Bilimsel Araştırmada Etik

Transkript

1 Bilimsel Araştırmada Etik

2 Etik Nedir? Ethos Profesyonel grup ve organizasyonların standartlarını, aynı zamanda doğru veya yanlış davranışları belirleyen normatif (bir kural değerini, gücünü taşıyan) kurallardır (Champion, 2006).

3 Etik Nedir? Ethos (Yunan Kökenli) Belli bir meslek, iş kolu veya sanatın icrasını düzenleyen profesyonel standartlara uymak (Babbie, 2005) Basın etiği, akademisyen etiği, meslek etiği, vs.

4 Etik ve Ahlak? Birbirlerini tamamlarlar ama farklıdırlar Ahlak: doğru ve genel geçerliliği olan davranışlar Etik : hangi davranışın iyi ve doğru olduğunu inceler.

5 Etik Nedir? Ahlak pratik anlamda doğru hareketi ve davranışı tayin eden kurallar bütünü iken, etik ise hangi davranışın doğru olduğunu inceleyen bir disiplindir.

6 Etik ve Ahlak? Modern hukuk da hukuka uygun delil ne ise araştırmada etik aynıdır.

7 Deontoloji (Ahlak Bilgisi) Deontoloji: "deos" (görev) ve "logos" (bilim) Immanuel Kant: "bir hareketin ahlaki olmasında iyi niyet ve asıl kasıt önemlidir. Görev odaklı, yapmalıyım, benim görevimdir Dolayısıyla ön şarta bağlı hareket yoktur. (Yani sonucunda şunu elde edeceksem bunu yapmalıyım, şeklinde sesiz bir iç pazarlık yada seslendirilmiş bir ön kayıt söz konusu değildir.)

8 Faydacılık (utilitaryanizm) Faydacılık: Bentham ve Mill: "sonuca odaklı bir etik perspektifidir." - Sonuç iyi ve faydalı ise iyidir anlayışı - Makyevelist felsefe Örneğin: Vergiden çalıp fakir fukaraya dağıtmak doğru mudur?

9 Deontoloji (Ahlak Bilgisi) Deontolojiye eleştiriler Hastayı hastaneye yetiştirmek için sürat yapan arabaya polis ceza yazmalı mıdır? Ya da psikolojik sağlığı bozulmuş arkadaşınız size emanet ettiği silahını geri istese vermeniz gerekir mi?

10 Etiğin Bilimsel Araştırmalardaki Yeri Etik yaşamımızın her aşamasında vardır - Hem bilim için bilim anlayışında - Hem de sorunları çözme, sosyal yaşamı anlama amaçlı bilimsel çalışmalarda gereklidir.

11 Etiğin Bilimsel Araştırmalardaki Yeri En temelde; - Bulguların kabul edilmelerine - İnsan unsuruna saygıya Etik olmadan bilim nasıl olurdu? Örnekler: Milgram'ın itaat deneyi,

12 Milgram'ın itaat deneyi Deneyler Nazi savaş suçlusu Adolf Eichmann'ın Kudüs'te yargılanmaya başlamasından üç ay sonra, Temmuz 1961'de başladı. Milgram, deneyleri şu soruya cevap aramak üzere geliştirmişti: "Eichmann ve Yahudi Soykırımında yer alan yüzbinlerce yardakçısı sadece onlara verilen görevi yerine getiriyor olabilir miydi? Onların hepsi yardakçılık suçuyla suçlanabilir miydi?

13

14 Milgram'ın itaat deneyi Ünlü psikolog Milgram, kendisi kadar ünlü Otoriteye İtaat Deney inde insanların büyük çoğunluğunun, normal hayatta benimsemedikleri ya da onaylamadıkları davranışlarda bulunmaları yönünde verilen emirleri, otoriteyi sorgulamadan ve karşı çıkmadan uyguladığını göstermişti. Deneyde, katılımcıların yüzde 65 i tanımadıkları ve kendilerine hiçbir kötülüğü dokunmamış birine 450 voltluk elektroşok uygulamıştı. Milgram ın deneyi yarım asır sonra yeniden yapıldı, ne yazık ki değişen pek bir şey yok

