileri bulunanlara, hatta kamuya yönelmiştir. Hesap verebilirlik yönetimin, şeffaflığına, doğruluğuna, kararların açıklanabilirliliğine, kararların haklı sebebi, adil temeli olduğuna ve profesyonel niteliğine gönderme yapmaktadır. ANONİM ŞİRKET Anonim şirket, bir ünvana sahip, esas sermeyesi muayyen ve paylara bölünmüş olan ve borçlarından dolayı yalnız mamelekleriyle mesul bulunan bir şirkettir. Ortakların mesuliyeti taahhüt etmiş oldukları sermeye payları ile mahduttur.(kishali,2008:89) 6102 Sayılı Yeni Türk Ticaret Kanunu ile büyük oranda yeniliklere konu olan biride ortaklıklar hukukudur. Anonim Ortaklıklara İlişkin Yenilikler Anonim ortaklıklara ilişkin getirilen yenilikler aşağıdaki gibi sıralanabilir. - Tedrici Kuruluşun Kaldırılması Bilindiği gibi, ani kuruluş paylarının tamamının kurucular tarafından taahhüt edilmesiyle olur. Tedrici kuruluş ise, bir kısım payların kurucular tarafından taahhüt edilmesi ve geri kalan kısım içinde halka müracaat edilmesi şekliyle olur. Uygulamada tedrici kuruluşun hemen hiç kullanılmaması ve bütün anonim ortaklıkların ani kuruluş yöntemi uyarınca kurulmaları karşısında, 6102 Sayılı Kanunun 346 ıncı maddesinde sermayenin bir kısmının nakdi paylara dönüştürülerek şirketin kurulmasından itibaren 2 ay içinde halka arz edilmesi modeline yer verilmiştir.

16 16 Mikail EROL & Seçil ÖZTÜRK - Ultra Vires İlkesinin Terk Edilmesi Mevcut TTK nın 137 inci maddesi uyarınca, ticaret şirketlerinin şirket sözleşmelerinde yer alan işletme konuları dışındaki alanlarda haklar edinmesine ve borçlar üstlenmesine zemin hazırlayan hukuki işlemler, yok hükmündedir. Bu hukuki işlemler ultra vires işlemler yani şirketin işletme konusu dışında kalan işlemler olarak adlandırılmaktadır.yeni TTK nın 125 inci maddesi, AT nin 1.Şirketler Hukuku Yönergesine uygun olarak Ultra Vires ilkesini kaldırmıştır. - Tek Kişilik Anonim Ortaklık Avrupa Topluluğu şirketler hukukundaki gelişmeleri 6102 sayılı kanun, Tek kişilik Anonim Ortaklığı kabul etmiştir. Bu düzenlemenin üç temel işlevi; ekonomik gerçekçilikle hukuki gerçekliğin bağdaştırılması, riskten kaçan girişimciler açısından bir model oluşturulması ve tek kişilik anonim ortaklıktan şirketler topluluğuna kurumsallaşma sürecinde ve vakıf işletmeciliğinde yararlanılmasıdır. - Kayıtlı Sermaye Sistemi Kayıtlı sermaye, şirketin esas sözleşmesinde hüküm bulunması kaydıyla yönetim kurulu kararı ile TTK nın sermayesinin aktarılmasına dair hükümlerine tabii olmaksızın çıkarabilecekleri hisse senedi azami miktarını gösteren ticaret siciline tescil edilmiş sermayedir. (OTLU,1999:140) 6102 sayılı kanunun getirdiği en önemli yeteneklerden biri kapalı anonim ortaklığa, kayıtlı sermaye sistemini kabul etme olanağını tanımasıdır. Kayıtlı sermaye sistemi halka açılmaya hazır olmayan ve halka açılmayı tercih etmeyen bununla birlikte bir çapın üzerinde bir ticari faaliyeti yürüten anonim ortaklık için yaratıcı bir çözümdür. Bu sayede, kapalı anonim ortaklıklarda kayıtlı sermayenin sağladığı esnek sermaye artırım fırsatlarından yararlanabileceklerdir. Buna göre, esas sermayeli anonim şirketlerin sermayesi TL dir. Kayıtlı sermaye sistemini benimseyen kapalı anonim ortaklıklarda ise başlangıç sermayesi TL den aşağı olmayacaktır. - Ayni Sermaye İle İlgili Yenilikler ve Sınırlamalar Ayni Sermaye; üzerinde sınırlı ayni bir hak, haciz ve tedbir bulunmayan, nakden değerlendirilebilen ve devir olunabilen fikri mülkiyet hakları ile sanal ortamlarda dahil malvarlığı unsurlarıdır. (TTK md.:342) 6102 sayılı kanunda hangi tür malvarlığı unsurlarının ayni sermaye olarak konulabileceği düzenlenmiştir. - Anonim Ortaklığın Organlarına İlişkin Yenilikler Anonim ortaklığın organları aşağıdaki gibi belirlenmiştir. Yönetim Kurulunun tek bir üyeden oluşmasına imkan tanınmıştır. Tüzel kişi ortaklara yönetim kurulu üyesi olma imkanı tanımıştır.

