Ekim 2001 TEA TEK TÜRKİYE ELEKTRİK KURUMU TEDA. EÜA HES ler PORTFÖY ÜRETİM (9) TERMİK (4) KAMU DAĞITIM KAMU KAMU İRKETLERİ (16) (19) (8*+1**) KAMU

Transkript

1 TÜRKİYE ELEKTRİK TİCARET VE TAAHHÜT A.Ş. GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 2010 YILI SEKTÖR RAPORU MART 2011

2 GİRİŞ Kamu İşletmelerinin ülke kaynaklarını etkin ve verimli kullanmak suretiyle işletmecilik faaliyetlerini yerine getirmelerini ve kendi değerlerini azami düzeye çıkartmalarını sağlayacak strateji ve yöntemleri belirlemeyi amaçlayan Genel Yatırım ve Finansman Kararnamesi çerçevesinde yayımlanan, 2011 Yılı Genel Yatırım ve Finansman Programının Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Genelgesinde; Teşebbüsler, faaliyette bulundukları sektörleri takip ederek sektör içindeki yerlerini daha iyi analiz edebilmek ve etkin sektörel politikalar geliştirebilmek veya geliştirilmesine yardımcı olabilmek amacıyla 2010 Yılı Sektör Rapor u hazırlayacaktır hükmü yer almaktadır. Bu kapsamda hazırlanan 2010 Yılı Sektör Raporu nda, TETA ın mevcut durumu ve geleceğini etkileyebilecek sektördeki gelişmeler analiz edilerek, elektrik enerjisi piyasasında TETA ın konumu ortaya konulmuştur. Raporda ayrıca, sektörde yaşanan gelişmeler incelenerek, uygulanan enerji politikaları ile dünyada ve ülkemizdeki ileriye dönük sektörel beklentiler incelenmeye çalışılmıştır. TÜRKİYE DE ELEKTRİK SEKTÖRÜNÜN TARİHSEL GELİŞİMİ İ Ülkemizde ilk hidroelektrik santralı 1902 yılında Mersin-Tarsus ta özel bir şirket tarafından 2kW gücünde kurulmuş, ilk termik santral (18MW) ise 1913 yılında İstanbul-Silahtarağa da hizmete girmiştir. Devletin öncülüğünde elektrik işletmeciliği ise, 1935 yılında 2805 sayılı Kanun uyarınca Etibank'ın kurulmasıyla başlamıştır yılından itibaren de, MTA, EİEİ, DSİ ve İller Bankası nın katkılarıyla inşaatı tamamlanan çok sayıda hidroelektrik ve termik santral ulusal elektrik sistemine bağlanmıştır. Birinci ( ) ve İkinci ( ) Beş Yıllık Kalkınma Planı dönemlerinde, Türkiye deki elektrik üretim, iletim, dağıtım ve ticaretine ilişkin faaliyetlerin entegre bir sistem içerisinde ve bir kamu kurumu çatısı altında birleştirilmesi Plan hedefi olarak öngörülmüştür. Bu hedef ve strateji doğrultusunda, tarih ve 1312 sayılı Kanun la Devletin genel enerji ve ekonomi politikasına uygun olarak, yurdun ihtiyacı bulunan elektriğin üretim, iletim, dağıtım ve ticaretini yapmak amacıyla, kamu iktisadi kuruluşu statüsünde, Türkiye Elektrik Kurumu (TEK) kurulmuştur. 10 Eylül 1982 tarihinde yürürlüğe giren 2705 sayılı Kanunla Belediye ve Birlik Elektrik Tesislerinin TEK e devredilmiş, Kanun kapsamı dışında kalan İller Bankası nın elektrik enerjisi dalında çalışan personeli ve işleri, kuruluşlar arasında yapılan bir anlaşma ile 1986 yılında tüm fonksiyonları ile TEK e devredilerek kamu kesiminde hedeflenen bütünleşme sağlanmıştır Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı ( ) ve Altıncı Beş Yıllık Kalkınma Planı ( ), Ekonomik Önlemler Uygulama Planı ve 1995 yılı Geçiş Planı ile hükümet programlarında TEK in özelleştirilmesi öngörülmüştür. 1

3 Kalkınma planı ve Hükümet programlarında öngörülen hedef ve strateji bağlamında elektrik sektöründe başlatılması gündeme getirilen özelleştirme uygulamalarına ilişkin olarak; tarih ve 3096 sayılı Türkiye Elektrik Kurumu Dışındaki Kuruluşların Elektrik Üretimi, İletimi, Dağıtımı ve Ticareti ile Görevlendirilmesi Hakkında Kanun, tarih ve 3291 sayılı KİT lerin Özelleştirilmesi Hakkında Kanun, tarih ve 3974 sayılı TEK in özelleştirilmesini öngören ve 3291 sayılı Kanuna ek maddeler eklenmesine dair Kanun, tarih 3996 sayılı Bazı Yatırım ve Hizmetlerin Yap-İşlet-Devret Modeli Çerçevesinde Yaptırılması Hakkında Kanun, tarih ve 4046 sayılı Özelleştirme Uygulamaları Hakkında Kanun ile bunu tadil eden tarih ve 4105 sayılı Kanun, tarih ve 4283 sayılı Yap-İşlet Modeli ile Elektrik Enerjisi Üretim Tesislerinin Kurulması ve İşletilmesi ile Enerji Satışının Düzenlenmesi Hakkında Kanun, yürürlüğe konulmuştur. Anayasa Mahkemesinin tarihli kararıyla TEK in mülkiyet satışı yöntemiyle özelleştirilmesini öngören 3974 sayılı Kanunun temel hükümleri iptal edilmiştir. Bu karar doğrultusunda kamu elektrik işletmelerinin mülkiyet devri ile özelleştirilmesi yolu kapatılmış, buna karşılık, 3096 ve 4046 sayılı kanunlara göre işletme hakkının devri yöntemiyle özelleştirme yolu açılmıştır. Bu kapsamda Çayırhan Termik Santralının işletme hakkı 20 yıllığına (1-2 ünitesi 2000 yılında, 3-4 ünitesi 2001 yılında) özel sektöre devredilmiştir. 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye dayanılarak çıkarılan tarih ve 93/4789 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla, bir kamu iktisadi kuruluşu olan TEK, Türkiye Elektrik Üretim İletim A. (TEA ) ve Türkiye Elektrik Dağıtım A. (TEDA ) unvanlı iki ayrı İktisadi Devlet Teşekkülü olarak teşkilatlandırılmıştır. Fiili bölünme ise 1994 yılında gerçekleşmiştir tarih ve 4501 sayılı Kanun ile sektörde uluslararası tahkim müessesesi düzenlenmiş, mevcut elektrik mevzuatının Avrupa Birliği (AB) müktesebatına uyumlu hale getirilmesi ve buna göre sektörde yeniden yapılandırma çalışmaları başlatılmıştır yılında Hükümet tarafından uygulamaya konulan Ekonomik İstikrar ve Enflasyonla Mücadele Programı çerçevesinde de TEA ın özelleştirilmek üzere yeniden yapılandırılması öngörülmüştür. Bu programın başlıca amacı; elektrik enerjisi sektörünün yeniden yapılandırılması, elektrikte serbest piyasa sistemine geçilmesi, serbest rekabet ortamının sağlanması, elektrikle ilgili üretim, iletim, toptan satış ve dağıtım için ayrı ayrı kamu şirketleri kurulması ve son aşamada üretim ve dağıtımla ilgili kamu elektrik şirketlerinin özelleştirilmesidir. 2