15 Milgram'ın itaat deneyi Yale Üniversitesinde sıradan bir insanın sadece bir deney bilimcisinden aldığı emirle başka bir insana ne kadar acı çektireceğini ölçmek için basit bir deney düzenledim. Katılan deneklerin güçlü vicdani duyguları ile saf otoriteyi çeliştirdim, ve kurbanların acı dolu çığlıklarının eşliğinde genellikle otorite kazandı. Yetişkin insanların, bir erk makamının komutası doğrultusunda her şeyi göze almakta gösterdikleri aşırı isteklilik, çalışmamızın acilen açıklama gerektiren en önemli bulgusudur.

16 Milgram'ın itaat deneyi Sadece görevlerini yapan, kendi başlarına vahşi işlere kalkışmayan sıradan insanlar, korkunç bir yoketme işleminin bir parçası olabilmekteler. Ek olarak, yaptıkları işin yıkıcı sonuçlarını apaçık görmelerine rağmen, temel ahlaki değerleriyle çelişen bu görevlerde pek az kişinin otoriteyi reddetme potansiyeli olduğu görüldü

17 Bilimsel Araştırmalarda İnsanın Suiistimal Edilişine Tarihten Örnekler Dr. Josef Mengele tarafından II. Dünya Savaşı esnasında yürütülen biomedical deneyler ( Angel of Death ).

18 Dr. Josef Mengele tarafından II. Dünya Savaşı esnasında yürütülen biomedical deneyler ( Angel of Death ). Testlerinden bazıları; bir SS subayının kötü şartlara ne kadar dayanabileceğini ölçtüğü, nazi kamplarında toplanan Yahudiler, "saf Cermen" soyundan olmayanlar veya engelli insanlar üzerinde yaptıkları testlerdir. Bu testlerde kobaylara asker üniforması giydiriliyor; bir SS subayının paraşütle uçaktan atladığında ne kadar basınca dayanabileceğini ölçmek için, kobayı bir basınç odasına sokuyor; bu odada iç organları patlayana kadar basınç uygulanıyordu.

19 Dr. Josef Mengele tarafından II. Dünya Savaşı esnasında yürütülen biomedical deneyler ( Angel of Death ). Diğer bir deneyde ise Kuzey Kutbu'na gidecek bir SS subayının deniz soğuğuna ne kadar dayanabileceğini ölçen testti. Bu testin kobay üzerinde uygulanışı ise, onu buz dolu bir küvete sokmak ve soğuktan ölene kadar onu gözetim altında tutmaktı.

20 Bilimsel Araştırmalarda İnsanın Suiistimal Edilişine Tarihten Örnekler Tuskegee Frengi Araştırması. ABD Halk Sağlığı Birimi tarafından yılları arasında yapılan çalışma (frengi hastası 425 eğitimsiz siyahi Amerikalı çiftçiye hastalığı tadavi ieden ilacın verilmeyerek ölmelerinin izlenmesi) (s. 44). Soğuk Savaş Döneminde istihbaratçılar tarafından insan zihni üzerinde yapılan araştırmalar (s.44).

21 Bilimsel Araştırmalarda İnsanın Suiistimal Edilişine Tarihten Örnekler 1950 lerde CIA, FBI ve ABD ordusu tarafından masum insanlar üzerinde yapılan uyuşturucu, poligraf, hipnoz, şok terapi, radyasyon kullanımını içeren deneyler daha sonradan örtbas edilmiş

22 Bilimsel Araştırmalarda İnsanın Suiistimal Edilişine Tarihten Örnekler CIA nın Kanada da 1988 de Montreal Hastanesinde Kanadalılar üzerinde yaptığı çalışma (Mafsal ağrıları nedeni ile gelen kanadalıya uyuşturuc verilip, elektro şok tedavisi ve sen anneni öldürdün ses kaydının dinlettirilmesi ) (s. 41) Iowa da bir yetimhanede öksüzler üzerinde 1929 yılında yapılan çalışma (On bir sağlam çocuğa kekemelik terapisi sonucunda kalıcı kekemelik oluşturulması) (s.41).