17 Yönetim Gündemi 17 Yönetim Kurulu üyelerinin pay sahibi olması zorunluluğu ortadan kaldırılmıştır. Yönetim Kurulu üyelerinin en az dörtte birinin yükseköğrenim görmesi zorunlu tutulmuştur. Tek kişilik yönetimde ise yöneticinin Yükseköğrenim görmüş olması zorunlu değildir. Yönetim Yetkisi, tek başına yönetim kurulunda yer almayan bir kimseye de devredilebilecektir. Yönetim Kurulu toplantılarının elektronik ortamda yapılmasına imkan tanınmıştır. - Genel Kurula İlişkin Düzenlemeler Yeni TTK da murahhas üyelerin en az bir yönetim kurulu üyesinin, genel kurula katılması zorunlu kılınmıştır. Bu düzenleme organlar arasında eşgüdümün sağlanması ve pay sahiplerinin bilgilendirilmesi açısından olumludur. Ayrıca, anonim şirket yönetim kurulu, genel kurulun çalışması esas ve usullerine ilişkin kurallar içeren, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından asgari unsurları belirlenecek olan bir iç yönerge hazırlamak ve genel kurul onayından sonra yürürlüğe koymakla sorumlu tutulmuştur. - Denetçiliğin (Murakıplık) Zorunlu Olmaktan Çıkması Denetim, iktisadi faaliyet ve olaylara ilişkin iddiaların önceden saptanmış ölçütlere uygunluk derecesini araştırmak ve sonuçlarını ilgi duyanlara bildirmek amacıyla tarafsızca kanıt toplayan ve bu kanıtları değerleyen sistematik bir süreçtir.(kaval,2005:3) Denetçi, denetim çalışmalarını yapan mesleki bilgi ve tecrübeye sahip, bağımsız davranabilen ve yüksek ahlaki nitelikleri taşıyan kimsedir.(gürbüz,1995:17) Yeni TTK da denetçilik(murakıplık) organı, zorunlu olmaktan çıkarılmıştır. Yeni sistemde anonim ortalıkların finansal denetimi dış denetçiler tarafından gerçekleştirilecektir. Denetçinin denetiminden geçmemiş finansal tablolar ile yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporu düzenlenmemiş sayılacaktır. - Anonim Ortaklıklarda Yapısal Dönüşümlere İlişkin Düzenlemeler Yeni TTK da ticaret şirketlerinin birleşmeleri, bölünmeleri ve tür değiştirmeleri 134 ile 194 üncü maddelerde işlenmiştir. Birleşme: Devrolunan şirketin malvarlığı karşılığında, bir değişim oranına göre devralan şirketin paylarının, devrolunan şirketin ortaklarınca kendiliğinden iktisap edilmesiyle gerçekleşir. ( TTK md.: 136) Yeni TTK da birleşme süreci kapsamlı bir şekilde ele alınmış ve birleşme sözleşme içeriği somutlaştırılmıştır. Buna göre; sermaye şirketleri, sermaye şirketleri ile kooperatiflerle ve devralan şirket olmaları şartı ile kolektif ve komandit şirketlerle birleşebilirler. Şahıs şirketleri; şahıs şirketleri ile devrolunan şirket olmaları şartı ile sermaye şirketleri ile devralınan şirket olmaları kaydıyla kooperatiflerle

18 18 Mikail EROL & Seçil ÖZTÜRK birleşebilirler. Kooperatifler ise; Kooperatiflerle sermaye şirketleri ile devralan şirket olmaları şartıyla şahıs şirketleri ile birleşebilirler. Bölünme: 6102 sayılı kanun en önemli yeniliklerden biri de bölünme sürecinin yasal hüküm altına alınmasıdır. Kanunda sermaye şirketleri ve kooperatifler için ancak sermaye şirketlerine ve kooperatiflere ve bölünebileceği hüküm altına alınmış olmakla birlikte; bölünme tam ve kısmi bölünme olarak düzenlenmiştir sayılı kanunda tam bölünme, şirketin tüm malvarlığının bölümlere ayrılması ve diğer şirketlere devrolunması olarak tanımlanmaktadır. Kısmi Bölünme ise; bir şirketin bir veya birden fazla bölümünün diğer şirketlere devrolunması olarak tanımlanmaktadır. Tür Değiştirme: Bir şirketin hukuki şeklini değiştirerek yeni türe dönüşmesidir. (TTK md.:180) Tür değiştirme