4 Buna göre, 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararname nin 3. maddesine ve tarih ve 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanununa dayanılarak çıkarılan ve tarihinde yürürlüğe giren tarih ve 2001/2026 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca TEA ; Türkiye Elektrik İletim A. (TEİA ), Elektrik Üretim A. (EÜA ) ve Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A. (TETA ) unvanlarında, anonim şirket statüsünde, üç ayrı iktisadi devlet teşekkülü şeklinde teşkilatlandırılmıştır. Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.., Ana Statüsünün tarihli ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanması ve Teşekkül Yönetim Kurulunun tarihinde teşkil edilmesiyle faaliyete geçmiştir. 3

5 KAMU ELEKTRİK SEKTÖRÜNÜN YENİDEN YAPILANDIRI ILMASII YENİDEN YAPILANMA ÖZELLE TİRME EÜA HES ler ÜRETİM PORTFÖY ÜRETİM İRKETLERİ (9) TERMİK (4) TEK TÜRKİYE TEA İLETİM ELEKTRİK KURUMU TİCARET KAMU DAĞITIM İRKETLERİ (19) KAMU DAĞITIM İRKETLERİ (16) KAMU DAĞITIM İRKETLERİ (8*+1**) TEDA KAMU DAĞITIM İRKETLERİ (20) ÖZEL DAĞ. İRK. (1) ÖZEL DAĞ. İRK. (5) ÖZEL DAĞ. İRK. (12) DAĞITIM KAY. ve CİV. ELK. DAĞ. İRK. KAY. ve CİV. ELK. DAĞ. İRK Ekim * ÖYK KARARI BEKLENMEKTE 2010 * * SÖZLE ME A AMASINDA 4

6 SEKTÖR ANALİZİİ a) ) Dünyada Elektrri ik Sektörrü Dünyada elektrik sektörünün serbestleştirilmesi ve rekabetçi piyasa kuralları çerçevesinde, tekel olmayan kuruluşların rol aldığı yapılara dönüştürülmesi girişimleri, 1990 lı yılların başında İngiltere örneği ile başlamış, 2000 li yılların başında Avrupa Birliği ülkelerinin büyük kısmında önemli ölçüde tamamlanmıştır. Yapısal dönüşümler, hukuksal alt yapının oluşturulması ve yatay bütünleşik yapılanmaya dönüştürülen kurumsal yapılanmalar ile devam ederek özelleştirmelerle tamamlanmıştır. Oluşturulan yeni yapıda; üretim, iletim, dağıtım ve perakende satış faaliyetleri birbiriyle organik ilişkisi olmayan bağımsız kuruluşların rol aldığı alt sektörler haline gelmiştir. Bu dönüşüme aykırı sayılabilecek özellikle üretim sektöründeki birleşme ve satın almalar ile ortaya çıkan bazı ülkelerdeki konsolidasyon gelişmeleri ise, dikkat çekmektedir. Avrupa Birliğinin Enerji Strateji belgesinde; Elektrik enerjisinin rekabete açık, şeffaf bir piyasa yapısı içinde; kesintisiz, kaliteli, çevreye uyumlu ve ucuz olarak tüketicilerin kullanımına sunulması ile tüm tüketicilerin tedarikçilerini serbestçe seçme haklarının olduğu piyasa yapısı nihai hedef olarak yer almıştır. Bu ana hedef çerçevesinde AB üyesi birçok ülkede Piyasa Açıklık oranı %100 e ulaşmıştır. Avrupa Birliğinin yeni enerji stratejisi 2020 yılında; - enerjiyi verimli kullanan, - bütünleşmiş enerji piyasası olan, - enerjiyi tüketicisine kaliteli ve güvenli şekilde ulaştıran, - enerji teknolojisi liderliğini geliştiren, - birlik enerji piyasasının sınırlarını geliştiren, bir Avrupa nın oluşturulmasını hedeflemektedir. Üye ve aday ülkeler de elektrik sektörlerini bu amaç doğrultusunda dönüştürmeleri için teşvik etmektedir. b) ) Türrki iye de Elektrri ik Sektörrü 2001 yılında yürürlüğe giren 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu nun amacı, elektrik enerjisi sektöründeki faaliyetlerin düzenli, hızlı ve etkin bir biçimde yürütülmesini sağlamak üzere, sosyoekonomik gelişmenin temel girdilerinden biri olan elektrik enerjisinin üretimi, iletimi, dağıtımı ile tüketicilere yeterli, kaliteli, sürekli ve düşük maliyetli olarak sunulmasına yönelik düzenleme ile, yerli ve yabancı özel sektör yatırımcılarının ağırlıklı olduğu yeni bir piyasa yapısı dahilinde gerçekleştirilebilmesi için, gerekli alt yapının hazırlanmasıdır. Bu amaç doğrultusunda oluşturulacak olan yeni piyasa yapısında, serbest rekabetin gelişmesinin sağlanması ve fiyatların gerçek maliyetleri yansıtması öngörülmüş, 5

7 kamu tüzel kişilerinin de gerçek maliyetler üzerinden çalışmasının temin edilmesi ile yeni, ucuz ve verimli yatırımların teşvik edilmesi amaçlanmıştır. Bu Kanun uyarınca öngörülen yeni piyasa yapısı, pazar için rekabet yapısından pazar içi rekabete doğru yeniden yapılanmayı tanımlamaktadır. Pazar içi rekabet ortamının yaratılabilmesi için yeterli miktarda özel yatırımcının devlet garantileri olmaksızın piyasaya girmesinin sağlanması öngörülmüştür. Elektrik enerjisi sektöründe kamunun tek alıcı olduğu, piyasa risklerinin hemen hemen tümüyle devlet tarafından üstlenildiği ve bu çerçevede uzun süreli alım garantilerinin ve ödemelere ilişkin Hazine garantilerinin söz konusu olduğu yapının değiştirilmesine imkan verilmesi amaçlanmıştır. ELEKTRİK ENERJİSİİ PİYASASINDA TETAŞ IN KONUMU Türkiye nin ilk ve tek kamu enerji toptan satış şirketi olan TETA, sorumluluğu sermayesiyle sınırlı bir İktisadi Devlet Teşekkülü olup, Devletin genel enerji ve ekonomi politikasına uygun olarak elektrik ticaret ve taahhüt faaliyetlerinde bulunmaktadır. Elektrik sektörünün serbestleştirilmesi sürecinde; ilk elektrik toptan satış şirketi olarak kurulmuş olan TETA ın temel görevi; Kamu tarafından imzalanmış mevcut sözleşmelerden, Yap-İşlet ve Yap-İşlet-Devret modeli ile tesis edilmiş bulunan santraller ile İşletme Hakkı Devri yoluyla özel sektöre devredilmiş olan santrallara verilen yıl gibi uzun süreli enerji alım taahhütlerini üstlenerek rekabet ortamına yumuşak bir geçişin sağlanmasını temin etmektir. TETA, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı nın (ETKB) ilgili kuruluşu olup, faaliyetlerinde özel hukuk hükümlerine tabidir. 50 Milyon TL. sermaye ile kurulan TETA ın sermayesi 2004 yılında 179 Milyon TL ye yükseltilmiştir. Teşekkülün merkezi Ankara olup, taşra teşkilatı bulunmamaktadır. TEA ın iştirakleri ve bağlı ortaklıkları, yeni kurulmuş olan teşekküllerle faaliyet konuları esas alınmak kaydıyla ilişkilendirilmiş ve AKTA Elektrik A.. ile Kayseri ve Civarı Elektrik T.A.. TETA ın iştiraki olmuştur. Özelleştirme Yüksek Kurulunun 3/12/2009 tarihli 2009/67 sayılı kararı ile Kayseri ve Civarı Elektrik T.A..'deki TETA a ait hisseler özelleştirme kapsam ve programına alınmış ve Mart 2010 itibariyle TETA hisseleri Özelleştirme İdaresi Başkanlığına devredilmiştir. TETA a, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu tarafından tarihinde yedi yıl süreli olarak Toptan Satış Lisansı verilmiştir. TETA ın Toptan Satış Lisansının süresi önce tarihli EPDK Kurul kararı ile tarihine kadar, daha sonra Geçiş Dönemi Sözleşmelerinin süresi dikkate alınarak tarihli Kurul Kararı ile tarihine kadar uzatılmıştır. TETA ın alım/satım faaliyetleri (tarifeleri dahil) EPDK nın düzenlemesine tabidir. 6