23 Sosyal Bilimlerde Etik Açıdan Problemli Olan Çalışmalara Örnekler Stanley Milgram ın 1974 te yaptığı Otoriteye İtaat Deneyi (Obedience to Authority). Philip Zimbardo nun 1973 de yaptığı Hapishane Deneyi (Stanford University prison experiment). Laud Humphrey nin 1970 de yaptığı Tearoom Trade isimli çalışması.

24 Philip Zimbardo nun 1973 de yaptığı Hapishane Deneyi. Stanford Üniversitesinin zemin katında sahte bir hapishane ortamı oluşturuluyor Öğrencilerin bazılarına mahkum bazılarına gardiyan rolü veriliyor Üniforma, gece ışığı vs. Zihinsel travma: Mahkumlar pasif ve düşmanca hisler; gardiyanlar saldırgan ve insanlık dışı davranışlar 2 hafta sürmesi öngörülen çalışma 6 gün sonra iptal ediliyor BBC kanalı 2002 yılında aynısı yapmak istiyor ama vazgeçiyor

25 Philip Zimbardo nun 1973 de yaptığı Hapishane Deneyi Zimbardo Deneyi için Stanford Üniversitesi Psikoloji Bölümü binasının bodrumunda küçük bir hapishane inşa edildi. Deneklerin bu simülasyon ortamında hapishane şartlarını bire bir yaşamaları istendiğinden, (tabelalardan ortamdaki ışık miktarına kadar) pek çok detay mümkün olduğunca göz önüne alındı. Hapishanede takriben iki metre eninde ve üç metre boyunda olan üç hücre vardı. Bunun dışında bir de kapı genişliğinde, ancak içeri doğru sadece 60 santimetrelik bir cepheye sahip olan bir tür yüklük de tecrit odası olarak kullanılacaktı.

26 Philip Zimbardo nun 1973 de yaptığı Hapishane Deneyi Hapishanede kullanılacak deneklere ise, hapishane psikolojisi konusunda yapılacak olan bir çalışmada ücret karşılığı yer alacak erkek üniversite öğrencilerine ihtiyaç duyulduğu şeklindeki yerel gazete ilanlarıyla ulaşıldı. Başvuruda bulunan 75 kişi arasından, psikolojik olarak en sağlıklı durumda olduğu tespit edilen 24 kişi seçildi. Son olarak da, (Milgram Deneyi'ni çağrıştıracak şekilde) bu 24 kişi rastgele ikiye gruba ayırılarak 12'şer kişilik gardiyan ve mahkum grupları oluşturuldu.

27 Philip Zimbardo nun 1973 de yaptığı Hapishane Deneyi Zimbardo, gerçekçiliği temin edilebilme amacıyla şehir polisiyle anlaşma sağlayarak, deneyin başlayacağı gün denek mahkumların evlerinden polis tarafından alınmalarını sağladı. Emniyet merkezinde (yine prosedüre uyularak) mahkumların fotoğrafları çekildi ve parmak izleri alındı. Sonra da hepsi üniversitede hazırlanmış olan hapishaneye getirildiler. Hapishanede mahkumlar çırılçıplak soyulduktan sonra spreylendiler. Ardından da, deney boyunca mahkumlara adlarıyla değil, numaralarıyla hitap edilmesi istendiğinden, her birine üzerlerinde numaraları yazılı olan ve tuluma benzeyen üniformalar verildi.

28 Philip Zimbardo nun 1973 de yaptığı Hapishane Deneyi Deneyde sorunların başgöstermesi çok uzun sürmedi. Mahkumların 'ilk andan itibaren edilgen bir tavır sergiledikleri görülürken, gardiyanlar giderek daha da agresifleştiler. Fiziksel cezalar vermeleri yasaklanmış olduğu için de, sözlü saldırılara giderek daha fazla ağırlık verdiler.'1 Bu umulmadık gelişmeler üzerine, mahkumlardan özellikle beş tanesinde ciddi rahatsızlık belirtileri görülmeye başlandı ve iki hafta sürmesi planlanan deneyin daha ikinci gününde hapishanede mahkum isyanı yaşandı. İsyanı bastırabilmek ve hapishaneyi kontrol altında tutabilmek için, gardiyanlar kendi aralarında işbirliğine gitmeye ve fazla mesai yapmaya karar verdiler. Aldıkları önlemler sertti. Gardiyanlar, rutin hapishane sayımlarını sürece çok uzun tutarak mahkumlar için zihinsel ve fiziksel bir işkence haline getirdiler.