süreci, birleşme ve bölünme gibi ayrıntılı düzenlemelere konu olmakla birlikte bu süreç içinde birleşme işlemlerinde bahsedilen prosedürlerin geçerli olduğu söylenebilir. Kanuna göre; yeni türe dönüştürülen şirket eskisinin devamı olup, bir sermaye şirketi başka bir sermaye şirketine bir kooperatife, bir kolektif şirket; bir sermaye şirketine, bir kooperatife, bir komandit şirkete, bir komandit şirket; bir sermaye şirketine, bir kooperatife, bir kolektif şirketine, bir kooperatif bir sermaye şirketine dönüşebilir. - Şirketin Kendi Paylarını İktisap veya Rehinli Olarak Kabul Etmesi Yürürlükteki TTK ya göre bir şirket kural olarak (istisnai haller hariç) kendi paylarını iktisap edemediği gibi rehin olarak da kabul edememektedir. Yeni TTK ile bu düzenleme değiştirilmiştir. Buna göre şirketler sermayelerinin % 10 nu aşmamak şartıyla kendi paylarını iktisap ve rehin olarak kabul edebilecektir. Bu hüküm, bir 3 üncü kişinin kendi adına, ancak şirket hesabına iktisap ya da rehin olarak kabul ettiği paylar içinde geçerli olacaktır. - Anonim Ortaklıkta Sermaye Artırımına İlişkin Temel Değişiklikler 6102 sayılı TTK anonim şirketlerde sermaye artırımına ilişkin önemli yenilikler getirmektedir. Bu alandaki yenilikler şu şekilde açıklanabilir. İç kaynaklardan yapılan artırım hariç, payların nakdi bedelleri tamamen ödenmediği sürece sermaye artırımı yapılamamaktadır. Bununla birlikte sermayeye oranla önemli sayılmayan tutarların ödenmemiş olması sermaye artırımına engel oluşturmayacaktır. Arttırma, esas sermaye sisteminde genel kurul; kayıtlı sermaye sisteminde yönetim kurulu karar verir. Sermaye artırımının sürüncemede bırakılmasını önleme amacıyla artırımın karar tarihinden itibaren üç ay içinde tescili zorunlu kılınmış, aksi takdirde genel kurul veya yönetim kurulu kararının ve duruma göre artırım iznin geçersiz hale geleceği hükme bağlanmıştır. Sermaye artırımın yapılabilmesi için, işlem denetçisinden artırım açısından gereken koşulların oluştuğuna dair rapor alınması zorunlu kılınmıştır. Sermayenin yarısını aşmamak kaydıyla şarta bağlı sermaye artırımı yapılmasına imkan tanınmaktadır. Şarta bağlı artırımı şirketin çıkardığı

19 Yönetim Gündemi 19 borçlanma senetlerinin sonradan pay senetleri ile değiştirme veya pay senetleri almak hakkının tanınmasına hizmet etmektedir. LİMİTED ŞİRKET Limited şirket, iki veya daha fazla hakiki veya hükmi şahıs tarafından bir ticaret ünvanı altında bulunan, ortaklarının sorumluluğu koymayı taahhüt ettikleri sermaye ile sınırlı ve esas sermayesi belirli olan şirkettir.(kishali,2008:164) Yeni TTK ile Limited Şirketlere ilişkin birçok yenilik getirilmiş olup, burada Limited Ortaklığa ilişkin yenilikleri temel yönleriyle inceleyeceğiz. Kuruluş Limited ortaklığın daha sağlam bir örgütlenme yapısına sahip olması amacıyla, ana sözleşmenin zorunlu içeriğinin yanı sıra, geçerliliği için mutlaka ana sözleşmede belirtilmesi lüzumlu olan düzenlemeler açıkça belirtilmiştir Sayılı TTK ile tek kişilik limited şirket kurulmasına imkan tanınmıştır. Limited ortaklıkların asgari sermayesi TL olarak belirlenmiştir. Ortaklar Kurulu Kararlarının Alınması ve Geçerliliği Limited ortaklıklarda mevcut düzenleme alınacak kararlar için kurul olarak sermayenin yarısından fazlasının olumlu oyunun, özellikli durumlarda ise kanunun veya ana sözleşmenin aradığı daha nitelikli yeter sayıların varlığını şart koşmaktadır. Yeni TTK, bu sisteme çeşitli yönlerden değişiklikler getirmektedir. İlk olarak yeni sistemde