8 TETA ; Uzun Dönemli Sözleşmeler (Yİ-YİD-İHD) kapsamındaki santrallardan, EÜA HES lerden ( tarih ve 2004/3 sayılı YPK kararı ile yayımlanan Elektrik Enerjisi Sektörü Reformu Strateji Belgesi uyarınca), Elektrik Piyasası Dengeleme ve Mali Uzlaştırma Yönetmeliği (DUY) çerçevesinde Piyasa Mali Uzlaştırma Merkezinden (PMUM), İthalat ve Enerji Mübadelesi sözleşmesi bulunan ülkelerden, aldığı enerjiyi, EPDK tarafından onaylanmış satış tarifesi üzerinden; 21 Dağıtım irketine, İletim Sistemine Doğrudan Bağlı Direkt Müşterilerine, DUY Çerçevesinde Piyasa Mali Uzlaştırma Merkezine, İhracat ve Enerji Mübadele sözleşmesi bulunan ülkelere satmaktadır. Teşekk ekkülümüzün n Arz -Talep Portföyü EÜA -HES Santralları Yİ YİD İHD Santralları İthalat PMUM T E T A 9 Adet Kamu Dağıtım irketi 12 Adet Özel Dağıtım irketi Serbest Tüketiciler İhracat PMUM Elektrik Toptan Satış irketi olarak kurulan TETA a, Kanunda tarif edilen standart bir toptan satış şirketinden farklı olarak, 4628 sayılı Kanun (değişiklikleri dahil) ve ilgili yönetmeliklerle elektrik enerjisi sektörünün yeniden yapılanması kapsamında ulaşılan aşamalara göre ihtiyaç duyulan görevler ve sorumluluklar verilmiştir. 7

9 Başlangıçta TEDA ın tüm elektrik ihtiyacının TETA tarafından karşılanacağı ve EÜA ın ilk beş yıl boyunca ürettiği elektriğin tamamını TETA a satacağı kanun hükmüne bağlanmışken, Geçiş Döneminin devamında EÜA ın TEDA ve bağlı ortaklıkları olan Dağıtım irketleri ile özel sektör toptan satış şirketlerine elektrik satabilmesi imkanı verilmiştir yılı ortasına kadar enterkonnekte sisteme verilen ve alınan elektriğin muhatabı TETA olmuş ve bir tür havuz görevi yürütmüştür. Özel sektör toptan satış şirketlerinin aksine, TETA ın Toptan Satış Tarifesinin, Geçiş Dönemi süresince EPDK nın düzenlemesine tabi olması ve eşit taraflar arasında ayrım gözetilmeksizin uygulanacağı ve toptan satış tarifesinin hiçbir şekilde ve hiçbir yolla sübvanse edilemeyeceği, kararlaştırılmıştır. TETA, enerji alış portföyündeki elektriğin bedeli olan maliyetleri ve dahili giderlerini karşılayacak Gelir Gereksinimi ni sağlamak üzere tarih ve 2008/T-5 sayılı YPK kararı ile yürürlüğe konulan "Enerji KİT'lerinin Uygulayacağı Maliyet Bazlı Fiyatlandırma Mekanizmasının Usul ve Esasları" uyarınca belirlenen tarifeyi EPDK onayını müteakip uygulamaktadır. Hükümetlerarası anlaşmalar kapsamında yapılacak elektrik ithalat ve ihracatı anlaşmalarına TETA ın taraf olacağı hükme bağlanmıştır. TETA, belirli bir dönem boyunca, dağıtım bölgeleri arası gelir farklılıklarını ortadan kaldırmak amacıyla, 5496 sayılı Kanun un 6. maddesi ile 4628 Sayılı Kanuna eklenen Geçici 9. madde ve EPDK tarafından çıkarılan tebliğ gereğince 01 Ocak 2007 tarihinden itibaren, 2012 yılı sonuna kadar devam edecek olan, Fiyat Eşitleme Mekanizmasını yürütmektedir. Toptan satış lisansı kapsamında piyasada yürütülebilecek faaliyetler başlığı altında Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliğinin 26. maddesi; Toptan satış lisansı sahibi tüzel kişiler piyasada; elektrik enerjisi ve/veya kapasitenin toptan satışı ve doğrudan serbest tüketicilere satışı faaliyetleri ile iştigal edebilir.toptan satış lisansı sahibi tüzel kişiler lisanslarında yer alması kaydıyla ithalat ve ihracat faaliyetlerini de yürütebilir. Herhangi bir özel sektör toptan satış şirketinin iştirakleriyle birlikte piyasada sahip olacağı toplam pay, piyasada bir önceki yılda tüketilen toplam elektrik enerjisi miktarının yüzde onunu geçemez. Toptan satış lisansı sahibi tüzel kişiler, bu faaliyetler dışında piyasada herhangi bir faaliyette bulunamaz. Toptan satış lisansı sahibi bir tüzel kişinin lisansı kapsamında Kurul dan izin almaksızın yapabileceği faaliyetler ise lisansında ayrıca düzenlenir. şeklindedir. Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliğinin Toptan Satış Lisansı Süresi ile ilgili 27. Maddesi; Toptan satış lisansı, bir defada en çok kırk dokuz yıl için verilir. şeklindedir. Aynı Yönetmeliğin 29. maddesinde ise TETA ın toptan satış lisansında yer alacak hükümler ise aşağıdaki şekilde yer almıştır: (1) TETA ın toptan satış lisansında, 28. madde hükümleri ve bu Yönetmelikte yer alan ortak hükümlerin yanı sıra, aşağıdaki genel hükümler yer alır: a) Kanunda öngörülen şekilde enerji alım ve enerji satış anlaşmalarının imzalanabileceği ve devralınan ve/veya imzalanan anlaşmaların yürütülerek sona erdirileceği, 8

10 b) TEDA a ve dağıtım şirketlerine karşı üstlenilen enerji satış taahhütlerini karşılamak üzere, daha ekonomik bir tedarik kaynağı bulunamadığı takdirde öncelikle Kanunun geçici 6. maddesi kapsamında Kurul tarafından yapılacak düzenleme çerçevesinde EÜA ve/veya bağlı ortaklıklarından alınmak ve bu halde dahi açık kalması halinde bir yılı aşmamak ve Kurul tarafından onaylanmak kaydıyla enerji alım anlaşmaları imzalanabileceği, c) Üstlenilen enerji ve/veya kapasite alımları çerçevesinde piyasada yer alan gerçek ve tüzel kişilere enerji ve/veya kapasite satışı yapılabileceği, d) Satın alınan elektrik enerjisinin ortalama maliyetini ve üstlenilmiş olan diğer yükümlülükleri yansıtan ve düzenlemeye tabi olan bir toptan satış tarifesinin hazırlanacağı ve Kurul onayını müteakip eşit taraflar arasında ayrım gözetilmeksizin uygulanacağı ve toptan satış tarifesinin hiçbir şekilde ve hiçbir yolla sübvanse edilemeyeceği, e) EÜA ve/veya bağlı ortaklıkları ve üretim lisansı sahibi tüzel kişiler ile yapılan anlaşmalar kapsamında Piyasa Mali Uzlaştırma Merkezine verilebilecek tekliflerin, Kurul tarafından belirlenecek bir süre boyunca düzenlemeye tabi olacağı, f) Kanunun geçici 6. maddesi kapsamında Kurul tarafından yapılacak düzenleme çerçevesinde, üretimleri ve/veya kapasiteleri TETA a tahsis edilmiş olan EÜA ve/veya bağlı ortaklıklarına ait üretim tesislerinin kapasitelerinin TETA tarafından lisans sahibi diğer tüzel kişilere tahsis edilebileceği, g) İlgili mevzuat çerçevesinde Kurul tarafından lisansa derç edilmiş bulunan TETA a özgü diğer hükümlere uyulacağı, hükme bağlanmıştır. 9