29 Philip Zimbardo nun 1973 de yaptığı Hapishane Deneyi Sonuç itibariyle, hapishane simülasyonu kısa bir sürede gerçek bir cezaevini andırmaya başladı. Olayların kontrol edilemez hale gelmesi üzerine de, Philip Zimbardo, altıncı gün deneye son vermek zorunda kaldı. İnsanların farkında bile olmadan oynamayı kabul ettikleri bu roller, onları istemleri dışında değiştirmekle kalmayıp, içlerindeki kimi iyi ya da kötü yönleri (ya da yetenekleri) açığa çıkartırken, kimi diğerlerini de köreltiyor. Bu durum ise, sosyal hayatın içerisinde özgür bir birey olarak yaşadığını zanneden ve Zimbardo Deneyi'ni şok edici bulan insanların aslında bir tür açık cezaevi deneyi içerisinde olduklarını fark edememelerinden başka bir şey değil.

30 Stanley Milgram ın 1974 te yaptığı Otoriteye İtaat Deneyi (Obedience to Authority) Otoriteye İtaat in derecesini araştırmak istemiş: Yahudi soykırımında olduğu şekliyle nasıl insanlar böyle bir davranışı işleyebilir? 40 yetişkin erkek, laboratuvar ortamı. Öğretmenler (çalışmanın konusu) & öğrenciler (anlaşmalı olarak çalışmaya katılanlar)

31 Stanley Milgram ın 1974 te yaptığı Otoriteye İtaat Deneyi (Obedience to Authority) arası voltaj uygulaması. Acı veren elektrik şokları, öğretmenler çığlıkları duyuyor ama görmüyor. 40 kişiden 26 sı (66%) elektrik şoklarını son aşamaya kadar uyguluyor Şoklar gerçek değil. Katılımcılarda kişisel sorunlara sebep olmuş. Soru: Bilimsel araştırma adına insanları böyle aldatarak duygusal stres yaşamalarına sebep olacak bir pozisyona sokmak ne kadar etiktir?

32 Laud Humphrey nin 1970 de yaptığı Tearoom Trade isimli çalışması Homoseksüel davranışları incelemiş Parklardaki halka açık WC lerde. Gizli Gözetleyici/Dikizci rolünde Araba plakalarını gizlice almış Daha sonradan evlerine gidip yüz yüze görüşmüş Sağlık hizmetlerinden olduğunu söyleyerek yalan söylemiş Etik açıdan çok eleştirilen bir çalışma

33 Bilimsel Araştırmalarda Etik Dışı Davranış Çeşitleri 1- Katılımcı veya deneklerle ilgili olanlar 2- Seçilen yöntemden kaynaklananlar 3- İçerikle ilgili olanlar

34 1- Katılımcı veya Denekle ilgili Olan Etik Dışı Davranışlar: a) Bilgi ve isteği dışında araştırmaya dahil edilmek b) katılmaya zorlamak c) hile yoluyla aldatma d) içerik ve amaçtan bilgilendirmemek e) insan onuruna ters davranışa yönlendirmek

35 1- Katılımcı veya Denekle ilgili Olan Etik Dışı Davranışlar: f) Hür iradeyle karar verme yetisini sınırlandırmak g) Strese tabi tutmak h) Özel yaşamın gizliliğine zarar vermek i) Kontrol guruplarını avantajdan mahrum bırakmak j) katılımcılara adil davranmamak

36 Araştırmalarda Şahısların Kişisel Bilgilerinin Gizli Tutulmasının Önemi? Araştırmacının çok hassas olarak kabul edilebilecek alanlarda araştırma yapmasına imkan sağlar Eğer bu gizlilik sağlanırsa katılımcılardan daha sağlıklı bilgiler alınma şansı artar. Katılımcılar bir zarar gelme riskini sıfıra indirir.