kural, bütün genel kurul kararlarının, toplantıda temsil edilen oyların salt çoğunluğuyla alınmasıdır. İkinci olarak, kanunun ve ana sözleşmenin öngördüğü hallerde, daha nitelikli yeter sayılarla karar alınacaktır. Bu durumda kanun, önemli kararların sermeyenin salt çoğunluğu ve her durumda genel kurulda temsil edilen oyların en az üçte ikisinin olumlu oyunun bir arada bulunmasıyla alınacağını düzenlemektedir. Kanun, önemli kararlar arasında işletme konusunun değiştirilmesini ya da imtiyazlı payların yaratılmasını, esas sermaye artırımı gibi kararları saymaktadır. Ana sözleşmeyle de önemli kararlar ve nitelikli yeter sayılar öngörülebilir. Diğer yandan, genel kurul kararlarının hükümsüzlüğüne ait kurallar için anonim ortaklıklara ilişkin kuralara gönderme yapılmıştır. Finansal Tablolar Yeni TTK ile Limited şirketlerin mali yapısı, anonim ortaklıklara uygulanacak kurallara bağlanmıştır. Bu bağlamda, Limited şirketlerin de Türkiye Muhasebe Standartları ve Uluslararası Muhasebe Standartlarına tabi olacağı bildirilmiştir.

20 20 Mikail EROL & Seçil ÖZTÜRK Denetim Yeni TTK ile birlikte, anonim şirketin denetçiye ve işlem denetçiliğiyle denetime ayrıca özel denetime ilişkin hükümlerinde Limited Şirkete de uygulanacağı zorunlu kılınmıştır. Sona Erme Yeni TTK, mevcut kanunun sona ermeye ilişkin düzenlemelerini büyük ölçüde korumakla birlikte belirli noktalarda daha ayrıntılı hükümler getirmektedir. Şirketin uzun süreden beri organsız kalması, bir sona erme sebebi olarak daha ayrıntılı bir şekilde düzenlenmiştir. Haklı sebeple çıkma ihtimali dışında ortaklıklardan birinin çıkma hakkının kullanması halinde diğer ortakların çıkmaya katılması mümkün kılınmış ayrılma akçesi daha güvenilir kulalarla bağlanmıştır. SONUÇ Ülke ekonomisindeki ve ticari hayattaki hızlı gelişme, uluslararası alandaki gelişmeler özellikle ülkemizin Avrupa Birliğine uyum ve giriş süreci teknolojik ve çağdaş gelişmeler mevcut kanunu son yıllarda hızla etkilemiştir. Mesleki anlamda Muhasebe Standartlarının uygulamaya geçmesi, mali tablo ilkeleri ve raporlama standartları, şirketlerin denetimi, şeffaflık gibi konularda gündeme gelen Ticaret Hukukunun yetersizliği, aynı zamanda da şirketlerin Uluslararası alanda da rekabet gücünü, kredibilitesini, pazar paylarını olumsuz etkiler hale gelmiştir. İlk dönemlerde çağdaş kabul edilen 6762 sayılı kanun, ülkemizde yaklaşık 50 yıl uygulandıktan sonra yerini 6102 sayılı yeni Türk Ticaret Kanuna bırakmak üzerededir. Gelişmiş ekonomilere sahip olan batı ülkelerinin pek çoğunda kanunlarında önemli yenilikler ve değişiklikler yapmış, ülkemizde ise son yıllara kadar yeterli kanunlaştırma hareketi başlatılamamıştır. Bu yeni kanunun zaman içerisinde yanlışlıları, eksikleri ortaya çıkacak ve yasa koyucu tarafından da gerekli müdahaleler yapılacaktır. Bu kanunun başarılı olup olmadığının temel ölçüsü uygulamadır. Bundan dolayı da en büyük iş, uygulamacılara düşmektedir. Çıkarılan yeni TTK nın ülkemiz için kendi alanında iyi sonuçlar çıkaracağı düşünülmektedir. KAYNAKÇA AKSOY, Tamer, AB ile Uyum Sürecinde Türkiye İçin Çıkarılacak Dersler ASMMM Odası Bülteni Yıl: 14, sayı: 154 Ankara GÜRBÜZ, Hasan, Muhasebe Denetimi, Bilim Teknik Yayınevi, İstanbul, KİSHALI, Yunus, Şirketler Muhasebesi, Beta Yayınları, İstanbul, KAVAL, Hasan, Muhasebe Denetimi, Gazi Kitapevi, Ankara, OTLU, Fikret, Şirketler Muhasebesi, Malatya, Türk Ticaret Kanunu, İSMMM Odası Mevzuat Serisi yayın no: 142 İstanbul irilen/ yenilikler.html. ( ).