11 2010 YILI ELEKTRİK İSTATİSTİKLERİ VE TETA IN PAYI 2001* ** Türkiye Kurulu Gücü (MWh) TETA Portföyü Kurulu Gücü (Yİ+YİD+İHD) (MWh) TETA 'ın Payı (%) 10,36 16,50 22,44 23,78 22,80 21,83 21,69 21,18 19,76 18,21 Türkiye Elektrik Enerjisi Üretim (GWh) TETA Alınan Enerji (GWh) TETA 'ın Payı (%) 21,83 82,09 80,88 80,09 79,58 69,33 46,52 43,82 43,35 40,77 Türkiye Elektrik Enerjisi Tüketim (GWh) TETA Satılan Enerji (GWh) TETA 'ın Payı (%) 20,26 76,94 77,48 77,87 78,00 67,92 45,97 43,08 42,78 40,70 Türkiye Toplam İthalat (GWh) , TETA -İthalat (GWh) ,46 931,81 TETA ın Payı (%) 24, ,90 Türkiye Toplam İhracat (GWh) TETA -İhracat (GWh) ,5 378,7 403,4 325,7 14,9 31,6 330,71 627,10 TETA 'ın Payı (%) ,40 33,10 22,44 14,57 0,62 2,82 21,39 23,40 * TETA IN 2001 değerleri son 3 aylık döneme aittir. ** 2010 yılı değerleri geçicidir. 10

12 TÜKİYE KURULU GÜCÜ/TETA PORTFÖYÜ KURULU GÜCÜ Türkiye Kurulu Gücü(MWh) TETAŞ Portföyü Kurulu Gücü (Yİ+YİD+İHD)(MWh) * TÜRKİYE ELEKTRİK ÜRETİMİ/TETA TARAFINDAN ALINAN ENERJİ Türkiye Elektrik Enerjisi Üretim (GWh) TETAŞ Alınan Enerji(GWh) *

13 PAZAR YAPISII VE GÖSTERGELERİİ 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanununun temel hedefi; elektriğin yeterli, kaliteli, sürekli, düşük maliyetli ve çevreye uyumlu bir şekilde tüketicilerin kullanımına sunulmasıdır. Bunun için de, rekabet ortamında özel hukuk hükümlerine göre faaliyet gösterebilecek mali açıdan güçlü, istikrarlı ve şeffaf bir elektrik piyasasının oluşması için gereken yasal ve idari düzenlemeler gerçekleştirilmektedir. Elektrik Piyasası Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliğinin 1 Ağustos 2006 tarihinde nakdi olarak uygulanmaya başlanılmasıyla, arz güvenliğine yönelik piyasa eksenli çözümler üretilmesi hedeflenmiştir. Piyasanın enerji ihtiyacının yada fazlalığının göstergesi, dengeleme piyasasında oluşan sistem dengesizlik fiyatlarının yüksekliği ya da düşüklüğü ile doğru orantılıdır. Kısaca sistem dengesizlik fiyatları yatırımcının yatırımını gerçekleştirip gerçekleştirmeyeceğine karar vermesinde önemli bir etkendir. Söz konusu fiyatlar, aynı zamanda, piyasa katılımcıları arasında imzalanan ikili anlaşmalar için de referans olarak kullanılmaktadır. Piyasanın tam manasıyla amacına ulaşabilmesi ve uzun vadeli arz güvenliğinin ülkemizde tesis edilebilmesi için, şeffaf spot fiyatların ve likid forward piyasaların oluşturulması gerekmektedir. Bu nedenle tarihinde Resmi Gazetede yayımlanan Elektrik Piyasası Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği ile saatlik uzlaştırmaya dayalı gün öncesi planlama ve Dengeleme Güç Piyasası yapısı uygulamasına, birinci aşamada sanal olarak geçilmesi hedeflenmiştir tarihli Resmi Gazetede yayımlanan Yönetmelik değişikliği doğrultusunda uygulama, arasında sanal olarak başlatılmış, 1 Aralık 2009 tarihinden itibaren nakdi uygulamaya geçilmiştir. Gün öncesi piyasasında uzun ve orta dönemli ikili anlaşmalar dışında da enerji ticareti yapılması amaçlanmıştır. Böylece dengeleme-uzlaştırma sadece mevcut anlaşmalardan farkların dengelenmesi ve uzlaştırılmasına münhasır olacak, piyasa katılımcıları gün öncesi piyasasından bir gün sonrası dahil olmak üzere kısa ve orta vadeli spot alım-satım işlemleri yapabileceklerdir. Ancak spot piyasada gerçekleştirilecek ticarete konu enerji miktarının, satışı yapılan toplam enerji miktarının %15 ini aşmaması hedeflenmektedir. Yeni piyasa yapısında tüm tüketicilerin tedarikçilerini seçme serbestisine sahip olmaları hedefi doğrultusunda 2005 yılından itibaren sürekli düşürülen Serbest Tüketici Limiti; 2010 yılı başında kwh a düşürülmüş ve piyasa açıklık oranı %63 olarak gerçekleşmiştir. Mevcut sözleşmeleri kapsamında TETA a elektrik enerjisi satmakta olan Yap İşlet, Yap İşlet Devret ve İşletme Hakkı Devri santralarının kayıt güncelleme işlemleri ve bu dengeleme birimlerinin günlük üretim programları ile yük alma ve yük atma tekliflerinin sunulmasına ve dengeleme mekanizmasına katılımlarına ilişkin işlemler Elektrik Piyasası Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliğinin ilgili hükümleri çerçevesinde TETA tarafından yapılmaktadır. 12