37 2- Seçilen Yöntemden Kaynaklanan Etik Dışı Davranışlar: Sadece sonuca ulaşmak veya o işi doğru yapmak arasındaki denge Araştırmacının politik dürtüleri Finansörün hassasiyetleri SORU: Tıp alanından bir örnek: Kanser aşısını buldunuz ancak kontrol gurubunuzun da olması lazım. Siz ne yapardınız? Örnek: Tuskegee Frengi Çalışması Örnek: Seçim dönemi yapılan anketler

38 3- İçerikle İlgili Etik Dışı Davranışlar: Veri toplamadan, toplamış gibi yapmak Sonuçlardan bazılarını daha çalışmanın başında yazmak Bulguları değiştirme, ekleme yapma veya tamamen silme İntihal Öneri: Turnitin.com

39 Etik Dışı Deneylere Örnekler Yukarıda saydığımız örnekler AIDS hastası hamile kadınlar üzerinde denenen AZT aşısı deneyi(kontrol gruplarından bir kısmına gerçek ilaç, bir kısmına plasebo (şekil olarak ilaca benzeyip hiçbir etkisi olmayan ilaç --Uganda, Brezilya- Taylan) (s. 48) Sonuçlarından kendimizin faydalanacağımız tehlikeli bir bilimsel araştırmanın risk kısmını Üçüncü dünya ülkelerine ihraç ediyoruz (Specter)

40 Etik Dışı Deneylere Örnekler Bu tür işleri yapanların argümanı gelecekte daha çok insan için sağlanacak daha fazla hizmet ve fayda uğruna az sayıda kimseye az miktarda zararın verilebileceği ya da en azından bilimin gelişmesi için bu tür araştırmaların sakıncasının olmadığıdır.

41 Etik Dışı Deneylere Örnekler Yukarıda saydığımız örnekler AIDS hastası hamile kadınlar üzerinde denene AZT aşısı deneyi (s. 48) Türkiye den örnek yok mu? - Çok az örnek var çünkü uluslararası literatüre girmiş çok az eser var. - Etik kurulları daha müsamahakar. - İstanbul Üniversitesi Eski Rektörlerinden birisi (The Plagiarism Research Center)

42 Etik Değerlendirme Komiteleri ve Görevleri Akademisyenler, alanda çalışan uzmanlar ve diğer ilgililerden oluşur Katılımcılara fiziki veya psikolojik zarar veriliyor mu? Seçilen yöntemde özel yaşamın gizliliğine riayet ediliyor mu? Bilinçli muvafakat alınmış mı? Başka kaygılara da bakılır..

43 Bilimsel Araştırmalarda Etik Standartları: - Her ülkece kabul edilmiş yazılı standartlar listesi geliştirilememiştir. - Ancak evrensel olmazsa olmaz standartlar mevcuttur. - Mesleğe veya işe, kültüre, coğrafyaya uygun standartlar bulunmaktadır. Örn: Akademik alanda Evrensel Etik Standartları için (APA) ya bakın

44 Evrensel Etik Kuralları (Hagan, 2007) 1- Katılımcıya zarar verecek yöntemlerden kaçınma 2- Katılımcıya taahhüt edilen teşvik bedellerinin verilmesi 3- Araştırmanın icrası ve kaydı esnasında tarafsız ve adil olmak 4- Katılımcının mahremiyet ve sırlarını korumak - Anonimlik (katılımcının kimliklerini açığa çıkaracak hiçbir bilgi vermemeleri) - Gizlilik

45 Katılımcının Bilinçli Rızasının Önemi: Çalışmanın kendilerinin mahremiyetiyle ilgili taleplerini ve çalışmanın amacını bilerek kişilerin hür iradeleriyle verdikleri muvafakattır. Çocukların, akli dengesi yetersizlerin ve askerlerin ve mahkumların durumu

46 Katılımcının Bilinçli Rızasının Önemi: İmzalatılacak metinde neler olmalıdır? 1- çalışmanın mahiyeti 2- katılımcı olmanın gerekleriyle ilgili bilgilendirme 3- Katılımcıların hakları 4- Bulguların kullanımı ve rapor edilmeleri hakkında detaylar 5- İrtibat bilgileri

47 Özen Gerektiren Gruplar Üzerinde Çalışma (Mahkumlar, çocuklar vb.) Mahkumlar üzerine yapılan çalışmalar ne kadar etiktir? Mahkumlar gerçekten gönüllü olarak mı katılır yoksa katılmak zorunda hissettikleri için mi?????