21 EKONOMİ GÜNDEMİ Economy Agenda 2011 YILI MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇESİ SEÇİM BÜTÇESİ Mİ?: GENEL BAKIŞLI BİR DEĞERLENDİRME Esra DEMİRCAN GİRİŞ Bütçe devletlerin mali yapısını ortaya koyan kural ve kurumları gelir ve gider yönleriyle düzenleyen ve ekonomide temel amaçlara ulaşmayı sağlayan bir araçtır. Bütçenin tarihsel iktisadi gelişim süreci içerisinde yüklendiği anlamlar ve buna bağlı olarak fonksiyonları sürekli bir değişim süreci içerisinde olmuştur. Bununla birlikte bütçenin temel işlevi olan gelir ve giderleri dengeli bir seyir içinde belirli dönemler itibariyle gösterme fonksiyonu hemen her dönemde geçerliliğini korumuştur. Diğer bir ifadeyle ekonomide kaynakların dengeli dağılımını ve tahsisini gerçekleştirme fonksiyonu bütçe açısından önemli bir işlev olarak her zaman önemini korumuştur. Bütçenin ekonomik araç olarak sahip olduğu önem ve temel düzenlemelerin ekonomik işleyiş dışında siyasi kurum ve kuralların etkisinde kalması kaçınılmazdır. Nitekim ekonomideki temel uygulama kararlarının siyasi iktidarlar tarafından verilmesi ve bu alandaki kurum ve kuralların siyasi karar mekanizması tarafından şekillendirilmesi bu durumun bir göstergesidir. Siyasi karar ve uygulamaların kamu ekonomisi karar birimi olan devletin kamu kesimi mali durumunu gösteren bütçesini etkilemesi de kaçınılmazdır. Özellikle kaynak dağılımının siyasi karar mekanizmasından yakından etkilenebildiğini ifade etmeye çalışan bütçenin siyasi fonksiyonu bu duruma dikkat çekmektedir. Diğer yandan, bütçenin siyasi karar mekanizmasından ne derecede etkilendiğini net olarak ortaya koymak her zaman mümkün değildir. Bütçe kapsamında yer alan uygulamalar bütünü her ne kadar belirli bir dönemi içerse de bütçeye ilişkin değerlendirmeleri kısa vadede değil, orta ve uzun vadede yapmak gereklidir. Bu nedenle bütçenin siyasi fonksiyon değerlendirmesinin Doç. Dr., Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Biga İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi

22 22 Esra DEMİRCAN sadece belirli bir dönem baz alınarak değil, genel olarak ve birden fazla siyasi dönemi kapsayacak şekilde yapılması gereklidir. Bu çalışmada bütçenin siyasi karar mekanizmasından etkilenme durumu diğer etkenler konu kapsamı dışında tutularak gelir ve gider yönleriyle ana hatları ile ortaya konulmaya çalışılacaktır. Temel olarak karşılaştırmanın yapılabilmesi açısından 2010 yılı bütçe rakamlarındaki genel seyir ortaya konularak 2011 yılı bütçesi başlangıç rakamları ile karşılaştırma yöntemiyle bütçenin genel gelişim seyri belirlenecektir. Hiç kuşkusuz ki bütçenin siyasi karar mekanizmasından etkilenme derecesinin tam anlamıyla ortaya konulabilmesi sadece kaynak aktarımlarındaki artışla değil, aynı zamanda aktarılan alanların fonksiyonel olarak incelenmesiyle de mümkündür. Çalışma söz konusu incelemeyi gelir ve gider rakamlarının genel gelişim seyrinin bir önceki yılı baz alarak yapmayı hedeflemiştir. Çalışmada kullanılan mutlak rakamlar net olarak genel gelişim seyrini ortaya koymada yetersiz olacağından bir önceki yıla oranla değişim yüzdesi esas alınacaktır YILI MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇESİ Türkiye de kamu mali yönetimini 2006 yılından bu yana düzenleyen 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu genel yönetim kapsamındaki tüm idareleri çatısı altına alarak mali disiplini sağlamayı hedeflemiştir. Bu kapsamda kamu mali yönetiminde yer alan kurum ve kuruluşların mali yapılarına ilişkin her türlü gelişme değerlendirilerek kamu kesimi mali yapısının genel gelişim seyri hesaplar açısından ortaya konulmaya çalışılmıştır. Böylece ekonomide kamu finansman dengesinin bütçe açıkları ve borçlanma açısından ekonomideki işleyişi bozmayacak şekilde sağlanması hedeflenmiştir. Kanun aynı zamanda hesap verebilirlik, mali saydamlık ve performans yönetimi uygulamalarını da kamu mali yönetimine kazandırmıştır. Tablo 1: 2010 Yılı Merkezi Yönetim Bütçesi Ödenek ve Gerçekleşmeleri 2010 Yılı Bütçe Gider Kalemleri Hedef* Gerçekleşme* Gerçekleşme Oranı (%) Bütçe Giderleri Personel Giderleri SGK Devlet Primi Giderleri Mal ve Hizmet Alım Giderleri Cari Transferler Sermaye Giderleri Sermaye Transferleri Borç Verme Faiz Giderleri *Milyon TL. Kaynak: Maliye Bakanlığı, 2010 Yılı Genel Faaliyet Raporu, Haziran 2011, s.37.

23 Ekonomi Gündemi Tablo 1 de görüldüğü üzere 2010 yılı bütçe gider rakamı hedefin % 97 si oranında gerçekleşerek Milyon TL. olmuştur. Sözkonusu rakam içerisinde gerek hedef gerekse gerçekleşme rakamları itibariyle en yüksek payı cari transferler almıştır. Sermaye birikimi hedeflemeyen ve cari nitelikli mal ve hizmet alımını finanse etmek amacıyla karşılıksız olarak yapılan ödemelerden oluşan cari transferlerin toplam giderler içindeki payı yaklaşık % 35 olarak gerçekleşmiştir yılında cari transferler kaleminin önemli bir bölümünü sağlık, emeklilik ve sosyal yardım giderleri, bir bölümünü tarımsal desteklemeler ve diğer bir bölümünü de idarelere yapılan transferler oluşturmuştur. Cari transferleri ikinci sırada toplam giderler içerisindeki % 21 lik payı ile personel giderleri izlemiştir. Personel giderleri merkezi yönetim bütçe giderleri içerisinde hemen her dönemde ilk üç sırada yer almış olmakla birlikte izlenilen istihdam politikasına paralel, miktar olarak 2009 yılında bir önceki döneme nazaran azalma eğilimi göstermiş ancak 2010 yılında mevcut eğilim yerini yeniden artışa bırakmıştır. 1 Faiz giderleri toplam giderler içerisinde % 16 lık payı ile üçüncü sırada yer almıştır. Faiz giderlerinin merkezi yönetim bütçe giderleri içerisindeki payı 2002 yılında % 43.2 den yılında yaklaşık olarak % 16 ya düşmesi 2002 yılında uygulamaya giren 4749 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun ile borçlanma politikasına getirilen düzenlemeler ile mümkün olmuştur. Faiz giderlerini izleyen mal ve hizmet alım giderlerindeki artış ise; önemli ölçüde savunma, güvenlik ve sağlık alanlarındaki mal ve hizmet alımlarından kaynaklanmıştır. Söz konusu artışta mevcut alanlardaki modernizasyon çalışmaları ile birlikte sağlık alanında özellikle 2010 yılında ülke genelinde uygulamaya giren aile hekimliği uygulamasının önemli bir payı olmuştur yılı bütçesinde sermaye transferlerinde öngörülen hedefin üzerinde meydana gelen artışta KÖYDES projelerine yönelik yapılan harcama artışının önemli bir payı olmuştur. Gelişmekte olan bir ülke olarak Türkiye de son yıllarda yapılan merkezi yönetim bütçe harcamalarının önemli bir bölümünü kalkınmaya yönelik faaliyetler oluşturmaya başlamıştır. Bu kapsamda yarı kamusal mal