14 PAZAR EĞİLİMLERİ İ VE BÜYÜME POTANSİYELİİ 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu çerçevesinde arz güvenliğine yönelik, piyasa eksenli çözümler üretilmesi amacıyla oluşturulan bu piyasanın tam manasıyla amacına ulaşabilmesi bir başka deyişle uzun vadeli arz güvenliğinin ülkemizde tesis edilebilmesi için mevcut piyasada talep tarafının katılımının sağlanması gerekmektedir. TEİA tarafından dönemi için hazırlanan kapasite projeksiyonuna göre, ülkemizde elektrik enerjisi talebinde yılda yaklaşık %7,5 artış (düşük senaryoda 6,7) öngörülmekte ve talebin önümüzdeki 10 yılda yaklaşık (%87) artması öngörülmektedir. Ülkemizdeki piyasanın büyüme potansiyeline sahip olduğu ve yukarıda ifade edilen bir pazar yapısının oluşturulması ile de yatırımcının tercihinin ülkemiz yönünde olacağı düşünülmektedir. TETA bu pazarda taahhütlerini mevcut ve değişecek mevzuat çerçevesinde yerine getirmeye devam edecektir yılı; elektrik dağıtım ve üretim özelleştirmeleri ile sektör yapısının önemli ölçüde değiştiği, nihai Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği ile düzenlenmiş olan Gün Öncesi Planlama ve Dengeleme Güç Piyasasının devreye girmesi ile elektrik ticaretinin daha rekabetçi bir seviyeye geldiği, kamu payının azaldığı bir dönem olmuştur TÜRKİYE ELEKTRİK ENERJİSİ SEKTÖRÜNDE ÖZEL SEKTÖR-KAMU PAYLARININ GELİŞİMİ ÜRETİM İLETİM TOPTAN SATIŞ DAĞITIM ÖZEL %30 ÖZEL %55 ÖZEL %57 ÖZEL%5 ÖZEL* %57 KAMU KAMU KAMU KAMU %70 %100 %95 KAMU KAMU KAMU %45 %43 % / * 2010 Yılı sonu itibariyle toplam 21 Dağıtım Şirketinin 12 si özel şirketler tarafından işletilmektedir. Dünyada ve ülkemizde yaşanan ekonomik ve politik gelişmelerle doğrudan etkileşim içinde olan Türkiye elektrik piyasası; 2008 yılının son çeyreğinde daralan, ancak 2010 yılı ile toparlanmaya başlayan talep artışının gerektirdiği yatırım ihtiyacı ve bu ihtiyaçlar çerçevesinde geliştirilmekte olan mevzuat altyapısı, gelişen ticaret ortamı ve ihtiyaç duyulan yeni insan kaynağı profili ile son derece dinamik bir süreçten geçmektedir. 13

15 Global krizin ülkedeki etkilerinin görülmeye başladığı 2008 yılı son çeyreğinden itibaren başlayan ve 2009 yılında %2 azalış olarak gerçekleşen elektrik tüketimindeki duraksama ve azalış eğilimi, 2010 yılı ile toparlanma trendine girmiş ve geçici rakamlarla bir önceki yıla göre %7,7 artış olarak gerçekleşmiştir. Sisteme yeni katılan üretim tesisleri ile 2010 yıl sonu verilerine göre, ülke kurulu gücünde %7,8 oranında artış meydana gelmiştir. TEİA tarafından yayımlanan Üretim Kapasite Projeksiyonu verileri, gelecek 10 yıllık dönemde de elektrik enerjisi talebi ve üretiminde bu artışın devam edeceği öngörüsünü desteklemektedir yılı sonu itibariyle elektrik piyasasında Kurulu Güç-Üretim/Tüketim durumu; Toplam Kurulu Güç Termik Hidrolik Rüzgar+Jeo (MW) % 65,3 % 32,1 % 2,6 Toplam Üretim Termik Hidrolik Rüzgar+Jeo 213,23 (TWh) % 74,6 % 24,1 % 1,3 Toplam Tüketim: 209,49 (TWh) YILLARI ELEKTRİK ÜRETİM/TÜKETİM VE KURULU GÜÇ BİLGİLERİ YILLAR ÜRETİM (GWH) TERMİK HİDROLİK RÜZGAR+ JEO. TÜRKİYE ÜRETİM (GWh) DIŞ ALIM (GWh) DIŞ SATIM (GWh) TÜRKİYE TÜKETİM (GWh) KURULU GÜÇ (MW) TERMİK HİDROLİK RÜZGAR+ JEO. TÜRKİYE KURULU GÜÇ (MW) , , , , , , , , , , , , , , , , yılı değerleri geçicidir. 14

16 GELECEĞE DÖNÜK PLANLAR TETA, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı koordinasyonunda gerçekleştirilen ve parçası olduğu reform çalışmaları kapsamında operasyonel ve organizasyonel bir dönüşüm geçirmiş ve bu çerçevede almış olduğu Danışmanlık Hizmeti neticesinde, Elektrik Piyasası Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliğinin nakdi uygulamasına yönelik Geçiş Dönemi Sözleşmeleri ni hazırlamış ve; Bu sözleşmelerin miktar ve fiyat parametrelerini hesaplamak, Gün Öncesi Piyasa, Gerçek Zamanlı Dengeleme Piyasası ve İkili Anlaşmalar Piyasasında elektrik alımı ve satımı yapabilmek, Dengeleme Birimlerinin Günlük Üretim Programları ile Yük Alma ve Yük atma Teklif Fiyatlarını verebilmek, için gerekli olan bilişim alt yapısını kurmuştur. Bu yapılanma çalışmaları sonucunda TETA, 01 Ağustos 2006 da başlayan yeni elektrik piyasasında yerini almış ve kamu tarafından imzalanmış uzun dönemli enerji alım anlaşmaları ve Bakanlık politikaları çerçevesinde verilen görevler kapsamında satın aldığı enerjiyi, enerji satış portföyünü oluşturan taraflar arasında ayrım gözetmeksizin satarak, ülke ekonomisinin işleyebilmesi için temel girdi olan elektrik enerjisinin temininde önemli bir rol üstlenmiştir. Ayrıca, ülke elektrik arz-talep dengesi çerçevesinde, Hükümetler arası anlaşmalara bağlı olarak ilgili ülke elektrik kuruluşları ile TETA arasında imzalanan ve imzalanacak ithalat-ihracat anlaşmalar kapsamında, ülkelerarası enerji alışverişi görevini de sürdürecektir. Elektrik Piyasasının oluşumu ve rekabet ortamına yumuşak bir geçişin sağlanmasını temin etmek bağlamında; ilk yıllarda ( ) ülke elektrik ticaretinin % 85 ini kontrol eder konumda olan TETA ın, 1 Ağustos 2006 tarihinden sonra Geçiş Dönemi Sözleşmelerinin (GDS) yürürlüğe girmesiyle birlikte alım/satım portföy yapısı ve Türkiye elektrik piyasasındaki payı 2010 yılı verilerine göre % 40,7 ye gerilemiştir. Artan ülke elektrik tüketim miktarına göre TETA ın elektrik piyasasındaki payının azalmaya devam edeceği ve gelecek 5 yıllık dönemde sektördeki payının %35-40 aralığında olacağı beklenmektedir sayılı Kanun ile oluşturulan yapıda TETA ın, üstlendiği görevler kapsamında ülke enerji ticaretindeki rolünü giderek azaltması öngörülmüştür. Öte yandan sektördeki orta-uzun dönemde arz güvenliğinin sağlanması ve yeni yatırımların teşviki ile teknoloji transferi gerçekleştirilmesi amacıyla Hükümetler Arası Anlaşma kapsamında tesis edilmek üzere ETKB koordinasyonunda çalışmalarına devam edilmekte olan Nükleer Güç Santrallarında üretilecek elektriğin TETA tarafından satın alınması öngörülmektedir. Ayrıca, 5710 sayılı Kanunun yerli kömür yakıtlı santralın teşviki başlıklı Geçici 2. maddesi kapsamında tesis edilecek santralarda üretilecek elektriğin 15 yıl süreyle TETA tarafından alınmasını öngören hüküm uyarınca başlatılan çalışmalara Bakanlığımız koordinasyonunda devam edilmektedir. 15