48 Sınırlılıklar: Sosyal bilimlerde üretilen gerçekliğin; doğruluk, geçerlik ve genellenebilirlik açılarından aslında bir "ihtimal" olduğu hatırlatılmalıdır. Çalışmalarda bu sınırlılıklar kesinlikle usulünce belirtilmelidir. Örn: Metropol illerde yapılan bir araştırmanın diğer illerde uygulanma sınırlılıkları Örn: Örneklem küçükse bunun doğurabileceği sorunlar.

49 Araştırma Etiği Konusunda ABD Mahkeme Kararları Türkiye de Durum Nasıl??? The Brajuha Kararı (Weinstein Kararı) The Ofshe Kararı The Hutchinson Kararı

50 The Brajuha/Weinstein Kararı Mario Brajuha (Sosyoloji doktora öğrencisi) Bir restoranda 10 aydır garson olarak gözlem yapıyordu ve bir yangından dolayı mahkemeye tanık olarak çağrıldı Hükümet yapılan araştırmanın notlarının mahkemeye teslim edilmesi konusunda geçerli bir sebep ve geçerli bir ihtiyaç ortaya koymak durumundadır. (New York Doğu Bölgesi Mahkemesi) Weinstein kararı temyize götürülmüş ve sonunda araştırmaya katılanların gerçek kimliklerinin gizli kalmasına karar verilmiştir. Takma isim kullanılması (pseudonyms)

51 The Ofshe Kararı Richard Ofshe, Kaliforniya Üniversitesi Sosyoloji Profesörü Synanon (uyuşturucu rehabilitasyon programı) kötü muamele yaptığını ortaya koyuyor, 1979 da dava ediliyor Kurumlar araştırmacılar hakkında dava açabilir Dava düşmüştür Üniversite akademik bir çalışma olduğu için mahkeme masraflarını karşılamıştır

52 The Hutchinson Kararı 1975 te Senator William Proxmire, Ronald Hutchinson isimli araştırmacıyı Ayın En Kıymetli Soygunu şeklinde isimlendirdiği ve hükümetten para alarak saçma araştırmalar yapan araştırmacıları hedef alan bir ödülle ödüllendiriyor, halkın vergilerini boşa harcadığı için

53 The Hutchinson Kararı Hutchinson un çalışması: Davranış bilimleri/ NASA ve Donanma (Örnek: / Çene hareketlerinin saldırganlığın ölçülmesi konusunda kullanılması) Bu olaydan sonra Hutchinson un maaşı 33% düşürülüyor Nefret içeren mailler alıyor, çocukları okulda aşağılanıyor, psikolojik ve duygusal strese maruz kalıyor

54 The Hutchinson Kararı Ronald Hutchinson Senator William Proxmire i mahkemeye veriyor ve tazminat kazanıyor Dava Anayasa Mahkemesine temyize gidiyor Yüksek mahkeme davayı gündemine alıyor ve Hutchinson lehine sonuçlanıyor. 10,000 Dolar + Halk önünde özür 130,000 Dolar mahkeme masrafı

55 Araştırma vs. Suç Soruşturması Bazı araştırmalar bir suç soruşturması şeklini alabilir, buna dikkat etmek gerekir Sizin olmayan bir alana girmekten sakının Bu konuda baskı gelebilir, boyun eğmemek gerekir.

56 ETİĞE AYKIRI DAVRANIŞLAR 1) AŞIRMA (İntihal-Plagiarism)) : Başkalarının fikirlerini, metotlarını, verilerini, uygulamalarını, yazılarını, yapıtlarını ve şekillerini sahiplerine bilimsel kurallara uygun biçimde atıf yapmadan kısmen veya tamamen kendisininmiş gibi sunmak. Yabancı dilden kitap makale vb. tercüme ederek kendi yazmış gibi basmak.