ve hizmet özelliği taşıyan ve tüketiminde dışlama ve rekabet özelliklerinin olmadığı ve bu özelliği nedeniyle fiyatlandırılamayan nitelikteki sosyal faydaya sahip olan eğitim, sağlık gibi hizmetlerin başta kırsal alanlar olmak üzere toplumun tamamına aynı kalite ve yeterlilikte sunumu hedeflenmiştir. Nitekim bütçe giderlerinin fonksiyonel dağılımı kapsamında eğitim, sosyal güvenlik hizmetleri vb. hizmetler hemen her dönemde bütçe giderleri sıralamasında üst sıralarda yer almışlardır dönemini kapsayan orta vadeli programda yer alan kamu harcama politikası gereğince; kamu kaynaklarının kullanımında, belirlenen politika ve öncelikler doğrultusunda hareket edilmesi, yürütülen faaliyet ve projelerin gereklilik, etkinlik ve verimlilik açısından gözden geçirilerek kamu harcamalarının sağlıklı bir temele kavuşturulmasının esas olduğu belirtilmiştir. Bu kapsamda; orta ve uzun vadeli yatırım harcamalarının önceliği değerlendirilerek, personel harcamalarının gerek personel alımı, gerekse personele yönelik yapılan sağlık vb. diğer harcamalar 23 1 Maliye Bakanlığı, 2010 Yılı Genel Faaliyet Raporu, Haziran 2011, s Maliye Bakanlığı, 2010 Yılı Genel Faaliyet Raporu, Haziran 2011, s.42.

24 24 Esra DEMİRCAN açısından ihtiyaç doğrusunda gerçekleştirilmesi hedeflenmiştir. Kamu yatırım harcamalarının özellikle sosyal ihtiyaçları gidermeye yönelik harcamalardan oluşmasına ve milli ekonomide üretim hacmini arttırıcı etki yapması gerekliliği üzerinde durulmuştur. Mevcut makro ekonomik hedeflerin gerçekleştirilmesinde kaynak tahsisi aracı olarak kullanılan bütçenin etkinliğinin arttırılması 2010 yılı bütçesi için de esas alınmıştır. Bu kapsamda 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile geçerlilik kazanan orta vadeli harcama süreci kaynakların giderlere öncelik sıralamasına göre tahsis edilmesini hedeflemiştir. Böylece Devlet Planlama Teşkilatı tarafından hazırlanan orta vadeli program ve Maliye Bakanlığı tarafından hazırlanan orta vadeli mali plan giderleri ekonomik ve fonksiyonel olarak önceliklendirerek uygulamada kaynak tahsisinde etkinliğin sağlanmasını esas almıştır. Tablo 2: 2010 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Gelir Hedef ve Gerçekleşmeleri 2010 Yılı Bütçe Gelir Kalemleri Hedef* Gerçekleşme* Gerçekleşme Oranı (%) Bütçe Gelirleri Genel Bütçe Gelirleri Vergi Gelirleri Teşebbüs ve Mülkiyet Gelirleri Alınan Bağış ve Yardımlar ile Özel Gelirler Faizler, Paylar ve Cezalar Sermaye Gelirleri Alacaklardan Tahsilatlar Özel Bütçeli İdarelerin Öz Gelirleri Düzenleyici ve Denetleyici Kurumların Gelirleri *Milyon TL. Kaynak: Maliye Bakanlığı, 2010 Yılı Genel Faaliyet Raporu, Haziran 2011, s.37. Tablo 2 den görüldüğü üzere, 2010 yılı merkezi yönetim bütçe gelirlerinin yaklaşık % 107 si tahsil edilerek hedefin üzerinde bir rakam elde edilmiştir. Özellikle büyük bir bölümünü üniversitelerin oluşturduğu ve kendi giderlerini kendi öz gelirleri ile karşılayan ve ürettikleri mal ve hizmetlerin özelliğinden dolayı özel bütçeli kuruluş olarak düzenlenen özel bütçeli idarelerin tahsil etmiş olduğu gelirler hedefin üzerinde % 27 oranında artışla tahsil edilmiştir. Tahsil edilen genel bütçe vergi gelirlerinin ilk üç kalemini ise sırasıyla katma değer vergisi, özel tüketim vergisi ve gelir vergisi oluşturmuştur.