17 TETAŞ IN ENERJİİ ALIM/ /SATIM FAALİYETLERİİ 1 Ekim 2001 tarihinde faaliyetine başlayan TETA ın yıllar itibariyle alıp sattığı enerji miktarları aşağıdaki tabloda verilmiştir Enerji Alış-Satış Miktarlarının Yıllara Göre Dağılımı ALINAN ENERJİ SATILAN ENERJİ DÖNEM MİKTAR TWh TUTAR ORTALAMA TARİFE Milyon TL Milyon $ Krş/kWh c/kwh MİKTAR TWh TUTAR ORTALAMA TARİFE Milyon TL Milyon $ Krş/kWh c/kwh 2001* 26, , ,30 6,33 4,35 25, , ,80 4,57 4, , , ,10 6,82 4,47 101, , ,30 7,95 5, , , ,90 7,42 4,96 109, , ,90 8,10 5, , , ,40 7,76 5,47 116, , ,00 8,19 5, , , ,56 7,76 5,74 125, , ,18 8,03 5, , , ,73 8,97 6,02 118, , ,20 9,04 6, , , ,93 8,34 5,91 87, , ,78 9,16 6, , , ,17 11,52 8,88 85, , ,32 11,07 8, , , ,88 11,00 7,06 83, , ,07 13,31 8, , , ,83 12,79 8,59 85, , ,74 14,68 9,69 (*) Son 3 aylık döneme aittir. Miktar TWh ,23 101,99 113,17 109,37 120,69 116,82 128,89 125,42 122,22 118,61 89,11 87,35 86,95 85,34 84,46 83,03 87,03 85, ,79 25, Yıllar ALINAN ENERJİ SATILAN ENERJİ 16

18 ULUSLARARASII ELEKTRİK TİCARETİİ 4628 sayılı Kanun çerçevesinde oluşturulan ülkemiz enerji piyasasında; Uluslararası enterkonneksiyon şartını sağlayan ülkelere veya ülkelerden elektrik ihracatı veya ithalatı; Kanun, Elektrik Piyasası İthalat ve İhracat Yönetmeliği, Lisans Yönetmeliği, Elektrik Piyasası ebeke Yönetmeliği ve Elektrik Piyasası Dağıtım Yönetmeliği ve ilgili diğer ikincil mevzuat hükümlerine uygun olarak; sadece TETA, özel sektör toptan satış şirketleri, perakende satış şirketleri ve perakende satış lisansı sahibi dağıtım şirketleri tarafından yürütülebileceği, İthalat ve/veya ihracat faaliyetine Kurul onayı ile izin verilmeden önce, EPDK, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının onayı ile TEİA ve/veya ilgili dağıtım şirketinin teknik konulara ilişkin görüşünün alınması gerektiği, Sınır ötesi ticaret ve kısıt yönetimine ilişkin olarak, Enterkonneksiyon Hatlarının Kapasite Tahsisine Yönelik Usul ve Esaslar Kurul tarafından onaylanmıştır. Aynı enterkonneksiyon hattını kullanmak üzere başvuruda bulunan birden fazla tüzel kişinin olması halinde, TEİA tarafından, lisans sahibi tüzel kişilerin ihaleye katılmaları ve kısıt yönetim bedeli için teklif vermeleri isteneceği ve kapasitenin, lisans sahibi tüzel kişilerin verdiği teklifler bazında tahsis edileceği, Enterkonneksiyon hatlarını kullanan lisans sahibi tüzel kişilerin, kısıt yönetim bedeline ilaveten, Elektrik Piyasası Tarifeler Yönetmeliği ve ilgili tebliğlerde belirlenen usul ve esaslara uygun olarak, TEİA ve/veya ilgili dağıtım lisansı sahibi tüzel kişilere, ithalat ve/veya ihracat faaliyeti çerçevesinde sistem kullanımına yönelik ödeme yapmalarının zorunlu olduğu, Enterkonneksiyon hattını kullanmak isteyen, sadece bir lisans sahibi olması halinde, ihale yapılmayacağı ve ilgili hattın kapasitesinin söz konusu lisans sahibi tüzel kişiye tahsis edileceği ve bu durumda, ilgili lisans sahibi tüzel kişi kısıt yönetim bedeli de ödemeyeceği, hususları düzenlenmiştir. Bu kapsamda; sektörde faaliyet göstermek üzere 2010 yılı sonu itibariyle lisans almış olan 89 Toptan Satış irketinden, TETA dışında bir şirkete elektrik enerjisi ihracatı, iki şirkete ise ithalat izni verilmiş ve bu husus EPDK tarafından lisanslarına derç edilmiştir. 17

19 TETAŞ ın İTHALAT İ / İHRACAT İ FAALİYETLERİİ TETA ın, ithalat ve ihracat faaliyetleri, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı politikalarına paralel olarak, ülkemizle komşu ülkeler arasındaki enerji iletim hattı bağlantılarındaki kapasiteler, komşu ülkelerin enerji alt yapıları, arz talep durumları göz önüne alınarak yürütülmektedir. Bu kapsamda yürütülen faaliyetler aşağıda özetlenmiştir: ACARA ÖZERK CUMHURİYETİ (GÜRCİSTAN) Gürcistan ın Acara Özerk Cumhuriyeti nde yılın belirli dönemlerinde enerji sıkıntısı yaşanması, su gelirlerinin fazla olduğu belirli dönemlerde de enerji fazlası olması nedeniyle, Hükümetlerarası yapılan protokole bağlı olarak TETA ile Adjarian Enerji irketi arasında bir Sözleşme imzalanmıştır. TETA ile Adrajian Energy Company LLC (Energo-Pro Georgia JSC) arasında imzalanan enerji alış verişine ilişkin Anlaşmanın süresi 2008 yılında imzalanan protokol ile 2010 yılı sonuna kadar uzatılmış ve enerji ticareti sürdürülmüştür tarihinde Gürcistan ile Türkiye arasındaki elektrik ticaretinin gerçekleştirildiği Hopa-Batum iletim hattının kullanımı için Energo-Pro Georgia JSC ile TETA ve TGR Enerji Elektrik Toptan Ticaret A. arasında hattın kullanımına ilişkin Mutabakat Zaptı imzalanmış ve tarihinde paylaşımlı enerjisi ithalatı başlamıştır. NAHCİVAN (AZERBAYCAN) Azerbaycan Nahcivan Özerk Bölgesi ne tarihli Protokol kapsamında tarihine kadar enerji verilmiş, anılan tarih itibariyle Nahcivan Elektrik İdaresinin talebi üzerine enerji transferi durdurulmuştur. Nahcivan Özerk Cumhuriyeti yetkilileri ile yapılan görüşmeler neticesinde; bölgelerinde tesis edilen santralların da devreye girmesi sonucu, 2007 Nisan ayından itibaren Nahcivan dan tek yönlü olarak enerji alınmaya başlanılmıştır. İletim hatlarının işletiminden kaynaklanan programsız enerji akışı nedeniyle bir miktar ihracat gerçekleşmiştir. TÜRKMENİSTAN Türkmenistan Elektrik Kuruluşu ile Mülga TEA arasında tarihinde imzalanan Elektrik Alım Sözleşmesi ve buna bağlı olarak Türkmenistan Elektrik Kuruluşu KUWWAT ile TETA arasında tarihinde imzalanan Ek Protokol- 2 kapsamında Türkmenistan dan elektrik enerjisi ithalatına tarihinde başlanılmıştır. 26 Mayıs 2006 tarihinde imzalanan Ek Sözleşme ile Sözleşme nin süresi 2010 yılı sonuna kadar uzatılmıştır. Türkmenistan Enerji ve Endüstri Bakanlığı ile TETA arasında tarihinde Ek Sözleşme-8 imzalanmış ve Teşekkülümüz tarafından Khoy-Başkale iletim hattı kullanılarak 2010 yılında Türkmenistan dan elektrik enerjisi ithal edilmiştir. Enerji alım sözleşmesi ve protokollerin süresinin 2010 yılı sonunda dolması nedeniyle Türkmenistan dan elektrik enerjisi ithalatı durdurulmuştur. 18