57 ..\intihal_ornek.docx Alıntı örnekleri:

58 ETİĞE AYKIRI DAVRANIŞLAR 2) SAHTECİLİK (UYDURMA) (Fabrication): - Sunulan veya yayınlanan belgeyi gerçeğe aykırı olarak düzenlemek veya bir belgeyi değiştirmek veya gerçeğe aykırı belgeyi bilerek kullanmak. - Araştırmaya dayanmayan veriler üretmek, bunları rapor etmek veya yayımlamak; yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi göstermek.

59 ETİĞE AYKIRI DAVRANIŞLAR 3) ÇARPITMA(Falsification): - Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek, - Araştırmada kullanılmayan yöntem, cihaz ve materyalleri kullanılmış gibi göstermek, - Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri değerlendirmeye almamak, - İlgili teori veya varsayımlara uydurmak için veriler ve/veya sonuçlarla oynamak.

60 ETİĞE AYKIRI DAVRANIŞLAR 4) DUPLİKASYON (Duplication): Bir araştırmanın aynı sonuçlarını birden fazla dergiye yayın için göndermek veya yayınlamak. (Yayın içeriğinin birden fazla uzmanlık alanını ilgilendirdiği, yayının farklı bir dilde yayınlanmasında yarar görüldüğü gibi durumlarda her iki yayın kuruluşundan onay almak koşuluyla yayın tekrarı kabul edilebilir.)

61 ETİĞE AYKIRI DAVRANIŞLAR 5) DİLİMLEME (Slicing): Bir araştırmanın sonuçlarını araştırmanın bütünlüğünü bozacak şekilde ve uygun olmayan biçimde parçalara ayırarak çok sayıda yayın yapmak.

62 ETİĞE AYKIRI DAVRANIŞLAR 6) HAKSIZ YAZARLIK: Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dahil etmek, aktif katkısı bulunduğu halde bu kişileri yazarlar arasına katmamak, yazar sıralamasını gerekçesiz ve uygun olamayan bir biçimde değiştirmek. (Yazarlık Hakkı, çalışmanın tasarımında; veri toplanması, analizi veya değerlendirilmesinde; yazımında katkı vermiş olmayı gerektirir.başkalarının çalışmasına sadece yazım aşamasında katkıda bulunmak yazarlık hakkı doğurmaz.)

63 ETİĞE AYKIRI DAVRANIŞLAR DİĞER ETİK İHLAL TÜRLERİ -Yayınlarında bilimsel kurallara uymadan makul ölçüleri aşan alıntılar yapmak. (Bilimsel yayınlarda ya da genel kamuoyuna dönük olarak yayınlanan her türlü makale, derleme, kitap ve benzeri yayınlarda daha önce yayınlanmış veya yayınlanmamış bir çalışmadan yararlanılırken, o çalışma bilimsel yayın kurallarına uygun biçimde kaynak olarak gösterilmelidir.

64 ETİĞE AYKIRI DAVRANIŞLAR DİĞER ETİK İHLAL TÜRLERİ Evrensel olarak tanınan bilim kuramları, matematik teoremleri ve ispatlar gibi önermeler dışında hiçbir yapıt tümüyle ya da bir bölümü ile izin alınmadan veya asıl kaynak gösterilmeden çeviri veya özgün şekliyle yayınlanamaz.) - Destek alınarak yürütülen araştırmaların yayınlarında destek veren kişi, kurum veya kuruluşlar ile onların araştırmadaki katkılarını açık bir biçimde belirtmemek, - İnsan ve hayvanlar üzerinde yapılan araştırmalarda etik kurallara uymamak, - Yayınlarında hasta haklarına saygı göstermemek. -

65 Buradaki tanımlar Üniversitelerarası Kurul Etik Komisyonu'nun uygulama ile edindiği tecrübeler ile bazı üniversitelerin ve bilim kurullarının tanımlarından yararlanılarak yapılmıştır. Daha geniş bilgi için aşağıdaki kaynaklara bakılabilir. 1)Committee on Publication Ethics (COPE) 2) Code of Good of Research Practice 3) 4) http ://webster. commnet. edu/mla/plagiarism.htm 5) 6) georgetown.edu/honor/plagiarism.htm 7) 8) 9) 10)