25 Ekonomi Gündemi 2010 yılı merkezi yönetim bütçesinde, bütçe açığı hedefi milyon TL olarak öngörülmüş iken yılsonunda gerçekleşme milyon TL olmuştur yılında bütçe açığının GSYH ye oranı yüzde 3.6 olarak gerçekleşmiştir yılı bütçe dengesi kapsamında; döneminde ortalama bütçe açığı % 8.2 düzeyinde iken, döneminde söz konusu oran % 3.6 düzeyine inmiştir. 4 Bütçe dengesindeki mevcut iyileşme bir taraftan bütçe giderlerindeki azalışa (daha önce de ifade edildiği üzere özellikle faiz giderlerindeki düşüş), diğer taraftan diğer gider kalemlerinde kaynak tahsisinde etkinliğin sağlanması ilkesinin esas alınmasına bağlı olmuştur YILI MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇESİ Amerika Birleşik Devletleri nde ortaya çıkan ve 2008 Eylül sonrasında etkisini arttıran küresel ekonomik kriz, dünya ekonomisinde İkinci Dünya Savaşı ndan bu yana görülmemiş boyutta bir ekonomik duraklama dönemine girilmesine neden olmuştur. Buna rağmen, uluslararası kuruluşların ve ülkelerin aldığı olağanüstü önlemler sayesinde 2009 yılının ortalarından itibaren dünya ekonomisi toparlanma eğilimine girmeye başlamıştır. Bu süreçte Türkiye de yer alarak, 2010 yılı itibariyle % 8.9 oranında büyüme rakamına sahip olmuştur. 5 Diğer yandan küresel krizden olumsuz olarak etkilenen özellikle az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler başta olmak üzere dünya ülkelerinde ortaya çıkan sosyal refahın azalması, işsizliğin azalan oranda da olsa seyretmeye devam etmesi ve finansal alanda ortaya çıkan tahribatlar ekonomik krizin etkilerinin orta ve uzun vadede devam edeceğinin önemli bir göstergesidir. Ayrıca, ekonomik krizden çıkışın bir yolu olarak başvurulan maliye politikalarının yol açtığı kamu finansman dengelerindeki bozulmanın beraberinde getirdiği borç yükü ve bütçe açıklarındaki artış kısır döngüsü dünya ülkelerinin karşı karşıya kaldığı önemli ekonomik sorunları oluşturmuştur yılını hedefin üzerinde bir büyüme rakamı ile karşılayan Türkiye de kamu mali yönetiminde hedeflenen mevcut strateji ve düzenlemelerin 2011 yılı bütçesi ile devamı esas alınmıştır. Bu bağlamda; kamu mali yönetiminde mali disiplin uygulamalarının devam etmesi, çok yıllı bütçeleme süreci kapsamında orta vadeli program ve orta vadeli mali plan uygulamalarının gerçekleştirilmesi ve performans yönetimi ve hesap verebilirlik ilkelerinin uygulanması 2011 yılı bütçesi kapsamında uygulamada esas alınmış ilkeleri oluşturmaya devam etmiştir. A. BÜTÇE GİDERLERİNE İLİŞKİN TEMEL POLİTİKALAR döneminde izlenecek maliye politikası, büyümeye istikrar kazandırmayı, istihdamı artırmayı ve kamu dengelerini iyileştirmeyi hedeflemiştir. Mali plan döneminde bu hedef ile uyumlu olarak bütçe açığı ile borç stokunun milli gelire oranının azaltılması öncelikli hedef olarak benimsenmiş ve maliye politikasının para ve gelirler politikasıyla uyum içinde belirlenen orta vadeli mali hedeflere 25 3 Maliye Bakanlığı, 2010 Yılı Genel Faaliyet Raporu, Haziran 2011, s Maliye Bakanlığı, 2011 Yılı Bütçe Sunuş Konuşması, 13 Aralık 2010, s Maliye Bakanlığı, 2010 Yılı Genel Faaliyet Raporu, Haziran 2011, s Devlet Planlama Teşkilatı, Orta Vadeli Program ( ), Ekim 2010, s.5.