20 SURİYE TETA ile Suriye Arap Cumhuriyeti Elektrik Kuruluşu PEEGT arasında yapılan bir yıllık Anlaşma çerçevesinde, 12 Kasım 2006 tarihinden itibaren Suriye ye enerji ihracatına başlanılmıştır. Suriye tarafının talepleri neticesinde, 08 Kasım 2007 tarihinde yeni bir sözleşme imzalanarak, enterkonnekte sistem ihtiyaçları elverdiği ölçüde elektrik enerjisi ihracatına devam edilmesine karar verilmiştir. Daha sonra Suriye ye elektrik enerjisi transferinin başlatılacağı tarihten itibaren geçerli olacak bir yıl süreli Elektrik Enerjisi Satış Anlaşması tarihinde imzalanmış ve tarihinden itibaren Suriye ye enerji verilmeye başlanmıştır tarihinde Ek 2 No lu Protokol imzalanmak suretiyle Anlaşmanın süresi tarihine kadar uzatılmış ancak, 400 kv luk Birecik-Halep Enterkoneksiyon Hattı ile Suriye ye elektrik enerjisi ihracatı için bir özel toptan satış şirketinin EPDK ya başvurusu üzerine tarihinde TEİA tarafından yapılan Kısıt Bedeli/Kapasite Tahsisi ihalesinde söz konusu özel toptan satış şirketi hattın kullanım hakkını kazanmıştır. TETA tarafından Suriye ye elektrik enerjisi ihracatı tarihinde durdurulmuştur. Ancak hattın kullanım hakkını kazanan şirket tarafından Suriye ye elektrik enerjisi ihracatına tarihi itibariyle başlanamamıştır. TÜRKİYE DE TOPTAN SATIŞ PİYASASII 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu kapsamında yayımlanan Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği uyarınca sektörde faaliyet göstermek üzere EPDK tarafından 2010 yılı sonuna kadar 89 tüzel kişiliğe toptan satış lisansı verilmiştir. Piyasada kamu adına toptan satış lisansına sahip tek şirket olarak TETA faaliyet göstermekte olup, Elektrik Piyasası İthalat ve İhracat Yönetmeliği ve lisansında yer almak kaydıyla Hükümetler arası anlaşmalar çerçevesinde ithalat ve/veya ihracat yapmaktadır. Toptan satış lisansı alan özel şirketlerden birine ihracat, ikisine ise ithalat izni EPDK tarafından verilmiştir. Lisanslama işlemlerinin başladığı 2003 yılından 2009 yılı sonuna kadar 41 olan lisanslı Toptan Satış şirketi sayısı 2010 yılında piyasada beklenenin üzerinde bir artış göstererek 48 yeni şirket Toptan Satış Lisansı almıştır. Türkiye de daha önce Otoprodüktör veya Otoprodüktör Grubu olarak faaliyet göstermekte olan şirketlerden önemli bir kısmı, 4628 sayılı Kanun ile oluşturulan yeni elektrik piyasası yapısında Üretim ve/veya Toptan Satış Lisansı almış, daha önce tedarikçi olarak hizmet verdikleri ortak/müşterileri ile olan sözleşmelerini iptal etme ya da süresi sonunda uzatmama yolunu tercih etmişlerdir. Bu üretim şirketleri, Dengeleme Piyasasında arz açığının görülmeye başladığı ve fiyatların yükseldiği 2007 yılından itibaren kendi ve/veya ortakları için yapılan üretim faaliyetinden vazgeçip spot piyasaya satışa yönelmişlerdir. Küresel krizin etkisiyle elektrik sektöründeki talep daralmasının piyasada arz fazlası oluşması şeklinde görülmeye başladığı 2009 yılı başından itibaren Dengeleme Piyasasındaki marjinal fiyatların düştüğü dönemde, piyasadaki rekabetin artması ve şirketlerin uygun teklif vererek doğalgaza dayalı üretimlerini sürdürmekte zorlanması sonucunu ortaya çıkarmıştır. 19

21 Hidroelektrik kaynaklı üretimde görülen dönemsel artışa bağlı olarak piyasadaki fiyatların düşmesi ve Serbest Tüketici Limitinin hızlı bir şekilde aşağı çekilmesi sonucu, Toptan Satış Lisansı alan şirketlerden önemli bir kısmı, portföylerine ekledikleri müşterilerine 2010 yılından itibaren sadece PMUM dan sağladıkları enerjinin satışını/faturalamasını yapmak suretiyle Perakende Satış irketi gibi faaliyet göstermektedirler. Bu gelişim, Sektörde spot piyasa-ikinci pazar olarak tanımlanan ve ikili anlaşma taraflarının eksiklik/fazlalıklarını gidermeye hizmet ederek sistem dengesini sağlamak üzere çalışması öngörülen dengeleme piyasası nın aşırı genişleyerek önemli bir ticaret alanı haline dönüşmesine ve ikili anlaşmalardan uzaklaşılması nedeniyle de daha az güvenilir bir piyasaya doğru gidişin yolunu açacağından tasarlanan pazar yapısına zarar verecektir sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ile oluşturulan Rekabete Dayalı Elektrik Piyasasının, sözleşmeler piyasası olarak yapılandırılması öngörülmüştür. Toptan Satış irketlerinin, rekabete dayalı bir ortam yaratılarak kesintisiz, kaliteli ve ucuz elektrik enerjisinin tüketicilere ulaştırılmasının sağlanması olarak belirlenen yeni yapılanmadaki amaçlardan sadece kısa vadede göreceli ucuzluk sağlanmasına hizmet eden perakende satış rekabeti yaratmak yerine, ülke arz güvenliği için yatırımların ve üretimin artırılması, ülkeler arası ticaretin geliştirilerek uzun dönemli ve geniş erişilebilirlik imkanlarının artırılmasına imkan sağlamak üzere oluşturulan bir sektörde üretim ile dağıtım/serbest tüketici arasında köprü görevi yapan aktörler haline gelmesi gerekmektedir. Ayrıca, ülkemiz ekonomisinin dinamik yapısına bağlı olarak, dünya ölçeğinde son yıllarda yaşanan durağanlığa rağmen olumlu gelişmeler yaşanacağı ve elektrik piyasasındaki hareketliliğin, toptan satış piyasasında da gelişerek devam edeceği değerlendirilmektedir. Bu hareketlilik elektrik sektöründeki reform sürecinin en önemli unsurlarından biri olan özelleştirmenin dağıtım bölgelerini takiben üretim tesislerinde de gerçekleştirilmesi halinde daha da artarak devam edecektir. Diğer taraftan, piyasada hakim konuma gelmek isteyecek büyük oyuncular rekabeti daha da keskinleştirerek, piyasaya ayak uyduramayan üretim, toptan satış veya perakende satış sektöründeki küçük katılımcıların yaşama alanlarını daraltarak büyük mali risklerle karşılaşmalarına ve devretme veya birleşme yoluyla piyasadaki varlıklarının sonlanmasına yol açabilecektir. Hedefi rekabet ortamını geliştirmek olan sektörde tekelleşme gibi istenmeyen sonuçları doğurabilecek bu tür gelişmelerin yaşanmaması için, ikili anlaşmalara bağlanan üretim-tüketim taahhütlerinin oluşturacağı öngörülebilir ve güvenilir gelişmiş bir piyasa yapısının oluşturulmasına engel olacak kısa vadeli yönelimler yerine uygulamada yapılacak kalıcı düzenlemelerle piyasadaki sorunlu alanların ivedilikle bertaraf edilmesi gerektiği değerlendirilmektedir. 20

22 Arral lık 2010 Sonu İİtti ibarri iyle Enerrjji i Piyassassı ı Düzzenl leme Kurrumu ndan Topttan Sattı ışş Lissanssı ı Alan Şirrkettl lerr Sıra No irket Adı Sıra No irket Adı Sıra No irket Adı 1 TETAŞ 31 GENT Elektrik Enerjisi Toptan Satış A.Ş. 61 Lider Toptan Toptan Elektrik Satışı A.Ş. 2 Turcas Elektrik Toptan Satış A.Ş. 32 Ata Elektrik Enerjisi Toptan Satış Limited Şirketi 62 Tam-Güç Elektrik Enerjisi Toptan Satış A.Ş. 3 KARTET-Karadeniz Elektrik Toptan Ticareti A.Ş. 33 Büyük Potansiyel Elektrik Enerjisi Toptan Satış A.Ş. 63 DEDELİ ELEKTRİK ENERJİSİ TOP. TİC. ANONİM ŞİRKETİ 4 Sönmez Enerji Elektrik Toptan Ticaret A.Ş. 34 AES Elektrik Enerjisi Toptan Satış A.Ş 64 Cengiz Elektrik Toptan Satış A.Ş. 5 Zorlu Elektrik Enerjisi İthalat, İhracat ve Toptan Tic. A.Ş. 35 Bordo Elektrik Enerjisi Toptan Satış A.Ş. 65 Zeema Elektrik Enerjisi Toptan Satış A.Ş. 6 Enimeks Elektrik Enerjisi Toptan Ticaret A.Ş. 36 Transpower Enerji Elektrik Toptan Satış A.Ş. 66 TESLA Enerji Toptan satış A.Ş. 7 Şavk Elektrik Enerjisi Toptan Satış A.Ş. 37 Fina Elektrik Enerjisi İthalat İhracat ve Toptan Satış A.Ş. 67 Eksim Elektrik Enerjisi İthalat İhracat ve Toptan Satış A.Ş. 8 Marmara Elektrik Enerjisi İthalat İhracat ve Toptan Tic. A.Ş. 38 Eyaş Elektrik Enerjisi Toptan Satış Anonim Şirketi 68 Eko Grup Toptan Elektrik Enerjisi Satış A.Ş. 9 Türkmenin Altın Asrı Elektrik Enerjisi Toptan Satış A.Ş. 39 EFT Elektrik Enerjisi İthalat İhracat ve Toptan Satış A.Ş. 69 Yağmur Group Elektrik Enerjisi Toptan Satış A.Ş. 10 Eltek Elektrik Enerjisi İthalat İhracat ve Toptan Ticaret A.Ş. 40 Oyak Elektrik Enerjisi Toptan Satış A.Ş. 70 AKS Elektrik Enerjisi Toptan Satış A.Ş. 11 Ayen Elektrik Tic. A.Ş. 41 GÜLSAN ELEKTRİK ENERJİSİ TOPTAN SATIŞ A.Ş. 71 OET Elektrik Enerjisi Toptan Satış İthalat ve İhracat Ltd. Şti 12 Aksa Elektrik Toptan Satış A.Ş. 42 KARÇAL ENERJİ ELEKTRİK TOPTAN TİCARET A.Ş. 72 İMC Elektrik Enerjisi Toptan Satış İthalat İhracat Limited Şti. 13 Akenerji Elektrik Enerjisi İthalat İhracat ve Toptan Tic. A.Ş. 43 GET Power Enerji Ticaret A.Ş. 73 Ortadoğu Elektrik Enerjisi Toptan Satış A.Ş. 14 Park Toptan Elektrik Enerjisi Satış San. ve Tic. A.Ş. 44 H.G.Ç. TOPTAN ELEKTRİK ENERJİ TİCARET A.Ş. 74 Eren Elektrik Enerjisi Toptan Satış A.Ş. 15 Enerjisa Elektrik Enerjisi Toptan Satış A.Ş. 45 Adularya Elektrik Enerjisi Toptan Satış A.Ş. 75 Tosyalı Elektrik Enerjisi Toptan Satış İthalat İhracat A.Ş. 16 Mega Toptan Elektrik Ticareti A.Ş. 46 Statkraft Elektrik Enerjisi Toptan Satış 76 Energo-Pro Güney Elektrik Toptan Satış İth. İhr. ve Tic. A.Ş. 17 Unit Elektrik Enerjisi Toptan Satış İhracat ve İthalat A.Ş. 47 Anadolu Grup Elektrik Enerjisi Toptan Satış A.Ş. 77 Balkaya Enerji Toptan Satış A.Ş. 18 Atom Elektrik Ener. İthalat İhracat San.ve Top.Satış Tic. A.Ş. 48 AGE ELEKTRİK ENERJİSİ TOPTAN SATIŞ A.Ş. 78 Peker Elektrik Enerjisi Toptan Satış A.Ş. 19 TGR Enerji Elektrik Toptan Ticaret A.Ş. 49 Yüksel Elektrik Enerjisi Toptan Satış A.Ş. 79 VOYTRON Elektrik Toptan Satış Dış Ticaret A.Ş. 20 D Tes Elektrik Enerjisi Toptan Satış A.Ş. 50 ÖZALTIN MAKRO ELEKTRİK ENERJİSİ TOP. SATIŞ A.Ş. 80 Asal Enerji Toptan Ticaret İthalat İhracat A.Ş. 21 AES- IC İçtaş Elektrik Toptan Satış ve Tic. Anonim Şirketi 51 Bilgin Grubu Toptan Elektrik Satışı A.Ş. 81 2M Enerji Toptan Elektrik Ticaret A.Ş. 22 Bir Enerji Elektrik Toptan Satış İthalat İhracat A.Ş. 52 Ana Elektrik Toptan Satış A.Ş. 82 Naksan Elektrik Enerjisi Toptan Satış A.Ş. 23 Ado Elektrik Enerjisi İthalat İhracat ve Toptan Satış A.Ş. 53 Halis Elektrik Enerjisi Toptan Satış İthalat ve İhracat A.Ş. 83 Palport Elektrik Ticaret A.Ş. 24 Nuh Enerji Elektrik İthalat İhracat ve Toptan Tic.A.Ş. 54 İlhanlar Grup Elektrik Enerjisi Toptan Satış A.Ş. 84 Altes Elektrik Enerjisi Toptan Satış A.Ş. 25 EGL Elektrik Toptan Ticaret A.Ş. 55 Çavuşoğlu Elektrik Enerjisi Toptan Satış Ltd. Şti. 85 Yey Elektrik Enerjisi Toptan Satış A.Ş. 26 Enko Toptan Elektrik Enerjisi Ticaret A.Ş. 56 İÇDAŞ Elektrik Enerjisi Toptan Satış İthalat ve İhracat A.Ş. 86 Eyyüpoğlu Mühendislik Elektrik Enerjisi Toptan Satış Ltd. Şti. 27 Gates Elektrik Enerjisi Toptan Satış A.Ş. 57 AKFEL Elektrik Enerjisi Toptan Satış A.Ş. 87 Siyahkalem Elektrik Toptan Satış ve Ticaret A.Ş. 28 Can Enerji Toptan Elektrik Ticaret A.Ş. 58 Doğan Kent Elektrik Enerjisi Toptan Satış A.Ş. 88 Saon Toptan Elektrik Enerji Satış Sanayii ve Ticaret A.Ş. 29 Setel Elektrik Enerjisi İhr.İth. Ve Toptan Satış Ltd. Şti. 59 CS ULUSLAR ARASI TOP. ELEKTRİK SANAYİ VE TİC.A.Ş. 89 Asya Elektrik Enerjisi Toptan Satış A.Ş. 30 Hidiv Elektrik Enerjisi Toptan Satış A.Ş. 60 KOLEN Elektrik Enerjisi Üretimi ve Ticaret A.Ş. 21